اسلامي انتخابي دولت
كديور محسن والمسلمين حجت‌الاسلام
اشاره
از پس ويژه به شيعه ، فقهي منابع در اسلامي حكومت بحث
پيگيري بيشتري جديت با اسلامي‌ايران ، انقلاب پيروزي
توصيف به ابتدا است كرده سعي نويسنده زير مقاله در.مي‌شود
آيت‌الله مرحوم صدر ، باقر محمد سيد آيت‌الله شهيد تقرير سه
شمس‌الدين مهدي محمد شيخ آيت‌الله سپس مغنيه ، محمدجواد شيخ
نظريه اصول آنها ، مشترك موارد اساس بر سپس و بپردازد
به پاسخ در مقاله اين كند ، معرفي را اسلامي انتخابي دولت
شيعه ، فقه ويژه به و شيعه سياسي انديشه آيا كه سوال اين
معيارهاي اساس بر يا است دولت درباره واحدي نظريه ملازم
شدن ارائه قابل يا شده ارائه مختلفي نظريه‌هاي فقهي معتبر
.است شده نگاشته است؟
مقالات سرويس
طور به لبناني و عراقي شيعه متفكر سه اخير دهه چهار در
انتخابي را آن ما كه كرده‌اند راابراز نظريه‌اي جداگانه
آراي مشترك‌فراوان نقاط به توجه با.ناميده‌ايم اسلامي
نه آورديم حساب به نظريه يك مختلف تقرير سه را آن ايشان ،
:از عبارتند تقرير سه اينمجزا نظريه سه
در را آن كه (ره)صدر باقر محمد سيد...آيت‌ا شهيد تقرير -1
داشته ابراز الاسلاميه الاسس حزبي درتعاليم ق ه سال 1378
(1)است
وي و مي‌شود ، محسوب صدر شهيد سياسي نظريه اولين نظريه اين
كرده عدول آن از خود سياسي انديشه تطور بعدي مراحل در
نظارت با مردم خلافت وي نهايي نظريه در چند هر (2).است
.است مشهود وضوح به اول نظريه آثار مرجعيت
(ره)مغنيه محمدجواد شيخ آيت‌الله مرحوم تقرير -2
خوددر حيات سال آخرين در نظريه‌را اين وي.((13251400ق
(3).است نگاشته والدوله‌الاسلاميه الخميني كتاب
معاصر فقيه شمس‌الدين مهدي محمد شيخ آيت‌الله تقرير -3
كرده منتشر ق سال 1410 در را امت نظريه‌ولايت كه لبناني
(4).است
آنها صاحبان كه چنان آن را تقرير سه هر ابتدا ما
آنها ، مشترك موارد اساس بر سپس مي‌كنيم گزارش نگاشته‌اند
.كرد خواهيم معرفي را اسلامي انتخابي دولت نظريه اصول
صدر شهيد راي:اول تقرير o
از (ص)محمد حضرت كه است شريعتي و عقيده مجموعه اسلام.1
مفاهيمي مجموعه عقيده.است آورده به‌ارمغان خداوند جانب
جايگاه آينده ، و گذشته حيات عالم ، خالق خلقت ، از كه است
.مي‌كند بحث خداوند مقابل در وي مسئوليت و آن در انسان
عرصه‌هاي همه كه است نظامهايي و قوانين مجموعه شريعت
اقتصادي ، ) اجتماعي و روحي ، فكري از اعم بشري حيات مختلف
(5).مي‌يابد سامان آن با (...و سياسي
واقعي مسلمان.ظاهري و واقعي:است قسم دو بر مسلمان.2
و ايمان پيامبر رسالت و جزا روز و به‌خداوند كه است كسي
تعبير مومن به مسلمان‌واقعي از قرآن.باشد داشته يقين
به كه است كسي ظاهري مسلماناست كافر آن مقابل و مي‌كند
انكار او واز مي‌دهد شهادت پيامبر رسالت و خداوند وحدانيت
فردي چنين دولت عرف در.است نشده ظاهر نيز دين ضروري
واجبات و حقوق در مسلمانان ديگر با و مي‌شود محسوب مسلمان
