«براي رهبري آموزشي خوب، وجود فقط يك مدير كافي نيست؛ بلكه قابليت مشترك فعال بايد در ميان همه اعضاي مدرسه نيز پرورش يابد.»
امروزه، مدير يگانه رهبر آموزشي نيست و صاحب نظران بر اين باورند كه مدير نمي تواند بدون مشاركت قابل ملاحظه همكاران خود، در مقام رهبر آموزشي انجام وظيفه كند. الگوي رسمي سنتي رهبري قايم به فرد باعث مي شود استعدادهاي بارز معلمان در سطح وسيعي بدون استفاده باقي بماند. به علاوه بهبود و پيشرفت هايي كه در اين مدل به دست مي آيد، پايدار نيست؛ چون الگوي سنتي رهبري آموزشي قادر به حل مسائل اساسي مربوط به كيفيت بخشي يادگيري همه دانش آموزان نيست. روشن تر آن كه رهبري آموزشي بايد با مشاركت همه اعضاي جامعه انجام پذيرد، زيرا
رهبري يك فعاليت دائمي براي همه افراد مدرسه است.
ارتباط بين رهبري و يادگيري
چند دهه است كه مربيان اين مهم را دريافته اند كه مسئول يادگيري دانش آموزان خود هستند. همچنين به تازگي مربيان به اين موضوع پي برده اند كه مسئول يادگيري خود نيز هستند. اما معمولاً وقتي به محيط اطراف نگاه مي كنند و چشم  هاي خود را به روي واقعيت ها مي گشايند، به خودشان مي گويند: «من مسئول يادگيري همكاران خود نيز هستم.»
مسئول بودن در مقابل يادگيري همكاران، هسته اصلي تعريف «رهبري» است. از طريق درك اين موضوع، كه يادگيري و هدايت كاملاً با گروه ارتباط پيدا مي كند، بايد اولين قدم اساسي و مهم را به منظور ايجاد ظرفيت رهبري آموزشي جمعي برداشت. اين استنباط مبتني بر برخي پيش فرض هايي است كه نگرش و تفكر ما را در مورد آنهايي كه مي توانند ياد بگيرند و هدايت كنند، تغيير مي دهد. اين پيش فرض ها به شرح زيرند:
* هركسي حق، مسئوليت و توانايي رهبر بودن دارد.
* نحوه مشاركت مردم و افراد در امور، مربوط به نحوه تعريف ما از رهبري است.
* مربيان آرزو دارند كه كاملاً هدفمند، مصمم و متخصص حرفه اي باشند. رهبري يك جنبه مهم زندگي حرفه اي و شغلي يك مربي است.
چارچوبي جديد براي بهبود مدرسه
هر يك از مربيان و سياست گذاران به يك اندازه به دنبال چارچوبي براي رهبري آموزشي هستند كه به بهبود پايدار مدارس منجر شود و گسترش ظرفيت هاي رهبري، چنين چارچوبي را فراهم مي آورد. «ظرفيت رهبري» عبارت است از مشاركت وسيع و ماهرانه در امور مربوط به رهبري. در مدارسي كه ظرفيت رهبري در سطح بالاست، يادگيري و رهبري آموزشي بر فعاليت ها و رويه هاي حرفه اي و تخصصي متمركز است. چنين مدارسي داراي برخي ويژگي هاي مهم زير هستند:
* مدير، معلمان، والدين و دانش آموزان، در مقام يادگيرندگان و رهبران آموزشي در گروه هاي مطالعه، گروه اقدام پژوهي (تحقيق در عمل) و گروه هاي يادگيري عمودي با يكديگر مشاركت دوجانبه دارند.
