و شمال روابط سياسي اقتصاد
جنوب
دستور يك عنوان به جنوب -شمال روابط دهه 1960 از قبل تا
دهه 1950 از بين‌الملل روابط.نبود مطرح جهاني مهم كار
استعمارزدايي حال اين بابود غرب و شرق تعارض از متاثر
سياست و اقتصاد مناسبات دهه 1960 اوايل و دهه 1950 در
دوديدگاه تحول اين نتيجه در.نمود متحول را بين‌الملل
مطرح جنوب -شمال روابط محتواي و جهت خصوص در متضاد شديدا
آمريكا ديدگاه تاثير تحت جنوب -شمال روابط طرف ، يك ازشد
كمونيسم چالش و سرد جنگ حسب بر غرب در كشور اين سيطره و
در جمعي طور به جنوب كشورهاي ديگر طرف ودر مي‌شد تعبير
روابط ماهيت از خاصي تعريف اقتصادي ، مهم موضوعات اطراف
كه شد خواهد بحث مطالب ، بنابراين.داشتند شمال با خود
راپشت مرحله سه جنوب -شمال روابط تعارضات ، اين برآيند
تحولات ، اين بررسي زير مقاله اصلي بحثاست سرگذاشته
.است آن آينده و جنوب كنوني موقعيت
مقالات سرويس
مرچاند ماريان:نوشته
احمديان قدرت:ترجمه
جنوب -شمال روابط در مرحله سه
سال سي طي در جنوب -شمال روابط فرايند شد گفته چنانكه
اول ديدگاه.است بوده متعارض ديدگاه ازدو متاثر گذشته
فوق‌العاده آمريكاتاثير متعدددر حكومت‌هاي كه است برآن
قابليت اينداشتهاند جنوب-شمال روابط محتواي و برجهت
روابط در آمريكا هژمونيك موقعيت از ناشي تاثيرگذاري
از آمريكا هژموني.است بوده سرد جنگ از بعد بين‌الملل
پيوند بر مبني روزولت بينش تاثيرتحت داخلي لحاظ
مدت كه بوده كارگر ازطبقه بخشهايي و بورژوازي اجتماعي
ساير به تاريخي پيوند اين دوم جهاني جنگ از بعد كوتاهي
سوم جهان كشورهاي از تعدادي نيز و صنعتي جهان بورژوازي‌هاي
متحده ايالات هژمونيك ، موقعيت اين نتيجه در.كرد سرايت
سازمانهاي طريق از جهاني روابط ساماندهي به قادر
حمايت تحت دوم جهاني جنگ فرداي دربود متعدد بين‌المللي
نوع يك و بين‌الملل سطح در ليبرال اقتصاد نظم يك آمريكا
به متحده ايالات برتر موقعيت.شد ايجاد رفاهي دولت رژيم
هژمون قدرت‌هاي احوال و اوضاع با مقايسه در قدرت يك عنوان
.بود مقايسه غيرقابل بريتانيا جمله از تاريخ طول در ديگر
قطبهاي از يكي هژمونيك ، قدرت‌هاي ساير عكس بر متحده ايالات
.مي‌شد تلقي سرد جنگ قطبي دو نظام
تازه دولتهاي سياسي گرايش خصوص در اطمينان عدم عليرغم
تحليلگران و گيرندگان تصميم دوم ، جنگ پس‌از شده ، مستقل
ضديت و كمونيسم به كشورها اين داشتندكه باور متحده ايالات
و سياستگذاران نتيجه ، در.كرد نخواهند پيدا تمايل غرب با
اجراي و پي‌ريزي صدد در آمريكا در سياسي توسعه دانشجويان
چنين.برآمدند سوم جهان براي سرمايه‌داري و دمكراسي راه
دولت و جهاني آزاد تجارت محور بر جهاني نظم يك كه بود
از كمونيستي ضد جهت‌گيري و طرف ، يك از كينزيانيسم رفاهي
-شمال روابط بر نگرش اين كلي تاثير.گرفت شكل ديگر طرف
را سوم جهان دولتهاي داشت سعي متحده ايالات كه بود آن جنوب
و سيطره تحت شرق ، بلوك با خود امنيتي ملاحظات راستاي در
.درآورد خود زعامت
بر متمركز آمريكا ، برداشت با مقابله در دوم ديدگاه اما
خود اقتصادي مسائل كردن مطرح براي جنوب جمعي‌كشورهاي تلاش
جنوب كشورهاي.بود بين‌الملل نظام اصلي كار دستور عنوان به
سازمان عمومي جمع اكثريت‌در بودن دارا با دهه 1960 نيمه در
برداشت‌جامعه تحول صدد در بين‌المللي نهادي ديگر و ملل
مثال براي.برآمدند بين‌الملل سياسي اقتصاد از جهاني
