عكس:ساغر اميرعظيمي
مهديا گل محمدي
پايين بودن مصرف گوشت آبزيان توسط مصرف كنندگان ايراني از جمله مشكلات هميشگي توليدكنندگان و فروشندگان اين بخش محسوب مي شده است.ماهي سفيد ، شير ، سنگسر ، سرخو ، قباد ، حلوا ، ساردين ، شوريده و راشكو از جمله ماهي هاي معروف جنوب كشور هستند كه اغلب در ماهي فروشي هاي پايتخت پيدا مي شوند، اما يك دور چرخ زدن در چهارراه استانبول به عنوان راسته ماهي فروش ها نشان مي دهد كه فروش زنده ماهي قزل آلا توانسته توجه خريداران را به خود جلب كند. مشتريان ديگر تمايل چنداني به خريد ماهي يخ زده از خود نشان نمي دهند. آنها مدتي است كه مي توانند با ورود به مغازه ها در حوضچه هاي سفيد، تركيدن حباب زندگي قزل آلاها را تماشاگر شوند.
قزل آلاها با بهاي هر كيلوسه هزار تومان از آب گرفته شده و داخل سبدي انداخته مي شوند تا پس از چند لحظه آماده تحويل شده و در سبد خريد خانوارها قرار گيرند. در صورت تمايل مشتري، ماهي هاي قزل آلاي تازه از آب گرفته شده پاك مي شوند و سپس در اختيار خريدار قرار مي گيرند.شايد علاوه بر فرارسيدن فصل سرد زمستان، گسترش مراكز فروش ماهي زنده نيز توانسته باشد سهمي در رونق نسبي بازار ماهي فروشان داشته باشد. به عقيده بسياري، فروش گوشت ماهي تازه علاوه بر داشتن سلامت بيشتر، ارزش غذايي افزون تر را در اختيار مصرف كنندگان قرار مي دهد.
افزايش تقاضا در اين بازار، در انزواي قرار گرفتن كنسروهاي ماهي تن به دليل ترس مردم از ميزان جيوه موجود در قوطي اين كنسروها عنوان مي شود. اگرچه اغلب محققان و كارشناسان تغذيه، خروج ماهي كنسرو شده از برنامه غذايي تعدادي از مصرف كنندگان را به دليل ترديد آنها بدون توجيه علمي مي دانند، اما به نظر مي رسد رواج شايعات و ظن و گمان در بين مردم مي تواند تاثير عميق تري در ميزان عرضه و تقاضا بازار و نوسان قيمت ها بگذارد.در هر حال موارد عنوان شده در بازار ماهي فروشان باعث به وجود آمدن تغييراتي در نرخ خرده فروشي آبزيان شد. بررسي اين بازار نشان مي دهد افزايش تقاضا براي برخي گونه هاي پرمصرف مانند ماهي قزل آلا، شير، كفال و سوف، باعث شده است بهاي آنها در ميادين ميوه و تره بار با افزايش نسبي همراه شود.
قيمت انواع ماهي هاي موجود در بازار به تفكيك بهاي آنها در شهرستان ها، ميدان تجريش تهران و سازمان ميادين ميوه و تره بار در جدول زير آورده شده است.
اگرچه بازار توليد و فروش ماهي طي چند سال گذشته با تاكيد هر از چند گاه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و شركت سهامي شيلات ايران بر لزوم افزايش مصرف ماهي توسط مردم، بايد همراه با زمينه سازي براي بهينه كردن وضعيت توليد و مصرف توليد مسئولان دولتي باشد، اما طي مدت ياد شده تحول چشمگيري در اين زمينه ديده نشده است. به نظر مي رسد همچنان پتانسيل بالاي موجود در برخي استان هاي كشور مانند گيلان، گلستان وخوزستان در زمينه افزايش ميزان صيد يا امكان پرورش ماهي در تعداد قابل توجهي از ديگر استان هاي كشور بتواند زمينه ساز تحولي قابل توجه در ميزان سرانه مصرف گوشت ماهي در ايران باشد.
افراد موثر در تصميم گيري بايد به اين نكته توجه داشته باشند كه يكي از مهم ترين عوامل افزايش و يا جايگزين كردن گوشت ماهي با ساير محصولات مشابه، تعديل قيمت آبزيان در بازار استان هاي مختلف كشور است. از طرفي دستيابي به قيمت مناسب نيز بدون توجه به افزايش ميزان توليد، نمي تواند چندان روش موثر و قابل اطميناني باشد.
