نيلوفر قديري
«ميكا مورگان» كه در گذشته خلبان بمب افكن هاي ۱-B نيروي هوايي ارتش آمريكا بوده، اكنون در پايگاه هوايي «بلد» عراق مشغول هدايت هواپيماهاي بدون سرنشين در عراق است. او با اشاره به يكي از اين هواپيماها مي گويد، آينده نيروي هوايي اين است. در خارج از سيم خاردارهاي پايگاه هوايي «بلد» ناآرامي ها با شدت زياد ادامه دارد. اما آسمان شهر در اختيار آمريكايي هاست. مورگان از پنجره اتاقش درون پايگاه به بيرون نگاه مي كند و شاهد فرود يكي ديگر از هواپيماهاي بدون سرنشين است. اين هواپيماها كه به اندازه يك سسنا هستند يكي يكي بعد از انجام ماموريتشان در وسط محوطه پايگاه فرود مي آيند. اين هواپيماها به بزرگترين ناوگان هوايي دنيا تعلق دارند و تعداد دقيق آنها محرمانه است. هواپيماهاي بدون سرنشين هريك دو موشك حمل مي كنند و با تجهيزات پيشرفته در جست وجوي عوامل ناآرامي و ديگر نشانه هاي دردسرساز هستند.
اما فرمانده هوايي كه اين هواپيماها را خلباني مي كند در عراق نيست. او ۱۱۲۰۰ كيلومتر دورتر در لاس وگاس قرار دارد. وقتي نيروهاي مورگان در شهر بلد هواپيماهاي بدون سرنشين را به پرواز در مي آورند و فرود مي آورند يعني كاري كه هنوز به خلباني در محل نياز دارد، ماهواره اي در پايگاه هوايي نليس در خارج از سين سيتي كنترل اصلي را به عهده دارد. به اين ترتيب با استفاده از فناوري جديد «Rover» ، هرچه كه هواپيماهاي بدون سرنشين در دوربين هاي خود و شناسايي كننده هاي گرمايي مادون قرمز ثبت كنند بر روي صفحه كامپيوتر همه فرماندهان زميني در آمريكا و فرماندهاني كه در تانك هايشان در خاك عراق حضور دارند قابل مشاهده است.
در آينده، اين فرماندهان مي توانند در داخل ارتش عراق يا پليس اين كشور با استفاده از اين اطلاعات، نيروهاي عراقي را به سمت هدف هدايت كنند. لازم نيست اين فرماندهان لزوماً در عراق باشند. آنها مي توانند در لاس وگاس، دركازينو يا رستوران و يا در استخر باشند و با استفاده از اين فناوري، همزمان در عراق هم مشغول جنگ باشند. هواپيماهاي بدون سرنشين جديد كه در سال هاي آينده قرار است در بلد مستقر شوند، بزرگتر و بهتر هستند. قدرت آتشباري اين هواپيماها بيشتر است و بمب بيشتري حمل مي كنند. راه هاي ويژه و جديدي هم براي اين هواپيماها در حال ساخت است. اين هواپيماها طوري طراحي شده كه اسكادران باري ۱۳۰-C را كمك و همراهي كنند. اين اسكادران در ماه ژانويه از كويت وارد عراق شده تا نقل و انتقال تداركات ارتش را آسان كنند.
پايگاه هوايي بلد كه هر ماه ۲۷۵۰۰ هواپيما از آن عبور مي كند، بعد از فرودگاه «هيت رو» لندن دومين فرودگاه پرترافيك دنياست. ژنرال «فرانك گورنگ» فرمانده واحد ۳۳۲ نيروي هوايي مشغول بازسازي اين پايگاه و سازگار كردن آن با شرايط ارتش آمريكاست. ساختار مربوط به دوران حكومت صدام در اين فرودگاه مناسب و استاندارد الف- ۱۶ ها و ۱۳۰-C هاي آمريكايي و ديگر هواپيماهايي كه در اين پايگاه رفت و آمد دارند نيست.
هيچ كدام از رفت و آمدهاي اين پايگاه مربوط به هواپيماهاي عراق نيست. از نيروي هوايي عراق فقط سه خدمه ترابري در اين فرودگاه حضور دارد. «گورنگ» مي گويد: مي توان گفت كه «بلد» براي مدت طولاني همين گونه باقي مي ماند. او مي گويد: «حاكميت» براي يك كشور به معناي توانايي كنترل فضاي هوايي آن است. ما تا مدت ها به عراقي ها كمك مي كنيم تا اين مشكل را حل كنند.
