تقدير از پژوهندگان غير ايراني فرهنگ ايراني- اسلامي كشورمان سنت شايسته اي است كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي از سال 1372 با طرح سترگ جايزه جهاني كتاب سال جمهوري اسلامي ايران با هدف شناسايي، گزينش و معرفي آثار برگزيده جهاني و بزرگداشت پديدآورندگان آنها در جهت ارتقاي سطح دانش و اعتلاي فرهنگ مكتوب، بنيان نهاد.بر اساس اين طرح، همه ساله كتابهايي كه براي اولين بار طي سال قبل در كشورهاي مختلف به جز ايران در دو حوزه مطالعات اسلامي   و مطالعات ايراني به زبانهاي مختلف منتشر شده اند، بررسي مي شوند و مؤلفين آثار برگزيده، از رياست جمهوري اسلامي ايران لوح تقدير دريافت خواهند كرد و همچنين جوايزي به آنان اعطا خواهد شد.دبيرخانه جايزه جهاني كتاب سال، بر اساس آيين نامه مصوب تاريخ 10/9/1382، فعاليت هاي خود در جهت برگزاري چهاردهمين دوره برگزاري اين امر را، با اعلام فراخوان عمومي و ارتباط با مراكز پژوهشي، نمايندگي هاي فرهنگي و سياسي ايران در خارج از كشور، دانشگاه ها، پژوهشگران و اساتيد و صاحب نظران داخلي و خارجي از ارديبهشت ماه 1385 رسماً آغاز نمود.
دكتر محمدرضا وصفي دبير جايزه جهاني كتاب سال درباره روند انتخاب برگزيدگان مي گويد:در اين دوره بيش از 1700 عنوان كتاب چاپ اول 2005 در دو حوزه مطالعات اسلامي   و مطالعات ايراني بررسي شد و پس از گزينش اوليه از ميان بيش از 1700 عنوان كتاب شناسايي شده، 132 اثر در موضوعات مطالعات اسلامي و ايراني به مراحل نهايي داوري راه يافته و مورد ارزيابي قرار گرفتند. از اين تعداد، 84 عنوان در حوزه مطالعات اسلامي و 48 عنوان در حوزه مطالعات ايراني بوده اند.
آثار ارزيابي شده در اين دوره به زبانهاي انگليسي، عربي، فرانسوي، آلماني، ايتاليايي، تاجيكي، چيني، اردو، ژاپني، روسي، تركي استانبولي، تركي ازبكي، بلغاري، سواحيلي، آلماتي و تايي بوده است.همچنين برندگان اين دوره از كشورهاي كانادا، فرانسه، آمريكا، مجارستان، ازبكستان، روسيه، هند، سوريه، لبنان و عراق بودند. صفحه كتاب همشهري بعد از اعلام نتايج اين دوره از جايزه جهاني كتاب سال جمهوري اسلامي ايران توانست با سه تن از پژوهشگران برجسته اين دوره پيرامون آثار برگزيده شان گفت وگويي كوتاه انجام دهد. پروفسور ژان دورينگ، دكتر اوا ماريا جرمياس و دكترآرس لانوا آلسو سه استادي هستند كه دعوت همشهري را پذيرفتند و ماحصل گفت وگوي با ايشان از نظرتان مي گذرد.
پروفسور ژان دورينگ دكتراي ادبيات فارسي را در مركز پژوهش  هاي علمي فرانسه در پاريس گذرانده است و تخصص اش، فرهنگ موسيقايي آسياي ميانه است؛ البته وي روي موسيقي ايران بيشتر كار كرده ولي حوزه جست وجويش محدوده آذربايجان تا سين كيانگ را در بر دارد. به طور خلاصه مي شود گفت كه او روي موسيقي در دو فرهنگ ايراني و تركي تخصص دارد.
* درباره كتاب موسيقي ايران، پرسش از سنت كه به خاطر آن در جايزه جهاني كتاب سال جمهوري اسلامي برنده جايزه شده ايد، برايمان توضيح بدهيد.
