|
تهران براي تردد معلولان مناسب نيست
مشكل راه آمدن با تهران
|
|
|
ابتكار هاي خارجي
پروژه بركلي با هدف راحت تر كردن زندگي براي معلولان اجرا مي شود. مبتكران اين ايده مركز قلب سانفرانسيسكو و انجمن اسكان شهروندان بركلي –كاليفرنيا در آمريكا هستند كه باهمكاري يكديگر طرح جهاني اسكان ملي آمريكا را تهيه كردند .
اين طرح قرار است به طور آزمايشي در بركلي اجرا شود. اين طرح كه مناطق مسكوني ، مراكز تجاري، محله هاي عمومي و دانشگاه ها را شامل مي شود ، تمام امكانات راحتي ناتوانان جسمي را همچون پيش بيني فضايي براي تردد صندلي هاي چرخدار در نظر گرفته است .
خانه هاي اين طرح براي خانواده هاي معلول كم درآمد ساخته مي شوند. ساكنان منطقه معلولان به صورت قرعه كشي از ميان ساكنان 8 منطقه اجاره نشيني كه در ليست انتظار قرار دارند انتخاب و آپارتمان هاي باقيمانده در بازار عمومي داد و ستد خواهند شد.
سوزان فريدلند، مقام ارشد هيات اجرايي انجمن اسكان شهروندان بوده و ضمانت اجرايي طرح را براي پيوستن آن به واقعيت بر عهده گرفته است.
تا به موضوع فكر مي كنم اين جمله او يادم مي آيد. راست مي گويد : معابر شهر براي تردد شهروندان سالم هم مناسب نيست، چه برسد براي معلولان و ناتوانان جسمي. حالا تصور كنيد براي پايتخت كشوري كه جنگ هشت ساله اي را پشت سر گذاشته و علاوه بر معلول، تعداد زيادي جانباز و ناتوان جسمي را در خود جاي داده، چه امكاناتي براي ارائه خدمات بهتر به اين قشر وجود دارد، آن هم در شرايطي كه مديران شهرداري و اعضاي شوراي شهر تاكيد دارند كه معابر شهر حتي براي تردد شهروندان سالم هم مناسب نيست. وقتي موضوع را با مهندس ابوالقاسم و حدتي اصل- مدير عامل سازمان زيباسازي- مطرح مي كنيم، بدون هيچ مكثي جواب قاطعش را مي دهد. ظاهرا مدت هاست با موضوع آشنا و درگير است. همواره گفته ام كه در واقع معابر شهري براي تردد شهروندان عادي هم مناسب نيست. حرف من هميشه اين بوده كه تلاش مديريت شهري بايد اين باشد كه مردم را با فضاي عمومي شهر آشتي دهد و تا وقتي كه ما شهر را فضايي با محور ماشين مدار تصور كنيم، اين امر محقق نمي شود .
البته وحدتي توضيح مي دهد كه سازمان زيبا سازي شهرداري براي مناسب سازي امكانات و معابر براي معلولان و جانبازان، اقداماتي هم براي الگوسازي انجام داده است: در طراحي پل هاي مكانيزه براي معلولان و جانبازان، رمپ هاي ويژه در نظر گرفته شده، به طوري كه آنها هم بتوانند براحتي از اين امكان شهري استفاده كنند. اين موضوع در طراحي سرويس هاي بهداشتي جديد شهري هم رعايت شده است، به طوري كه ناتوان جسمي كه با ويلچر قصد استفاده از اين سرويس ها را دارد مي تواند از طريق رمپ وارد سرويس بهداشتي شود. در آنجا هم براي معلولان و جانبازان چشمه بهداشتي مخصوص و مجزايي در نظر گرفته شده كه امكانات خاص خودش را دارد .
