بنيامين صدر
دانشگاه تهران مجموعه اي از چند بنا نيست، يك نشانه است. هيچ ايراني وجود ندارد كه از دانشگاه سخن بگويد و سردر زيبا و خاطره انگيز دانشگاه تهران در ذهنش نقش نبندد، مگر آنكه هيچگاه اسكناس 50توماني نديده باشد!
روند اجراي طرح توسعه دانشگاه تهران كه قرار بود تا مهرماه سال 86 به پايان برسد، باكندي پيش مي رود و مديران اجرايي اين طرح، دلايل آن را تورم هر ساله بهاي مسكن و كمبود بودجه، تغيير وزير اقتصاد و دارايي و نبود همكاري بين بخشي مي دانند.
دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشكي بايد از شمال تا بلوار كشاورز، از غرب تا خيابان كارگر و از شرق تا خيابان وصال شيرازي گسترش يابد كه اين توسعه تاكنون از شمال با 75درصد و در غرب و شرق تنها با 10درصد تملك اراضي همراه بوده است.
اين در شرايطي است كه مسئولان دانشگاه تهران بارها براي خريد املاك موجود در محدوده طرح توسعه پرديس مركزي اين دانشگاه، باتوجه به نظر كارشناسان رسمي دادگستري كه با توافق مالكان نيز همراه است، اعلام آمادگي كرده اند.
از سوي ديگر، بسياري از مالكان هم در خصوص واگذاري املاك خود به شكلي عادلانه و باتوجه به قيمت واقعي آنها ابراز تمايل مي كنند. هرچند كه در اين ميان اعتراض هايي نيز از سوي برخي مالكان نسبت به قيمت گذاري هاي املاك واقع در طرح توسعه دانشگاه تهران وعلوم پزشكي به گوش مي رسد، اما به نظر مي رسد چنانچه اعتبار لازم براي اجراي اين طرح با ضمانت اجرايي مسئولان تامين شود، مشكل چنداني براي ادامه روند بهينه سازي فضاي دانشگاه وجود نخواهد داشت.
چنانچه طرح ساماندهي پرديس مركزي دانشگاه تهران سرانجام پايان پذيرد، وسعت اين دانشگاه كه نماد تحول مدرن آموزشي در ايران است دوبرابر مي شود، به طوري كه مساحت دانشگاه تهران از 21هكتار به 55 هكتار افزايش خواهد يافت.
طرح توسعه پرديس مركزي دانشگاه تهران با هدف ساماندهي زير بنايي آموزش و پژوهش، دستاوردهاي فرهنگي ، زيست محيطي و افزايش نقش زنان در تعادل جنسيتي ، بهبود امنيت و ايمني اجتماعي و با توجه به بافت قديمي دانشگاه تهران و خيابان هاي اطراف صورت مي گيرد . در حال حاضر در پرديس مركزي 22هزار دانشجو درس مي خوانند، تعداد ساير دانشجويان دانشگاه تهران نيز كه در ساختمان هاي بيرون از پرديس دانشگاه درس مي خوانند، نزديك به 10هزار دانشجوست.
براساس اطلاعات پايگاه اينترنتي دانشگاه تهران، اجراي طرح ساماندهي اين دانشگاه، مستلزم اعتباري 3هزار ميلياردريالي است كه دست كم 2هزار ميلياردريال آن صرف خريد و تمليك اراضي و ساختمان هاي محدوده طرح توسعه تازه مي شود.
پيشينه توسعه پرديس
سابقه طرح توسعه دانشگاه تهران به 7سال گذشته بازمي گردد و دولت، 200ميليون دلار بودجه، براي اجراي توسعه دانشگاه تهران، مصوب كرده كه تاكنون براي اجراي فاز نخست پروژه، در حدود۱۵۰ميلياردتومان بودجه دريافت شده است.
اين درحالي است كه فرجي دانا - رئيس دانشگاه تهران- از پايان يافتن فاز نخست طرح توسعه دانشگاه تهران تا پايان امسال خبر مي دهد و معتقد است كه اين طرح در سال 86 مورد بهره برداري قرار مي گيرد.