آن مولود و (انكتاد)توسعه و تجارت در ملل سازمان كنفرانس
تقاضاهاي هدايت و تمركز براي مهم عرصه يك به گروه 77
.شد تبديل سوم جهان كشورهاي
-شمال روابط جهت و محتوا بر تاثيري چه متضاد نگرشهاي اين
كه مرحله سه در را تاثيرپذيري اين مي‌توان جنوبگذاشت؟
.داد قرار بررسي مورد آمريكاست تحول‌هژموني از متاثر خود
هيچگونه كه از 19721964 دوره‌ايست دربرگيرنده اول مرحله
دوم مرحله.نداشت وجود متحده ايالات هژموني مقابل در چالشي
و شد تزلزل دچار آمريكا هژموني كه است تا 1981 از 1973
مجددا آمريكا هژموني كه امروز به تا از 1982 سرانجام
.است شده احياء
مهم ساختاري اقدام دو به جنوب كشورهاي اول دوره طي در
به منحصر نهادي عنوان به ايجادانكتاد يكي.شدند متوسل
در هماهنگي و ايجاد براي ديگري‌گروه 77 و سوم جهان مشكلات
بر محدود صورت به چند هر نهاد دو اين.ديپلماتيك تلاشهاي
گذاشت تاثير باشمال روابط درفرايند جنوب كشورهاي ظرفيت
عوايد بين‌الملل نظام سطح در فعاليتها كردن نهادينه بلكه
كه متعددي نشست‌هاي نتيجه در.داشت پي در نيز متعددي
داشت ، دهلي و ژنو در تا 1968 سالهاي 1964 طي در انكتاد
برقراري ، ضمن تا گرفتند قرار فشار تحت شمال كشورهاي
با جنوب كشورهاي كالااز واردات به عمومي ترجيحات سيستم
با جنوب دولتهاي اينحال با.نمايند مبادرت اندك تعرفه‌هاي
شمال كشورهاي بر فشار و خود جمعي منافع كردن نهادينه وجود
او منافع و متحده ايالات با آنها مشكلات آوردن حساب به براي
ترجيحات طرح‌سيستم ضمن در مثال براي.برنخاستند چالش به
نظام در ليبرال اقتصادي نظم بنيانهاي به هرگز آنها عمومي
.نكردند اعتراض بين‌الملل
تحول دستخوش شرايط اين جنوب -شمال روابط دوم مرحله در
ترك متحده ايالات هژمونيك موقعيت مرحله دراين.مي‌شد
سياست‌هاي اتخاذ فرصت جنوب نتيجه‌كشورهاي در و خورده
جمله از متعدد عوامل‌اقتصادي.كردند پيدا را تهاجمي
شدن تبديل قابل از بعد بين‌المللي مالي مبادلات سريع توسعه
فرايند بي‌سابقه آغاز و غربي اروپاي و ژاپن در پول
آمريكا هژموني نسبي نزول زمينه‌هاي توليد ، شدن بين‌المللي
ميان در اقتصادي متقابل وابستگي افزايش.كردند فراهم را
پولي روابط مديريت بر را شديدي فشار صنعتي ، كشورهاي
گسترش.كرد وارد داشت ، وودز برتن در ريشه كه بين‌المللي
يك براي تقاضا با بين‌الملل نظام سطح در توليد و تجارت
كه متحده ايالات زمان اين در.شد همراه ارزي شناور سيستم
دستخوش است ، وودز سيستم‌برتن هميشگي حامي مي‌رفت تصور
از جهاني جامعه اعتماد نتيجه در و شد اقتصادي مشكلات
اوايل و دهه 1960 اواخر درشد سلب كشور اين دلار و اقتصاد
پول عنوان به دلار نقش آينده خصوص در ترديدهايي دهه 1970
اعتماد بين‌الملل جامعه طرف يك از بنابراين.گرفت شكل مبنا
طرف از و داد دست از طلا به دلار تبديل قابليت از را خود
.داشت كليدي نقش دلار آن در كه اروپا پول بازار در ديگر
.كرد پيدا سريع رشد نقدينگي
پول بين‌المللي صندوق طريق از نامه‌اي موافقت ايام اين در
مذاكره سال پنج از پس ويژه برداشت ايجادحق بر مبني
بيانگر سريع توافق يك به حصول در توانايي عدم.شد منعقد
.بود صنعتي عمده كشورهاي سياسي و اقتصادي روابط تحول
و ژاپن و آمريكا ميان در اقتصادي توسعه عميق شكاف همزمان
ضمن بودند توانسته ژاپن و اروپا.يافت كاهش غربي اروپاي.
