دماوند نام بلندترين قله سلسله جبال البرز و نيز نام شهري است كه در دامنه جنوبي اين قله واقع شده است دَم «Dam» يا دَنب، همان دَم زبان پهلوي از مصدر «دفتن» (Daftan) به معني تَف و گرما يا بخار و گاز است و آوند به معني ظرف است. «وند» نيز پسوند نسبت است و در زبان فارسي باستان فراوان به كار رفته است. به اين ترتيب مي توان گفت اين نام به معني ظرفي است كه داراي تف و گرما يا بخار و گاز باشد و به همين علت آن را به قله بلند البرز كه زماني آتشفشاني بوده، اطلاق كرده اند. يكي از عجايب خلقت در اطراف دماوند و در ارتفاع بالاي سه هزار و دويست و سي متر از سطح دريا، «درياچه تار» است. موقعيت جغرافيايي منطقه اي كه درياچه تار در آن واقع است به گونه اي است كه گرداگرد آن را با فواصل متفاوت كوه هايي در برگرفته كه از سطح درياچه بين ۵۰ تا ۵۰۰ متر ارتفاع دارد. وجود اين ارتفاعات در كنار يكديگر بدون آنكه دره اي آن را شكافته باشد، موجب پيدايش گودالي شده كه درياچه تار در آن تشكيل شده و جا خوش كرده است. عرض جغرافيايي آن ۳۵ درجه و ۴۳ دقيقه و ۳۰۳ ثانيه و طول جغرافيايي آن ۵۲ درجه و ۵۱ ثانيه است. درياچه تار در شرق شهر دماوند واقع شده است. طول درياچه تار در درازترين نقطه به حدود ۵/۱ كيلومتر مي رسد. ماهي قزل آلاي خال قرمز و ماهي زردك نيز توسط دست اندركاران سازمان حفاظت از محيط زيست در سال هاي قبل به اين درياچه ريخته شده كه در فصل مساعد به وفور يافت مي شود. آب و هواي درياچه در فصول مختلف سال بسيار سرد و همواره در معرض وزش بادهاي غربي است و درياچه مرتفع «تار» و «هوير» در جناح جنوبي رشته كوه هاي فيروزكوه در شرق شهرستان دماوند و غرب شهر فيروزكوه واقع شده اند. درياچه بزرگتر يعني تار از سطح دريا حدود سه هزار متر ارتفاع دارد. اين دو درياچه در حد فاصل دو رشته كوه به نام خط الراس «ماز» يا «دوبرار» در شمال و خط الراس «زرين كوه» در جنوب قرار دارند. در اطراف اين دو درياچه اثري از درخت و بوته زار به چشم نمي خورد. در سال هاي گذشته در بعضي دامنه ها آويشن ديده مي شد كه با فرسايش خاك تقريباً چيزي از آنها باقي نمانده است. آب درياچه تار از چشمه هاي متعدد و در كف آن و مقداري نيز توسط ذوب برف هاي بزرگ دامنه شمالي زرين كوه به صورت بهمن هاي زمستاني و تاحدودي نيز توسط رودخانه كوچك جنوبي قله اصلي تامين مي شود. سرريز اين درياچه به صورت بسيار اندك سرچشمه رودخانه تار محسوب مي شود كه به طور طبيعي با تغذيه از رودخانه هاي فرعي ديگر تشكيل «تاررود» را مي دهد و به سوي شهر دماوند جاري مي  شود. براي دستيابي به درياچه تار راه هاي متفاوتي وجود دارد كه مهمترين آنها عبارتند از:
۱ـ راه جاده ماشين رو خاكي شهر دماوند به چناب عرب ها و منطقه «اشته در» تا نزديكي معدن زير درياچه و درياچه.
۲ـ جاده ماشين رو خاكي از طريق جاده فيروزكوه به دليچاي و وارد شدن به جاده آبادي هاي «يَهَرلپشت» (Yahar - Lipasht)، «مومج»، «دهنار» و ابتداي آبادي «هوير» و سپس درياچه هوير و تار.
