اميرموسي كاظمي
۱ همت سنگين، تا ورودي گاندي . امكان ندارد وارد بزرگراه مدرس شده باشيد و چشمتان به اين جمله سبز رنگ روي تابلوي ديجيتالي ابتداي مسير نيفتاده باشد. تابلوهايي كه قرار است وضعيت ترافيك مسيرهاي پيش رو را به اطلاع رانندگان برسانند، اما از لحاظ كمي آنقدر زياد نيستند كه بتوانند گرهي از ترافيك كور تهران بگشايند.
۲ - Police order . گرچه ممكن است اين عبارت شما را ياد چيز خاصي نيندازد، اما مخفف آن يعني po را قطعا ديده ايد. هماني كه وقتي روي شمارشگرهاي قرمز رنگ چراغ هاي راهنمايي درج مي شود، نه تنها نظام هماهنگ چراغ هاي هوشمند را بر هم مي ريزد، بلكه روي اعصابتان يك راهپيمايي اساسي مي كند. البته هدف مامور محترم راهنمايي و رانندگي كه چراغ را از حالت هوشمند خارج و تحت فرمان خود درمي آورد، چيزي جز روان شدن ترافيك نيست. همان كاري كه ظاهرا فلسفه وجودي سيستم هاي كنترل هوشمند در تقاطع هاي همجوار است.
۳ - به اطلاع رانندگان عزيزي كه قصد عبور از بزرگراه همت را دارند، مي رسانيم به دليل گره ترافيكي حد فاصل پل چمران تا پل توانير، حركت خودروها در اين مسير با كندي صورت مي گيرد... . كافي است موج راديو پخش ماشين را روي راديو پيام تنظيم كنيد تا در فاصله هر بخش خبري جملاتي مشابه اين را بشنويد. پيام هايي كه سعي دارد اوضاع و احوال ترافيكي شهر را هر 15 دقيقه يك بار به گوش مخاطبان برساند تا رانندگاني كه قصد تردد در خيابان هاي شهر را دارند با آگاهي از آنچه پيش رويشان است، نسبت به انتخاب بهترين مسير اقدام كنند.
سامانه هاي هوشمند
تابلوهاي اعلام وضعيت ترافيكي، چراغ هاي راهنمايي هوشمند و پيام هاي ترافيكي راديويي تنها بخشي از فعاليت هايي است كه تحت عنوان سامانه هاي هوشمند حمل و نقل يا ITS به كنترل ترافيك شهر مي پردازد، سامانه اي كه اين امكان را براي متخصصان بخش حمل و نقل فراهم مي كند كه با جمع آوري اطلاعات و ساخت پايگاه هاي اطلاعاتي و تجزيه و تحليل آنها، علاوه بر كنترل ترافيك، نسبت به اطلاع رساني درباره حجم خودروها، ميزان تصادفات و تغييرات آب و هوايي نيز اقدام كند. اما دامنه به كارگيري اين سامانه آنقدر گسترده است كه هيچ پديده اي در حوزه حمل و نقل و ترافيك از آن بيرون نخواهد ماند، از حمل و نقل سواري شخصي گرفته تا حمل و نقل عمومي و از تجهيز پاركينگ ها تا دريافت عوارض به صورت الكترونيك براي مسيرهاي پرترافيك.
دكتر رحيم اف، مدير عامل شركت كنترل و نظارت ترافيك تهران در اين باره مي گويد: با استفاده از تكنولوژي ITS و تجهيز خودروهاي شخصي، مي توان از ويژگي مسيريابي يا هدايت اتوماتيك اين سامانه استفاده كرد. به گونه اي كه با مشخص كردن مبدا و مقصد براي دستگاه، خلوت ترين و كمترين مسير زماني سفر را تعيين كرد. به عنوان مثال براي مسير ميدان آزادي تا ونك، چهار يا پنج مسير مختلف وجود دارد كه بسته به ساعات مختلف روز، يكي از آنها بهترين مسير باشد.