(6).است مساوي
و است زمين كره سراسر در شرعي حق صاحب اسلامي دولت3
.باشند اسلامي دولت مطيع مي‌بايد كره‌زمين ساكنين تمامي
بودن ، مسلمان براساس انسانها با اسلامي دولت برخورد نحوه
لحاظ به اما.مي‌كند تفاوت بودن غيرذمي كافر يا بودن ذمي
مختلف اقطار در مسلمانان كه است مكاني اسلامي وطن عرفي ،
(7).گزيده‌اند سكني آن در عالم
:نوعند سه بر دولتها.4
دولت مانند اسلام ، با متضاد فكري قواعد بر مبتني دولت.اول
.سرمايه‌داري دولت‌دموكراسي و كمونيستي
دولتهايي مانند.ندارد معيني فكري قاعده كه دولتيدوم
و ديگر ملل سيطره تحت يا حاكم شخصي اراده اساس بر كه
اگر حتي است كافر دولتي چنينميشوند اداره آنها مصالح
.باشند مسلمان نيز آن تسلط تحت مردم يا حاكم
قوانين و باشد اسلام بر مبتني كه دولتي.اسلامي دولت.سوم
منبع اسلام كه معنا اين به.كند اخذ اسلام از را خود
خود ديدگاه‌هاي اسلامي مفاهيم اساس بر و باشد آن قانونگزاري
.باشد كرده تنظيم جامعه و حيات هستي ، درباره را
:است گونه سه اسلامي دولت
قصور هيچ بدون آن اجرايي و قانونگزاري سير كه دولتي.اول
دولت از گونه اين.باشد اسلام اساس بر كاملا تقصيري ، يا
باشد ، هوي و خطا از معصوم حاكميت ، كه مي‌شود محقق زماني
وظيفه اميرالمومنين و پيامبر حاكميت زمان مانند
از تخلف جواز عدم و اطاعت دولتي چنين قبال مسلمانان‌در
.است آن دستورات
به آن اجرايي و قانونگزاري موارد از بعضي كه دولتيدوم
اسلام با خاص ، موقف آن طبيعت يا اطلاع‌حاكميت عدم واسطه
موارد آن از را است‌حاكميت لازم مسلمانان بر.است معارض
موارد تمامي در دولت از اطاعت كه اين عين در سازند ، مطلع
اصرار خود خطاي بر نيت حسن روي از حاكميت اگر است ، واجب
لازم آن در كلمه وحدت كه است مواردي از مورد اگر دارد ،
حتي است واجب مسلمانان بر (...ماليات‌و و جهاد قبيل از)است
وحدت كه مواردي نمايند ، در تبعيت دولت از نيز موارد اين در
اجتهاد با مخالف اجتهاد به مي‌توان نيست ، لازم آنها در كلمه
.كرد عمل دولت
به) عمدا اجرا يا قانونگزاري از مواردي در كه دولتي.سوم
مخالفت اسلامي اساسي قواعد با (ارتجالي ياآراي هوس واسطه
است ، شده ساقط عدالت از حاكميتي چنين كه آنجا از.مي‌كند
عدم صورت در.است واجب داخلي جنگ بدون وي عزل برمسلمانان
استمرار صورت در.است لازم معصيت از وي نهي وي ، عزل امكان
كه اموري در تنها وي از اطاعت منحرف ، دولت اين حاكميت
از ماننددفاع)است واجب است آن بر متوقف اسلام مصلحت‌عالي
.(كفار هجوم مقابل در مسلمانان مرزهاي
قانوني موارد بعضي تعارض و است اسلامي دولت مورد سه هر در
(8).نمي‌كند خارج بودن اسلامي از را اسلام‌آنها با اجرايي و
وحدت ايناست سياسي‌مردم وحدت اعلاي مظهر دولت.5
فكري وحدت از مراد.باشد فكري و قومي اقليمي ، مي‌تواند
.است زندگي درباره واحدي نظريه به مردم از گروهي ايمان
