دولت و حكومت مجلس ،
(پاياني بخش) ايران تاريخ در قدرت تمركز
سركوبي بهاي به (رضاخان دولت) مدرن دولت اين پي‌ريزي...
دمكراتيك آرمانهاي مظاهر تمامي و سياسي پيشرفت و تحول
گرفت انجام
.كرد حكومت به تبديل را دولت گرفتن ، قدرت از خان‌پس رضا
و كرد تبديل حكومتي ، تمركز به را قدرت منابع پراكندگي
وسايل و احزاب و نمايندگان و مجلس پديده با همواره
دشمني و معارضه ، سياسي و صنفي نهادهاي و جمعي ارتباط
از پيش و همه از رابيش خان رضا حكومت عمده مانع. داشت
ميثاق عنوان به مصوب اساسي قانون در بايد ديگر عناصر همه
آن ، متمم و اساسي قانون يعني ملي ميثاق اين.دانست ملي
- -ه مرداد 1285 در 14 ايران مشروطيت فرمان صدور نتايج از
محمدعلي توشيح به كه بود ، قاجار شاه مظفرالدين توسط ش ،
و شهروندان وظايف و حقوق اساسي قانون.بود رسيده نيز شاه
بيان تفصيل به را شاه و (دولت) حكومت وظايف و حقوق نيز
و دولت و حكومت بين بنيادي تعارض همين دليل به.بود كرده
پس دوران) يافته تحول تاريخي بستر در جديد ، حاكمان خواست
امور ناگزير رشد و جهاني تحولات از متاثر (مشروطيت از
بي‌محتوا يا و كردن محدود تلاش در رضاخان حكومت اجتماعي ،
.بود مشروطيت انقلاب از بازمانده نهادهاي كردن
حكومت تشريفاتي و نهادي چهارچوب رضاشاه ش - -ه از 1304"
روش با وي حكومت سبك ليكن برنداشت ميان از را پارلماني
.نبود متفاوت زياد مشروطه از قبل دوران استبدادي
اصلاحات اكثر اجراي و طرح‌ريزي مستبدانه روش اگر...
و تجدد دوره اين در گفت مي‌توان شود ، گرفته ناديده
.گرفت خود به تحقق صورت حدي تا كشور در نوگرايي
سركوبي بهاي به (رضاخان دولت) مدرن دولت اين پي‌ريزي...
دمكراتيك آرمانهاي مظاهر تمامي و سياسي پيشرفت و تحول
از تنها كشور ، نوسازي كه مي‌شد تصور چنينگرفت انجام
.است يافتني دست دموكراتيك ، نهادهاي سركوب و خودكامگي راه
براي فشار و زور اعمال و كشور امور اداره در خودكامگي
وسعت در كوتاهي با همراه زيردستان ، پيروي و اطاعت حصول
در غفلت و حكومت اقتصادي -اجتماعي پايگاههاي به بخشيدن
ناگزيرنتايج سياسي ، معتبر احزاب ترغيب و تشكيل
نتوانست رضاشاه.ويرانگرببارمي‌آورد
.به‌ايجاديك‌ساختاردولتي‌معتبروغيروابسته‌به‌شخص‌دست‌يازد
(17)"
اساسي ركن مجلس اساسي ، قانون پايه بر است ذكر شايان
با تقابل در و خاطر بدين و مي‌رفت شمار به مشروطيت
و بلژيك كشورهاي اساسي قوانين نفوذ از متاثر و ديكتاتوري
مجلس به حدي از بيش و بسيار قدرت قانوني ، نظر از فرانسه
قدرت بودن غيرشخصي و توزيع از آنكه با".بود شده داده
مجريه مقننه ، قوه سه كه مي‌شد استنباط چنان "عموما سياسي
شده تعيين اختيارات گرفته ، تازه‌اي جان مي‌بايد قضاييه و
موانع عمل در گيرند ، دست در اساسي قانون در را خود
مسئله مجلس ، مورد در.داشت وجود تحولي چنين براي بسياري
سپس و مجلس خود نظامنامه‌اي و قانوني مقررات از نخست
كشور سياسي نظام ساختاري -نهادي چهارچوب در آن جايگاه
واقعي سهم مجريه ، قوه نيز و سلطنت مورد در.برمي‌خاست
تناسب دو آن رسمي و قانوني اختيارات با قدرت ، در آنها
(18)".نداشت
كه اساسي قانون در مجلس نهاد مشخص‌تر ويژگي‌هاي جمله از