با پايان طرح توسعه دانشگاه، 200هزار مترمربع فضاي جديد آموزشي و پژوهشي به فضاي آموزش و پژوهشي دانشگاه افزوده خواهد شد.
از سوي ديگر و به گفته محمدرضا بهبهاني- مدير اجرايي طرح توسعه دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشكي- در حال حاضر بودجه 200 ميليون دلاري مصوب دولت در سال 83 در سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور است و دانشگاه تهران به دنبال تدوين آئين نامه اجرايي اين طرح است. بهبهاني ادامه مي دهد كه به منظور تسريع اين روند، دانشگاه تهران پيشنهادي مبني بر بازپرداخت وام از سوي دولت ارائه كرد كه دولت بودجه اي را كه هر ساله براي اين طرح پيش بيني كرده، به صورت بازپرداخت وام ارائه دهد؛ يعني دانشگاه مبلغ كلاني را به صورت وام ارزي براي اجراي طرح تملك دريافت كند و دولت در 10 تا۱۵ سال، اين مبلغ را با يك سود متعارف پرداخت كند.
او با اشاره به تصويب طرح پيشنهادي دانشگاه در هيات دولت و مجلس، گفت: در حال حاضر به دنبال تدوين آئين نامه اجرايي بودجه اختصاص يافته هستيم و اميدواريم كه وزارت اقتصاد و دارايي و سازمان مديريت، همكاري لازم را با ما داشته باشند. اين در شرايطي است كه سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور نيز اين موضوع را منوط به انجام مطالعات بيشتر كرده است.
دانشگاه تهران به عنوان دانشگاه مادر كشور، نماد آموزش عالي و ميراث بسياري از استادان و پدران علم ايران است و از آنجايي كه دانشگاه تهران از جمله بناهاي قديمي تهران با پيشينه اي فرهنگي است، بنابراين طرح توسعه آن نيز بايد علاوه بر دارا بودن ساختار نوين و تجهيزات امروزي، نما و شكل قديمي خود را حفظ كند .
نقشه فاز نخست اين طرح هم اكنون به صورت شماتيك از سوي مشاوران معماري براي آشنايي معماران جهان با طرح مورد نظر دانشگاه تهران، تهيه شده و در كتابخانه مركزي اين دانشگاه نگهداري مي شود.

عكس:گلناز بهشتي

بارقه هاي اميد
پيش از دانشگاه تهران اگر تصويري از دانشگاه در اذهان نقش مي بست، همان دانشگاه جندي شاپور عهد ساساني بود و سپس دارالفنون كه دانشگاه نبود اما هسته اصلي دانشگاه را در خود داشت، چون از جنس مدرسه هاي ديني و سنتي ايران نبود.
مدرسه اي مدرن بود كه در آن پزشكي، مهندسي و ادبيات و زبان خارجي به شيوه اي نوين آموخته مي شد و مي توان تنها از آن به عنوان يك دانشكده نام برد، اما دانشگاه تهران، مهمترين بناي نوساز ايران است كه به عنوان نخستين دانشگاه مدرن كشور در پانزدهم بهمن ماه سال 1313 به طور رسمي گشايش يافت. نخستين دانشگاه ايران به شيوه اي نوين پايه گذاري شد و به پيروي از دانشگاه هاي امروزي مغرب  زمين شكل گرفت.
علي اصغر حكمت - نخستين رئيس دانشگاه تهران- در گزارشي مي گويد كه در اواخر بهمن 1312 در نشست هيات وزيران از آبادي تهران و شكوه بناها سخن مي رفت. تهران بسيار نو شده بود و هر يك از وزيران سخني در اين باب مي گفتند. حكمت نيز در اين جلسه گفته است كه در آبادي و شكوه پايتخت، البته شكي نيست، اما نقصي دارد و آن اين است كه شهر، دانشگاه ندارد.