همين حدود به محدود تنها و است فكري دولتي اسلامي دولت
و اقليمي نه است جهاني و فكري اسلام رسالت.است انديشه
(9).قومي
طبق بر امت شئون رعايت به ملزم اسلامي دولت در حكومت.6
محقق امر دو مراعات به حكومت اسلاميت.اسلامي‌است شريعت
:مي‌شود
بر جامعه اداره دوم ;اسلامي مختلف قوانين كردن پياده -اول
.اسلام اساس
:از عبارتند اسلامي دولت وظايف و اهداف
;(ديني ثابت قوانين يعني) شرعي احكام بيان -يك
در شرعي احكام اساس بر كه قانوني تفصيلات) تعاليم وضع -دو
تعاليم اين مجموعه از (.مي‌شود جعل زماني‌متفاوت شرايط
زماني ، ) ظروف به بقاي‌آن كه مي‌آيد دست به اسلامي نظام
;دارد بستگي شرايط و (مكاني
;امت بر (متغير و ثابت از اعم)شرعي احكام تطبيق -سه
دولت و امت افراد بين واقع خصومتهاي در قضاوت -چهار
(متغير) تعاليم و(ثابت)احكام براساس
:دارد شكل دو اسلامي دولت
را خود صلاحيت كه فردمعصوم حكومت يعني الهي شكل.اول شكل
نصب به خداوند جانب از و مي‌آورد دست به خداوند از بلاواسطه
.مي‌شود تعيين وآرايشان مردم واختيار دخالت بدون خاص
عشر اثني ائمه حكومت و مسلمانان ، اجماع به پيامبر حكومت
حكومتي چنين اساسي ضمانت.است قسم ازاين شيعه اجماع به
.خطاست و هوي از عصمت
احكام بيان) اول وظيفه معصوم حاكم دولت وظيفه چهار از
صفت به را سوم و دوم وظيفه بودن ، مبلغ صفت به را (ثابت
.است حائز بودن قاضي وصف به را چهارم وظيفه بودن حاكم
.امت حكومت يا شورايي حكومت.دوم شكل
مقدس شارع (10)بينهم شوري شريفه‌وامرهم آيه مبناي بر
از منعي كه آنجا در را آن و كرده ، تاييد را شورايي طريقه
مساله كه است واضح.مي‌داند معتبر باشد نرسيده رسول و خدا
نزد خاصي‌در نص هيچ در معصوم غيبت زمان در حكومت شكل
جايز شكل غيبت عصر در شورا.است نشده علاج سنت اهل و شيعه
بر را خود اقتدار امت كه است صحيح اين بنابر.است حكومت
احكام) تعاليم واجراي وضع و شرعي احكام تطبيق در اساس اين
خود سياسي انديشه تطور بعدي مرحله در صدر شهيد كه متغيري
احكام مبناي بر (مي‌نامد الفراغ منطقه احكام را آنها
كند اختيار را محدوده‌اي حكومت براي و كند اعمال ثابت‌شرعي
داشته ومسلمين اسلام مصلحت رابا سازگاري‌ها بيشترين كه
حدود درضمن كه مادامي حكومت شورايي مختلف شكلهاي.باشد
معارض كه شورا از شكلي هر.باشد معتبر مي‌تواند باشد شرعيه
فاسق به اسلامي جامعه زمام كه اين مانند باشد ، شرعي احكام
(11).مشروع‌نيست شود ، سپرده
نص وجود عدم و محض الهي شكل نبودن در امت كه شرايطي.7
تصدي در غيبت ، عصر در حكومت اعمال از معيني كيفيت بر شرعي
:نمايد رعايت مي‌بايد حكومت
شرعي حدود ضمن در بايد حكومتي نهادهاي و حكومت شكل.يك
.نباشد متعارض شرعي ثابت احكام از يك هيچ با و باشد
بيشترين مي‌بايد آن نهادهاي و انتخابي حكومت شكل.دو
رسالت به و عنايت با ويژه به) مصلحت‌اسلام با را سازگاري
.باشد داشته (اسلام جهاني