بازسازي آمريكا ، به خود سالانه رشد نرخ نمودن نزديك
ارزش همزمان.سربگذرانند از نيز را دوم جنگ از پس اقتصادي
دچار را آمريكا اقتصاد كه ويتنام جنگ هزينه‌هاي بواسطه دلار
كشورهاي و ژاپن نتيجه دريافت افزايش بود ، كرده تورم
رهبريت شرط و قيد بدون پذيرش به تمايل كمتر غربي اروپاي
.داشتند بين‌الملل اقتصاد مديريت در آمريكا
شديدا بين‌الملل پولي سيستم تا 1971 سالهاي 1986 بين
دفاع به قادر مركزي بانك‌هاي مختلف كشورهاي در.شد متزلزل
به.نبودند سفته‌بازي مهار غيرقابل امواج مقابل در دلار از
از خود حمايت از روز روزبه اروپايي حكومت‌هاي علاوه
عيني نشانه‌هاي.مي‌كشيدند دست ويتنام در آمريكا سياست‌هاي
آمريكا در 1971 كه كرد بروز هنگامي وودز سيستم‌برتن مرگ
دلار ارزش رفتن بالا بواسطه دوم جنگ از پس بار اولين براي
آگوست 1971 در آنكه نهايت.شد مواجه تجاري تراز كسري با
به ارز ثابت نرخ سيستم هميشه براي در 1973 و مدتي براي
.شد سپرده تاريخ
منزله به تحليلگران از بسياري براي سيستم‌برتن‌وودز سقوط
وقوع.بود بين‌الملل اقتصاد در آمريكا رهبري موقعيت افول
تقويت را تلقي اين بين‌الملل سيستم در متعددي رويدادهاي
اعضاء توسط نفت بايكوت و در 1973 انرژي بحران.مي‌كرد
ماده اين به را آمريكا اقتصادي وابستگي و آسيبپذيري اوپك ،
نيمه در آمريكا اقتصادي ركود.رساند اثبات به استراتژيك
به.كرد روشن بيشتر را كشور اين اقتصادي ضعف دهه 1970 اول
موجب واترگيت رسوايي و شمالي ويتنام با صلح مذاكره علاوه
.شد آمريكا حكومت از مردم اعتماد كاهش
در را طلايي فرصت يك جهان اقتصادي و سياسي محيط تحول
تضعيف نظم مقابل در دادتا قرار كشورهاي‌جنوب اختيار
نوين نظم يا نوين سيستم‌اقتصادي يك ليبرالي اقتصاد شده
تا بودند برآن جنوب كشورهاي.نمايند مطرح اقتصادبين‌الملل
را جهان سياسي اقتصاد بين‌الملل ، اقتصاد نوين نظم طرح با
اين در.نمايند بازسازي خود نيازمنديهاي تامين راستاي در
انتقال تجارت ، چون موضوعاتي بر اساسي طور به آنها راستا
.شدند متمركز بين‌الملل ماليه سيستم و منابع
متخصص الحق بين‌الملل‌محبوب اقتصاد نوين نظم از بحث در
در.مي‌نمايد مطرح مبنا عنوان به را اصل سياسي‌سه اقتصاد
مسئوليت بايستي كه‌جامعه‌بين‌الملل دارد اشاره اول اصل
مشعر دوم.اصل.بپذيرد را فقيرتر اعضاء توسعه مستقيم
جامعه امري چنين به حصول راستاي كه‌در است آن بر
و بين‌المللي ذخاير ايجاد صلاحيت و قابليت بايستي بين‌الملل
دراصل و.باشد دارا را غني كشورهاي بر وضع‌ماليات قدرت
از بايستي بين‌الملل كه‌جامعه بيان‌مي‌دارد محبوبالحق سوم
كشورهاي دسترسي توانايي نمودن برابر براي توانايي اين
مالي هزينه‌هاي تامين مدت ، كوتاه در لازم اعتبارات به فقير
