|
فرصت هاي بي نظير؛ امكانات محدود
گردشگري زمستاني
|
|
|
عكس: گلناز بهشتي
ماهرخ دانش نيا
بيش ازيك ماه از فصل زمستان گذشت و با سردي هوا بيشتر در لاك زمستاني خود فرو مي رويم. شايد بسياري از ما نمي دانيم كه در همين هواي ناجوانمردانه سرد، مناطقي وجود دارند كه بهترين زمان براي سفر و بازديد از آنها فصل زمستان است. مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري و نواحي جنوبي، پيست هاي اسكي، مناظر بكر و چشم اندازهاي بي نظير طبيعي زمستاني و مانند آن كه همه چشم انتظار افرادي هستند كه آنها را كشف كرده و قدم به دنياي شگفت انگيز و سرد زمستاني شان بگذارند. در حالي كه در اقصي نقاط جهان، كشورهاي مختلف از حداقل امكانات خود بهترين استفاده را در برگزاري تورها و جشنواره هاي زمستاني و جذب علاقه مندان و گردشگران مي كنند، غافليم از قابليت ها و فرصت هاي موجود و گنجي كه روي آن نشسته ايم.
برخلاف تصور عموم از صنعت گردشگري، سهم مهمي از اين بخش را گردشگري زمستاني تشكيل مي دهد. در حالي كه در فصل سرما، قابليت ها و فرصت هاي بي نظيري در كشورمان در حوزه صنعت گردشگري وجود دارد، اما بنابر مشكلات و كمبودهاي موجود استفاده مناسبي از اين امكانات صورت نمي گيرد.
امكانات و جاذبه هاي زمستاني
كشور پهناور ايران با گستردگي خود در عرض جغرافيايي امكان برخورداري از شرايط آب و هوايي متنوع و مختلفي را داراست. ايران از معدود كشورهايي است كه در يك زمان واحد داراي چهار نوع شرايط آب و هوايي است. يعني زماني كه در كرانه غربي و شمال غربي كشور، آب و هواي سرد زمستاني حاكم است به فاصله يك ساعت پرواز مي توان به سواحل گرم و مرطوب خليج فارس و درياي عمان رسيد و در همان زمان شاهد آب و هواي خنك تر در سواحل شمالي و كرانه هاي درياي خزر بود. اين تنوع اقليمي و جغرافيايي ايران مي تواند دستمايه مهمي براي استفاده از فرصت هاي گردشگري و سفر باشد كه محدود به سفرهاي تابستاني و نوروزي نيست. در زمستان هم زمينه چنين فعاليت هايي وجود دارد. در كشورهاي غربي به علت وجود مراكز تفريحي متعدد، پيست هاي اسكي مجهز و امكانات و فعاليت هاي مناسب ورزشي، زمستان فصل مناسبي براي گردشگران محسوب مي شود. در كشور ما نيز به خاطر وجود شرايط اقليمي مناسب، امكان برخورداري از صنعت گردشگري و توريسم زمستاني فراهم است.
يكي از بهترين امكانات فصلي موجود در ايران در فصل زمستان، وجود پيست هاي اسكي از جمله آبعلي، شمشك و ديزين با قابليت برگزاري ورزش هاي زمستاني است. پيست اسكي ديزين كه در زمره پيست هاي معتبر جهان قرار مي گيرد، امكانات مناسبي براي بهره برداري در اختيار دارد.
اسرافيل شفيع زاده عضو هيأت مديره انجمن صنفي دفاتر مسافرتي كشور درباره موقعيت اين پيست مي گويد: پيست اسكي ديزين كمتر از پيست هاي مشهور اسكي در جهان نيست. اما اطلاع رساني ناقص و فقدان منابع زيرساختي و تأسيسات جهانگردي و گردشگري مناسب مانع از رقابت پيست ديزين با پيست هاي مطرح جهان شده است.