|
|
|
در اين مورد طي سال جاري بر خلاف افزايش قيمت هر ساله ماهي در آغاز فصل زمستان، به نظر مي رسد به دليل افزايش ميزان عرضه اين محصول، انتظار ماهي فروشان براي اوج گرفتن نرخ انواع ماهي، انتظاري بيهوده باشد. با توجه به وضعيت كنوني چنانچه شركت سهامي شيلات ايران بتواند با اطلاع رساني به موقع و مناسب به افكار عمومي در مورد افزايش ميزان توليد، سهم بيشتري در جلوگيري از افزايش قيمت ها در فصل جاري داشته باشد.در هر حال كنترل قيمت ها در بازار ماهي ايران به ويژه با اهرم افزايش عرضه مي تواند ارتباط متزلزل و ناپايدار مصرف كنندگان با اين بازار را حفظ كند.افزايش تنوع وميزان توليد آبزيان راه گريزناپذيري است كه به وسيله آن مي توان براي به حد مطلوب رساندن سهم مصرف ماهي در سبد خريد خانوارهاي ايراني اميدوار بود.در اين زمينه بر خلاف آمار رشد توليد برخي گونه هاي آبزي، آنچه بازار ماهي فروشان را هر از چندگاهي با نوسانات روبه افزايش محصولات روبه رو مي كند كاهش ناگهاني حجم صيد و پرورش ماهي در برخي ماه هاي سال است.براي نمونه هم اكنون صيد انواع ماهي استخواني در استان گيلان با 4درصد كاهش نسبت به سال گذشته به يكهزار و 120 تن رسيده است. اين موضوع شايد بتواند با توجه به افزايش نسبي تقاضا امكان وقوع بي ثباتي در بازار را افزايش دهد.براساس آمار اعلام شده از زمان آغاز فصل صيد در تاريخ۲۱ مهرماه سال جاري، حدود 5 هزار و 500 صياد گيلاني در قالب 69 شركت تعاوني صيادي تا دهم دي ماه جاري ميزان يكهزار و 120 تن ماهي استخواني صيد كردند.اين ميزان صيد در مقايسه با مدت مشابه در سال گذشته 4 درصد كاهش را نشان مي دهد.صيد عمده صيادان در اين فصل كاري را 575 تن ماهي سفيد، 431 تن ماهي كفال، 34 تن ماهي كپور و مقداري نيز از ساير گونه ها تشكيل داده است.همان طور كه عنوان شد طي سال جاري اين مقدار كاهش ميزان صيد در ساير نواحي ساحلي كشور جبران شده است و همچنان مي توان به كاهش قيمت ها يا در شرايط بدبينانه به ثبات نسبي نرخ ها اميدوار بود.
اما در كنار افزايش توليد و صيد آبزيان، جامعه ايران همچنان گوشت قرمز را ترجيح مي دهد و آبزيان را غذاهايي گران قيمت مي داند، به طوري كه اغلب مصرف كنندگان معتقدند ماهي هاي پرورشي كه قيمت پايين تري نيز دارند از طعم خوبي نسبت به ماهي هاي دريايي برخوردار نيستند. اين موضوع در گران تر شدن قيمت ماهي هاي غيرپرورشي، نقش زيادي داشته است.
به اعتقاد تعدادي از كارشناسان، يكي از دلايل گران تمام شدن هزينه خريد ماهي مي تواند مربوط به شيوه هاي سنتي و استفاده از ابزارهاي غيرمدرن باشد.
بهره گيري از فن آوري هاي پيشرفته، رشد سرمايه گذاري به ويژه براي ايجاد صنايع تبديلي و نيز توليد در مقياس كلان از جمله راهكارهاي كاهش هزينه ها و به تبع آن تعديل شدن نرخ فروش گوشت ماهي است.با اين حال و با وجود تلاش هايي كه تاكنون براي پرورش لار و انواع ماهي انجام شده و پيشرفت هايي كه در اين زمينه به دست آمده است، اما هنوز سرمايه گذاري وسيعي براي ايجاد پايگاه هاي پرورش آبزيان انجام نشده و بخش خصوصي چنان كه بايد تمايل عميقي براي شروع فعاليت در اين حرفه در پيش نگرفته است.
در پايان يادآوري اين نكته ضروري به نظر مي رسد كه هم اكنون در سطح جهان بيش از 250 گونه ماهي پرورشي توسط مراكز پرورش ماهي توليد مي شود اما اين ميزان در كشور ما به چهار گونه ماهي گرم معمولي شامل كپور علفخوار، كپور نقره اي، كپور سرگنده و ماهي سردآبي قزل آلاي رنگين كمان محدود مي شود.
بنابراين چنانچه بتوان تنوع ماهي هاي پرورشي در ايران را افزايش داد در پي آن نياز مشتري نيز باتوجه به وجود ذائقه هاي مختلف، قيمت و ساير عوامل موثر به طور مناسب تري تامين شده و در نهايت باعث رونق افزون تر بازار اين محصول خواهد شد.