ناوگان حمل و نقل عمومي يكي ديگر از بسترهايي است كه مي تواند از خدمات ITS بهره مند شود. رحيم اف مي گويد: فن آوري ITS و GPS اين امكان را در اختيار ناوگان اتوبوسراني قرار مي دهد كه در هر لحظه، موقعيت مكاني هر دستگاه اتوبوس خود را رديابي كند. اين كار دو مزيت دارد. اول اينكه كنترل كننده مي داند در هر لحظه تراكم و كمبود ناوگان كجاست و به اصطلاح مي تواند مديريت ناوگان كند و دوم اينكه با اين سيستم مي توان به مسافران در مورد زمان دقيق ورود هر اتوبوس به ايستگاه و مدت انتظار آن اطلاع رساني كرد .
مدير عامل شركت كنترل و نظارت ترافيك تهران، پاركينگ هاي طبقاتي را نيز در اين بحث داخل مي كند: پاركينگ هاي طبقاتي يا
غيرحاشيه اي ظرفيت محدودي دارند. اين در حالي است كه رانندگان به دليل آنكه از قبل نمي دانند پاركينگ جاي خالي دارد يا نه، معمولا در اولين محلي كه بتوانند در خيابان ها پارك مي كنند يا برعكس، هنگام مراجعه به پاركينگ هاي طبقاتي به دليل پربودن آنها برمي گردند و به اين ترتيب يك بار ترافيكي اضافه را به شهر تحميل مي كنند. سيستم ITS مي آيد و اطلاع رساني مي كند كه آيا پاركينگ ها ظرفيت دارند يا نه. اين كار هم به دو صورت مي تواند انجام شود. اول با استفاده از تابلوهايي كه قبل از پاركينگ ها نصب مي شوند، ظرفيت اعلام مي شود و راه ديگر استفاده از سيستم RDSL است كه از طريق راديو پخش خودرو و نوشتاري كه روي صفحه نمايشگر آن مي آيد، اطلاع رساني صورت مي گيرد .
كنترل هوشمند محدوده طرح ترافيك
تهران اولين شهر در دنيا بود كه محدوده طرح ترافيك را به عنوان بخشي از علم كنترل ترافيك تعريف كرد و باز اولين شهري است كه بعد از باب شدن اجراي طرح ترافيك در شهرهاي بزرگ جهان، هنوز از روش هاي سنتي در كنترل تردد خودروها در اين محدوده استفاده مي كند.دكتر رحيم اف در اين باره مي گويد: با سامانه هاي هوشمند ITS مي توان به جاي استقرار مامور راهنمايي و رانندگي براي كنترل طرح، از تكنولوژي دوربين ها يا سنسورها استفاده كرد. به گونه اي كه با در اختيار گذاشتن كارت ها يا برچسب هاي الكترونيك به رانندگان و نصب سنسورهايي در مبادي ورودي محدوده، خودروهاي مجاز، با برقراري پالس هاي الكترونيك عبور و خودروهاي غيرمجاز، شناسايي و جريمه شوند، البته روش ديگري هم وجود دارد و آن اينكه تمامي خودروها را مجاز بدانيم ولي هر ماشين براي تردد در محدوده طرح ترافيك مجبور باشد مبلغي را بپردازد كه اين مبلغ مي تواند از روي كارت هاي اعتباري كه در اختيار رانندگان قرار مي گيرد، كسر شود .