۳ـ جاده ماشين رو خاكي آبادي سربندان در جاده فيروزكوه به درياچه تار.
در بهترين زمان ممكن براي بازديد از اين دو درياچه در اوايل خرداد توسط وسيله نقليه از شهر دماوند به پل دليچاي و سپس از طريق جاده « يمر» به آبادي بزرگ هوير وارد مي شويم سراسر اين مسير در كنار رودخانه دليچاي قرار دارد. رودخانه خروشان و گل آلود به صورت مارپيچ طول دره را مي پيمايد و آب دماي خط الراس بزرگ قره داغ را به رودخانه حبله رود سرازير مي كند. از طريق امتداد روخانه كمي بالاتر از جاده خاكي مسير را به سوي غرب ادامه مي دهيم. با عبور از رودخانه «سوزچال» به تدريج به سوي لبه سفيد رنگ - برف دار درياچه  تار ارتفاع مي گيريم. راه با شيب ملايمي بالا مي رود به يكباره منظره درياچه كوچك هوير در زير قله سوزچال پديدار مي شود از مسير به سمت راست خارج شده از سراشيبي سنگلاخي پايين مي رويم و بركرانه جنوبي درياچه مواج مي ايستيم. يك كفي مسطح و در پشت آن درياچه تار قرار دارد، مدت هاي مديدي را به تماشاي درياچه  مي نشينيم در ميان سكوت كوهستان سكوت درياچه معنايي دارد. آب سرد درياچه از كرانه هاي شمالي تا جنوبي آن يكدست نيلگون است. در فصل مناسب حدود تير و مرداد درياچه براي شنا نيز مساعد است. اخيراً طبق رسم پاكسازي هر ساله كوهستان ها، مراسمي جهت پاكسازي كوه هاي مشرف به درياچه انجام شد.
در اين مراسم كه توسط هيات كوهنوردي شهرستان دماوند و علاقه مندان به محيط زيست انجام شده تمام اطراف درياچه تار و هوير از وجود زباله پاكسازي شد، از شواهد امر چنين بر مي آيد كه شركت خصوصي،آب درياچه را از محيط زيست و كوه هاي مشرف به درياچه را از منابع طبيعي به مبلغ ۱۰ ميليارد تومان اجاره كرده و با قرارداد ۵ ساله تصوير يك منطقه اي به يادگار در كنار تهران وعده داده،شركت سرمايه گذار مدعي است كه با بودن ظرفيت هاي اكولوژيك اين منطقه را مي تواند ظرف ده سال به يكي از مراكز جذب توريست تبديل كند. به طور حتم اين احيا بايد به گونه اي باشد تا اكوسيستم درياچه و پوشش گياهي آن آسيب نبيند و همزمان با رونق درياچه پوشش گياهي آن نيز احيا شود يكي از طرح هايي كه قبلاً به صورت كوتاه اجرا شد و نتيجه مثبتي داد ايجاد سرويس هاي مناسب بود كه طرح هاي سپتيك آن به خارج از منطقه ختم مي شد. اميد است اين بار نيز اگر چنين طرحي در حال برنامه ريزي است با در دست داشتن الگوي صحيح مصرف آب فاضلاب آن از منطقه خارج شود و يا حداقل آبريز آن در داخل كاسه درياچه نباشد و به دره هاي اطراف هدايت شده و كنترل شود.فراموش نكنيم كه منابع طبيعي مختص محيط زيست است و هر گونه دخالت انسان سيستم نظم اكولوژيك آن را بر هم خواهد زد.