- يك ناشر ايتاليايي به اسم ريكوردي كه بزرگترين ناشر كتاب موسيقي در دنياست، به من پيشنهاد كرد كتابي درباره موسيقي ايراني بنويسم. كتاب مزبور به زبان ايتاليايي چاپ شده است و اولين كتابي است كه در آن كشور درباره موسيقي ايراني منتشر مي شود.
* مفهوم سنت در اين كتاب، با مفهوم سنت در موسيقي اروپايي چه نسبتي دارد.
-به واقع، اگر بخواهيم عنوان موسيقي سنتي را تحليل كنيم، موسيقي اروپا نسبت به موسيقي ايران سنتي تر است. در اروپا يك موزيسين بايد سالها كار كند و پيشينه موسيقي را ياد بگيرد، اما در ايران نوآوري در سنت در اين 30 سال با سرعت بيشتري انجام شده است. يك نكته مهم اين است كه من در اين كتاب سعي كرده ام از ارزش گذاري فاصله بگيرم و بيشتر توصيف كننده باشم. در اين كتاب در پي پاسخ به اين سؤال بوده ام كه با توجه به تحولات موسيقي ايران در 30 سال اخير آيا هنوز كلمه سنت به مفهوم سابقش در موسيقي ايران معنا دارد يا نه؟ به نظر مي رسد كه خود سنت همواره در حال تحول است و اين تحول جزء مولفه هاي مفروض در تعريف سنت است.
*اين كتاب چقدر در شناساندن زواياي مختلف موسيقي ايراني موفق بوده است؟
- من در اين كتاب براي اروپايي ها كه به خاطر برخي مسائل جانبي كه ريشه در سياست و تبليغات رسانه اي دارد، فكر مي كنند موسيقي در ايران محدود و حتي ممنوع است، اشارات صريحي به كار برده ام تا حقيقت موسيقي ايراني را بشناسند. تنوع فرم هاي اين موسيقي را و اين كه اين موسيقي، يك موسيقي كلاسيك سنتي آن گونه كه در اروپا هست، نيست و حتي اين تنوع گاهي وقت ها گيج كننده مي شود، تنوعي كه در موسيقي آذربايجان يا ازبكستان نيست. همچنين علاوه بر موسيقي رديف مقامي، به موسيقي نواحي نيز پرداخته ام و بيان كرده ام كه دقيقاً مثل موسيقي كلاسيك اروپايي، چقدر يادگيري اين سنت موسيقايي در ايران مبتني بر ظرايف و ريزه كاري هاست و مثلاً يك بخشي نواز تركمن بايد 10 الي 15 سال زحمت بكشد. همچنين عكس ها و مينياتورهايي را ضميمه كرده ام كه به طور تصويري سازهاي مخصوص موسيقي ايراني را نشان بدهد و حتي عكس برخي از سازها را از روي ويترين برخي از سازفروشي هاي تهران برداشته ام تا غيرمستقيم آنچه كه بايد گفت، بگويم.
***
دكتر اوا ماريا جرمياس رئيس گروه ايران شناسي در دانشكده علوم انساني در دانشگاه دولتي بوداپست است. او از ابتداي تاسيس كرسي مستقلي براي رشته ايران شناسي در دانشگاه مزبور، در سال 1981 گروه ايران شناسي را اداره كرده است.
* تدريس زبان فارسي رشته ايران شناسي چه پيشينه اي در دانشگاه بوداپست دارد؟
- سابقه تدريس زبان فارسي در اين دانشگاه تقريبا به 150 سال پيش برمي گردد. من  اين سابقه را در مراجعه به آرشيو دانشگاه و جستجو در اسناد رسمي استخراج كرده ام، بدين ترتيب زبان فارسي از اولين زبان هاي خارجي بوده است كه در اين دانشگاه تدريس شده است. علت آن هم ريشه شرقي ملت ماست، چرا كه نياكان قوم مجار از آسياي مركزي به اين قسمت مهاجرت كرده اند. تدريس رشته ايران شناسي هم در دهه پنجاه ميلادي شروع شده است و من از سال 1970 در اين رشته تدريس كرده ام.
