آلودگي هوا در تهران؛
۸۲ برابر استاندارد جهاني!
آزاده بهشتي
سهم ما
سهم حضور خودروهاي شخصي، تك سرنشين در معابر تهران ۳۶ درصد است كه اين وضعيت در ساعات اوج ترافيك به حدود ۵۷ درصد نيز مي رسد و در صورتي كه بودجه خريد بنزين به مترو تزريق شود مي توان حدود ۵/۱ ميليون مسافر را جابه جا كرد كه اين به معناي كم شدن ۵/۱ ميليون سفر با خودروهاي شخصي در معابر پايتخت است.
سهم سرانه هر فرد در آلودگي هواي تهران كه از وسايل نقليه شخصي استفاده مي كنند، ۱۴ برابر فردي است كه با اتوبوس هاي شهري تردد مي كند.
عكس: گلناز بهشتي
|
|
استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني به تهران اجازه مي دهد تا يك روز در سال براي داشتن هوايي آلوده، بالاتر از خط استاندارد قرار گيرد. اين در حالي است كه در سال ۸۴ تهراني ها با ۸۱ روز اختلاف يعني ۸۲ روز، هواي آلوده اي تنفس كردند كه طبق بررسي هاي سازمان بهداشت جهاني نشان مي دهد، مرگ و مير ناشي از استنشاق اين هوا بر بيماري ايدز پيشي گرفته است و نرخ چهار برابري كشته شده هاي ناشي از هواي آلوده بر مرگ و مير ناشي از ايدز، اين موضوع را در صدر اخبار خطرساز عنوان كرده است.
در عين حال اين رقم ۶/۲ برابر نرخ مرگ ناشي از سرطان خون و ۵/۱ برابر تلفات ناشي از تصادفات رانندگي برآورد شده است.
هرگونه تغيير در ويژگي هاي فيزيكي و شيميايي عناصر تشكيل دهنده هوا را «آلودگي هوا» مي گويند و اين وضعيت تنها مشكل تهران نيست؛ بلكه همه كشورها با توجه به مسأله افزايش جمعيت، توسعه شهرها، افزايش وسايل نقليه و گسترش ترافيك شهري، توسعه سريع و نامتعادل اقتصادي، استفاده نامناسب از سيستم ها و دستگاه هاي صنعتي، افزايش مصرف انرژي و عدم رعايت مقررات محيطي، با مشكل آلودگي هوا مواجه هستند. اما دكتر رشيدي، مديرعامل شركت كنترل كيفيت هواي تهران معتقد است: مزيت كشورهاي توسعه يافته در مقابل كشورهاي جهان سوم مانند ايران بالا بودن استفاده از خودروهاي شخصي است.
به گفته او راكد ماندن زيرساخت هاي حمل و نقل عمومي و عدم گسترش آنها همراه با افزايش جمعيت دليل اصلي تمايل استفاده از خودروهاي شخصي در پايتخت است.
در بيشتر شهرهاي دنيا سهم حمل و نقل در جابه جايي مسافرت هاي روزانه بالاست در حالي كه اين رقم در تهران ۲۰ تا ۳۰ درصد است. رشيدي با طرح اين سؤال كه در كشورهاي پيشرفته از هر ۱۰ نفر، ۸ نفر خودروي شخصي دارند و با معضلي به نام آلودگي يا ترافيك دست به گريبان نيستند، چرا؟! جواب اين سؤال را در استفاده از مترو، اتوبوس و در يك كلام وسايل حمل و نقل عمومي مي داند و مي گويد: آنچه باعث شده آلودگي هوا در اين كشورها پايين باشد، استفاده از خودروي شخصي در موارد خاص است.
طبق اعلام كميته اطلاع رساني و تحقيق «آلودگي هوا و اثرات آن بر سلامت» سهم سرانه هر فرد در آلودگي هواي تهران كه از وسايل نقليه شخصي استفاده مي كنند، ۱۴ برابر فردي است كه با اتوبوس هاي شهري تردد مي كند و در عين حال مطالعات انجام شده نشان مي دهد كه هزينه يك كيلومتر مسافت طي شده اعم از بنزين، تعميرات، جريمه و عوارض وسايل نقليه شخصي ۹ برابر بيشتر از وسايل نقليه عمومي است.
يوسف رشيدي،يكي از دلايل اصلي عدم استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي در تهران را پايين بودن ضريب اطمينان آن از نظر به موقع رسيدن و سرعت مي داند و ادامه مي دهد: گسترش حمل و نقل عمومي علاوه بر بهبود ترافيك تهران به كاهش آلودگي هوا كمك زيادي خواهد كرد كه نمي توان از آن چشم پوشي كرد. علاوه بر اين، بهبود اين وضعيت نقش قابل توجهي در كاهش مصرف سوخت خواهد داشت.
سهم حضور خودروهاي شخصي، تك سرنشين در معابر تهران ۳۶ درصد است كه اين وضعيت در ساعات اوج ترافيك به حدود ۵۷ درصد نيز مي رسد و در صورتي كه بودجه خريد بنزين به مترو تزريق شود مي توان حدود ۵/۱ ميليون مسافر را جابه جا كرد كه اين به معناي كم شدن ۵/۱ ميليون سفر با خودروهاي شخصي در معابر پايتخت است.