پاسخ آمد كه بسيار خب، مي سازيم و چنين شد كه سنگ بناي دانشگاه تهران گذاشته شد.
در نشست بعدي هيات وزيران، 250 هزارتومان بودجه براي راه اندازي دانشگاه تصويب شد. سال بعد اين بودجه به يك ميليون تومان رسيد و دانشگاه گشايش يافت.
نام ها و نشانه ها
نام دانشگاه و دانشكده را هم كميسيوني كه براي طرح ريزي دانشگاه تشكيل شده بود، به جاي معادل لاتين آن يعني يونيورسيتي و فكولته برگزيد. همين كميسيون بود كه قانون دانشگاه را نوشت و سازمان دانشكده هاي شش گانه را به وجود آورد؛ شش گانه، براي اينكه در آغاز براي دانشگاه تهران، شش دانشكده در نظر گرفته شده بود. دانشكده پزشكي، دانشكده علوم، دانشكده حقوق، دانشكده ادبيات، دانشكده  معقول و منقول كه بعدها به دانشكده الهيات تغيير نام داد و در اراضي عباس آباد جاي گرفت. اين دانشكده ها در شش زاويه محوطه دانشگاه تهران ساخته شدند و بعدها بر تعداد دانشكده ها اضافه شد و به 18 17 عدد رسيد. طرح ساختمان دانشگاه نيز به آندره گدار فرانسوي سپرده شد كه رئيس كل باستان شناسي و رئيس موزه ايران باستان بود.
او همان كسي است كه غير از پرديس دانشگاه تهران، موزه ايران باستان را در تهران به يادگار نهاده و طرح دانشكده پزشكي و حقوق و علوم سياسي هم از اوست.
در اين كشاكش كساني كه براي زمين دانشگاه مطالعه كرده بودند، بين اراضي بهجت آباد و جلاليه كه در آن روزگار باغ بود و از دود و آهن قراضه در آن خبري نبود، مردد مانده بودند تا اينكه سرانجام اراضي جلاليه را به قيمت متري 5 ريال به 100 هزار تومان خريدند و براساس نقشه گدار فرانسوي خيابان كشي كردند و در كنار خيابان ها درخت چنار كاشتند و جاي دانشكده ها را معلوم كردند تا پرديس دانشگاه تهران شكل بگيرد؛ درست همين محدوده اي كه امروز براي ما به يادگار مانده با چند تغيير و دستكاري كه بعدها صورت گرفت؛ از جمله مسجد دانشگاه تهران با آن گلدسته هاي زيبايش، كتابخانه اي با آن شكوه و بزرگي و زمين فوتبالي كه پس از پيروزي انقلاب به مكان سرپوشيده اي براي نماز جمعه تبديل شد.
اعتبار ملي
از همه چيز سخن گفتيم، جز همان تصويري كه روي اسكناس هاي 50 توماني نقش بسته، سردر زيباي دانشگاه تهران كه يادآور روزهاي تلخ و شيرين گذشته است و در گذر زمان هر چند كه غبارآلود به نظر مي رسد، اما همچنان نماد پويايي نسل هايي است كه بعدها دانشگاه هاي ديگر ايران را ساختند. اين سردر در سال تحصيلي 46 45 با طرحي از كورش فرزامي كه دانشجوي جوان همان دوره بود با 24 هزار و 500 تومان بنا شد؛ سردري كه هم جسم دارد و هم روح. مي گويند كه يك روز در سالگرد دانشگاه تهران، دكتر هوشنگ نهاوندي كه رئيس  آن نيز بود سخني گفت كه نشان از اعتبار و قدر معنوي دانشگاه تهران داشت: امروز وقتي كسي مي گويد: دانشگاه، يعني دانشگاه تهران . شايد به اين خاطر است كه تمام نوسازي ايران مديون همين دانشگاه است.

پيشگامان آموزش نوين در ايران
ايرانيان ارمني در پذيرفتن آموزش مدرن و مدرسه سازي از ديگر ايرانيان آمادگي بيشتري داشتند.