اگر بخواهيم مكان نزديكتري را براي اسكي و ورزش هاي زمستاني انتخاب كنيم، دستمان باز است. در شمال شهر تهران تنها پيست اسكي در نزديكي تهران با امكانات و شرايط متنوع قرار گرفته است. پيست اسكي توچال با در اختيار گذاشتن امكانات تفريحي و ورزشي مختلف و ظرفيت پذيرش 1200 نفر در روز قابليت جذب گردشگران زمستاني متعددي را داراست. اين پيست علاوه بر در اختيار داشتن امكانات اسكي و جاذبه هاي تفريحي، داراي امكانات متنوع ديگري مانند هتل، رستوران، يكي از طولاني ترين تله كابين هاي پيوسته دنيا، ورزش هايي چون تيراندازي با كمان، بيسبال، تنيس و بدنسازي، مدرسه اسكي، سالن هاي همايش و... است كه شايد كمتر كسي از وجود اين فرصت ها مطلع باشد.
وجود چنين امكاناتي در اين منطقه آن را تبديل به يكي از جاذبه هاي گردشگري و توريستي ايران كرده است، اما به دليل عدم تبليغات و اطلاع رساني مناسب عده معدودي هستند كه از وجود اين امكانات آگاهند.
فرشيد سعادتمندي؛ مدير روابط عمومي تله كابين توچال در اين باره مي گويد: رسانه ها اولين و مهم ترين نقش را در اطلاع رساني و تبليغات و آگاه سازي مردم دارند. براي چنين پروژه هايي هزينه مي شود و رسانه ها موظفند با امر اطلاع رساني، قابليت هايي را براي استفاده از سرمايه هاي ملي فراهم كنند. وي درباره مشكلات موجود مي افزايد: به علت محدوديت در ظرفيت در زمان تعطيلي جاده ها در هنگام ريزش برف و باران و بسته شدن راه پيست هاي شمشك و ديزين با مشكلات ظرفيتي مواجه مي شويم. فدراسيون اسكي مي تواند با همكاري وزارت راه و ترابري جاده ها را باز نگه دارد. مورد ديگر اينكه به علت گران بودن وسايل و تجهيزات ورزش هاي زمستاني مانند اسكي همه افراد توانايي خريد و تهيه آن را ندارند. دولت مي تواند امكاناتي در اختيار علاقه مندان براي خريد لوازم قرار دهد. به عنوان مثال مي توان با در نظر گرفتن يارانه هايي در اين زمينه به علاقه مندان كمك كرد تا وسايل و تجهيزات مورد نياز را ارزانتر تهيه كنند.
امكانات و قابليت هاي گردشگري زمستاني ايران از جمله پيست هاي اسكي به همين چند مورد خاص محدود نمي شود بلكه بسيار فراتر است. در ساير استانهاي كشورمان نيز چنين امكاناتي وجود دارد. پيست اسكي چلگرد در شهر چلگرد در استان چهار محال و بختياري با شيب مناسب و طول 800 متر از مشهورترين پيست هاي ناحيه زاگرس است و راه دسترسي مناسب و قرار گرفتن در منطقه مستعد توريستي كوهرنگ و نيز هواي آفتابي حتي در اكثر روز هاي فصل زمستان اين منطقه را به مكاني مناسب براي علاقه مندان به گردشگري زمستاني تبديل كرده است.
در دامنه هاي مرتفع و زيباي سبلان، منطقه اي به نام آلوارس وجود دارد كه در صورت استفاده از توانمندي هاي آن مي توان وسيع ترين پيست اسكي ايران را در آنجا احداث كرد. اين پيست اسكي در فاصله 12 كيلومتري روستاي آلوارس و 24 كيلومتري سرعين قرار گرفته و از آنجايي كه پيست فوق در ارتفاع 3هزار و 200 متري از سطح دريا قرار دارد به سبب بارندگي برف فراوان در طول پاييز و زمستان و به جهت دير ذوب شدن برف هاي اين منطقه، مي تواند در حدود شش تا هشت ماه از سال مورد استفاده قرار گيرد.