زيرساخت هاي لازم
در حال حاضر مطالعات مرتبط با به كارگيري اين سامانه هاي هوشمند يا  ITS در كشور به پايان رسيده است، اما گويا مسئولان توجهي براي استفاده از اين سيستم ندارند. مهندس محمد رئوفي، دبير شوراي عالي ترافيك در اين زمينه مي گويد:
براي استفاده از اين سيستم جديد، مسئولان شهري بايد
برنامه ريزي و اولويت بندي كنند و از سوي مراجع تصميم گير اعتبارات مورد نياز آن تامين و از وجود كارشناسان استفاده شود. اما خواست جمعي براي بررسي اين موضوع در ميان مسئولان ديده نمي شود . به اعتقاد وي استفاده از اين سيستم موجب افزايش بهره وري مي شود. رئوفي اضافه مي كند: با به كاربردن اين فن آوري در زيرساخت ها و تسهيلات حمل ونقل، مديريت شهري مي تواند نظارت بيشتري بر خودروها اعمال كند و در مسيرهاي پرترافيك، مسيرهاي جايگزين به خودروها ارائه دهد و در انرژي و وقت مردم صرفه جويي كند. اين سيستم علاوه بر اين با كاهش تخلفات رانندگي، خسارت هاي وارد شده به رانندگان و معابر را كم مي كند . دكتر مسعود طبيبي مجري طرح هاي ITS در سازمان راهداري و حمل ونقل جاده اي نيز مي گويد: دريافت عوارض به صورت الكترونيك از رانندگان در مسيرهاي پرترافيك، از مزاياي اين سيستم است. به وسيله اين روش مي توان از سفرهاي غيرضروري در شهر جلوگيري كرد. علاوه بر اين از طريق ITS مي توان كارايي حمل ونقل عمومي را بالاتر برد و با مجهز كردن وسايل حمل و نقل عمومي به اين سيستم براي فاصله زماني حركت اين خودروها و اولويت عبور آنها در تقاطع ها برنامه دقيقي تدوين كرد .
وي با بيان اينكه برنامه اي براي تجهيز آزادراه هاي كشور به ITS در حال تدوين است، مي افزايد: رويكردي كه در برنامه چهارم توسعه نسبت به مجهز كردن آزادراه ها به سامانه حمل ونقل هوشمند وجودداشت، رويكرد غلطي بود، زيرا در آن برنامه بر استفاده از ITS در آزادراه ها، با هدف كاهش ترافيك تاكيد شده بود. در صورتي كه در حال حاضر، مشكل اصلي ما در آزادراه ها موضوع ايمني است نه ترافيك. بنابراين تحقيقاتي را در زمينه ايمني بزرگراه ها شروع كرديم. گزارش اين تحقيقات تا يك ماه ديگر تدوين شده و از آن براي بهبود وضعيت ترافيك استفاده مي شود . دكتر طبيبي ادامه مي دهد: براي استفاده از اين سيستم ها بايد ابتدا هدف، مشخص شود. به عنوان مثال اگر هدف، اطلاع رساني در زمينه هاي ترافيك، آب و هوا يا تصادفات است، نحوه استفاده از اين ابزار با زماني كه هدف اعمال نظارت بر اجراي قانون است، متفاوت است .
با اين همه بايد زيرساخت هاي مورد نياز اين سيستم در كشور فراهم باشد، تا به سرعت به نتيجه برسد. رئوفي در اين  باره مي گويد: در كشور زيرساخت هاي لازم براي به كارگيري اين سيستم ها وجود دارد. در حال حاضر نيز بخشي از زيرساخت ها مانند چراغ هاي هوشمند ايجاد شده است. اگر ما داراي سيستم حمل ونقل عمومي كارا و قابل اعتماد باشيم، براحتي مي توانيم از سيستم هوشمند در كنترل آنها استفاده كنيم .
دكتر رحيم اف مي گويد كه شركت كنترل و نظارت ترافيك تهران به عنوان متولي اين طرح، تنها مطالعات به كارگيري اين سامانه را انجام مي دهد.
ظاهرا در شرايط كنوني دواي درد همه معضلات و نابساماني ها در تحقق مديريت جامع شهري نهفته است؛ امري كه به نظر مي رسد در دولت جديد زودتر از آنچه تصور مي رفت جامه عمل بپوشد.
شايد تحت چنين مديريتي، مغز متفكر ترافيك تهران بتواند با بكارگيري مراكز كنترل و ثبت تخلفات رانندگي، مديريت پاركينگ ها، مديريت ناوگان حمل ونقل شهري، مديريت شرايط بحران، تابلوهاي متغير پيام رساني، كنترل مركزي ترافيك و مديريت تصادفات و امدادرساني، گره هاي كور ترافيكي شهر را بگشايد.