زيرساخت‌هاي ايجاد و بين‌المللي بازارهاي به حصول توسعه ،
درازمدت ، در توليد ميزان بالابردن فرصت نهايت در و تجاري
.گيرد بهره
ميان در.بود جنوب كشورهاي توافق مورد بصراحت نكات اين
در جهاني اقتصاد ساماندهي به شديدي علاقه جنوب كشورهاي
مجدد توزيع نهايي هدف با كينزيانيسم اقتصاد اصول كنار
.داشت وجود اقتصادي رشد از حاصل منافع
نشست‌هاي در بين‌الملل اقتصاد نوين نظم رسمي پذيرش عليرغم
كاملا آن اهداف و 1975 در 1974 ملل سازمان هفتم و ششم
در اوپك ناتواني مساله اين دلايل‌عمده از يكي.نيافت تحقق
يك چنانكه.آمريكابود هژمونيك قدرت مقابل در تداوم
خودبه اختيار در منابع از اوپك مي‌كرداعضاء مطرح تحليلگر
در جنوب قدرت تحكيم براي جامع استراتژي يك از بخشي عنوان
با نتوانستند اوپك اعضاء.نكردند استفاده اقتصادجهاني
در.نمايند همراه خود با جديدي خود ، كشورهاي سرمايه‌گذاري
منافع كه خصوصي موسسات بر اوپك عضو كشورهاي عوض‌بيشتر
.مي‌كردند بود ، اتكاء درگير آن در بين‌المللي بانك‌هاي اصلي
نهادهاي با قوي علقه‌هاي برقراري عدم بر علاوه
رشد در شكاف از ناشي فرصت از نتوانست جهان‌سومي ، اوپك
مقابل در.جويد بهره صنعتي سايركشورهاي و آمريكا اقتصادي
ديده صدمه شديدا بحران‌نفت از كه ژاپن و اروپايي كشورهاي
سطح براي‌كاهش اوپك اعضاء ناحيه از تمايلي هيچگونه بودند
و معضلات حل و بيان در آنها جديت و آمريكا با روابط
آمادگي والا نكردند دريافت جنوب ، -شمال روابط تعارضات‌اساسي
.داشتند را جنوب كشورهاي تقاضاهاي نسبي پذيرش و همكاري
جنوب -شمال روابط ساختاري تحول از جنوب كشورهاي چند هر
حال اين با.نمايند خود عايد سودچنداني نتوانستند
بلوك يك ظهور ماهيتاپيش‌شرطهاي تحول اين گفت مي‌توان
در كه كرده‌بود فراهم را آمريكا هژموني مقابل در قدرتمند
راستاي در آن از مي‌توانستند لازم سياسي اراده وجود صورت
از بخشهايي شمال ، در.نمايند بهره‌برداري خود جايگاه تقويت
.بود پذيرفته را ساختاري تحول اين بصراحت اقتصادي ساختار
يافتن راستاي در مذاكراتي در براي‌حضور مقطع اين در شمال
در.قرارداشت فشار جنوبتحت اقتصادي مشكلات براي حلهايي راه
اوپك كه‌قدرت دهه 1980 اوايل و دهه 1970 اواخر در حال هر
كنترل در جنوب كشورهاي نهايي قابليت و نهاد كاهش روبه
پايان جنوب -شمال روابط دوم مرحله كرد ، افول برمنابع
.يافت
در اساسي تحولات با است همراه جنوب -شمال روابط سوم مرحله
دهه در چند هر بين‌الملل ، نظام اقتصادي و ساختارسياسي
محتواي و جهت بر تاثيرگذاري جنوبقابليت كشورهاي 1970
چرخش يك دهه 1980 در اما بودند ، دارا را جنوب -شمال روابط
قدرت كاهش با.مي‌گيرد صورت دو اين بين روابط در اساسي
اوپك نفت براي تقاضا كاهش نتيجه در جنوب كشورهاي زني چانه