اما آنچه كه اين ارقام را تأسف برانگيز مي كند، آمارهاي ستاد مركزي معاينه فني خودرو از ميزان آلايندگي آنهاست. آمارها نشان مي دهد ۸۰ درصد خودروهايي كه در سطح معابر پايتخت تردد مي كنند، در سيستم سوخت و احتراق خود دچار نقص فني بوده و بيش از حد مجاز آلايندگي دارند. اين در حالي است كه بيش از ۷۰ درصد آلودگي هواي پايتخت ناشي از تردد خودروهاست.
طرح هاي محدود كننده
كلانشهر تهران و شهروندان ساكن در آن چند سال است كه با معضل آلودگي هوا وپيامدهاي منفي آن دست و پنجه نرم مي كنند تا شايد ابرهاي سياه از بالاي سر آنها كنار برود و آسمان آبي جاي آن را بگيرد، اما قطع به يقين در شرايط كنوني كه هر روز شاهد ورود بي رويه انواع وسايل نقليه، از موتورسيكلت گرفته تا خودروهاي تقريباً غيراستاندارد توليد داخل هستيم كه باعث شده روز به روز بر حجم آلودگي هواي شهر افزوده شود. شايد اين رويا همچنان يك آرزوي دست نيافتني باشد!
البته ناگفته نماند كه در كنار ورود بي رويه وسايل نقليه اي كه سوخت آنها بنزين است، بايد به تردد ماشين هاي دودي دهه هاي ۴۰ ، ۵۰ و ۶۰ و ... اشاره كرد كه همچنان اگروز آنها گازهاي سمي توليد مي كند و هيچ كس قادر نيست طرح و برنامه اي براي خروج «خودروهاي فرسوده» ارائه دهد كه نتيجه بخش بوده باشد. شايد به همين دليل است كه مديرعامل شركت كنترل كيفيت هواي تهران، استفاده از اقدامات نرم افزاري را بهتر از طرح ها و محدوديت هاي فيزيكي مي داند.
دكتر رشيدي معتقد است: بايد بستر سازي هاي لازم مانند بهبود وضعيت حمل و نقل، برداشتن سوبسيد از بنزين و واقعي كردن قيمت آن و بالا بردن هزينه استفاده از خودروهاي شخصي انجام شود و بعد انتخاب را در اختيار مردم گذاشت. در حقيقت بايد حركت فيزيكي را به اقدامات نرم افزاري در كاهش استفاده از خودروي شخصي تبديل كرد.
خسارت به جاي سود دهي
مطابق استانداردهاي اوليه سازمان بهداشت جهاني تهران در معدل ۸ ساعته منواكسيد كربن حتي نبايد يك روز هم در طول سال در وضعيت ناسالم قرار داشته باشد كه وجود اين آلاينده در هواي تهران نشان دهنده آلودگي بالاي هواي آن است. اين در حالي است كه كارشناسان مسئول بخش بهداشت هواي وزارت بهداشت خسارت بيماري هاي ناشي از آلودگي هوا را بر اساس بانك جهاني در سال گذشته معادل ۲۶۰ ميليون دلار در سال اعلام كرده اند. طبق مطالعات انجام شده در دنيا مشخص شده است كه اگر آلاينده ذرات معلق از ميزان ۲/۷۳ به ۱۰۰ كيلوگرم در متر مكعب در سال افزايش يابد، افزايش نرخ مرگ و مير به ميزان ۸۸/۱۰ درصد افزايش خواهد يافت.
مديرعامل شركت كنترل كيفيت هواي تهران، آمارهاي موجود در بانك جهاني و ساير دستگاه هاي بين المللي در مورد ايران را رضايت بخش نمي داند و مي گويد: «در كتابچه اي كه در مورد آلودگي هواي ايران منتشر شده، آمارهاي موجود تأسف برانگيز است.»
در اين كتابچه خسارت ناشي از ذرات معلق در هوا در سال ۸۴ ، ۸/۱ ميليارد دلار در سال است. در عين حال و با توجه به مصرف بنزين و عوامل اقتصادي و اجتماعي در سال ،۲۰۰۴ خسارت بهداشتي آلودگي هوا در ايران ۸ ميليارد دلار است. رشيدي با مقايسه ارقامي كه براي واردات بنزين در نظر گرفته مي شود، مي گويد: «بين ۴ تا ۷ ميليارد دلار در سال براي واردات بنزين از سوي دولت اختصاص داده مي شود كه با رقم ۸ ميليارد دلاري آلودگي هوا و عدم سلامت، به نظر مي رسد هزينه مي كنيم تا هوا را آلوده كنيم.»رشيدي به اعلام ارقام محدودي از اين كتابچه اكتفا مي كند و مي گويد: «پيش بيني هاي سازمان هاي بين المللي و به خصوص بانك جهاني نشان مي دهد در سال ۲۰۱۹ ميلادي خسارت بهداشتي ناشي از آلودگي هوا به ۱۹ ميليارد دلار در سال برسد و تنها در صورتي كه حمل ونقل عمومي را گسترش دهيم، مي توانيم به اين مشكل غلبه كنيم.
سالانه حدود ۴۰۰۰ نفر در تهران به واسطه آلاينده ذرات معلق در هوا جان خود را از دست مي دهند و مديريت شهري راه حل اين موضوع را گسترش حمل و نقل عمومي و كاهش استفاده از خودروهاي شخصي مي داند.
|