يك اركسترناهماهنگ
بازهم پاي يك هماهنگ كننده وسط كشيده مي شود،اما اين بار در شبكه مديريت شهر؛
شبكه اي كه در آن هر دستگاه هنوز ساز خود را مي ز ند. مدير عامل شركت كنترل و نظارت ترافيك تهران مي گويد :اين طور نمي شود كه ما مطالعات را انجام دهيم، خودروساز بدون رويه خودرواش را روانه بازار كند، شهرداري مجبور شود بزرگراه بسازد و راهنمايي  و رانندگي هم ساز خود را بزند. بايد سياستگذاري، مطالعات و اجرا در يك راستا و توسط يك مديريت باشد و اين امر محقق نمي شود مگر با پياده كردن مديريت واحد شهري .

پويا مهر آيين - در نگاه اول تعجب مي كني؛ مگر ممكن است؟ برمي گردي و باز نگاه مي كني و اگر مثل من اهل تدقيق و تشكيك (!) هم باشي، اين طرف و آن طرفش را هم خوب ورانداز مي كني كه نكند خداي ناكرده باز هم يكي ديگر از نمودهاي فن آوري كلاه سرت گذاشته باشد، اما نه! مطمئن مي شوي كه اين يكي را اگرچه عجيب است، درست ديده اي. دو درخت برنا و زيبا و زنده در بين آجرهاي يك ديوار؛ به طوري كه درخت موصوف هم به حيات خود به آسودگي ادامه مي دهد و هم جزئي از ديواري است كه به هر حال حريم ساختمان را از يكي از خيابان ها و پياده روهاي پرتردد شهر جدا مي كند.
خط عرضي ديوار در دو نقطه قطع شده و با فاصله اي حدودا 50-40 سانتيمتري، دوباره پي گرفته شده است. در اين فاصله، يك اصله درخت سرجاي خودش ايستاده و گردنش را به آسمان افراشته است. همين اتفاق، يكي دو متر  آن  طرف تر هم افتاده تا درخت هاي حكايت ما تنها نباشند. هر دو طرف درخت ها فضايي خالي در نظر گرفته شده كه به آنها امكان رشد و بالندگي و گردن فرازي بيشتري نيز مي دهد.
نرده هاي ساده و زيبايي هم با انحنايي كه باز به درخت ها امكان و آزادي رشد مي دهد، از ديوار سمت راست درخت تا ديوار سمت چپ امتداد يافته تا امنيت هم برقرار باشد.
تا آنجا كه من دقت كردم، متوجه شدم كه اصلا خيلي از شهروندان به اين تصوير توجه نمي كنند و مي  گذرند، ولي آنهايي كه توجه مي كنند هم قاعدتا دو دسته هستند؛ يا مثل من سر شوق مي آيند كه هنوز هم انسان هايي هستند كه براي كشيدن يك ديوار عريض و طويل (آن هم در جايي كه به ضريب امنيتي بالايي نياز دارد) حاضر نمي شوند حق حيات را از چند اصله درخت كه از قبل بوده اند و زيسته اند، بگيرند و با بريدن درخت ها جاي ستون هاي آجري را باز كنند. دسته دوم هم متاسفانه بر اين عقيده هستند كه خب، مگر چطور مي شد اگر اين درخت ها را مي بريد و اين همه دردسر براي خودش درست نمي كرد و ضريب امنيت ساختمان را هم پايين نمي آورد؟ نهايتش اين بود كه دو نهال جوان در باغچه اش مي كاشت تا بريده شدن اين درخت ها را هم جبران كرده باشد .
اين اتفاق به شكل هاي ديگري هم رخ داده است؛ مثلا شايد شما هم كساني را ديده باشيد كه براي ايجاد امكان رشد طولي يك درخت يا درختچه، سقف مكاني كه درخت در آن واقع شده را به اندازه قطر تنه درخت سوراخ كرده باشند. نظر شما چيست؟ آيا شما حق را به طبيعت مي دهيد يا به آدم ها ؟ ما ميهمان ناخوانده هستيم يا آنها املاك و دارايي هاي شخصي ما را مورد تعرض قرار داده اند و هرجا دلشان خواسته سبز شده اند؟ اگر نوبتي هم باشد، آنها بر ما متقدم هستند.