*از سمت شما يعني رياست گروه ايران شناسي برمي آيد كه در زبان هاي ايراني تخصص داشته باشيد.
- همين طور است، چرا كه در بين دو جنگ جهاني، تدريس زبان هاي ايراني در چارچوب پژوهش روي خانواده زبان هاي هندواروپايي در دانشگاه بوداپست انجام مي شد، من هم در دوران دانشجويي زبان هاي فارسي باستان، اوستايي، سغدي، پارتي و پهلوي را فراگرفتم، اما كار روي فارسي بعد از اسلام را در دوران دانش ياري شروع كردم.
* كتاب در دست انتشار شما، مجموعه مقالاتي زبان شناختي در باره فارسي پس از اسلام است و به خاطر همين كتاب، در كتاب سال جمهوري اسلامي برگزيده شده ايد. بهتر است در باره اين مقالات تخصصي هم صحبت كنيد.
- يك حيطه تحقيق من ارتباط بين زبان كلاسيك و زبان محاوره فارسي است كه حاصل آن مقاله اي بوده است با عنوان: دو زبان گويي در زبان فارسي. اين مقاله در ايران هم در مجله زبان شناسي، به سردبيري دكتر علي اشرف صادقي چاپ شده است. حيطه ديگر، كار روي قديمي ترين دستور زبان هاي فارسي است. مثلاً يك دستور زبان فارسي كه در قرن هفدهم نگاشته شده و البته به زبان لاتيني است، يا دستور زبان ديگري كه برخي از صاحب نظران مثل ايرج افشار معتقدند قديمي ترين دستور زبان فارسي است و توسط يك فرد ايرواني نگاشته شده و در پاريس به زبان انگليسي چاپ شده است. اما اخيراً دستور زبان ديگري توجهم را جلب كرده است. اين دستور زبان فارسي به زبان عربي نگاشته شده، آن هم توسط يك ترك. و تاريخ نگارش آن قرن پانزدهم است. حيطه سومي كه روي آن كار كرده ام و حاصل آن مقاله اي است در معتبرترين دايره المعارف اسلامي در اروپا در هلند، تحقيق در باره عروض و قافيه و تطبيق آن با دستور زبان خاص قرون دهم تا دوازدهم ميلادي است. اين مجموعه مقالات در اواخر امسال به چاپ خواهد رسيد.
***
دكتر آرس لانوا آلسو، دكتراي ادبيات فارسي را در دانشگاه دولتي سن پطرزبورگ گذرانده است و اكنون علاوه بر تدريس در دانشگاه هاي كالخازه، قازان و انستيتو تاريخ و علوم تاتارستان در بخش پژوهشي تاريخ قرون وسطي، در شعبه نسخ خطي دانشگاه دولتي قازان نيز به پژوهش اشتغال دارد.
* آقاي دكتر، شما يك نسخه شناس هستيد. پس توصيف شما از كلكسيون نسخ خطي دانشگاه قازان شنيدني خواهد بود.
- در اين كلكسيون 10000 نسخه خطي به فارسي، عربي و تركي هست، كار من روي نسخه هاي خطي فارسي بوده است. اين نسخه ها حجمي در حدود 5 تا 10درصد كل 10000 نسخه را در برمي گيرند. ثبت رسمي دانشگاه مي گويد كه تعداد نسخه هاي خطي فارسي، 732 نسخه است، اما من گمان مي كنم بيش از هزار نسخه باشد.
* تهيه فهرست نسخه هاي خطي فارسي دانشگاه قازان كتابي كه اكنون ما شما را از اين پس در ايران با آن مي شناسيم، چند سال از شما وقت گرفته است؟
- اين كتاب حاصل چهار سال كار من بوده است و تنها نيمي از اين كتاب ها را دربرمي گيرد و جلدهاي بعدي آن در آينده اي نزديك چاپ خواهد شد.