مي‌گرديد آن عملكرد در ساختاري نارسايي‌هاي به منجر
:از عبارتند
شاه وسيله به مجلس مستقيم و آسان انحلال امكان عدم *
دولت كوتاه عمر بر آن تاثيرات و آن ساله دو كوتاه دوره *
دودم شمشير يك عنوان به آن شرايط و استيضاح *
و بحث جهت مجلس در نمايندگان سوم دو حضور نصاب حد اصل *
مذاكره
مدت طي كابينه تشكيل 38 در مي‌توان نيز را آن تاثيرات و
(19).نمود ذكر ش ، - -ه سال 1296 تا مجلس كار آغاز سال 10
دليل به "مجددا رضاخان ، سرنگوني با ش- -شهريور 1320ه از
تشكيل دولت بيست ش- -ه مرداد 1332 تا قبلي ، اقتدار ضعف
نيز آن از متاثر نهادهاي و مدني جامعه آن كنار در و شد
حكومت احياي خواست بين تعارض ، اين اوج.گرفت تازه‌اي جان
و احزاب و مجلس خواست از برخاسته دولتهاي قبال در پهلوي
اين در را مطبوعات "خصوصا جمعي رسانه‌هاي مهم نقش و مردم
.هستيم شاهد مصدق دكتر ملي دولت آمدن سركار نحوه در زمان
بين تعارض كشمكش ، اين در نيز موءثر و تعيين‌كننده عامل
آنان عمده دخالتهاي و استعمارگران منافع و ملي منافع
دخالت اثر بر مصدق دكتر دولت سرنگوني با.مي‌باشد
(نفتي) اقتصادي منافع احياي اساس بر كه بيگانه نيروهاي
در پهلوي حكومت ايجاد شاهد "مجددا كشور اين پذيرفت ، صورت
به مصدق دكتر دوران دربود خود سياسي كلان مناسبات عرصه
وسايل فعاليتهاي و مي‌گيرند شكل احزاب دولت ، وجود نسبت
سامان اجتماعي آزاديهاي و مطبوعاتي شكل در جمعي ، ارتباط
شاهد ما فعاليتها اين تمام در چند هر.مي‌يابد جديدي
اجتماعي عرصه‌هاي همه در بلوغ عدم و ناگزير بي‌تجربگي
از مملو تاريخي ، حافظه و حيات تمامي كه چرا بوده‌ايم
اجتماعي مشاركت ترتيب ، اين به.است بوده تاريخي استبداد
با بلكه.نمي‌پذيرد صورت ايران در حكومتها چارچوب در
نهادهاي تشكيل سايه در و آراء منتخب دولت پديده شكل‌گيري
واقع دولت و مردم ميان در كه فرهنگي و سياسي اجتماعي ،
وسايل.مي‌يابد معنا اجتماعي مشاركت پديده مي‌شوند ،
سياسي مناسبات از اجزايي اجتماعي ، مشاركت و جمعي ارتباط
خواهند نيز آن از متاثر و مي‌باشد مردم با قدرت رابطه و
نگرشهاي و فرهنگي گرايشهاي" عنوان تحت كه تحقيقي در.بود
سال در ملي نظرخواهي يك از گزارشي "ايران در اجتماعي
نشان بررسي‌ها شد ، انجام (1356) اسدي علي دكتر توسط 1353
كم بسيار انجمن‌ها در شركت براي افراد انگيزه كه مي‌دهد
كه گفت مي‌توان گزارش اين مورد در كلي طور به.است بوده
اجتماعي سازمانهاي ايجاد و نهادسازي نظر از را جامعه
نوع هيچ عضو پاسخگويان از %مي‌كند670 معرفي واپس‌مانده
عضو %پاسخگويان 9 كل مجموع ازنيستند مجمعي و انجمني
نيز %حدود 7 در مي‌باشند روستايي آنها تمامي و ده انجمن
والدين و اولياء كه دارند عضويت مدرسه و خانه انجمن در
%با 3 محلي انجمن و %با 4 ورزشي انجمن‌هاي.هستند شاگردان
انجمن‌هايي هم آخر در و مي‌گيرند قرار بعدي مراحل در
و %كه 2 دارد قرار شيروخورشيد و پيشاهنگي انجمن مانند
بالا ارقام به نگاهي.برمي‌گيرد در را پاسخگويان از كمتر
اين در مردها از كمتر زنها كه مي‌دهد نشان جنس برحسب
ضعيف بسيار مشاركتشان و داشته عضويت جمعيت‌ها و انجمن‌ها