اما حالا روي ديگر سكه را هم ببينيم. متاسفانه گاهي شنيده يا ديده مي شود كه در حاشيه بعضي از خيابان هاي اصلي يا فرعي، ظرف چند ماه يك درخت تناور و زيبا به مرور به سمت نيستي مي رود، زرد وزردتر مي شود و نهايتا خشك؛ آنقدر كه گويي نفسي از طراوت را تجربه نكرده باشد. در اين بين بعضي اوقات راپورت هايي به گوش آدم مي رسد كه خلاصه تا مغز كله اش سوت مي كشد؛ مثلا يكي از اين راپورت ها حاكي است كه متاسفانه صاحب مغازه اي كه در حاشيه همان پياده رويي كه اين درخت واقع شده، قراردارد باتوجه به اينكه فكر مي كند درخت مذكور ديد مغازه اش را به قول معروف كور كرده است با استفاده از روش هاي فيزيكي يا شيميايي كاري مي كند كه درخت بيچاره از پا در بيايد كه البته باتوجه به نظارت و سختگيري شهرداري و باتوجه به اينكه جرايم سنگيني براي نابود كردن درخت ها در نظر گرفته مي شود، اكثر اين افراد از روش هاي شيميايي مثل ريختن مواد سوختي و... پاي درخت استفاده مي كنند تا به قول معروف بعد از مدتي ريشه درخت بسوزد و درخت، خشك شود و آن وقت است كه جناب كاسب با خيال راحت مي تواند به شهرداري منطقه بگويد كه اين درخت خشك شده و بايد بريده شود.
البته من كه باور نمي كنم، ولي اگر اينطور باشد، آيا نفس ماجرا با قتل تفاوتي دارد؟ مهم اين است كه اجازه نفس كشيدن از يك موجود زنده گرفته شده است، موجود زنده اي كه برعكس بعضي از ما آدم ها در تداوم حيات ديگران هم نقش مهمي دارد.
راستي براي بهره گيري از عناصر فضاي سبز در نماي شهري چقدر وقت و هزينه صرف كرده ايم؟ در شهري كه نياز به سانتي مترهاي سبز طبيعي دارد، آيا مي توان به اين امكان انديشيد؟ آيا هميشه بايد به اجبار به گياهان اجازه داد كه در لابه لاي سنگ و سيمان و آهن؛ زندگي را فرياد بزنند يا مي توان نغمه زندگي را از لابه لاي برگ ها و شاخه هاي آنها در جان هر بنايي جاري كرد؟

اوت دستي هاي اتوبوس خراب كن
وقتي آخرين پرتاب اوت علي عليزاده هم بي نتيجه درون دستان ارشاد يوسفي آرام گرفت، جرقه اولين آسيب به اتوبوس هاي شركت واحد زده شد و اين دقيقا 48 ساعت بعد از بلايي بود كه باخت استقلال نصيب اين مسافركش هاي بي زبان كرده بود.
عصر جمعه، تساوي بدون گل پرسپوليس برابر فولاد و خشم هواداران اين تيم بابت عدم نتيجه گيري تيم محبوبشان، موجب آسيب سقف، بدنه و شيشه هاي حدود 50 دستگاه از اتوبوس هاي شركت واحد شد و اين اتفاق در حالي رخ داد كه هنوز مديرعامل شركت واحد اتوبوسراني از اعلام خبر افزايش شمار دستگاه هاي ناوگان اتوبوسراني سرخوش بود. قطعا به همين دليل هم هست كه اين شركت بارها از استانداري تهران درخواست كرده كه در هنگام برگزاري اين مسابقات، از سرويس دهي به تماشاگران معاف شود. اتفاقي كه هيچ گاه نيفتاده و شركت واحد نيز همواره تاوان اين وضعيت قابل پيش بيني را با خسارت هاي سنگين پرداخته است.