نرگس روحاني سراجي
كارشناس دانشگاه تهران

بهرام كوهيار
روز جهاني پاكسازي كوه ها را در شرايطي به پايان رسانديم كه در بسياري از مناطق كشور كوهنوردان و دوستداران حفظ محيط زيست به صورت نمادين به پاكسازي كوه ها پرداختند. اين كاري است كه حداقل در ده سال گذشته در همين روز انجام شده است. اما گروهي از تشكل هاي زيست محيطي و علاقه مندان به حفظ محيط كوهستان بر اين باورند كه حركت هاي نمادين پاكسازي كوه ها بايد در كنار برنامه ريزي هاي اساسي با هدف تقويت فرهنگ عمومي در جهت محافظت از محيط زيست به طور اعم و مراقبت از محيط زيست كوهستان به طور اخص باشد. علاقه منداني كه هر سال به صورت سمبليك به پاكسازي كوه ها روي مي آورند تنها توفيق آن را مي يابند كه گوشه اي از يك دامنه را در حد توان خود از زباله پاك كنند، اين پاكسازي نمادين در مقايسه با روند رو به افزايش انباشت زباله ها در كوه ها به ويژه كوه هاي شمال تهران، تاثير چنداني ندارد، اما حركتي است كه با اميدواري و شور بسيار، هر سال برگزار مي شود. اين شوق را بايد با راهكارهاي اساسي براي مراقبت از محيط زيست كوه ها در آميخت تا نتيجه مطلوب به دست آيد. بخش اعظم كساني كه زباله ها را در كوه رها مي كنند و اين مكان هاي كم نظير و سرشار از زندگي و طراوت را مي آلايند،نسبت به ارزش هاي كوهستان آگاهي ندارند به همين دليل اطلاع رساني درست براي  آگاهي مردم به ويژه نسل جوان از ارزش و اهميت اكوسيستم كوهستان لازم و ضروري است. اين اطلاع رساني بايد در قالب هاي جذاب و تاثيرگذار صورت گيرد و در واقع، بايد با شيوه هاي تبليغ موثر اما غيرمستقيم توجه مخاطبان را نسبت به اهميت حياتي كوه ها در حفظ تعادل زيستي، پوشش گياهي و منابع آب جلب كرد و چنين كاري را با ياري گرفتن از هنر هاي گوناگون با نتايج بهتري مي توان به ثمر رساند. ادبيات داستاني، فيلم، موسيقي و شعر مي تواند در قالب برنامه هاي درازمدت، توجه عموم به خصوص جوانان علاقه مند را به حفظ حيات كوهستان برانگيزد. رمان معروف «سپيد دندان» اثر جك لندن نويسنده معروف، داوري مردم را نسبت به گرگ ها بسيار دگرگون كرد و دستكم هزاران خواننده اين اثر معروف دريافتند كه درنده خويي تنها ويژگي يك گرگ نيست. اين حيوان در زندگي خود، بسيار قانونمند و عاطفي است و رفتاري كه در شكار از او سر مي زند، ريشه در غرايض طبيعي اش دارد،والا يك گرگ مادر هميشه آماده است به خاطر بچه هايش زندگي خود را به خطر اندازد يا آن طور كه پژوهشگران دريافته اند،گرگ ها نسبت به زوج خود تا پايان زندگي وفا دارند. كسب آگاهي نسبت به تمامي مظاهر جهان زنده، از جمله اكوسيستم كم نظير كوه ها كه در چرخه طبيعت بخش مهمي از منظومه حيات را تشكيل مي دهند، انگيزه و علاقه عموم مردم را نسبت به حفظ محيط زيست كوه ها جلب خواهد كرد. سازمان حفاظت محيط زيست و ديگر دستگاه هاي مسئول مي توانند راه كارهاي مناسب را براي اطلاع رساني مفيد و فرهنگسازي موثر در جهت جلب مشاركت مردم و به ويژه نسل جوان در نگاهباني از محيط زيست كوه ها بيابند.