مدير عامل سازمان زيباسازي دوباره تاكيد مي كند، در آن سازمان توجه به مناسب سازي امكانات و معابر براي معلولان و جانبازان به عنوان يك اعتقاد وجود دارد و براي اثبات آن توضيح مي دهد كه مي دانيم كه در معابر، امنيت كافي وجود ندارد؛ قسمتي از آن هميشه دست انداز دارد و بخش ديگر گرفتار مصالح و ... است، تا زه اگر هم سالم باشد توسط موتورسواران امنيت خود را از دست مي دهد. سياستي كه ما در پياده روسازي دنبال مي كنيم، اين است كه پياده روها را براي معلولان، جانبازان و حتي نابينايان مناسب سازي كنيم . او سپس به الگوسازي هايي كه در پياده روهاي نقاط مختلف شهر انجام شده اشاره مي كند: در بخش هايي از خيابان ولي عصر(عج)، در خيابان آيت الله كاشاني و چند منطقه ديگر، پياده روهايي را به عنوان الگو بهسازي كرده ايم تا شهرداري هاي مناطق بر اساس آن الگوها عمل كنند .
آنها با چه فضايي مواجهند؟
اما همه مشكلات معلولان و ناتوانان جسمي پياده روهاي شهر نيست. محبوبه حسين نخعي در مقاله اي كه در پايگاه اطلاع رساني شهرسازي و معماري منتشر كرده ،به مشكلات شهرنشيني اين قشر اين طور اشاره كرده است:
همان طور كه مشاهده مي شود معلولان - اين قشر آسيب ديده - كه از بسياري مواهب محرومند به دلايل ايمني و به دليل نياز به توان و قدرت جسماني براي ظاهر شدن در اجتماع و انجام كارهاي روزمره، انزوا برگزيده اند.
نبود امكانات مناسب براي تسهيل گذران امور روزمره معلولان كه ناشي از نبود دورانديشي و توجه به نيازهاي آنان است، موجب بروز مشكلات فراوان براي آنها شده است.ناهمواري هاي فراوان در سطح شهر خصوصا پياده روها، پله هاي فراوان و پشت سر هم در اماكن عمومي، حفره هايي كه به منظور كابل كشي و ... حفاري شده و براي پر كردن آنها اقدامي صورت نگرفته، داربست هاي فلزي كه به منظور ساخت و ساز در پياده رو نصب شده و بسياري از موارد ديگر، از بزرگ ترين معضلات تردد معلولان (خصوصا نابيناياني كه از عصا استفاده مي كنند) است.
پل هاي ارتباطي كه حدفاصل بين خيابان و پياده روها هستند با شيارهاي بزرگ و عميق كه همواره امكان سقوط به علت گير كردن چرخ صندلي چرخدار، كالسكه يا عصاي نابينايان در آن شيارها را به همراه دارد.
سنگفرش هايي كه به صورت برجسته يا به فاصله هاي زياد از هم براي پوشش پياده روها به كار برده مي شود، اگر چه ممكن است زيبايي بصري را به همراه داشته باشد، ليكن به نكات ايمني آن براي تردد معلولان صندلي نشين يا نابينايان توجه نشده است و چه بسا اين بي توجهي باعث بروز مشكلات ديگري براي آنان شود.
بيشترين و امن ترين مكان هايي كه شخص معلول مي تواند با امنيت خاطر از آنجا عبور كند، پياده روها هستند، ولي متاسفانه وجود دستفروشان و پارك موتورسيكلت در پياده روها از جمله بزرگترين مشكلات و مصائب معلولان براي عبور از مسيرهاي پياده رو و گذرگاه ها ست. وجود پل هاي هوايي با پله هاي فراوان و ساختمان هاي اداري و مسكوني با پله هاي زياد از مشكلات مهم تردد معلولان حركتي در سطح شهر است و بسياري از آنها در عمل، از استفاده از اماكن عمومي و ضروري براي انجام كارهاي خود محرومند.