ميرزا حسن خان رشديه كه براي راه اندازي مدارس عالي به سبك مدرن در ايران در قرن نوزدهم ميلادي به جان كوشيد، نخستين مدرسه خود را براي بچه هاي ايراني مقيم ايروان داير كرد. او كه مرد زيركي بود، هنگامي كه ناصرالدين شاه قاجار از سفر فرنگ (اروپا) بازمي گشت، به دست  بچه هاي ايراني مدرسه خود، پرچم هاي سه رنگ ايران را داد، تا آنها پيش روي ناصرالدين شاه تكان دهند و ابراز احساسات كنند و اينچنين شد كه به دعوت ناصرالدين شاه و به قصد مدرسه سازي مدرن به ايران آمد. هر چند مدرسه سازي در بين ايرانيان آن زمان دشوار بود و با مخالفت ها و كارشكني  بسيار تاريك انديشان رو به رو مي شد، اما در بين ارامنه ايران، اين كار به آساني صورت مي گرفت. آنان به دلايل مختلف براي نو شدن و همگام شدن با نوسازي ها آماده تر بودند. نخستين مدارس ارامنه زودتر از كوشش هاي ميرزا حسن خان پا گرفت. حتي در سال 1237 خورشيدي، نخستين مدرسه دخترانه ارامنه ايران راه اندازي شده بود و اين كار ادامه يافت. با پايان عمر حكومت قاجار، در دوران پهلوي اول نيز ارامنه با وجود دشواري هاي پيش رو، در مدرسه سازي سهم بسزايي داشتند.
برسابه هوسپيان يك بانوي ارمني و زاده چهار محال و بختياري بود كه از يك سالگي به همراه خانواده اش ساكن تهران شد. او نخستين كودكستان ايراني را در سال 1309 خورشيدي با مجوز رسمي وزارت فرهنگ آن زمان در تهران راه اندازي كرد. بعدها، برسابه، دبستان و دبيرستان خود را هم به كودكستان افزود. آموزش در اين مدرسه ها از ابتداي كار به زبان فارسي بود. اين مدارس از نامدارترين مدارس ايران پيش از انقلاب به شمار مي رفتند.

اينكه طبيعت نعمتي خدادادي است كه همه مردم بايد از آن بهره ببرند، براي همه ما يك اصل مسلم است.
گستردگي سطح جنگل ها در كشور و حضور  اين نعمت خدادادي دركشورمان براي مردم بويژه مردم محلي كه بخشي از زندگي شان را با استفاده از  اين ثروت ملي به سرانجام مي رسانند، اهميت بسياري دارد.
اين روزها خبرهاي خوشي از جنگل هاي كشورمان به گوش نمي رسد، برعكس خبرهاي ناگواري هم به گوشمان مي رسد؛ اينكه سطح جنگل هاي كشور
۶ /5 ميليون هكتار كاهش يافته است .
سازمان حفاظت محيط زيست با اعلام  اين خبر، زنگ خطر را براي چندمين بار به صدا در آورد؛ زنگي كه به ما مي گويد: مرگ جنگل نزديك است.
سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به  اينكه بر اساس برآوردهاي انجام شده، در خلال چند دهه گذشته، سطح جنگل هاي كشور از حدود 18 به 4/12ميليون هكتار و سطح جنگل هاي شمال كشور نيز از حدود 4/3 به 8/1 ميليون هكتار كاهش يافته است، اعلام كرد: سالانه از جنگل هاي شمال كشور حدود 3 ميليون مترمكعب و از جنگل ها و مراتع ساير مناطق 7/10 ميليون مترمكعب چوب و 35 هزار تن بوته جهت مصرف سوخت و تامين انرژي، برداشت غيرمجاز صورت مي گيرد.
