Hamshahri Newspaper

شير مادر بهترين و كامل ترين غذا براي نوزادان و شيرخواران تا پايان 2 سالگي است. به طوري كه تغذيه انحصاري با شيرمادر از بدو تولد تا پايان
6 ماهگي و سپس ادامه آن همراه با تغذيه تكميلي تا 2 سالگي منجر به رشد و تكامل كودك مي شود.
مزاياي شير مادر از جنبه هاي مختلفي قابل بررسي است جنبه هايي چون فوايد مربوط به كودك و مادر، فوايد اقتصادي، اجتماعي و ...
***
مزاياي مربوط به كودك: در دوره هاي مختلف رشد و تكاملي كودك براساس نياز شيرخوار تركيبات شير مادر تغييراتي پيدا مي كند. به عنوان مثال در روزهاي اول پس از تولد كه بدن نوزاد هنوز سيستم ايمني ضعيفي داشته و پادتن هاي لازم را جهت مبارزه با ميكروب هاي بيروني ندارد، در اين دوران شيرمادر با شرايط كودك تطبيق پيدا كرده زرد رنگ و غليظ تر است كه آغوز (كلستروم يا ماك) ناميده مي شود كه اولين و بهترين واكسن براي حفاظت كودك بر ضد بيماري هاي عفوني است.
دكتر علي رمضان خاني معاون بهداشتي دانشگاه شهيد بهشتي از ديگر فوايد شيرمادر مي گويد: كاهش مرگ و مير نوزادان در اثر بيماري هاي اسهالي، كاهش ابتلا به پنوموني و عفونت هاي گوش مياني و عفونت هاي حاد تنفسي، كاهش ابتلا به آسم، آلرژي و اگزما، عدم نياز به دادن آب و قند حتي در مكان هاي گرم و خشك، عدم پرخوري شيرخوار و چاق نشدن وي در نتيجه اختلاف در تركيب چربي شير مادر، ماده اي سهل الهضم براي شيرخواران بيمار، هضم و جذب راحت تر چربي و پروتئين شيرمادر، ارضاي غريزه مكيدن كودك، جذب بهتر آهن شيرمادر و... .
مزاياي مربوط به مادر: تحقيقات مشخص كرده اند تغذيه انحصاري با شيرمادر فوايد متعددي براي خود مادر در بردارد. در رابطه با برخي از اين فوايد دكتر رمضان خاني مي گويد: تغذيه انحصاري و مكرر شيرخوار با شير مادر منجر به پيشگيري از حاملگي زودرس، برگشت سريع تر رحم به حالت اوليه، كاهش احتمال ابتلا به سرطان پستان و تخمدان، بهبود وضعيت روحي عاطفي مادر، برگشت سريع تر وزن مادر به حالت اوليه مي شود.
مزاياي اقتصادي – اجتماعي شيرمادر:بنابر اظهارات معاون بهداشتي دانشگاه شهيد بهشتي فوايد تغذيه با شيرمادر از جنبه هاي مختلف
اجتماعي – اقتصادي شامل موارد زير است:
1 - كاهش هزينه ها به طوري كه تغذيه با شيرمادر موجب افزايش نياز تغذيه مادر در دوران شيردهي مي شود افزايشي كه به مراتب ارزان تر از هزينه خريد شيرخشك و غذاهاي آماده اي است كه براي شيرخواران محروم از شيرمادر استفاده مي شود. از سويي ديگر شيرمادر در مقايسه با ساير شيرها منجر به بيماري كمتر در كودكان مي شود در نتيجه هزينه درمان كاهش پيدا مي كند. و علاوه بر اين در بيمارستان هايي كه هم اتاقي كودك و مادر رعايت مي شود عفونت و همه گير شدن بيماري كمتر اتفاق افتاده و در نتيجه مجدداً هزينه ها كاهش پيدا مي كند.
۲ - تغذيه با شيرمادر علاوه بر كمك به رشد و تكامل كودك از خروج ارز به خارج از كشور جهت واردات شيرخشك جلوگيري مي كند. 3- تغذيه انحصاري با شير مادر ارتباط مستقيم در كنترل جمعيت و تنظيم خانواده دارد بنابراين در صورت تغذيه شيرخواران با شير مادر امكانات اقتصادي كمتري به اين امر اختصاص داده مي شود.
جنبه هاي ايمني شير مادر:سيستم ايمني نوزادان در بدو تولد ضعيف است بنابراين مستعد عفونت هاي مختلف هستند اما شير مادر به جهت دارا بودن اجزاي فعال سيستم ايمني در محافظت كودك نقشي مؤثر ايفا مي كند از جمله ايمونوگلوبولين ها A، G و M.
نحوه شير دادن در شرايط خاص
تغذيه نوزاد از ساعات اوليه پس از تولد بايد شروع شود و تعداد دفعات آن در طول شبانه روز براساس نياز شيرخوار تنظيم شود چرا كه تعداد دفعات در نوزادان مختلف، متفاوت است. برخي شيرخواران تند و برخي شيرخواران كند تغذيه مي كنند.