يو.اس. اي  تودي هر هفته فهرست بلند بالايي از پرفروش ترين كتاب ها را اعلام مي كند. در اين فهرست هر هفته حدود 150 كتاب در موضوعات مختلف از ادبيات شامل رمان و غير رمان تا علوم انساني، علم و... فارغ از هرگونه تفكيك و دسته بندي معرفي مي شوند. جالب اينكه در صدر اين فهرست كتاب هاي ادبيات به ويژه رمان ها جاي گرفته اند به طوري كه در ميان 10 عنوان كتاب پرفروش از ديدگاه يو.اس.اي تودي، 2 يا 3 عنوان كتاب غير ادبي حضور دارد. در هفته گذشته كتاب راز كه به تشريح و كليدهاي تغيير جريان ناخوشايند زندگي و رسيدن به موفقيت مي پردازد، اولين كتاب پرفروش بود و بعد از آن صف كشي رمان ها براي كسب رتبه پرفروشي آغاز مي شود.رمان ايستادن روي شكاف نوشته مايكل لودويج و جيمز پترسون، دومين كتاب پرفروش يو. اس. اي تودي بود كه 2 هفته پيش جايگاه اولين كتاب پرفروش را در آمارهاي نيويورك تايمز به دست آورد و ما هم در شنبه گذشته اجمالاً اين اثر جنايي را در همين ستون مرور كرديم؛ رماني كه در آن عشق و جنايت تم اصلي داستان را مي سازند.
در جايگاه سومين كتاب پرفروش هفته، رمان پلي به ترابيتا ايستاده است. داستان پلي به ترابيتا از زندگي جس پسر نوجوان آغاز مي شود كه مي خواهد بهترين دونده مدرسه شان شود و براي رسيدن به اين هدف، تمام تابستان را در زمين هاي اطراف مزرعه شان تمرين مي كند. در اين ميان، لسلي دختري با خصوصيات پسرانه و بدون ويژگي هاي مرسوم دختران، همسايه آنها مي شود و در رسيدن به مقام اول به جس كمك مي كند. آنها سرزميني تخيلي با نام ترابيتا مي سازند و پادشاه و ملكه آن سرزمين مي شوند و در اين مملكت خيالي، روياهايي بي حد و مرز مي سازد. داستان وقتي جذابتر مي شود كه جس به علاقه و دلبستگي خودش نسبت به لسلي پي مي برد و از آن مي گريزد. كاترين پترسون، نويسنده اين اثر با درونمايه خانوادگي يكي از مشهورترين نويسندگان حوزه كودك است كه دو بار جايزه ملي كتاب، مدال نيوبري را به خاطر همين اثر حاضر از آن خود كرده است.
رمان خواهرها اثر دانيال استيل، چهارمين رمان پرفروش با استناد به آمار يو.اس.اي تودي است. در اين رمان داستان زندگي 4 خواهر روايت مي شود كه هر كدام دور از هم زندگي دلخواه و خوشايند خودشان را دارند و در حال و هواي خاص خود زندگي مي كنند. آنها سالي يك بار براي يك جشن خانوادگي دور هم جمع مي شوند و اين بار حادثه اي روي مي دهد كه زندگي همه آنها را دگرگون مي كند.دانيل استيل، از مشهورترين نويسندگان عامه پسند در سراسر دنياست. خاطرات پرستار دخترم نوشته كيم ادوارد، پنجمين كتاب پرفروش اين فهرست است. مردي پزشك صاحب دو فرزند دو قلو مي شود. پدر در همان بدو تولد دخترش مي فهمد كه اين كودك، سندروم داون دارد و براي فرار از عواقب اين بيماري، دخترش را به پرستاري مي سپارد تا در شهر ديگري بزرگ كند و اين امر، رازي ميان پدر و پرستار مي شود.در جريان اين داستان كه در سال 1964 اتفاق مي افتد، مجموعه اي از احساسات تلخ و شيرين ميان اعضاي اين خانواده تجربه مي شود.اين اثر اولين رمان كيم ادوارد است او در همين عرصه تاكنون جايزه همينگوي و نلسون آلگرن را كسب كرده است.