اقتصاد نوين نظم ايجاد براي تلاش بدهي‌ها ، بحران گسترش و
خوردن ترك و داخلي ضعف.مي‌ماند باقي نتيجه بدون بين‌الملل
در1979 نفت قيمت افزايش از متاثر سوم جهان كشورهاي اتحاد
جنوب -شمال روابط در سوم مرحله ظهور اقتصادي عوامل از
و پراكنده شديدا جنوب كشورهاي دهه 1980 اوايل دراست
كشورهاي ظهورموفقيت‌آميز شاهد دهه اين در.بودند غيرمنسجم
كشورهاي وضعيت شدن بحراني‌تر آسيا ، شرق شده صنعتي تازه
ميان در گسترده منازعات و كشمكش و لاتين آفريقاي بدهكار
ساختارهاي وجود.هستيم آفريقا در بويژه عقبمانده كشورهاي
اقتصادي رشد ميزان نبودن يكسان كنار در متنوع اقتصادي
جمعي ازنيازهاي جنوب مختلف كشورهاي برداشت پراكندگي موجب
حكومت‌هاي ميان نزديكي و همگرايي ايجاد علاوه به.بود شده
.مي‌نمود ايدئولوژيك‌دشوار گرايشهاي بواسطه جنوب به متعلق
براي آمريكا تمهيدات به‌واسطه جنوب كشورهاي ساختاري مشكلات
تركيب با ريگان دولت.مي‌شد تشديد هژموني‌خود احياء
بازسازي راستاي در واقتصادي پولي سياست‌هاي موفقيت‌آميز
.كرد رامتزلزل سوم جهان كشورهاي ائتلاف آمريكا ، تفوق
كه صنعتي كشورهاي اقتصادي ركود بهره ، نرخ افزايش
كنار در مي‌آورد ، پايين اوليه مواد براي را تقاضاي‌آنها
ابزارهاي از بسياري نفت ، درآمد آمدن پايين از ناشي مشكلات
عدم موجب نهايت ودر خنثي را جنوب كشورهاي توسط نفوذ اعمال
شد مشخص هنگاميكه.شد بين‌الملل اقتصاد نوين نظم اجراي
قابليت سوم جهان و هستند پس‌رفت حال در جنوب كشورهاي
در عملا متحده ايالات ندارد ، را قدرتمند بلوك يك پي‌ريزي
.برداشت گام رفته دست از هژموني احياء و ايجاد مسير
در آمريكا سيطره رياست‌جمهوري‌ريگان دوره پايان در تاجائيكه
.مي‌گردد احياء غربي اروپاي
برروابط تاثيري چه آمريكا هژموني احياء و بازسازي اما ،
براي تمايلات‌آمريكا از بخشي بعنوان گذاشت؟ جنوب -شمال
برجسته به ريگان‌مبادرت كه خود ، شاهديم زعامت تجديد
جنوب -شمال روابط غرببر -شرق تعارضات اهميت نمودن
با متحده ايالات روابط در بويژه وضعيت اين.مي‌نمايد
تعدادي ميان در.دارد بيشتري نمود لاتين آمريكاي كشورهاي
نظم ايده درمقابل مقاومت آمريكا ، بويژه شمال كشورهاي از
تفوق احياء با.مي‌يابد افزايش بين‌الملل اقتصاد نوين
اقتصادي سياست‌هاي از مجموعه‌اي شمال كشورهاي آمريكا ،
از خروج راه تنها بعنوان را بازار جهت‌گيري با نئوكلاسيكي
اين معيار.مي‌دهند ارائه سوم جهان كشورهاي به عقبماندگي
اين در.بود آسيا شرق شده صنعتي تازه كشورهاي سياست‌ها
آسياي تجربه تا است كه‌نياز كرد مطرح هانيتنگتن راستا
از باثبات ، اقتداري ، جامعه يك همچون ويژگيهاي با شرقي
مناطق ديگر در عادلانه درآمد توزيع در و پويا اقتصادي لحاظ