عوامل متعددي همچون عدم توجه به ارزش هاي زيست محيطي و تنوع زيستي، عدم ساماندهي صحيح مراكز جمعيتي و مشاغل داخل و حاشيه جنگل ها، بهره برداري بي رويه و غيراصولي و كم بازده، بهره برداري غيرمجاز و قاچاق، عدم هماهنگي و نظارت كافي، بهره برداري هاي غيراستاندارد از معادن داخل جنگل ها، جاده سازي، تغيير كاربري و ... را مي توان از موارد موثر در تخريب وسيع  اين منابع ارزشمند برشمرد. همچنين در بحث بهره برداري تجاري نيز بايد گفت كه استفاده از چوب در مصارف صنعتي و تزئيني (مانند كاغذ، مبلمان و ...) عمده ترين دليل براي قطع درختان است. بر اساس آخرين آمار ميزان توليد چوب هاي الواري و تراورس در سالهاي اخير از جنگل هاي شمال رو به كاهش گذاشته، اما در سال 82 نسبت به سال قبل۷‎/۱۹ درصد افزايش داشته و به سطح 79 هزار مترمكعب در سال رسيده بود. ميزان توليد گرده بينه، الواري و تراورس، تيري تونلي كاتين ولارده و هيزم در سال 82 در مقايسه با سال 78 به ترتيب 8/0، 5/4، 4/1، 7/6 درصد كاهش داشته است. به گزارش ايسنا، همچنين در سالهاي گذشته به رغم گسترش سطح كاشت درختان مختلف، شيوه غلط بهره برداري از اراضي و جنگل ها موجب انهدام بخش وسيعي از پوشش گياهي شده است. روستاييان و عشاير نيز به لحاظ شيوه معيشتي خود به منابع جنگلي وابسته اند و بسياري از مايحتاج خود از جمله سوخت را از  اين منبع تامين مي كنند. مطالعات در  اين زمينه نشان مي دهد كه سالانه از جنگل هاي شمال كشور حدود 3ميليون متر مكعب و از جنگل ها و مراتع ساير مناطق 7/10 ميليون متر مكعب چوب و 35 هزار تن بوته جهت مصرف سوخت و تامين انرژي برداشت غير مجاز صورت مي گيرد. آتش سوزي نيز يكي از عوامل تخريب جنگل هاست. آتش نه تنها باعث كاهش مساحت جنگل مي شود، بلكه روي كرم ها و جمعيت هاي ميكروبي درون خاك نيز تاثير مي گذارد.
تعداد آتش سوزي ها در سال۸۲ بالغ بر 500 فقره است و بيش از 5 هزار هكتار جنگل در  اين آتش سوزي ها از بين رفته است.

فرزانه تاري وردي- در جريان تدريس درسي در مورد پارك ها از كودكان مي توانند سئوال كنند و آنها نيز آنچه را كه مي دانند به شيوه هايي مانند خواندن يك شعر يا كشيدن يك نقاشي يا نوشتن مطلبي (انشايي) درباره پاركي كه به آن رفته اند، ديدن عكس هاي مصور از حيواناتي كه در آن پارك بوده،  صحبت كردن با يك باغبان در مورد مسئوليت هايي كه دارد، تبادل احساسات خود با ساير كودكان در مورد افراد بي خانماني كه در پارك زندگي مي كنند و حدس زدن تعداد درختان موجود در پارك، ابراز كنند.
نظريات گاردنر موردتوجه قرار گرفته و در بسياري از مدارس سراسر دنيا، مورد استفاده علمي- كاربردي واقع شده است. گاردنر و موسساتي نظير گالف در سال 1994، روش هاي جامعي را براساس هفت روش شناخت، در زمينه برنامه درسي منسجم، آموزش، ارزشيابي و گزارش پيشرفت دانش آموزان ابداع كرده اند.
كامل ترين، متوازن ترين و علمي ترين مدل براي تكميل نظريه گاردنر، روش تحقيقي است كه توسط كاتس و چارد در سال 1989 مطرح شد. اين روش بر مبناي تاريخچه اي طولاني در كار تحقيقي فرآيندگرا و تمركز بر تعليم و تعلم تلفيقي در آموزش خردسالان، استوار است.