امكانات گردشگري زمستاني به پيست هاي اسكي و فعاليت هاي ورزشي محدود نمي شوند. فعاليت هايي چون استفاده از مراكز آبگرم مي تواند سهم قابل توجهي را در زمينه جذب گردشگران به خود اختصاص دهد. مراكز آبگرم در نقاط مختلف ايران مانند سرعين و قزوين مي توانند خود به يكي از كانون هاي جذب گردشگران داخلي و خارجي در فصل زمستان تبديل شوند. مركز آب درماني ارشيا كه در شهر آبگرم در جنوب غربي قزوين واقع شده است، از جمله آب هاي معدني منحصر به فرد ايران با خاصيت آهكي به شمار مي رود. منطقه سرعين اردبيل نيز به دليل دارا بودن چشمه هاي آبگرم معدني فراوان كه از دامنه هاي كوهستاني سبلان سرچشمه مي گيرد، يكي از معدود شهرهاي جهان از نظر داشتن آب هاي معدني محسوب مي شود كه در صورت تبليغات مناسب در فصول پاييز و زمستان مي تواند ميزبان خوبي براي گردشگران زمستاني باشد. در حال حاضر بسياري از مجتمع هاي سرعين از تجهيزات مناسبي برخوردارند به طوري كه مي توانند با نمونه هاي خارجي رقابت داشته باشند.
در رابطه با امكانات زمستاني موجود براي گردشگري نمي توان از نواحي جنوبي كشور غافل شد. مناطق جنوبي مانند كيش، قشم، خوزستان، هرمزگان، سيستان و بلوچستان و... داراي قابليت هاي متنوعي در راستاي برگزاري تورهاي زمستاني هستند كه از طريق آن مي توان حتي فرصت هاي بهينه اقتصادي در اين مناطق ايجاد كرد.
از ديگر قابليت هاي گردشگري زمستاني كشورمان مي توان از كويرنوردي كه جزو برنامه هاي اكوتوريسم ايران است و شكار كه در برخي موارد مختص فصول پاييز و زمستان است نام برد كه گستردگي و چهار فصل بودن ايران، امكان انجام كليه اين فعاليت ها را فراهم مي كند.
درياچه طبيعي و كوهستاني حصارچال در ارتفاعات پر برف البرز مركزي و ضلع شرقي قله علم كوه نيز نمونه اي ديگر از جاذبه هاي منحصر به فرد گردشگري ايران است كه داراي پتانسيل هاي بالاي ايرانگردي و گردشگري و ورزش هاي زمستاني است و به رغم برخورداري از اين امكانات و مناظر طبيعي زيبا و داشتن علاقه مندان بسيار به ويژه كوهنوردان و دوستداران طبيعت اعم از ايراني و خارجي، براي ايجاد امكانات و توسعه گردشگري در منطقه و درياچه هاي آن برنامه ريزي خاصي از سوي متوليان امر صورت نگرفته است.
جاذبه ها و قابليت هاي گردشگري ايران محدود به مواردي كه از آن نام برده شد نيست. امكانات و فرصت هاي گردشگري در اقصي نقاط ايران آنچنان گسترده و بي شمار است كه امكان نام بردن همه آنها ميسر نيست. آنچه گفته شد تنها بخش كوچكي از مجموع امكانات و قابليت هاي موجود در سطح كشور در زمينه صنعت گردشگري و توريسم است. مسأله قابل توجه نحوه استفاده از اين فرصت ها و برنامه ريزي صحيح براي استفاده بهينه و مناسب از چنين قابليت هايي است. در حالي كه يكي از بهترين پيست هاي اسكي جهان با قابليت جذب درصد بالايي از گردشگران را در اختيار داريم، پيست اسكي مصنوعي ساخته شده در كشور همسايه در سرزميني كه مردمش هرگز رنگ برف را به چشم نديده اند گوي سبقت را در جلب توريست مي ربايد. اكنون دوبي داغ ترين مركز توريستي با سريع ترين آهنگ رشد در جهان است. سال گذشته بيش از
۵ ميليون توريست به دوبي مسافرت كردند و برآورد مي شود اين تعداد در سال 2010 به 15 ميليون نفر برسد. جالب اينجاست كه سهم بزرگي از درآمد دوبي از صنعت توريسم را شهروندان ايراني تشكيل مي دهند.
در ديگر كشور همسايه يعني تركيه نيز وضع به همين صورت است. شاخص رشد و توسعه توريسم تركيه در حوزه جذب گردشگران جهان 22 درصد و در حوزه ايران 50 درصد بوده است.