براي دريافتن اين كه برنامه هاي درازمدت آمريكا براي عراق چه خواهد بود، بايد به تحولات در بلد نگاهي انداخت. بلد در منطقه اي روستايي و بدون سكنه در ۶۹ كيلومتري شمال بغداد واقع است. اين شهر كوچك پر از هزاران تريلي و وسيله نقليه سنگين، يكي از ابر پايگاه هايي است كه پنتاگون تصميم دارد نيروهاي خود را در آن تقويت كند و با عقب كشيدن نيروهايش از خطوط مقدم جنگ عراق، اين نيروها را در اين پايگاه مستقر كند. اين تغيير و تحولات بخشي از برنامه دونالد رامسفلد وزير دفاع است براي محدود كردن و متمركز نمودن نيروهاي زميني آمريكا در عراق تا پايان سال ۲۰۰۶ .برنامه ريزان پنتاگون اميدوارند كه عقب نشيني نسبي و نيمه تمام باعث فروكش كردن مخالفت ها با اين جنگ در داخل آمريكا شود.
اما پايگاه عظيمي كه در بلد در حال ساخت است نشان نمي دهد كه آمريكا در حال عقب نشيني از عراق است؛ بلكه برعكس اين پايگاه نشانه تصميم پنتاگون براي حضور در عراق براي مدتي طولاني و دست كم يك دهه يا بيشتر است. مسايل مربوط به حاكميت و تماميت ارضي بيايد در چارچوب توافق هاي دو جانبه و حقوقي مورد بحث و بررسي قرار گيرد.
در ماه هاي اخير درگيري هاي قومي و مذهبي در عراق بيشتر شده و به حدي رسيده است كه درگيري ها و حملات ضد آمريكايي را تحت الشعاع خود داده است. آمريكايي ها در توجيه حضور خود در عراق به اين درگيري ها اشاره مي كنند.
شواهد ديگري هم وجود دارد حاكي از اين كه آمريكا برنامه درازمدتي براي حضور در عراق دارد. سفارتخانه ۵۹۲ ميليون دلاري جديد آمريكا كه در قلب بغداد و در منطقه بين المللي آن در حال ساخت است، بزرگترين سفارتخانه اين كشور در دنياست. ژنرال «چاك ويليامز » رئيس دفتر ساختمان هاي خارجي وزارت خانه آمريكا اخيراً در گفت وگويي با نيوزويك، ساختمان سفارت آمريكا در عراق را بزرگترين طرح در تاريخ وزارت خارجه آمريكا خواند. مقامات آمريكايي در دولت و كنگره مي گويند برنامه ريزي هاي جدي يا حتي گفت وگويي درون بروكراسي امنيت ملي درباره عقب نشيني كامل از عراق صورت نگرفته است. در پنتاگون يكي از افسران اطلاعاتي مسئول تهيه تحليل ها و به روز كردن آن در باره پيامدهاي عقب نشيني آمريكا از عراق شده است. اما اين كار يك مأموريت نيمه وقت است. به گفته منابع پنتاگون و همان طور كه خود جورج بوش گفته است، شمار نهايي و دقيق نيروهاي آمريكايي درعراق را رئيس جمهور هاي بعدي و دولت هاي آينده اين كشور مشخص مي كنند.
روند امور در ابر پايگاه هاي آمريكا در عراق، آرام تر و آسان تر از نقاط ديگر اين كشور است. از ماه ژانويه كه نقل و انتقالات درون پايگاه بلد بيشتر شده است هيچ كس در اين پايگاه آسيبي نديده است. در مقايسه با شرايط خطرناك سربازان آمريكايي در ۷۵ پايگاه كوچك آمريكا درعراق، بلد شرايط بسيار بهتري دارد. سالن كنفرانس جديدي در اين پايگاه در حال ساخت است و يك كافي شاپ، زمين گلف و سالن نمايش فيلم، اين پايگاه را به كلي از ديگر پايگاه هاي نظامي آمريكا متفاوت كرده است. از دوران عدي حسين پسر صدام كه از اين منطقه براي تمرين تيم هاي المپيك و ورزشي عراق استفاده مي كرد، دو استخر رو باز و بسته در اين پايگاه باقي مانده است.
