رسانه شيعه -10
گونه شناسي هيأت هاي مذهبي در ايران 1384-1357
در هيأت هاي پاپ به دلايل مختلف و در نسبت مستقيم با نحوه عمل انقلابيون و هيأت هاي انقلابي، اين قاعده ثابت (تقسيم كار واعظ/ ذاكر) مخدوش شده و جايگاه يكي از اين دو عنصر، به نفع ديگري، كم رنگ و حتي حذف شده است. در نتيجه در مجالس اين هيأت ها، علما و روحانيون، يا اصلاً حضوري ندارند؛ و يا در معدود نمونه هاي اصلي و بزرگ از حضوري منفعل و بسيار محدود برخوردارند و البته همين حضور محدود هم منحصر به آن دسته اي از آنهاست كه در بيان خود، قرائت مطلوب اعضاي اين هيأت ها را از دين ارائه دهند. علاوه بر اين در هيأت هاي پاپ، اساساً وجود مقوله اي تحت عنوان هنجار ديني و اينكه مرجعيت اين هنجار با حوزويان است، انكار مي شود.
۲ - عدم حجيت عقل
يكي از محورهاي گفتمان ديني هيأت هاي پاپ، تأكيد زياد و اصالتي است كه براي مسأله حب و عشق به اهل بيت (عليهم السلام)، خصوصاً حضرت اباعبدالله الحسين(ع) و خاندان آن حضرت قائل هستند. البته حب و عشقي كه در هيأت هاي پاپ، وجهه غالب دارد، بيشتر به يك قليان احساسات بي مبنا، ناپايدار، ظاهري و سطحي شبيه است كه دارنده آن نه تنها هيچ دليل ديني و استدلال عقلي براي آن ندارد (و صرفاً آن را حس مي كند)، بلكه حتي جايگاهي هم براي دين و عقل قائل نيست كه بتوانند اظهار نظر و تاييد يا ردي داشته باشند. محدوده و نوع بيان و قوانين اين عشق را خود فرد (به اصطلاح) عاشق است كه تعيين مي كند و نيازي به مهر تأييد عقل و دين نيست. چرا كه ادعا مي شود اصلاً اين دو (عقل و دين) نمي توانند و ظرفيت آن را ندارند كه اين عشق را درك كنند. بنابر اين محبت اهل بيت، ولو اهل بيت پيامبر اسلام باشند و ائمه دين ، امري است خارج از محدوده دين و حتي در عرض، موازات و بالاتر از آن. همچنين امري است خارج از محدوده فهم و استدلال عقلي و به طور حتم بالاتر از آن.به همين دليل است كه ادبيات مغاير با اصول و قوانين ديني و عقلي در اين هيأت ها رواج مي يابد و ديوانگي به عنوان كليد واژه اصلي مطرح مي شود.در نتيجه به رغم آنكه پديده هيأت هاي پاپ را در كليت مي توان يك پديده نوين و مدرن ارزيابي كرد، اما در عين حال، نوعي عوام زدگي و گرايش به برداشت عوامانه از دين و مفاهيم ديني هم در آنها آشكارا به چشم مي آيد. در مذهب عوامانه، عاطفه حرف اول را مي زند و حجم عمل، ملاك غلظت و رقت ايمان افراد است. در اين نوع دينداري، استدلال منطقي جايي ندارد و يك خواب يا رؤياي صادق يك نفر عادي، گاهي ارزش عملي و تأثيرش به مراتب بيشتر از يك حديث معتبر و عالمانه از اهل بيت است و مكاشفه هاي ولو نامعقول، قدرتي دارند كه هزار مباحثه عاري از آنند.دينداري عوامانه، به همين دلايل، دايماً در معرض و آميخته با خرافات و جهل دينداران است؛ دينداراني كه در مقام دفاع از دين خود، سلاحي جز تعصب نمي يابند.
۳ - اسطوره محور
در هيأت هاي پاپ، شناخت هاي ديني اعضا و مداحان، براساس مفاهيم و اصول بنا نشده است؛ بلكه به جاي مفاهيم، اين شخصيت هاي تاريخي - مذهبي هستند كه محوريت مي يابند و براي استحكام اين محوريت، لازم است كه جنبه اسطوره اي به خود گيرند. در نتيجه مثلاً علاقه به حضرت عباس (ع) مي شود: اصل دين؛ و تمام احكام، قوانين، اصول و فروع دين تحت الشعاع اين اصل قرار گرفته و يا در پرتوي آن محو مي شوند. اسلام ديگر دين اتم و اكمل و دين عقل و آزادي نيست؛ و تشيع، ديگر مذهب جهاد و ظلم ستيزي و مذهب عدالت نيست. بلكه اسلام، ديني است، و تشيع، مذهبي است كه حسين را دارد و عباس را و زينب را و رقيه را و علي را (عليهم السلام). ابراز محبت به اين بزرگان مي شود: اصول دين و سينه زني، و سوگواري بر مصايب ظاهري آنان مي شود: فروع دين. حساب و كتاب و صراط و جهنم و بهشت و ثواب و عقاب و دنيا و آخرت، همه و همه در عشق حسين (ع) خلاصه مي شود.
۴ - تصوف زده و صوفي منش
همانند برخي فرق صوفي مسلك، اعضاي هيأت هاي پاپ، اغلب افرادي گوشه گير، منزوي، بريده از جامعه، سرخورده از مردم و بيگانه با مسائل اجتماعي،
فرهنگي و سياسي كشور هستند. (هر چند علي الظاهر)اين نوع بي خيالي و لاابالي گري، خصوصاً وقتي رنگ ديني به خود مي گيرد و با ادا و اطوارهاي شبه صوفيانه (نظير ريش پرپشت و بلند؛ انگشترهاي درشت و...) و بيان (به اصطلاح) عرفاني توأم مي گردد، به بروز شكل جديد و امروزيني از صوفي گري آميخته با لاادري گري و لاابالي گري در اين هيأتها منجر مي شود كه حتي در خلقيات و منش فردي اعضاي هم تجلي مي كند.
۵ - منفك از سياست
هيأت هاي پاپ در قبال مسائل سياسي و اوضاع اجتماعي ، موضعي كاملاً منفعل دارند و اعضاي آنها غالباً در بي تفاوتي نسبت به تحولات جامعه به سر مي برند.
۶ - منفك از شريعت
با نگاهي به درونمايه تبليغي هيأت هاي پاپ، مي توان دريافت كه اين هيأت ها، خواسته يا ناخواسته، عمده تأكيدشان بر جنبه هاي فردي دين است و عملكردشان، اگر در گستره ايمان (تبلور فردي و دروني دين) بگنجد، اما در محدوده شريعت (تجلي خارجي باور و ايمان ديني) نمي گنجد.اين را مي توان به جنبه صوفي گري و تأثيرپذيري اين هيأت ها از جريان تصوف و عقايد عرفان گونه نيز مرتبط دانست.
۷ - سهل و منعطف
به تبع جدايي از حيطه شريعت و غلبه نگرش فردي و ايمان محور به دين، در هيأت هاي پاپ، دين، امري است بسيار سهل و آسان كه سخت گيري سنت گرايان در آن راهي ندارد و در قبال مخاطب، آن قدر منعطف عمل مي كند، كه هر كس، با هر فكر و هر عمل مي تواند خود را در دايره فراخ دينداران قلمداد نمايد و براي اين كار هيچ نيازي به مهر تأييد يا رد هيچ مرجعي نيست. بنابراين، دين، يك منبع منفعل و ساكت است و قانون دلت پاك باشه حاكميت دارد.
ادامه دارد...
|