پيش بيني مي شود تا سال 2010، كشور تركيه به رقم 30 ميليون گردشگر و درآمد 18 ميليارد دلاري از اين صنعت برسد. در حالي كه كشور ايران جزو 10 كشور اول جهان از نظر آثار تاريخي و اكوتوريسم و در تنوع اقليتي جزو 5 كشور برتر جهان است، كشور تركيه جزو 10 كشور اول جهان است كه بيشترين تعداد بازديدكنندگان را به خود اختصاص مي دهد.
مشكلات، كمبودها، راهكارها
مشكلات و موانع مربوط به صنعت گردشگري در كشورمان مختص به جهانگردان و توريست ها نيست، بلكه اين مشكلات و كمبودها گردشگري داخلي را نيز با مسائل بسياري روبه رو كرده است.
اسرافيل شفيع زاده مقوله اوقات فراغت را در اين زمينه بسيار مهم و تأثيرگذار مي داند. وي در اين باره مي گويد: اوقات فراغت مردم به نحوي نيست كه بتوانند دست به چنين اقدامات گردشگري بزنند. اين امر نياز به دگرگوني اساسي در تنظيم برنامه هاي زماني كشور دارد و بايد زمينه براي چنين فعاليت هايي فراهم شود. علاوه بر اين محدوديت هاي مربوط به تخت هاي اقامتي در ايام پرتراكم مسافرت باعث مي شود امكانات در اختيار عده معدودي قرار بگيرد. اگر تقويم زماني درستي براي تعطيلات و اوقات فراغت داشته باشيم، جريان هاي گردشگري داخلي مي توانند در زمستان اثرات فرهنگي و اقتصادي مختلفي داشته باشند. نكته مهم اينجاست كه فرصت هاي متنوعي در داخل كشور فراهم است كه يا به درستي مورد استفاده قرار نمي گيرند يا اطلاع رساني كافي نيست. وي تشويق بخش خصوصي براي ورود به عرصه گردشگري و استفاده دولت از ابزارهاي مناسب براي اطلاع رساني، تبليغات و فرهنگسازي را از جمله راهكاري موجود براي حل مسايل مربوط به اين بخش مطرح مي كند. به عقيده شفيع زاده بايد با توجه به فصول مختلف، كانون هاي معيني در معرض مشاهده گردشگران داخلي و خارجي قرار داد. اگرچه در زمستان گردشگري كاهش پيدا مي كند، اما به هيچ عنوان متوقف نمي شود.
طبق عقيده كارشناسان، با برنامه ريزي صحيح مي توان از مناطق مختلف ايران خصوصاً در فصل زمستان در جهت توسعه گردشگري داخلي و خارجي بهره برداري كرد.
ابراهيم پورفرج- رئيس جامعه تورگردان ها- امكانات موجود را كم و گران مي داند. وي معتقد است با برنامه ريزي مي توان در فصلي كه توريست كم است با پايين آوردن قيمت ها، هتل ها را پر كرد.
نكته قابل توجه ديگر اين كه بر خلاف تصور عموم تورهاي زمستاني محدود به پيست هاي اسكي نمي شوند، بلكه مي توان آن را به بخش هاي گرمسير و نيمه گرمسير تعميم داد.
هوشنگ غفارپور- مدير آژانس مهرخاور - نيز در زمينه مشكلات موجود مي گويد: با در نظر گرفتن يك Master plan مي توانيم فضاهاي موجود را بررسي كنيم. در حال حاضر برنامه ريزي دقيقي نداريم و بايد نگاه به امكاناتمان دقيق تر باشد تا بتوانيم از امكانات موجود بهره ببريم. با وجود اين كه مراكز مختلفي داريم، تورها محدود به برخي مناطق هستند .
غفارپور عدم امكان سنجي توسط سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري راجع به اين مبحث و پتانسيل هاي موجود در زمستان را از ديگر مشكلات اين حوزه مي داند. به عقيده وي، آموزش، امكان سنجي و ايجاد فضاي توريستي داخلي مبناي ورود توريست است.
