Hamshahri Newspaper

آرش نهاوندي
در گرماگرم هواي تابستاني و نشسته در رديف هاي منظم، در راهروي سوزان مدرسه مدرن زبان ملك فهد، دانش آموزان در حال مرور كردن درس هايي هستند كه طي نيم ترم تحصيلي گذشته به آنها آموخته شده است. در واقع اين آخرين تلاش براي بازخواني مطالب فراگرفته شده 9 روز قبل از امتحان نيم ترم است؛ آزموني كه در آن سيزده واحد درسي از دانش آموزان امتحان گرفته مي شود. نمرات كسب شده در اين امتحان، ثمره نيمي از تلاش سالانه دانش آموزان خواهد بود. نمرات آخر سال نيز براي نيم ترم دوم منظور خواهد شد و با توجه به مجموع اين دو امتحان است كه دانش آموزان، يا به سال بالاتر مي روند يا مجبورند مجدداً سال تحصيلي گذشته را تكرار كنند.
اما سيستم برگزاري آزمون تستي براساس آن دانش آموزان موظف به حفظ كردن طوطي وار مطلب درسي براي كسب نمرات امتحاني هستند، به زودي به تاريخ خواهد پيوست و جاي خود را به سيستم نويني خواهد داد كه از سال جاري به مرحله اجرا درمي آيد؛ از امسال تنها از نيمي از دانش آموزان كلاس هاي پايين تر به اين شيوه امتحان گرفته خواهد شد و براي نيمي ديگر از دانش آموزان كه در مقاطع بالاتر به تحصيل مي پردازند، فعاليت هايي نظير نقاشي، موسيقي و بازيگري به عنوان معياري تعيين كننده در كسب نمرات سالانه مطرح خواهد بود.
حسام بدراوي رئيس كميته آموزشي، تربيتي حزب حاكم مصر- در اين باره مي گويد: تعليم و تربيت، دروازه ورود انسان به دنياي جديد تحول و توسعه محسوب و باعث رقابت پذيرترشدن افراد در اجتماع مي شود. هسته اصلي مدارا و دموكراسي، تعليم و تربيت است. اين مهمترين شيوه اي است كه از طريق آن مي توان زندگي را در اين كشور (مصر) متحول كرد.
براساس برنامه اصلاحي يادشده كه مراحل اوليه آن از سال 2001 آغاز شده است، والدين و معلمان نيز مي توانند در قالب هيأت هاي گسترده اي در تصميم گيري ها بر سر اصلاحات در نظام آموزشي، مؤثر واقع شوند.در طرح اصلاحي سيستم آموزشي مصر همچنين برنامه هايي براي احداث مدارس جديد، ارتقاي سطح كيفي دروس آموزشي، روش هاي برگزاري آزمون و بهبود شيوه آموزش دروس توسط معلمان گنجانده شده است.
در اين پروژه اصلاحي، همچنين طرح هايي براي آموزش مهارت تفكر نقادانه در نظر گرفته شده است.
اين تغييرات در نظام آموزشي در پاسخ به نيازهاي جمعيت 70ميليوني مصر كه با رشدي فزاينده مواجه است، انجام مي گيرند. در حال حاضر و با توجه به كمبود آموزگار در بسياري از مدارس دولتي مصر، 70 دانش آموز در هر كلاس درس حضور مي يابند. آموزش مقدماتي نيز با سرمايه گذاري و حمايت فني آژانس بين المللي توسعه در مصر از سال 2001 آغاز شده است. نتايج اين برنامه بسيار مثبت بوده است. اين برنامه در ابتدا 30 مدرسه را
در بر گرفت و امروزه 254 مدرسه را شامل مي شود.
اين طرح به منظور ايجاد مدارس الگو (نمونه) در مصر به اجرا درمي آيد؛ اين مدارس قرار است الگوبخش دولت مصر جهت انجام اصلاحات در ساير مدارس باشند. نظام آموزشي در اين مدارس الگو، مبتني بر مباحثه ميان دانش آموزان و ايجاد زمينه جهت حل مسائل درسي است. بر اساس اين طرح، آموزگاران موظف شده اند دانش آموزان را به مشاركت بيشتر در امور آموزش ترغيب كنند. در همين چارچوب برخي از كارشناسان معتقدند سيستم آموزشي مدرن كه در آن تفكر انتقادي به دانش آموزان آموخته مي شود، زمينه ساز بروز تغييراتي در وضعيت اجتماعي مصر خواهد شد.
در گزارش سازمان ملل درباره توسعه انساني در كشورهاي عرب آمده است: مدارس كشورهاي عربي به جاي آنكه فضايي براي تفكر نقادانه ايجاد كنند، نوعي فرمانبرداري را به دانش آموزان القا مي كنند.
به اعتقاد پاره اي از كارشناسان، افراد جواني را كه صرفاً از راه حفظ طوطي وار مطالب به يادگيري مي پردازند، مي توان راحت تر آلت دست قرار داد و تفكر يا دكتريني را به آنان القا كرد.اما در يك نظام آموزشي پيشرفته، دانش آموزان آزادانديشي و مدارا را فرا مي گيرند.
توسعه نظام آموزشي در كشورهاي عرب، وضعيت آنها در منطقه را بهبود خواهد بخشيد و زمينه ساز توسعه بلندمدت اقتصادي در كشور (مصر) خواهد شد.