در اين روش، دانش آموزان به كار كردن در دروسي كه با همكاري معلمان آنها انتخاب شده است،  ترغيب مي شوند. انتخاب اين دروس براساس نياز مدارس و نظام آموزشي حاكم بر آنها صورت مي گيرد. دروس مي توانند، ماهيتا داراي ارتباطي تنگاتنگ با يكديگر باشند يا اگر منطقه آموزش و پرورش محلي نياز به تمركز روي مهارت ها و حوزه هاي آموزشي خاصي (از قبيل رياضيات، خواندن، نوشتن، زبان آموزي و تلفظ لغات) را مدنظر و قابل انطباق با زاويه خاصي از برنامه درسي داشته باشد، شايد بزرگترين نقطه قوت روش تحقيقي، همين سازگاري و قابليت انعطاف آن در انطباق با برنامه هاي آموزش هر منطقه است.
تلفيق تمامي مهارت ها و زمينه هاي آموزش با هر يك از دروس آموزشي كه با آنها سر و كار داريم، نه مطلوب است و نه لزوما امكانپذير، بلكه راهنماي عيني و آشنا به منظور سازماندهي دروس آموزشي هدفدار، اجتماعي و فعال است كه به كودكان اين فرصت را مي دهد تا در مورد جهت، اجرا و ارزشيابي آموخته هايشان تصميم بگيرند.اين الگو فرآيندي واقعي براي تدريس كودكان است، بخصوص براي معلمي كه علاقه بيش از حد به ژرف انديشي دارد.

واقعيت  اين است كه سالمندان، نيروهاي بالقوه اي هستند كه بايك برنامه ريزي دقيق مي توان از نيروي آنها سودجست. شنبه گذشته روز جهاني سالمندان بود و دبيركل سازمان ملل در پيامي  به همين مناسبت از دولتمردان دنيا خواست تا با توجه بيشتري به  اين گروه نظر بيندازند. كوفي عنان، دبير كل سازمان ملل متحد در پيامي  به مناسبت روز بين المللي سالمند ( يكم اكتبر 2005 برابر با 9 مهرماه 1384 ) از دولتمردان جهان خواست جوامعي براي تمامي سن ها به وجود آورند و با ايجاد تحول در برخوردها، سياست ها و عملكردها، از توان بالقوه عظيم سالمندان بهره ببرند.
درپيام دبير كل سازمان ملل متحد آمده است : زنان به وضوح اكثريت افراد سالمند را در جهان تشكيل مي دهند. موضوع روز بين المللي افراد سالمند امسال سالمندي در هزاره جديد، تمركز بر فقر، زنان سالمند و توسعه است كه بر نياز به شناخت اثرات گوناگون سالمندي بر زنان و مردان تاكيد دارد تا از برابري كامل بين آنان و ادغام هر دو منظر جنسيت و سن در قانونگذاري، سياست ها، برنامه ها و تلاش ها در فقرزدايي يقين حاصل شود.
در اين پيام آمده است: در اجلاس سران ماه گذشته، رهبران جهان عزم خود را براي به رسميت شناختن اهداف توسعه و دستاورد هايي كه در كنفرانس ها و اجلاس هاي بزرگ سازمان ملل به دست آمده شامل اهداف توسعه هزاره، مورد تاكيد دوباره قرار دادند. بخش مهمي از اين تلاش ها شامل برنامه اقدام بين المللي مادريد درباره سالمندي است كه دولت ها را متعهد به نه تنها اقدام براي امنيت افراد سالمند مي كند، بلكه دولت ها بايد تلاش كنند كه سالمندان را توانمند كرده تا بتوانند به گونه اي كامل در زندگي اجتماعي ، سياسي و اقتصادي جوامع خود مشاركت داشته باشند.دبير كل سازمان ملل متحد گفته است: در حالي كه تعداد افراد سالمند طي نسل هاي آتي افزايش مي يابد، مردم بيشتري كه بيش از۶۰ سال سن دارند در فقر زندگي خواهند كرد. اما آنان بيش از هر زماني درگير تلاش هاي ريشه كني فقر نيز خواهند بود. سالمندان از قبل تعهد، عزم و تلاش خود براي مواجهه با اين چالش را نشان داده اند؛ غالبا كمك هاي بالقوه آنها ناديده گرفته مي شود. مع هذا ما نمي توانيم فقر را ريشه كن كرده يا به ساير اهداف خود برسيم بدون اينكه درك كنيم چگونه سالمندان بويژه زنان، فقر را تجربه كرده اند يا مشاركت فعال افراد سالمند را در طراحي و اجراي برنامه ها و فعاليت هاي مناسب ترويج ندهيم.