احداث بعضي پارك ها و اماكن عمومي در مكان هاي پر رفت و آمد و خيابان هاي اصلي، همچنين فقدان مسيرهاي امن براي آن عده از معلولاني كه نمي توانند براحتي از عرض خيابان عبور كنند، آنها را از بهره جويي از اين اماكن منصرف مي كند. در ورودي بعضي از پارك ها به وسيله ميله هاي فلزي يا بلوك هاي سيماني مسدود شده و راهي براي ورود صندلي چرخدار باقي نمانده و اگر چه اين كار براي جلوگيري از ورود موتورسواران صورت گرفته، اما حقوق معلولان را نيز ضايع كرده است. وجود مصالح ساختماني در حاشيه پياده روها و خيابان ها، حفاري هاي بدون حساب و كتاب و بدون علائم هشداردهنده تاكنون جان بسياري از شهروندان را به مخاطره انداخته است.
در بسياري از كشورها براي عبورومرور راحت شخص معلول يا ناتوان، چراغ هاي راهنمايي تعبيه شده است و كليد اين چراغ ها در ارتفاعي نصب شده كه معلول بتواند براحتي آن را از روي صندلي چرخدار كنترل كرده و با آسودگي خيال و امنيت كامل از عرض خيابان بگذرند.
اما متاسفانه تاكنون در خيابان هاي ما چنين موردي مشاهده نشده است. وجود علائم برجسته در ابتداي خط كشي خيابان ها، ايستگاه اتوبوس، پارك ها و اماكن عمومي مي تواند تا حدود زيادي نابينايان را راهنمايي و كمك كند. نبودن محل مخصوص معلولان، ميله دستگيره يا بست هاي فلزي در بسياري از اتوبوس ها و نبود بالابرهاي مكانيكي براي جابجايي راحت معلولان ويلچري، آنان را براي استفاده از اين وسايل منصرف مي كند. در ايستگاه هاي مترو با وجود تمهيداتي كه براي اين قشر، به خصوص نابينايان صورت گرفته، اما همچنان به دليل نبود آسانسور و وجود پله هاي فراوان، ورود و خروج معلولان به ايستگاه هاي مترو با اشكال صورت مي گيرد.
در مدارس مخصوص معلولان بايد شرايط را با توجه به مشكلات آنها فراهم آورد. براي مثال در شيب تند و رمپ هايي كه تردد را براي دانش آموزان مشكل مي كند، تغييراتي حاصل شود.
حياط كوچك مدرسه، زمين بازي كوچك و رعايت كردن فاصله بين وسايل بازي مانند تاب و سرسره، استفاده از مصالح سخت و آهني براي ساخت اين وسايل بايد مورد توجه قرار گيرد.
خطر سقوط از پله، وجود وسايل تيز و برنده در محوطه بازي يا مكان نشستن آنها و برخورد به پنجره هاي نيمه باز با گوشه هاي تيز از جمله ملموس ترين خطرات و مشكلات كودكان معلول است و اين در حاليست كه مصوبات فراواني براي بهينه سازي محيط شهري تهيه و ستادهاي اجرايي هم براي رفع آنها تعريف شده است. به طور يقين دسترسي به نتايج اصولي در اين زمينه، نياز به اجراي طرح هاي پژوهشي و مطالعات ميداني وسيع تري دارد تا با استفاده از نتايج اين مطالعات برنامه هاي اجرايي مناسبي تهيه و به مرحله عمل درآيد.
اگر بخواهيم يكي از اين مشكلات را بسط داده و شرح دهيم، به روشني به عمق مشكلات معلولان، جانبازان و ناتوانان جسمي در محيطي كه ما ظاهرا براحتي در آن رفت و آمد مي كنيم، پي مي بريد. تصور كنيد حادثه اي مثل آتش سوزي در يكي از طبقات آپارتمان بلندي اتفاق افتاده است؛ راه آسانسور مسدود است و همه سعي مي كنند از پله هاي اضطراري خود را به بيرون از آپارتمان برسانند، آنوقت يك ناتوان جسمي با ويلچر چطور بايد خود را نجات دهد؟ طبيعي است كه بايد امكاني براي اين قشر هم در نظر گرفته شود.