يكي ديگر از مشكلات مطرح شده در اين خصوص، مسئله فرهنگسازي است. مسئول كميته راهنمايان كوهستان فدراسيون كوهنوردي معتقد است: فرهنگ گردشگري در كشور در سطح پاييني قرار دارد . وي حل مسائل فرهنگي درون محيط ها و ايجاد فرهنگ مناسب گردشگري در مناطق مختلف شهري و روستايي از جمله اقدامات لازم در اين زمينه عنوان مي كند.
محمدرضا خليلي قاضي، نبود امكانات نجات و امدادي دقيق، كمبود امكانات رفاهي (رستوران، سرويس بهداشتِي، اقامتگاه و كمپينگ)، نبود متخصصان كافي و تبليغات ضعيف در اين بخش را از ديگر مشكلات موجود مي داند.
سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري
بنا بر عقيده مديركل دفتر تدوين استانداردهاي فني و نظارت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، عدم شناسايي منابع و امكانات گردشگري و توريسم زمستاني از مهم ترين مشكلات موجود در اين زمينه است. علي رحيم پور علاوه بر شناسايي امكانات و اطلاع رساني، فراهم كردن تسهيلات لازم و امكانات زيربنايي براي استفاده از امكانات توسط فدراسيون ها و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، بقيه مراكز گردشگري، قرار دادن امكانات امدادرساني و اورژانس و مشخص كردن مناطق اكوتوريسم را از مهم ترين اقدامات لازم در اين زمينه عنوان مي كند.
طبق اظهارات وي، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري فاقد برنامه مدوّن فصلي در زمينه گردشگري زمستاني است و اين امر را دفاتر خدمات مسافرتي و جهانگردي كه زير نظر سازمان فعاليت مي كنند انجام مي دهند. در زمينه امكان سنجي نيز هر استان داراي برنامه جامع ملي توسعه گردشگري است كه در آن اقدام به سنجش امكانات گردشگري مي كنند.
علي محمد نمازي- مشاور سازمان و دبير توريسم ورزشي- تشكيل كميته ملي طبيعت گردي را از اقدامات صورت گرفته در جهت شناسايي منابع گردشگري و جذب تورگردان ها عنوان مي كند. اين كميته با حضور معاونان سازمان محيط زيست، وزارت جهاد كشاورزي، معاونت گردشگري سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و كارشناسان مربوطه در جهت برنامه ريزي براي استفاده مطلوب از طبيعت ايران و حفظ و نگهداري و احياي منابع طبيعي كشور تشكيل شده است.
طبق گفته مسئولان سازمان، برنامه ريزي هاي لازم از طريق كميته ملي اكوتوريسم، كميسيون توريسم ورزشي و ستاد راهبردي تورهاي ورزشي براي شناسايي منابع گردشگري و ايجاد تسهيلات لازم براي استفاده از مراكز گردشي و اطلاع رساني و شناساندن آنها به علاقه مندان صورت مي گيرد.
طبق آمارهاي WTO (سازمان تجارت جهاني) سفر و جهانگردي 6/12 درصد از كل صادرات كشورهاي جهان برابر با 1/984 ميليارد دلار در سال 2000 را به خود اختصاص داده و پيش بيني مي شود در سال 2010 اين رقم به 2/2098 ميليارد دلار يا 8/12 درصد از كل صادرات افزايش يابد. آمارها همه حاكي از آن است كه صنعت گردشگري در كشورهاي مختلف به سرعت در حال رشد و گسترش است و دولت ها برآنند تا با استفاده از امكانات و توانايي هاي خود با توسعه اين صنعت، درآمد ملي خود را افزايش داده و به همان نسبت در كشور خود اشتغالزايي ايجاد كنند. صنعت توريسم با اختصاص 5/10 درصد از درآمد ملي جهان به خود به سرعت از صنايع نظامي، نفت و فولاد پيشي مي گيرد و خود را تبديل به يكي از مهم ترين صنايع در سطح جهاني مي كند.