مصلحت با سازگاري بيشترين آن نهادهاي و انتخابي حكومت.سه
رفاه) مادي لحاظ به چه و اسلامي رسالت لحاظ به چه مسلمانان
.باشد داشته (ايشان
انتخابي حكومت شكل دراختيار فوق شرايط رعايت كه است واضح
يك از اسلام از امت آگاهي بر متوقف آن متناسببا نهادهاي و
ديگر سوي از روابطبين‌الملل و زمان شرايط از اطلاع و سو ،
چنين از مسلمان مكلف زنان و مردان كليه.است
قبل امت ، در اطلاعاتي چنين فقدان صورت در.حقي‌برخوردارند
اين در.شود ايجاد امت در اين‌بيداري است لازم چيز هر از
حكومت تصدي تامقدمات مي‌شود اختيار حكومت از شكلي فاصله
(12).گردد فراهم امت توسط
اربعه ادله از كه هستند ثابتي احكام شرعي احكام8
زمانها درهمه تغييري هيچ بدون احكام اين.مي‌شوند استنباط
تصرفي بدون‌هيچ را آنها مي‌بايد و هستند جاري مكانها و
هستند تفصيلي حكومتي نظمهاي قوانين ، و تعاليم.كرد تطبيق
زماني مختلف شرايط با و نشده‌اند وارد مستقيما درشريعت كه
ظروف پناه در شرعي (ثابت) احكام واز مي‌كنند ، تغيير ومكاني
نيز را احكام‌متغير اين.مي‌شوند استنباط متغير احوال و
بودن شرعي صفت آنها زيرا كنيم توصيف شرعي صفت به مي‌توان
شئون رعايت براي كرده كسب ثابت احكام يعني خود ازمقتضي را
(13).مي‌شوند وضع اسلام و مسلمانان عالي مصلحت حفظ و امت
دارد ادامه
:پانوشت‌ها
دراسه صدر محمدباقر السيد الشهيد الامام الحسيني ، محمد -1
المحلق ،(دارالفرار ق ، بيروت ، 1410) منهجه ، و سيرته في
.359-ص 335 الاول ،
النظريه بين الاسلامي الحكم حكيم ، محمدباقر سيد الله آيت -2
.ص7683 (ق قم ، 1412) التطبيق ، و
الاسلاميه ، الدوله و الخميني مغنيه ، جواد محمد شيخ -3
.ص 5175 (م الملائين 1979 دارالعلم بيروت ، )
نظريه اين به زير كتابهاي در شمس‌الدين مهدي محمد شيخ -4
:است كرده اشاره
دوم چاپ بيروت 1374 ، ) في‌الاسلام الاداره و الحكم نظام -
مطلب اين ص 416420 ، (دارلثقافه ق ، قم ، سوم1412 چاپ 1411 ،
.است دوم چاپ اضافات از
الاسلامي السياسي المجتمع الاسلامي السياسي الاجتماع في -
قم دوم ، چاپ ;بيروت 1411) (تاريخي فقهي تاصيل محاوله
.ص 264267 (ق ص 1414 دارالثقافه ،
ص (ق المنار ، 1415 بيروت ، ) السلطه لتولي المراه اهليه -
شده ترجمه فارسي به درتهران اخيرا كتاب اين 126127 ،
جمادي النور ، شماره 42 ، مجله به كنيد رجوع نيز و.است
شمس‌الدين مهدي محمد الشيخ حديث 9 ،-ص 7 ق ، الثانيه 1415
لندن - الكوفه ديوان في‌فاتحه
كتاب ص 337 ، رقم 1 ، الاساس الاسلاميه ، الاسس صدر ، شهيد -5
.(باتلخيص) الحسيني محمد
.رقم 2 الاساس ص 338 ، همان ، -6
.رقم 3 الاساس ص 340341 ، همان ، -7
.رقم 4 الاساس ص 342345 ، همان ، -8
.رقم 5 الاساس ص 346347 ، همان ، -9
.38/ الشوري -10
.رقم6 الاساس ص 348351 ، همان ، -11
.رقم 7 الاساس ص 453354 ، همان ، -12
.رقم 8 الاساس ص 355356 ، همان ، -13
|