شايد بخشي از اين تجربه تلخ را بتوان در درد دل معاون بهره برداري شركت اتوبوسراني تهران و حومه جست وجو كرد: در هر مسابقه فوتبالي كه بين تيم هاي مطرح كشور برگزار مي شود، به دليل حجم انبوه مسافراني كه براي تماشاي اين مسابقات به ورزشگاه آزادي مراجعه مي كنند، شركت واحد براي راحتي شهروندان با قرار دادن اتوبوس، خدمات ويژه به آنها ارائه مي كند، اما متاسفانه تعدادي از تماشاگران پس از پايان مسابقه، تمام ناراحتي خود از بازي را بر سر اتوبوس ها خالي مي كنند .
حسين تيموري با بيان اينكه متاسفانه از رانندگان اين اتوبوس ها نيز كاري ساخته نيست و در صورت ممانعت، حتي ممكن است خود آنها نيز از سوي تماشاگرنماهاي فوتبال مورد ضرب و جرح قرار بگيرند، مي گويد: متاسفانه تماشاگران اين مسابقه نيز همچون مسابقات پيشين فوتبال، از آنجايي كه نتيجه تساوي بدون گل برايشان قابل قبول نبود، بار ديگر تمام دق دل و ناراحتي خود را بر سر اين اتوبوس ها خالي كردند و با تخريب بدنه، سقف و حتي شكستن و خرد كردن كامل شيشه هاي اتوبوس ها، 50 دستگاه از آنها را دچار خسارات جدي كردند .شايد اگر علي پروين و امير قلعه نويي مي دانستند كه عدم نتيجه گيري تيم هاي تحت امرشان درهر بازي چقدر خرج روي دست شركت واحد مي گذارد، كمي واقع بينانه تر پا به مسابقات مي گذاشتند. هر چه باشد حتي اگر همين 5 ميليون تومان ضرري كه در بازي روز جمعه متوجه ناوگان اتوبوسراني شد را هم ملاك قرار دهيم، با اين وضعيت اسفناك دو تيم پرطرفدار پايتخت، در پايان سال، صدها ميليون تومان ضرر به بيت المال وارد خواهد شد.
ساخت شهر هاي جديد اجتناب ناپذير است
برنامه ريزي براي ساخت و ساز مسكن براي اقشاركم درآمد و همچنين توزيع متناسب جمعيت در شهرهاي كشور بايد در راس برنامه هاي وزير جديد مسكن و شهرسازي قرار گيرد. مدير عامل شركت عمران شهر هاي جديد گفت: شهرهاي جديد يكي از راهبردهاي بهينه توسعه شهري در كشور است.
مهندس محمود ميريان، مديرعامل شركت عمران شهرهاي جديد گفت: سياست احداث شهر هاي جديد، طبق قانون بايد پيگيري شود. در اين رابطه چه دولت پيگير باشد چه نه، اين اتفاق خواهد افتاد. آنچه در برنامه هاي آتي بايد مورد توجه قرار گيرد، اين است كه سياست ساخت شهرهاي جديد امري اجتناب ناپذير است.حال اگر دولت هم وارد اين ماجرا  شود، بايد به نحوه انجام كار و ارائه مطلوب خدمات به شهروندان اين شهر ها نظارت داشته باشد.
ميريان ضمن اشاره به اينكه ديدگاه هاي مهندس سعيدي كيا در ارتباط با شهر هاي جديد در ادامه ديدگاه هاي گذشته است، گفت: با توجه به حمايت هاي وزير جديد پيش بيني مي كنم شهرهاي جديد شكوفاتر از گذشته شوند.مدير عامل شركت عمران شهر هاي جديد با بيان اينكه كارشناسان شركت عمران شهر هاي جديد درحال مطالعه در خصوص ساخت چند شهر جديد هستند، گفت: براي پيشبرد شهر هاي جديد بايد حمايت هاي همه جانبه اي از سوي دستگاه هاي اجرايي مختلف صورت گيرد.ميريان در مورد برنامه هاي آتي شركت عمران شهرهاي جديد، گفت: خوشبختانه در اين خصوص درسال 80 مصوبات قانوني وجود دارد كه اجازه فعاليت بخش خصوصي در ايجاد شهرها را مي دهد.