با توجه به پتانسيل هاي تاريخي، طبيعي و فرهنگي و قابليت ها و جاذبه هاي فراوان گردشگري ايران، به نظر مي رسد اقدامات صورت گرفته توسط مسئولان تاكنون بسيار اندك و ناكافي بوده است. شرايط اقليمي مناسب و منابع و امكانات طبيعي و خدادادي گسترده و منحصر به فرد ايران، به گونه اي است كه در صورت برنامه ريزي دقيق و استفاده صحيح از اين فرصت ها مي توانيم در صنعت گردشگري به يكي از قطب هاي اصلي در سطح جهاني تبديل شويم. با وجود اين كه ايران جزو 10 كشور نخست دنيا از نظر جاذبه هاي گردشگري است، اما در جذب درآمدهاي اين قسمت در رده هاي آخر قرار گرفته است.
جا دارد تا در حوزه سرمايه گذاري و رفع مشكلات زيرساختاري گردشگري ايران شاهد نگرشي نو و تحولاتي جديد توسط مسئولان و متوليان امر باشيم.
تعديل تعطيلات سالانه كشور
استان اصفهان با وسعتي قابل ملاحظه از ديرباز مهد هنرهاي زبيا و صنايع بدليل بوده است. تاكنون بيش از 10هزار اثر تاريخي، فرهنگي و جاذبه گردشگري در اين استان شناسايي شده است.
يكي از مهمترين جاذبه هاي گردشگري اصفهان، هتل عباسي، قديمي ترين هتل دنيا با تاريخ مدون و ثبت شده است. با گذشت بيش از 320سال از تأسيس هتل عباسي در زمان آخرين پادشاه صفوي اين مكان يكي از پرطرفدارترين مراكز جذب گردشگران داخلي و خارجي در تمام فصول سال است. در كنار خدمات معماري كهن از ديرباز موجود در هتل با تجهيزات و امكانات مدرن نيز جاذبه اي براي جلب گردشگران به اين مكان بوده است.
بختيار حدادي، مديريت هتل عباسي درباره جاذبه هاي گردشگري زمستاني استان اصفهان مي گويد: به خاطر وجود جاذبه هاي متعدد فرهنگي، تاريخي و طبيعي، استان اصفهان داراي جاذبه چهار فصل در پذيرش علاقه مندان و گردشگران است. از اين رو هتل نيز براي تمام فصول آماده و مهياست.
وي در زمينه اقداماتي كه منجر به توسعه گردشگري، خصوصاً در ماه هاي غير تابستاني و تعطيلات نوروزي مي شود مي افزايد: متأسفانه در زيباترين فصل ها فاقد تعطيلات هستيم. بهترين اقدام در اين خصوص، تعديل تعطيلات سالانه كشور است. بخش اعظم كشور در فصل تابستان به خاطر گرماي شديد و در تعطيلات نوروزي به علت بارش هاي سنگين براي گردشگري مناسب نيست.
با تعديل بخشي از تعطيلات تابستاني و در نظر گرفتن تعطيلات زمستاني، امكان سفر و گردشگري براي مردم در اين فصل آسانتر مي شود. علاوه بر اين در زيباترين ماه سال در ايران يعني ارديبهشت ماه كه اكثر نواحي كشور داراي جاذبه هاي بكر و بي نظير هستند فاقد تعطيلات و شرايط سفرهستيم و اقشار مختلف مردم عموماً درگير امتحانات فرزندانشان هستند. در نظر گرفتن تعطيلات زمستاني علاوه بر ايجاد رفاه و آسايش براي مردم باعث توسعه صنعت گردشگري داخلي و فعال تر شدن زنجيره اقتصادي كشور مي شود.
به عقيده حدادي، به دليل تبليغات منفي جهاني، ساير ملت ها، آشنايي درستي با كشور ما ندارند و عموماً داراي يك برداشت منفي هستند.
در اين مورد سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري موظف است، با افزايش تبليغات جهاني از طريق رسانه هاي جهاني، شبكه هاي ماهواره اي و سايت هاي اينترنتي، جاذبه هاي ايران را به جهان معرفي كند. با وجود اينكه فرهنگ گردشگري در دين اسلام تأكيد شده است، اما به دليل مشكلات اقتصادي، فرهنگ سفر افت كرده و در سبد هزينه خانواده ها در آخرين مرحله قرار گرفته است.
|