تغذيه با شير مادر پس از عمل سزارين: در افراد سزاريني نوع ضد دردي كه مادر در طي عمل دريافت كرده است در زمان اولين تغذيه نوزاد با شير مادر تأثيرگذار است. در اين راستا بنابر اظهارات معاون بهداشتي دانشگاه شهيد بهشتي در بي حسي نخاعي مادر مي تواند با كمك كاركنان بيمارستان نوزادش را در اتاق ريكاوري شير دهد اما در پي بيهوشي عمومي مادر با كمك اطرافيان يك يا دو ساعت پس از ماندن در اتاق ريكاوري مي تواند شيردهي را آغاز كند. در سزارين مادر مي تواند دراز كشيده در تخت به نوازد شير دهد و يا در حالت نشسته روي تخت درحالي كه بالشي را با عنوان محافظ در پشت و بازوهايش قرار داده و يك بالش روي پاها كه نوزاد روي آن قرار مي گيرد شيرخوار را تغذيه كند.
تغذيه در دوقلويي: در تغذيه با شير مادر يكي از مسائل مهم، تغذيه در چند قلويي هاست. در تغذيه نوزادان دوقلو با شير مادر رعايت نكاتي ضروري است ؛ تغذيه مناسب و متعادل مادر (حدود 500 تا 1000 كالري اضافي)، تكرار و استمرار شيردهي، تغذيه دوقلوها به طور جداگانه در روزهاي اول به دليل سادگي اين روش براي مادر هر چند كه در اين حالت زمان شيردهي دو برابر مي شود. در رابطه با سه قلويي ابتدا يك پستان براي هر بچه و سپس بچه سوم از هر دو پستان تغذيه شود اما هميشه يك نوزاد آخرين نفر نباشد، در صورتي كه با تمام تلاش ها شير مادر كافي نباشد و نياز به شير كمكي باشد هر دو نوزاد تا حد امكان از شير مادر تغذيه شوند آنگاه شير كمكي با فنجان يا قاشق به هر دو نوزاد خورانده شود. در اين مورد نبايد يك نوزاد با شيرمادر و نوزاد ديگري با شيرخشك تغذيه شود.
نوزادان كم وزن
نوزادان كم وزن اصولاً به صورت نارس متولد مي شوند. در صورتي كه زنده متولد شوند براي ادامه حيات نياز به تغذيه دارد. اين كه چه نوع تغذيه اي براي آنها مناسب است بايد گفته شود كه شيرمادر نوزاد نارس با شيرمادر نوزاد رسيده متفاوت است ولي با اين وجود براي نوزادان نارس و كم وزن شيرمادر خود آن نوزاد مناسب تر است. چرا كه در شير اين مادران موادي وجود دارد كه براي سيستم بدني نوزاد نارس متناسب است به عنوان مثال منيزيوم، آهن، چربي، پروتئين، شيرمادران نوزادان نارس بيشتر از شير مادران نوزادان رسيده است.
چنانچه نوزادي با سن زير 34 هفته حاملگي متولد شود به دليل عدم قدرت كافي نوزاد در مكيدن و عدم هماهنگي در عكس العمل هاي مكيدن و بلعيدن شير مادر را مي توان از طريق لوله داخل معده به نوزاد خوراند. اما چنانچه نوزاد بالاي 34 هفته حاملگي متولد شود مستقيماً مي تواند از پستان مادر تغذيه شود و نيازي به استفاده از بطري نيست. در صورتي كه نوزاد زير 1600 گرم وزن داشت باز هم از طريق لوله داخل معده شير را دريافت مي كند كه البته در اين حالت ابتدا بايد مادر شير خود را دوشيده و در مدت حداكثر 48 ساعت مصرف كند. و اما اگر وزن نوزاد 1600 گرم باشد با استفاده از فنجان تغذيه با شير مادر انجام مي شود و همچنين شيرخوار مي تواند شير را با مكيدن از پستان مادر دريافت كنند. كه البته در اين حالت ابتدا نوزاد كم وزن مدت كوتاهي شير مي خورد سپس مدت طولاني استراحت كرده و مجدداً شير مي خورد. در اين مورد مادر بايد اجازه دهد نوزاد استراحت كرده و سپس شيرخوردن را از سر بگيرد.
بعد رواني تغذيه شيرمادر: دكتر ابوالقاسم مهري نژاد روان شناس و عضو هيأت علمي دانشگاه الزهرا مي گويد: چسبيدن به آغوش و فيزيك مادر يك نياز بنيادي بشر است، كه در 50 سال اخير مشخص شده است ارضاء اين نياز از همان دوران طفوليت منجر مي شود كه فرد در بزرگسالي از لحاظ رواني به يك ثبات رواني رسيده و از آسيب هاي رواني مصون باشد تا جايي كه اين افراد اضطراب هاي كمتري را تجربه مي كنند و از لحاظ شخصيتي و رواني مقاوم تر هستند. شيرخوردن يكي از راه هاي مؤثر در ارضاي اين غريزه است.
غريزه اي كه در صورت ارضا در دوران طفوليت منجر به اين مي شود كه ارتباطات عاطفي قوي بين مادر و فرزند شكل گيرد تا بدان جا كه حتي در بزرگسالي اين ارتباط استحكام بيشتري پيدا خواهد كرد. همچنين اين گروه از افراد در همه دوران زندگي احساس تنهايي كمتري داشته و مسائلي چون ترك والدين و سپردن به سراي سالمندان از سوي اين خانواده ها كمتر اتفاق مي افتد. در ادامه بحث اين روان شناس افزود: كودكاني كه سرد بزرگ شده و ارتباطات عاطفي كمتري بين آنها و مادر برقرار بوده در بزرگسالي اين الگو را بر جنس موافق و مخالف تعميم خواهند داد.
و اما در پايان اين گزارش موضوع مهم و قابل ذكر احساس آرامش مادر است كه به هنگام شيرخوردن نوزاد در وي ايجاد مي شود.