پنجمين كنگره پارك هاي جهان در آفريقاي جنوبي در بندر شرقي دوربان، چهارشنبه پيش، طيفي از پيشنهادها درباره چگونگي مديريت و حفظ يكصدهزار منطقه محافظت شده جهان را در ۱۰ سال آينده ارايه داد.به گزارش خبرگزاري فرانسه از دوربان، خلاصه اين پيشنهادها عبارتند از:
۱- برقراري يك نظام جهاني مناطق محافظت شده زميني و دريايي پيش از سال ۲۰۱۲؛۲- شناخت حقوق مردمان بومي و جوامع محلي در ارتباط با حفظ تنوع زيستي و محيط زيست آنها؛۳- تامين مالي و افزايش منابع براي مناطق محافظت شده جهان؛۴- توسعه و بهسازي كيفيت و كارايي مديريت مناطق محافظت شده و شركت دادن جوانان در اين فرآيند؛۵- به كار بردن روش هاي بهينه مديريت كه هم سنت را رعايت مي كند و هم رويكردهاي ابداعي را براي حفظ محيط زيست در نظر مي گيرد؛۶- بهسازي ارتباطات و آموزش در نقش و منافع مناطق محافظت شده؛۷- تشريك مساعي كشورها براي حمايت از مناطق محافظت شده جهان.

۴ مهر روز جهاني پاكسازي كوه ها در سراسر كشور با انجام نمادين پاكسازي دره ها و ارتفاعات توسط كوهنوردان و دوستداران حفظ محيط زيست برگزار شد. گروهي از تشكل هاي زيست محيطي نيز در اين روز سعي كردند با اطلاع رساني و انتقال دانش مراقبت از كوهستان به شهروندان، جامعه را در راه حفاظت از كوهستان ها فعال سازند.
هر ساله ، در چنين روزي از سوي فعالان پاكسازي محيط كوهستان توصيه هايي براي حفظ محيط زيست كوهستان منتشر مي شود. اين توصيه ها به قرار زير است:
* زباله هاي خود - به ويژه زباله هاي تجزيه نشدني - را از محيط كوهستان بيرون ببريم و به مراكز حمل زباله برسانيم. براي آنكه كه زباله كمتري توليد كنيم، مي توانيم ظرف هاي يكبار مصرف پر حجم مانند بطري نوشابه و نيز اقلام غيرضروري مانند باطري براي پخش صوت را با خود به كوه نبريم.
* از آلوده كردن آب ها و حريم چشمه ها و رودخانه ها، با مواد آلاينده و نيز مواد شوينده خودداري كنيم.
* از آسيب رساندن به درختان ( كندن شاخه ها، نوشتن يادگاري روي تنه، روشن كردن آتش در پاي درخت) بپرهيزيم.
* به بوته ها و چمنزارها- به ويژه هنگام چادر زدن - آسيب نرسانيم.
* با حمل يك چراغ خوراك پزي كوچك به راحتي كار پخت و پز را انجام دهيم و از خطر به جا ماندن چوب هاي نيم سوز جلوگيري كنيم.
* به حيوانات آسيب  نرسانيم و به لانه  آنها نزديك نشويم.
* از راه هاي قديم عبور كنيم و با خودداري از ميانبر زدن، به حفظ دامنه هاي كوه كمك كنيم.در سنگ نوردي به شيوه اي كار كنيم كه كمترين اثر را بر سنگ باقي بگذارد (از سوراخ كردن سنگ ها و ثابت گذاري خودداري كنيم.)
* روي سنگ ها و ديوار پناهگاه ها يادگاري ننويسيم.
* ضمن احترام به مردم كوه نشين، اهميت برقراري تعادل ميان استفاده از كوه و حفاظت از آن را براي آنان تشريح كنيم.
* از راه هاي قانوني و با استفاده از رسانه هاي همگاني، با متجاوزان به محيط هاي كوهستاني برخورد كنيم.

قاچاق بي رحمانه ماهي درياهاي عميق
قاچاق بي رحمانه نوعي ماهي ويژه درياهاي عميق بنام «پاتاگونيا» اين گونه را در خطر انقراض قرار داده است. اخيراً گاردهاي مرزي آفريقاي جنوبي با توقيف يك كشتي با پرچم «اروگوئه» كه از آب هاي قطب جنوب مي آمد، موفق شدند محموله سنگيني از ماهي پاتاگونيا را كشف و ضبط كنند.