چشم اندازها و پندارهاي مشترك به انسجام و يكپارچگي برنامه ها منجر مي شود. شركت كنندگان ارزش هاي اصلي خود را منعكس مي كنند و اين ارزش ها را به چشم اندازهاي مشتركي كه مورد قبول همه است، پيوند مي زنند. همه اعضاي گروه پيوسته سؤال مي كنند كه «فعاليت ها و رويه هاي آموزشي چگونه به چشم انداز ما ارتباط پيدا مي كند؟»
* استفاده از اطلاعات مبتني بر پژوهش و جست وجو، تصميمات و فعاليت ها را هدايت مي كند. توليد دانش جمعي نوعي انرژي و نيرو براي مدرسه به حساب مي آيد. معلمان، مديران، والدين و دانش آموزان اطلاعات را براي پيدا كردن پاسخ ها و مطرح كردن سؤالات جديد بررسي و مطالعه مي كنند. آنها با يكديگر مي انديشند، بحث و تحليل مي كنند، به برنامه مي پردازند و آن را اجرا مي كنند.
* نقش ها و وظايف نشان مي دهد كه مشاركت وسيع، همكاري و مسئوليت جمعي و گروهي در سطح بالاست. شركت كنندگان، در كارهاي گروهي همه سطوح تحصيلي شركت مي كنند، ديدگاه هاي خود را منعكس مي سازند و به گفت وگو و بررسي و تحقيق مي پردازند. چنين فعاليت هايي اين حس را كه «مسئوليت مربوط به يادگيري همه دانش آموزان و بزرگسالان مدرسه بين همه تقسيم مي شود تا همه نسبت به يادگيري همه دانش آموزان احساس مسئوليت مي كنند» پرورش مي دهد.
* فعاليت ها و اقدامات فكري هميشه به نوآوري منجر مي شود. تفكر، شركت كنندگان را قادر مي سازد شيوه انجام دادن كار را بررسي و در آن تجديد نظر كنند تا بتوانند به راه هاي جديد و بهتري دست يابند. شركت كنندگان از راه مربيگري، گفت وگو، شبكه سازي و فرآيند شخصي، به ابراز نظريات خود مي پردازند.
* پيشرفت تحصيلي دانش آموزان زياد است و به طور يكنواخت بهبود مي يابد. در شرايط و موقعيت ظرفيت رهبري، پيشرفت تحصيلي وسيع تر از نمره آزمون ها و زمينه خودآگاهي و خودشناسي، بلوغ اجتماعي، انعطاف پذيري و توسعه مدني است. همچنين در موقعيت هاي ظرفيت رهبري توجه به كم كردن شكاف و فاصله پيشرفت تحصيلي در ميان گروه هاي متفاوت دانش آموزان از نظر جنسيت، نژاد و قوم زياد است.
اين ويژگي ها- مشاركت ماهرانه، چشم انداز، جست وجو، همكاري، تفكر و پيشرفت تحصيلي- اثر متقابلي بر هم دارند و وظايف جديدي را براي رهبري آموزشي ايجاد مي كنند. براساس تحقيقات فراواني كه به منظور بهبود كيفيت كار مدارس انجام گرفته، مشخص شده است كه اين ويژگي ها در فرآيند بهبود مدارس نقش حياتي دارند.
ظرفيت رهبري در عمل
تعداد زيادي از مدارس به منظور فراهم آوردن بهبود پايدار، به ظرفيت سازي رهبري اقدام كرده اند. اين مدارس در حال ايجاد و آزمايش گونه هاي متفاوت مشترك هستند. نمونه اقداماتي كه در اين زمينه در كشورهاي آمريكا، كانادا، انگلستان و استراليا انجام گرفته، به شرح زير است:
گروه هاي مطالعه
گروه هاي مطالعه مقالات و كتاب هايي را مطالعه و در مورد موارد كاربردي آنها با يكديگر بحث مي كنند. مربيان از گروه هاي مطالعه به مثابه ابزاري براي ايجاد چالش و يكپارچه سازي تفكرات خود و نيز براي حركت به سوي سطوح استنباطي جديد و گروهي استفاده مي كنند. اين مباحث و گفتگو ها به فعاليت هاي آموزشي جديد و بهتر منجر مي شود.
گروه هاي تحقيق در عمل
گروه هاي تحقيق در عمل سؤالات جالب و برانگيزنده اي، نظير آينده دانش آموزان تيزهوش، زندگي اجتماعي كند آموزان و... را براي تمرين و انجام دادن پژوهش جهت كشف اطلاعات لازم شناسايي مي كنند كه روزنه هاي جديدي روي سؤالات بگشايند و به اقدامات جديد منجر شود.