كوفي عنان تاكيد كرده است: در روز بين المللي افراد سالمند از تمامي دولت ها و تمام افراد ذي ربط مي خواهم جامعه اي كه مناسب براي تمامي سن هاست را ترويج كنند و تلاش هاي خود را براي اجراي مفاد برنامه اقدام بين المللي مادريد در مورد سالمندي مضاعف كرده و در راستاي تغيير برخوردها، سياست ها و عملكردها به منظور بهره مندي از توان بالقوه عظيم افراد سالمند طي قرن
بيست و يكم بكوشند. كوفي عنان همه مردم جهان را به توجه هرچه بيشتر به سالمندان بوي‍‍ژه درجامعه فرامي خواند و از به حاشيه راندن آنها بيمناك است .

بيشتر وقتي كه مردم صرف سفر مي كنند، به پيمودن جاده ها مي گذرد. سالها قبل، اگر خانواده اي قصد مسافرت داشتند، حداقل يك اقامت 10روزه را در شهر مورد نظر پيش بيني مي كردند. خانواده هايي كه از چهارسوي كشور رهسپار مشهد مي شدند شوق زيارت را با تكرار هر شب آن مكرر مي كردند. خانواده ها معمولا بار سفر مي بستند و قصد اقامت 10روزه را به دوروز وقتي كه صرف رفت و برگشت مي شد، پيوند مي دادند. جمع يك سفر معمولي خانوادگي كه در آن به يك شهر بسنده مي شد، حداقل دو هفته بود. امروز اما سليقه سفر مردم تغيير كرده است. در كنار تغييراتي كه در تمام ذائقه مردم روي داده، به نظر مي رسد مسافرت نيز مصون نمانده است. تابستان گذشته حكايت هاي جديدي را آغاز كرد. صنعت توريسم نيازمند اقامت مسافران در شهرهاي ميزبان است. بيشتر شهرهاي توريستي با تكيه بر درآمدهاي فصلي، پويا و زنده مانده اند. جالب ترين خبر توريستي در پايان تابستان سال جاري، خبري بود كه حكايت از خالي ماندن 20درصدي ظرفيت هتل هاي مشهد داشت.
رئيس اتحاديه هتلداران كشورمان با بيان اينكه بيش از 20درصد ظرفيت هتل هاي مشهد در تابستان امسال خالي از مسافر بوده است، توضيح مي دهد: ضريب اشتغال هتل ها درتيرماه سال جاري 60 درصد، درمردادماه 80درصد و در شهريور ماه سال جاري 95 درصد بوده است . به اين ترتيب در شلوغ ترين ماه توريستي مشهد هنوز 5درصد از ظرفيت اقامتي هتل ها خالي بوده است.
عطار با اشاره به وجود 175 ميهمانسراي دولتي مي گويد: اين ميهمانسراها در كار هتلداران تداخل ايجاد كرده اند و باوجود تمام شكاياتي كه داشتيم، چون پاي منافع عده اي در ميان است تاكنون هيچ جوابي دريافت نكرده ايم .به هر حال وجود ميهمانسراهاي دولتي در كنار تغييرات به وجود آمده در ذائقه مردم، ضريب ماندگاري هر توريست را به 5/1 روز كاهش داده است.