به گفته وزير ماهيگيري استراليا، قاچاقچياني كه با اين كشتي به صيد ماهي «پاتاگونيا» پرداخته بودند، چند ماه پيش نيز در آب هاي استراليا تحت تعقيب ماموران اين كشور قرار داشتند. فعاليت غير مجاز صيادان با كشتي متعلق به اروگوئه، مناسبات استراليا و «اروگوئه» را نيز به خطر انداخت. با سختگيري هاي مقامات استراليا، اينك قاچاقچيان سعي دارند با عبور از محدوده هاي آبي آفريقاي جنوبي، محموله هاي قاچاق را به مقصد برسانند. باند هاي قاچاق در ازاي تحويل يك كشتي ماهي  صيد شده «پاتاگونيا» حدود ۲ ميليون دلار دريافت مي كنند. اين تجارت غير قانوني اما سود آور، نسل اين ماهي را با خطر جدي روبه رو كرده است. كارشناسان برآورد كرده  اند كه اگر صيد اين گونه با همين روند ادامه يابد ، نسل آن در سال ۲۰۰۷ ميلادي منقرض مي شود.

طرح جديد برزيل
براي حفظ آمازون
ابتكار دولت برزيل براي مراقبت جدي از ۱۰ ميليون هكتار از زمين هاي بكر مناطق حفاظت شده اين كشور به عنوان يكي از دستاوردهاي پنجمين كنگره پارك هاي ملي جهان در آفريقاي جنوبي مورد تحسين واقع شد. برزيل تصميم گرفته است از طريق ايجاد يك دالان زيست محيطي مناطق حفاظت شده، بخشي از مهم ترين پارك هاي ملي جهان را كه در خاك اين كشور واقع شده است،حفظ كند. اين اقدام برزيل با استقبال وسيع تشكل هاي زيست محيطي روبه رو شده است. زيرا با به هم پيوستن مناطق حفاظت شده و زيستگاه هاي حيات وحش از نفوذ و تاثير گذاري مخرب فعاليت هاي انساني جلوگيري مي شود و همچنين، از دست اندازي شركت هاي چند مليتي چوب بري در اين مناطق پيشگيري مي كند. «راسل متير مايد» رييس موسسه جهاني حفظ محيط زيست، ابتكار برزيل را در گسترش منطقه وسيع حفاظت شده «آماپا» معيار جديدي براي حفظ محيط زيست جهاني ارزيابي كرده و اين اقدام را براي حفظ اكوسيستم بي نظير منطقه آمازون ، بسيار مهم و مفيد مي داند.

راهي براي
كاهش گازهاي گلخانه اي
گروهي از دانشمندان اروپايي به كشورهاي اين قاره پيشنهاد كرده  اند كه براي كاهش گاز هاي گلخانه اي از بقاياي چوب بري و ضايعات چوبي، به عنوان سوخت استفاده كنند. البته توصيه اكيد شده است كه اين پيشنهاد نبايد موجب دست اندازي به ذخيره هاي پوششي كف جنگل ها كه محل زندگي و فعاليت ميكروارگانيزم هاست، شود. دانشمندان اعلام كرده  اند كه بقايا و ضايعات چوب بري كه در جنگل ها باقي مي مانند، هنگام تجزيه، گاز دي اكسيدكربن توليد مي كنند. با سوزاندن اين ضايعات به عنوان سوخت مي توان به توليد نيروي الكتريسته پرداخت و يا با فرآوري آنها به صورت خمير كاغذ مي توان به كاهش انتشار گازهاي گلخانه اي كمك كرد. پژوهشگران در شهر كبك كانادا اعلام كرده اند، بقايا و ضايعات جنگلداري مي  تواند، معادل ۸ ميليون تن نفت خام و الكتريسته توليد كند كه اين مقدار معادل انرژي مصرف نشده دركشورهاي ايرلند، فنلاند و دانمارك در طول يك سال است.