گروه هاي يادگيري عمودي
در مدل گروه هاي يادگيري عمودي معلمان پايه هاي متفاوت تحصيلي با گروه مشتركي تشكيل مي دهند. در اين گروه، سرگروه هاي معلمان اجازه دارند در زمينه آموزش، طراحي برنامه درسي، نظم و انضباط و روابط خانوادگي با دانش آموزان از نزديك كار كنند. معلمان به خوبي همه دانش آموزان را مي شناسند و به اين سبب، دانش  آموزان احساس رضايت و مهم بودن مي كنند. در طول جريان مشاوره، معلمان در گروه هاي كوچك به مربيگري و ارشاد مي پردازند. برنامه هاي درسي به طور دقيق مشخص مي شود و متناسب با نيازهاي دانش آموزان تدوين مي گردد. زمان و منابع تحت اختيار اين امكان را به معلمان مي دهد تا به برنامه ريزي گروهي فشرده بپردازند.
فرآيند يكپارچه بهبود مدارس
چنانچه مشاركت به يك فرآيند يكپارچه و منطقي تبديل شود، اثري قوي در بهبود مدرسه خواهد داشت. يكي از مديران در اين خصوص شرح مي دهد كه «كاركنان، معلمان و گروه هاي يادگيري مدرسه به طور جدي مشغول تربيت دانش آموزان هستند. هدف اوليه ما اين است كه تمام انرژي خود را به تأمين نيازهاي همه دانش آموزان معطوف كنيم؛ به ويژه آنهايي كه در پايه تحصيلي خود نيازمند كمك بيشتري هستند. ما قصد داريم فاصله بين دانش آموزان داراي پيشرفت تحصيلي را با آنها كه از پيشرفت تحصيلي مورد نظر برخوردار نيستند، از بين ببريم.»
چگونه مي توان به اين هدف دست يافت؟ معلمان در جريان تدريس چه اقداماتي انجام دهند تا به پيشرفت دانش آموزان كمك كنند؟ اينها سؤالاتي است كه همواره در ذهن كاركنان آموزشي مدرسه و معلمان وجود دارد. از طريق چرخه جست وجو و بررسي، اقدام پژوهي، تشكيل جلسات در سطح پايه تحصيلي، جلسات حمايتي معلمان جديد و مشاركت والدين/ گروه ها مي توان به پيشرفت تحصيلي دانش آموزان كمك كرد. در طول اين همكاري ها، اطلاعات چند جانبه، ما را در دستيابي به الگوها و مدل هايي كه آموزش را هدايت مي كند، ياري مي دهد. سرگروه معلمان و همه كاركنان مدرسه نسبت به تحقيق و بررسي درباره مسائل، بررسي راه حل هاي ممكن، پاسخ ها، ابتكارات و اجراي پيشنهادها مسئوليت دارند. در طول گفتگو ها و عكس العمل ها همكاران از يكديگر حمايت مي كنند تا معلمان مؤثري باشند.
نقش در حال تغيير مديران
فعاليت هايي كه در زمينه گسترش ظرفيت هاي رهبري انجام گرفته، به طور آشكار به تغيير نقش مديران به منزله رهبر آموزشي منجر شده است. مديراني كه به تنهايي اين راه را ادامه مي دهند يا در اين راه از حس تسلط و تفوق برخوردارند، متوجه خواهند شد كه مدرسه به رهبري آنان وابسته است.
امروزه يك مدير مؤثر چشم انداز جمعي و مشتركي را با ديگر گروه هاي مدرسه تدوين مي كند، براي گفت وگو تشكيل جلسه مي دهد و بر كانون يادگيري دانش آموزان تأكيد دارد؛ رهبري را در ديگران تشويق و حمايت مي كند؛ فعاليت هاي گروهي را فرهنگ سازي مي كند و در آن شركت مي جويد، به مطرح كردن سؤالات كمك مي كند و گفت وگوهايي را كه در مورد موضوعات مهم صورت مي گيرد، تسهيل مي سازد. مجموع اين فعاليت ها نيازمند مهارت ها و قوه ادراك استنباط جديدي است. البته گفتن و مديريت آن راحت تر از عمل كردن به آن در مقام يك رهبر آموزشي گروهي است.