از سوي ديگر محققان مستعدي براي انجام تحقيقاتي درباره شرايط بازار جهاني پرورش خواهند يافت.اهميت انجام اصلاحات آموزشي در كشورهاي عربي به حدي است كه اين فرآيند، تعداد زيادي از آنها را دربرگرفته و اصلاحات آموزشي در آنها آغاز شده است. براي نمونه بازگشايي تعداد زيادي از مدارس جديد در قطر، زمينه ساز آموزش مدرن بر پايه آموزش فعالانه شده است.براساس شيوه تدريس در اين نظام آموزش مدرن، دانش آموزان بايد مشتاقانه به حل مسائل درسي پرداخته و سؤالات شبهه برانگيز خود را مطرح كنند.
علاوه بر مصر و قطر، اردن و تونس نيز با روندي كند، اصلاحاتي را در سيستم آموزشي خود به مرحله اجرا درآورده اند. گسترش فناوري اطلاعات و ايجاد زمينه براي مشاركت بيشتر دانش آموزان در كلاس هاي درس از جمله اصلي ترين برنامه هاي اصلاحي در كشورهاي يادشده است.به رغم مشاركت فزاينده هيأت معتمدان متشكل از والدين و معلمان- در امر اصلاحات آموزشي، اجراي طرح هاي آموزشي در مصر به كندي صورت مي گيرد. از دلايل اين امر مي توان به نظام به شدت متمركز آموزشي در مصر اشاره كرد. بخش عمده نظام آموزشي مصر امروزه تحت نظارت وزارت آموزش و پرورش اين كشور اداره مي شود. از همين رو اصلاحات تحت چنين شرايطي به كندي پيش مي رود.
دكتر بدراوي كه از تدوين كنندگان پيش نويس برنامه جديد آموزشي دولت مصر است، مقامات آموزشي اين كشور را به سريع تر اجراكردن طرح هاي اصلاحي ترغيب كرده است. او احداث يكهزار مدرسه الگوي ديگر علاوه بر 254 مدرسه كنوني را در مصر خواستار شده است.
بدرواي مي گويد: مصر جهت هماهنگ كردن خود با رشد فزآينده جمعيت در اين كشور طي يك دهه آينده، نياز به بيش از 10هزار مدرسه تازه تأسيس دارد.
اين درخواست ها در حالي از سوي دكتر بدراوي مطرح مي شود كه مقام هاي آموزشي مصر همچنان بر مدارا با وضعيت موجود تاكيد دارند. ابراهيم سعد مشاور فني وزير آموزش وپرورش مصر- در اين باره مي گويد: نتايج اصلاحات آموزش به طور ناگهاني پديدار نخواهد شد و يك تا دو سال براي ملموس شدن نتايج بلندپروازانه برنامه آموزشي ما، زمان نياز است .
تعليم و تربيت در مصر
نظام آموزشي بسيار متمركز مصر به مقاطع زير تقسيم شده است:
* تحصيلات مقدماتي (در عربي؛ مرحله التعليم الاساسي) تحصيلات مقدماتي، خود داراي دو مقطع اوليه و آمادگي است.
* تحصيلات متوسطه (در عربي؛ مرحله التعليم الثانوي)
* تحصيلات آموزشي بالاتر از تحصيلات متوسطه يا ثانويه
از زمان تصويب قانون آموزش رايگان در سال 1981 هر دو مقطع ابتدايي و آمادگي (دربرگيرنده سنين 6 تا 15 سال) در يكديگر ادغام شده و مقطعي جديد تحت عنوان ابتدايي را تشكيل دادند.
ادامه تحصيل در مقطع بالاتر به مهارت و ظرفيت علمي دانش آموز بستگي دارد.
علاوه بر تقسيمات تحصيلي ياد شده، تقسيمات كلي تري نيز در نظام آموزشي مصر وجود دارد؛ نظام آموزشي دولتي و نظام آموزشي ازهري. مدارس بخش خصوصي نيز تحت نظارت وزارت آموزش و پرورش مصر در تمامي مقاطع آموزشي به فعاليت مي پردازند. اين مراكز خصوصي با كسب مجوز از وزارت آموزش وپرورش مي توانند به تدريس كتاب هاي درسي ديگر غير از آنهايي كه در مدارس دولتي آموزش داده مي شوند- نيز بپردازند؛ البته كيفيت و اهداف پيگيري شده در اين مدارس (خصوصي) به شدت متفاوت است. شهريه هاي دريافتي از سوي اين مراكز خصوصي نيز به شدت متغير است.يكي از انواع مدارس مشهور مصر، مدارس دختران كاتوليك است. در كنار اين مراكز آموزشي كاتوليك مذهب، شعب ديگر مدارس منشعب از كليساي كاتوليك در مصر به فعاليت آموزش مي پردازند.ميزان باسوادي در جمعيت بزرگسال مصر 57 درصد است.
۲۰ هزار مدرسه ابتدايي و متوسطه (مقطع ثانويه) با بيش از 10ميليون دانش آموز در مصر به امر تعليم و تربيت اشتغال دارند.13 دانشگاه عمده در مصر وجود دارد. ميزان دانشجويان در حال تحصيل مصري نيز 500 هزار نفر است. 67 كالج تربيت مدرس در مصر نيز فعال هستند.
منابع: كريستين ساينس مانيتور، ويكيپديا