باتوجه به اينكه ضريب اشتغال سالانه هتل ها در مشهد۳۳درصد است، همچنان تهران با ضريب اشتغال 85 درصد، بيشترين آمار اشتغال هتل ها را به خود اختصاص مي دهد. باتوجه به آمار ارائه شده در پايان تابستان سال جاري، ضريب ماندگاري مسافران مشهد از 7 روز در سالهاي نه چندان دور به 10روز در سال جاري رسيده است. در اين ميان نمي توان تمام تقصيرها را به گردن ميهمانسراهاي دولتي انداخت.
اما دكتر پاپلي يزدي، استاد دانشگاه فردوسي مشهد در گفت وگويي با خبرگزاري ايسنا مي گويد: در حالي كه طي 10 تا۱۵سال گذشته، هر زائر و جهانگرد به طور متوسط هفت روز در مشهد اقامت داشته، اين رقم در حال حاضر به دو روز كاهش يافته است .اين استاد دانشگاه معتقد است: اگر تعداد گردشگران سالانه مشهد را 12 تا۱۴ ميليون نفر در نظر بگيريم، هر توريست به طور متوسط 150هزار ريال وارد اقتصاد اين شهر مي كند، مسئولان تقريبا معادل همين رقم را بايد براي هر توريسم هزينه كنند . پاپلي يزدي با اشاره به شكوفايي اقتصادي كه در نتيجه گردش مالي حاصل از توريسم ايجاد مي شود، گفت: در حال حاضر به خاطر تعريف متعددي كه از توريسم وجود دارد، آمارهاي متعددي نيز از تعداد گردشگران ارائه مي شود كه مركز آمار ايران و سازمان ايرانگردي و جهانگردي بايد با مشخص كردن تعريف توريسم به اين مسئله پايان دهند .

استقبال زياد مردم ايران از سفر حج باعث مي شود تا مسئولان از ارائه سرويس مطلوب به زائران عقب بمانند.امكانات رفاهي كه در اختيار زيارت كنندگان قرارداده مي شود به نظر بسياري از مسئولان مناسب نيست.هرچند تلاش همه جانبه براي بهبود شرايط زائران ازسوي مديران بخش هاي متفاوت با جديت دنبال مي شود، اما هنوز تا رسيدن به شرايط مناسب فاصله بسيار است.معاون سازمان حج و زيارت دراين باره مي گويد: سرانه فضايي حجاج حج تمتع در سال جاري 4متر مربع است كه نسبت به سالهاي گذشته كه 5/2 متر مربع بوده، افزايش يافته است.
سيدابوالحسن رضوي، معاون سازمان حج و زيارت، در گفت وگو با خبرگزاري ايلنا از اقدامات كشورميزبان در اين باره سخن گفته است. او مي گويد: عربستان سعودي در مورد اسكان حجاج يكسري مقررات خاص دارد كه اين مقررات را از طريق تعليمات حج به كشورها اعلام مي كند.
رضوي نيز اعلام مي كند كه شرايط اسكان درحج تمتع و عمره متفاوت است. او در اين باره توضيح مي دهد كه به عنوان مثال اتاقي در حج عمره استفاده مي شود اگر 12 متر باشد براي دو نفر در نظر گرفته مي شود، ولي اين اتاق در حج تمتع براي 3 نفر استفاده مي شود. شرايط اسكان حجاج در حج عمره برعهده خود سازمان حج و زيارت است؛ ولي در زمان حج تمتع به علت تراكم حجاج در يك مقطع زماني خاص، مقررات خاصي از طرف كشور عربستان اتخاذ مي شود.
رضوي در خصوص تاثير هزينه هاي پرداختي زائران و نزديكي ساختمان آنان به حرم در مكه، گفت: نزديكترين ساختمان هاي ما به حرم در مكه در شعاع
۲ كيلومتري است و هر چه به اين شعاع نزديك تر شويم، هزينه نيز بيشتر مي شود و گاهي اين هزينه به پنج برابر افزايش مي يابد و هر كاروان متناسب با ساختمان خود هزينه پرداخت مي كند.