منبع: مجله رهبري آموزشي
نويسنده: ليندا لمبرت
مترجم: عمران رمضاني

روزهاي آغازين سال تحصيلي ۸۱-۱۳۸۰ بود، در دفتر كارم مشغول كار بودم كه صداي داد و فرياد مردي در دفتر معاونين مرا به آنجا كشاند. وقتي دليل را پرسيدم، مرد با عصبانيت گفت: «آيا تقصير من است كه خدا پسرم را به اين شكل خلق كرده است؟»از او دعوت كردم به دفتر من بيايد. پس از تلاش در ايجاد آرامش اوليه، پرسيدم خدا فرزندتان را چگونه آفريده است؟
گفت: موهايش سفيد است، بچه ها بهش پيرمرد يا زال مي گويند و او هم از خودش دفاع مي كند. تقصير من است كه خدا اين جوري خواسته است.گفتم اين همه دنبال مقصر نگرد، نه تقصير شماست و نه تقصير همكاران ما كه اين جوري شما سرشان داد و بيداد مي كنيد. گفت: خوب چه كار كنم؟ هر سال مدارس، وضعيت او را تحمل مي كنند و من هم در حد توان خود به آنها كمك كرده ام.
گفتم كمك كردن وظيفه ماست و نياز به جبران هم نيست. شما هم اگر از پيگيري كارهاي مدرسه اش دچار عصبانيت مي شويد، نيازي نيست از كار خود بزنيد. مادرش را مسئول پيگيري كارهاي مدرسه اش كنيد.تا رجوع مادرش، ضمن تحت نظر گرفتن دانش آموز، پرونده اش را بررسي و اطلاعاتي را از همكاران جمع آوري كردم. دانش آموز با وجود اين كه سال اول راهنمايي بود، ولي بسيار قوي، و دچار ناهنجاري هاي مختلف از جمله آزار و اذيت ديگران بود. در اولين صحبت نزديك با دانش آموز متوجه شدم، تمركز بينايي ندارد، به طوري كه دائم مردمك چشمش متحرك است. مي دانستم كه كتاب هايي با خط درشت براي اين گونه دانش آموزان وجود دارد. بنابر اين ضمن معرفي نامبرده به مركز مشاوره از آنها خواستم در صورت امكان براي تهيه كتاب هاي ياد شده به نامبرده كمك كنند. يك روز با خوشحالي تمام نزد من آمد و گفت: كتاب هايي گرفته ام كه مي توانم بدون كمك ديگران، آنها را بخوانم. من نيز از همكاران خواستم براي امتحانات كتبي وي، اوراق او را تا دو برابر بزرگ نمايي كنند.اوضاع پيش آمده به كلي باعث تعجب همكاران شده بود. او از يك دانش آموز منفعل، به يك دانش آموز كاملاً تلاشگر تبديل شده بود. هفته معلم، مادر وي كه پيگير كارهاي دانش آموز شده بود، به اتفاق خانم ديگري وارد دفترم شدند. مادر دانش آموز گفت: من و همسرم، نگراني عميقي از رفتارهاي صادق داشتيم و آينده مبهم او فكرمان را دائم مشغول كرده بود، ولي حالا احساس مي كنيم كه وي مي تواند گليم خود را از آب بيرون بكشد. من هم آمدم تا در ازاي زحماتي كه براي او كشيده شده، تقديري در حد توان، از شما انجام دهم. در همين لحظه همراه ايشان ادامه داد: منظورشان اين است كه جهت تقدير چيزي تهيه كنند يا تهيه اش را به عهده خودتان بگذارند؟گفتم: اولاً با مطرح كردن اين گونه مسائل ارزش معنوي كارها را زير سؤال نبريد. ثانياً صادق دانش آموز ماست و سرنوشتش نيز براي ما اهميت دارد و از لحظه لحظه پيشرفت هر دانش آموز، مثل اولياي او لذت مي بريم. آنها با تشكري دوباره از دفتر خارج شدند و پس از مدتي با يك جعبه شيريني بازگشتند و مادرش گفت كه اين را براي شما گرفتم تا حداقل از خانواده تان تشكري كرده باشم. گفتم چون از مدرسه چيزي براي خانه نمي برم، با اجازه از طرف شما به همكاران، كه همه در اين زمينه زحمت كشيده اند، تقديم مي كنم. پس از خداحافظي از آنها، به دفتر دبيران رفتم و گفتم كه اين هديه دانش آموز صادق...، براي تقدير از زحمات همكاران است. با شنيدن اسم دانش آموز، يك بار ديگر همكاران در مورد پيشرفت اعجاب انگيزش صحبت نموده و لب به تحسين گشودند.