مقامات آمريكايي همواره و به طور مرتب خبر تصميم پنتاگون براي استقرار پايگاههاي دائمي را تكذيب مي كنند. سرهنگ «بري جانسون» سخنگوي فرماندهي مركزي ارتش آمريكا در بغداد اخيراً  گفته است، عامل مهم برنامه ريزي در استراتژي تأسيس پايگاه ما اين است كه بعد از پايان كامل عمليات آزادي عراق هيچ پايگاهي در اين كشور باقي نماند. به گفته او آنچه اكنون در عراق وجود دارد پايگاههايي براي مقابله با ناآرامي هاست كه عمليات آمريكايي ها در عراق را به نوعي پوشش دهند. اين تدارك و پوشش به طور موقت و تا وقتي ادامه خواهد داشت كه عمليات آزادي عراق پايان يابد. اما به گفته دفتر برنامه ريزي و پژوهش كنگره، دولت بوش خواستار بيش از ۱/۱ ميليارد دلار بودجه بيشتر براي ساخت و سازهاي نظامي جديد در عراق شده است. اين رقم دو برابر كل بودجه نظامي آمريكا در كويت، قطر و امارات است. از اين مقدار بودجه درخواستي سهم زيادي معادل ۲۳۱ميليون دلار آن به پايگاه بلد اختصاص مي يابد. از نظر فني، سرهنگ جانسون ممكن است درباره برنامه هاي درازمدت پنتاگون حقيقت گفته باشد، اما اين را هم نبايد فراموش كرد كه دولت آمريكا حتي براي حضور نظامي نيم قرني خود پايگاه نظامي دائمي ايجاد نكرده است.
در كره جايي كه دهها هزار سرباز آمريكايي ۵۵ سال است كه بعد از جنگ در اين كشور مستقر هستند، تازه اين روزها نيروهاي آمريكايي مشغول جابه جا شدن از تأسيسات موقت خود هستند. يك مقام كاخ سفيد چندي پيش در پاسخ به خبرنگاران درباره برنامه هاي درازمدت آمريكا، مقايسه اي با آسيا و آلمان را مطرح كرد. اين مقام آمريكايي گفت: در هر درگيري كه آمريكا اخيراً  در آن حضور داشته، به غير از جنگ ويتنام، نيروهاي آمريكايي در آن كشور باقي مانده اند.
طرح هاي واشنگتن در بلد بخشي از برنامه هاي بزرگتر رامسفلد براي تغيير ساختار نيروهاي آمريكايي در خارج است. در چارچوب اين برنامه ها پايگاههاي بزرگ دوران جنگ سرد با دهها هزار نيروي مستقر در آن ديگر جايي ندارد. به جاي آن قرار است واحدهايي آماده از نيروهاي ويژه با تجهيزات لازم مستقر شوند كه هر وقت نياز باشد مورد استفاده قرار گيرند. بلد با شرايط جغرافيايي ويژه اي كه دارد آزمون مناسبي است براي اين تغييرات. استقرار هواپيماهاي بدون سرنشين در بلد كه از آمريكا هدايت و خلباني مي شوند، نمونه كامل يك نيروي ويژه است.
پرسشي كه اكنون وجود دارد اين است كه آيا حضور كاهش يافته اما طولاني مدت آمريكا در عراق مي تواند مؤثر باشد؟ كارشناسان مقابله با ناآرامي ها مي گويند با درگيري هاي قومي و ناآرامي ها نمي توان از آسمان مبارزه كرد. افسران نيروي هوايي آمريكا در بلد مي گويند اين موضوع را اكنون دريافته اند. به همين دليل اف- ۱۶ها در عراق به جاي بمباران كردن، امروز از ارتفاع ۱۵ هزار فوتي با استفاده از فناوري پيشرفته هدف گيري در روز شب كار پليسي انجام مي دهند. «پيت گرستن» فرمانده اسكادران اف _ ۱۶ ها مي گويد، از ماه ژانويه اين اسكادران مشغول جمع آوري و ارائه اطلاعات به ارتش و نيروي پليس بوده و به جاي بمباران هدف ها، آنها را شناسايي و پيگيري كرده است. اين فرمانده نيروي هوايي مي گويد: «به ما گفته شده كه اكنون ديگر زمان نابودكردن و بمباران نيست بلكه بايد بازسازي شروع شود.»
اخيراً  كنت پولاك از تحليل گران معتبر امور خاورميانه در شوراي روابط خارجي آمريكا در گزارشي با عنوان استراتژي جديد آمريكا در عراق توصيه هايي را در اين مورد مطرح كرده است. او در اين گزارش با اشاره به اين كه بازسازي عراق با شكست روبه رو نشده آورده است، دولت بوش هنوز استراتژي كه به موفقيت منجر نشود نداشته است و پيشرفتي كه تاكنون صورت گرفته براي دستيابي به راه حل بادوام براي مشكلات عراق كافي نيست. به اعتقاد پولاك بسياري از تحولات مثبت موقتي و مصنوعي بوده اند و مشكلات بيشتري به دنبال داشته اند. سياست آمريكا در عراق بر مشكلات نادرست و راه حل هاي نادرست تر استوار بوده است.