راه فرار در ساختمان هاي بلند، استفاده از تسهيلاتي مانند شيب هاي بين طبقات براي ايجاد امكان استفاده از صندلي چرخدار، صفحات قابل جا به جايي به سمت پايين براي فرود ويلچر و ايجاد فضاي مسطح در هر طبقه از ساختمان هاي بلند، آنها را براي معلولان و سالمندان قابل دسترسي مي كند. با اين وجود بايد خروجي هاي فرار در داخل ساختما ها با علائم بخصوصي آدرس دهي شده تا زمان بروز حوادث، زماني كه استفاده از آسانسورها امن نيست، معلولان و سالمندان بتوانند با سرعت از خروجي ها استفاده كنند. پيش از اين افراد معلول در مواقع بحراني به كمك و دستياري ديگران متكي شده و در نتيجه در مديريت ساختمان ها، تامين امنيت اين افراد در آتش سوزي ها به عنوان يك مبارزه چندجانبه محسوب مي شد.
اين كمبودها موجب استفاده از سيستم هاي اطلاع رساني و امنيتي صوتي و تصويري، آبفشان هاي امنيتي ضد حريق و پناهگاه هايي در هر طبقه از ساختمان هاي مدرن شده است. در آتش سوزي هاي معمولي، اين امكان هاي حفاظتي براي دستيابي به استراتژي دفاع در محل حادثه بيشتر مورد توجه قرار گرفته و به افراد معلول اجازه مي دهد تا زمان فروكش آتش يا رسيدن ماموران نجات در محيطي امن بمانند، از اين رو به طور نسبي، امكان خروج سريع براي همه يكسان خواهد بود.
از مواردي كه توجه به آن ضروري است، عملكرد پله هاي اضطراري در مواقع خطر است. تخليه سريع ساكنان ساختمان در زمان كوتاه، به صورت تهديد تلقي شده، در نتيجه طراحان سعي مي كنند اين پله ها را با توجه به مفهوم اصولي نجات طراحي كنند. هر چند چيدمان اين خروجي ها اغلب به نحوي است كه در شرايطي براي سالمندان و افراد معلول قابل استفاده نيست، ولي با اين همه تنها راه موجود خروج محسوب مي شوند. پله ها براي پشتيباني ساختمان هاي بلند در حوادث غيرمترقبه طراحي و تعبيه شده و بهترين روش تخليه محسوب مي شوند. در تخليه ايده آل، افراد به سمت پله ها حركت كرده و با سرعت به طرف طبقه همكف مي روند، اما توجه به اين نكته ضروري است كه 30 درصد كل جمعيت ساختمان هاي بلندمرتبه از افرادي با توانايي كمتر و معلولان تشكيل شده كه قادر به استفاده از پله ها نيستند.
البته در بسياري از كشورها سالهاست كه مشكلات مربوط به خروج اضطراري افراد ناتوان شناسايي شده و طي سالهاي اخير اقدامات زيادي در تامين نياز تخليه اضطراري صورت گرفته است.
به عنوان مثال از سال 1982 استفاده از شوت فرار اضطراري، به عنوان راهي سريع و مطمئن جهت انتقال عمودي افراد معلول و ناتوان مطرح شد.
اگرچه قانون، افراد را ملزم به استفاده از اين سيستم ها نكرد، اما صاحبان ساختمان ها براي تكميل سيستم هاي فرار، در استفاده از اين سيستم ها تمايل نشان دادند. تاكنون بيش از يك ميليون نفر شوت فرار اضطراي را در ساختمان هايي در ابعاد گوناگون، از دو طبقه تا آسمانخراش ها، آزمايش كرده اند.
شوت هاي فرار بر اساس قانون جاذبه عمل كرده و از روش فشار و اصطكاك استفاده مي كنند و مردم بدون توجه به سايز بدن، فرم و اندازه و وزن خود به شوت ها اطمينان كرده و حتي افرادي كه زخمي يا بيهوش شده و روي برانكارد قرار گرفته اند نيز مي توانند از شوت فرار استفاده كنند و سريع تر و مطمئن تر به طبقه همكف برسند. اين روش به عنوان راه حلي بدون نگراني تلقي شده و خطر مجروح شدن يا مرگ افراد معلول را در مقايسه با پله هاي فرار، كاهش مي دهد.