عادل خالقي ثمرين
كارشناس ارشد روان سنجي و مدير مدرسه

آداب معاشرت براي همه
گردآوري و تأليف: شهين دخت بهزادي/ ناشر: هيرمند/ چاپ اول، ۱۳۸۳/ ۱۴۴ صفحه، رقعي/ ۱۰۰۰ تومان.
مؤلف در پيشگفتار كتاب چنين آورده است: فكر نكنيد اين كتاب يك نمونه از اصول آداب معاشرت است و بايد حتماً آداب و تربيت تغيير ناپذيري را فرا گرفت تا بتوان در جامعه موفق زندگي كرد.در حقيقت، اين آداب در معاشرت و زندگي با ديگران است كه به كار گرفته مي شود تا به تدريج نسل هاي آينده، با تغييراتي كه در شيوه زندگي شان به وجود مي آيد، در هماهنگي كامل زندگي كرده و يكديگر را به خوبي تحمل كنند.
با اين روش است كه اميدواريم بتوانيم صداي مان را به آيندگان برسانيم. اميد ما به نسل هاي آينده است كه اين آداب ساده و مختصر را از ما قبول كرده و آن را بياموزند تا به يك زندگي بهتر دست پيدا كنند.
حقوق زندانيان (برداشتي از منابع اسلامي- مقررات داخلي و بين المللي)
گردآوري و تدوين: علي شمس/ ناشر: راه تربيت/ چاپ دوم: ۱۳۸۲/ ۱۹۲ صفحه، وزيري/ ۱۷۰۰ تومان.
از انديشه هاي حقوقي مدار تا انديشه هاي القاگرايانه/ حقوق مادي؛ امور انضباطي و مديريتي، امور اصلاحي و تربيتي و حرفه آموزي/ حقوق معنوي زندانيان، مهمترين عناوين اين كتاب است.
عروس ۲۸
بيست وهشتمين شماره نشريه عروس هنر- ماهنامه، فرهنگي، اجتماعي ويژه بانوان ايراني- مربوط به اسفند ۸۲ منتشر شد.
برخي از مهم ترين مطالب اين شماره چنين است: چشم انداز فرهنگ بانوان از ديدگاه مدير اداره كل امور بانوان سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران، آشنايي با فرهنگسراي جوان (فرهنگسراي نسل سومي ها)، نگاه هنرمند بايد اصالت داشته باشد (گفت وگو با دكتر پريسا شاد قزويني)، سهم زنان در جشنواره تئاتر ماه، تصوير تلخ عشق، خانه پيشكسوتان هنر، زن در سينماي ايران، زن در سينماي جهان، راه را بيراه نيامده اند، همچون دست الفاظ به سوي نيروانا، داستاني از خاك، آموزش گام به گام داستان نويسي، نگاهي به موسيقي ايل قشقايي، فرهنگ مردم، همراه، چگونه بپوشيم، با آگاهي از قوانين وكيل خود باشيم، حافظه كودكتان خيلي زودتر از آنچه شما فكر مي كنيد رشد مي كند، آموزش عكاسي به روش ساده، خانه داري، آشپزي و...
ماهنامه عروس به صاحب امتيازي حوزه هنري و سردبيري زهرا بنيانيان منتشر مي شود.