مهمترين خطاي آمريكا به آوريل ۲۰۰۳ بازمي گردد كه در خلأ امنيتي بعد از سقوط صدام در عراق آمريكا هيچ وقت اين خلأ را پر نكرد و اين خلأ به  وقوع دو مشكل جداگانه اما تقريباً  مرتبط با هم منجر شد: ناآرامي ها در مناطق سني نشين غرب عراق؛ دولت ورشكسته و نهاد دولتي و حكومتي آن فروپاشيده و نهادهاي سياسي و نظامي جديد و توانايي جايگزين آن نشد.
آمريكا منابع و انرژي زيادي به مقابله با ناآرامي ها اختصاص داد، اما استراتژي غلطي را به كار برد. پولاك، خسارت ناشي از ناكامي در بازسازي دولت ورشكسته عراق را بيشتر از به كار بردن استراتژي نادرست دانسته و مي گويد، تا وقتي آمريكا نتواند به عراقي ها در ايجاد نهادهاي قدرتمند و جديد سياسي و نظامي كمك كند حضور گسترد نظامي خارجي و كمك اقتصادي همچنان ضروري است.
زمان به سود آمريكا نيست. ناكامي در اجراي كامل طرح هاي بازسازي هر روز بيشتر عراقي ها را در برابر آمريكا قرار مي دهد و آنها را به سمت فعاليت هاي نظامي و ناآرامي ها سوق مي دهد. به همين دليل سال ۲۰۰۶ براي آمريكا در عراق سال بسيار حساسي است و در اين سال يا براي هميشه موفق مي شود و يا براي هميشه شكست مي خورد. يا دولت جديد عراق با حمايت آمريكا شروع به حل مشكلات عراق مي كند و يا با ادامه ناكامي هاي گذشته عراق را بيشتر از گذشته به سمت درگيري هاي نظامي سوق مي دهد.
پولاك، امنيت را مهمترين عامل در پيشبرد فعاليت بازسازي در عراق مي داند و معتقد است بدون وجود امنيت تضمين شده، بازسازي با شكست روبه رو مي شود. اشكال بزرگ استراتژي نظامي آمريكا هم بي توجهي به همين تأمين امنيت است. پولاك به دولت بوش توصيه كرده كه تأمين امنيت را به اولويت جديد خود در عراق تبديل كند و حتي به آن بيشتر از پيگيري عوامل ناآرامي اهميت دهد. به اين ترتيب استراتژي نظامي آمريكا در عراق تغيير كرده و از مرحله تهاجمي به مرحله تدافعي تبديل مي شود. براي اين كار بايد فرماندهي متحد و يكپارچه اي كه كاملاً  در عمليات هاي نظامي و غيرنظامي حضور داشته باشد ايجاد شود. با تغيير استراتژي آمريكا، تاكتيك هاي آن هم تغيير مي كند. ايجاد كارت هاي شناسايي ويژه براي شهروندان مي تواند يكي از تاكتيك هاي جديد براي مقابله با ناآرامي ها باشد.
بحث درباره چگونگي حضور نيروهاي آمريكايي در عراق در هفته هاي اخير وارد مرحله تازه اي شده است. سناريوهاي مختلفي در اين باره مطرح و مورد بحث است كه از جمله آن تغيير جهت استقرار نيروها در عراق و تبديل اين نيروها به نيروي واكنش سريع مستقر در كويت تا كشوري ديگر در همسايگي عراق است. به اين ترتيب بدون اين كه ادامه حضور نيروهاي آمريكايي در عراق واكنش هاي خشونت آميز به دنبال داشته باشد، اين نيروها مي توانند در صورت لزوم به سرعت وارد عراق شده و عمليات لازم را انجام دهند و بعد خارج شوند.
استراتژيست هاي آمريكايي از طيف هاي مختلف در اظهارنظرات و نوشته هاي خود چنين پيشنهادي را مطرح و از آن حمايت كرده اند. به غير از ۱۴۰ هزار نيرويي كه آمريكا در عراق دارد، ارتش آمريكا بيش از شش هزار نيرو هم در سراسر خاورميانه مستقر كرده است. بيشترين تعداد اين نيروها در بحرين ديده مي شود و بعد قطر كه ميزبان پايگاه هوايي بزرگ آمريكا در منطقه است. در اين پايگاه ۴۱۵ نيروي آمريكايي حضور دارند.
با تشكيل دولت جديد در روزهاي آينده در عراق وضعيت حضور نظاميان آمريكايي در سالهاي آينده در اين كشور به زودي مشخص مي شود. اما آنچه شواهد نشان مي دهد اين است كه آمريكايي ها آمده اند تا فعلاً در عراق بمانند.
منابع: تايم- CFR.Org- نيوزويك - سايت پنتاگون