همه اين راه ها قابل پيمودن است، اما شرط لازم آن اين است كه مديريت شهري با وضع قوانين و آئين نامه ها و الزام متوليان ساخت و ساز به اجرايي كردن آنها، مناسب سازي فضاهاي عمومي شهر را به عنوان اصلي در اولويت هاي برنامه هاي خود قرار دهند.
دو سال ديگر صبر كنيد
البته ظاهرا چنين حركتي در مجموعه مديريت شهري تهران آغاز شده است. در تيرماه گذشته شوراي اسلامي شهر تهران پس از تحقيقات و بررسي هاي خود به اين نتيجه رسيد كه بايد شهرداري را موظف به مناسب سازي معابر شهر براي معلولان و ناتوانان جسمي طي دو سال آينده كند. پس از آن شهرداري تهران ستاد مناسب سازي فضاهاي شهري براي معلولان و جانبازان جسمي و حركتي را با حضور تمام حوزه هاي اجرايي تشكيل داد.
مهندس شاكر، رئيس ستاد بهسازي معابر شهر تهران، با اشاره به مصوبه شوراي شهر كه با استناد به قانون جامع حمايت از حقوق معلولان و مصوبه ضوابط و مقررات شهرسازي و معماري براي اين قشر از افراد جامعه و همچنين در راستاي اجراي بند (ج) ماده 193 قانون برنامه سوم توسعه به تصويب رسيده است، گفت: شهرداري تهران موظف است ظرف مدت دو سال نسبت به آماده سازي و مناسب سازي معابر عمومي و نصب نشانه ها و علائم فيزيكي لازم با اولويت ميادين و معابر اصلي و نزديك به تقاطع ها اقدام كند .
او توضيح داد: تجهيز چراغ هاي راهنمايي معابر به علائم صوتي و برجسته كردن سطح پياده روهاي نزديك به تقاطع ها براي استفاده نابينايان، انجام تمهيدات لازم در توقف گاه هاي عمومي با هدف درنظرگرفتن محل هاي ويژه براي توقف وسايل نقليه معلولان و رعايت تمامي ضوابط مندرج در آئين نامه اجرايي بند (ج) ماده 193 قانون برنامه سوم توسعه در ساختمان ها، اماكن عمومي و خصوصي، بخش هاي توسعه شهري، معابر عمومي و ... و اعمال كنترل هاي لازم مطابق با آئين نامه مذكور در صدور هر گونه مجوز ساخت و ساز و گواهي پايان كار از ديگر اقداماتي است كه طي دو سال به منظور مناسب سازي فضاي شهري بايد صورت گيرد .
رئيس ستاد بهسازي معابر شهر تهران همچنين گفت: در اين راستا بايد تسهيلات و خدمات ويژه براي كم توانان جسمي و حركتي و جانبازان در امر رفت و آمد از طريق شركت واحد اتوبوسراني و راه آهن شهري و سازمان تاكسيراني فراهم شود .
به گفته او شهرداري تهران مكلف است در هر سال به هنگام تصويب بودجه، رديف اعتباري خاص مناسب سازي فضاي شهري را براي جانبازان و معلولان در قالب برنامه ها و طرح هاي مشخص پيش بيني كند. اين ستاد كار خود را آغاز كرده، اما وحدتي، مدير عامل سازمان زيباسازي مي گويد كه هنوز دستورالعملي از سوي اين ستاد صادر نشده است. به عقيده او پشت چنين حركت هايي قطعا بايد اراده اي پايدار خوابيده باشد، چرا كه مشكلات شهر تهران به قدري پيچيده است كه گاه فرصتي براي مديران نمي گذارد تا به مسائلي اينچنيني بپردازند. او معتقد است كه نگاه مديران به شهر بايد انسان مدارانه باشد تا بشود بر اين اساس، قلمرو فضاهاي عمومي را گسترش داد و معابر را براي حضور راحت تر معلولان و جانبازان مناسب سازي كرد.
|