بواسطه خود بنوبه سياست‌ها اين اعمال.شود گرفته بكار جهان
انسجام تزلزل موجب جهاني بازارهاي در آن رقابتي ماهيت
.شد جنوب كشورهاي ايدئولوژيك
اتحادشوروي ، تجزيه آن متعاقب و شرقي اروپاي تحولات از پس
.كرد پيدا اهميت‌بيشتري سوم جهان توسعه تئوكلاسيك رهيافت
پايان متحده ايالات نسبي پيروزي با دهه چهار از پس سرد جنگ
و تاريخ راپايان شوروي اتحاد فروپاشي فوكوياما.يافت
نگرش نوع اين.مي‌داند غربي ليبراليسم ايده و فرهنگ غلبه
اين در.كرد پيدا انعكاس كلمبيا در انكتاد نشست 1992 در
و صادرات جهت‌گيري با اقتصادي سياست‌هاي نشست‌اهميت
.شد تصديق و پذيرفته توسعه مبناي بعنوان سياسي پلوراليسم
وهمينطور اقتصادي جدي بحرانهاي و داخلي تعارضات درنتيجه
به قادر كشورهاي‌جنوب (UnitedNorth)متحد شمال مقابله
كشورهاي عوض در.نبودند مقتدر و هماهنگ موضع اتخاذيك
به مصلحت‌گرايانه پاسخ راستاي در برنامه‌اي پي‌ريزي بر جنوب
كه مي‌شود احساس آنكه خلاصهشدند متمركز اقتصادي بحرانهاي
جنوب كشورهاي توسط جهان سياسي اقتصاد ساماندهي براي تلاش
.است بحث قابل نكته اين اما.است رسيده بسر
|
انديشه تازه‌هاي
|
خاورميانه مطالعات فصلنامه
سال / خاورميانه استراتژيك مطالعات و علمي پژوهشهاي مركز
ريال تك‌شماره7000 / زمستان 1376 / شماره 4 / چهارم
در تحقيقاتي خاص هدف با كه خاورميانه مطالعات فصلنامه
و كنش‌ها بررسي منظور به بين‌الملل روابط و سياسي علوم حوزه
اقتصاد و سياست شناخت خاورميانه ، و ايران ميان واكنش‌ها
كشورهاي ميان روابط نيز و خاورميانه در بين‌المللي
سخن در خود شماره درآخرين مي‌شود ، منتشر و چاپ خاورميانه
.است پرداخته خاورميانه فضاي در روشن به‌نقاط فصل
عراق بحراني اوضاع بررسي به شماره 4 فصلنامه ميزگرد
و انديشمند عبدالمهدي ، عادل دكتر آن در كه دارد اختصاص
مجله سردبير مجيد ياسين فرانسه ، مقيم عراقي پژوهشگر
مطالعات مسئول‌فصلنامه مدير مهتدي محمدعلي نيز و الوحده
.دارند شركت خاورميانه
و اعراب جايگاه:همچون مطالبي فصلنامه مقالات بخش در
ثبات و منطقه در تركيه نقش جهان ، دردايره ايرانيان
چشم به ناهمگون جوامع در جامعه‌مدني و دموكراسي سياسي ،
.مي‌خورد
هشتم نشست) تهران بيانيه كامل متن به فصلنامه اسناد بخش
(بيروت) اسلامي ملي كنفرانس دومين بيانيه ،(كنفرانس‌اسلامي
همكاري عالي شوراي نشست هجدهمين بيانيه‌پاياني نيز و
پژوهشگران رويارويي.دارد خليج‌فارس‌اختصاص عرب كشورهاي
اسرائيل ، در فلسطين دوحه ، اعراب سمينار در عرب و امريكايي
در سالانه‌مسا سمينار خاورميانه ، در مدني جامعه آينده
سران اجلاس از منطقه رسانه‌هاي ارزيابي و خاورميانه مورد
بخش در كه است مطالبي جمله از تهران در اسلامي كنفرانس
.است شده پرداخته گزارش و ديدگاه
|
|