(20).است
از مي‌توان شده مطرح مباحث از نتيجه‌گيري عنوان به
حكومت دوران اواخر در ايران مردم آشنايي و برخورد
حكومت يا دمكراسي نام به حكومت از ديگر نوعي با قاجاريه
روشنگري‌هاي براساس حدي تا كه كرد ياد دولت ، و پارلماني
و روحانيون از برخي حمايت و آزاديخواه و مهاجر ايرانيان
منجربه استبداد ، با مخالفت در و مختلف اقشار و تجار
يا عدالتخانه آن پي در و شد مشروطيت فرمان به دستيابي
فرهنگ فقدان دليل به وليكن گرديد تشكيل ملي ، شوراي مجلس
مجلس ، نهاد ساختاري ضعف‌هاي و پارلماني و دمكراسي
و خارجي استعمار فشار و پادشاه خواست تحت متعددي دولتهاي
از "جمعا).گرديد تشكيل نمايندگان ، طريق از مردم خواست
(21)(.شد تشكيل دولت مرداد 1332 ، 58 تا مجلس تشكيل ابتداي
توام زيادي نشيبهاي و فراز با طولاني ، دوران اين وليكن
مسير در مرداد ، كودتاي 28 تا گام اولين از هيچ‌گاه و بود
خواست كه مدني جامعه و پارلماني نظام خواست طبيعي تطور
عدم و نرفت پيش به بود ، مشروطيت انقلاب در مردم اوليه
قانون نارسايي‌هاي و قدرت در مردم جانبه همه مشاركت
چنين مانع بيگانگان تاثيرات و دولتها ناتواني و اساسي
.نشد روندي
مختلف ، اشكال در را شده ياد ساختاري اشكالات بارز مصداق
و مشاهده مصدق دكتر ملي دولت كوتاه دوره در مي‌توان
.كرد بررسي
در پژوهشي يافته‌هاي به اتكاء كه است ذكر شايان پايان در
صورتي به اجتماعي و سياسي امور در مردم مشاركت‌پذيري باب
.باشد گمراه‌كننده مي‌تواند جانبه ، غيرهمه
از ناشي اسدي دكتر مرحوم پژوهش در آمده بدست موارد البته
عدم و حكومت سوي از قدرت به دستيابي نحوه به مردم توجه
خصوصيات حساب به نبايد و مي‌باشد آن مشروعيت پذيرش
اقشار همه مشاركت زيرا.شود گذارده آنان اجتماعي فرهنگي ،
اين رد بر دليلي اسلامي ، انقلاب پيروزي جريان در مردم ،
و اصولي شكل‌گيري عدم نيز ، فراتر سطوح در حتي و مدعاست
از ناشي "صرفا نمي‌توان را ايران در مدني جامعه پردوام
و خارجي قدرت‌هاي يا و شخصيت‌ها و افراد نقش تاثير
دانست مردم فردي و فرهنگي خصوصيات يا و داخلي توطئه‌هاي
صورتي به جامعه در قدرت توزيع بلكه.نمود عمده را آن و
جمعي ارتباط وسايل از صحيح استفاده و نظام‌مند و اصولي
مشاركت زمينه‌ساز مي‌تواند اجتماعي شنود و گفت هدف با
.باشد اقتصادي و سياسي اجتماعي ، امور تمامي در مردم
ضحاكي رقيه
منابع فهرست
سوسياليسم و ايراني دمكراسي درباره كاتوزيان ، همايون -1
-ص‌ص 48 و 55 ، 1371 ، ش 56 اقتصادي -سياسي اطلاعات ايراني ،
52
عوامل برخي ايران ، در توسعه موانع پيروز ، پوريا -2
-ص 88 ص ش 4950 ، 1370 ، اقتصادي -سياسي اطلاعات.تاريخي
89
.پيشين همان پيروز پوريا -3
.ص 78 ش 5556 ، .پيشين همان پيروز پوريا -4
:ايران در سرمايه‌داري رشد تاريخي موانع.اشرف احمد -5
.ص 38 زمينه ، 1359 ، :تهران قاجاريه ، دوره
.ص 90 60 ،-ش 59پيشين همان.پيروز پوريا -6
.ص 3839.پيشين همان اشرف ، احمد -7
.ص 104 ش 5758 ، پيشين ، همان.پيروز پوريا -8
.ص 104 پيشين ، همان.پيروز پوريا -9
.ص 8890 ص 60 ،-ش 59.پيشين همان.پيروز پوريا -10
مطبوعات نيافتگي توسعه اجتماعي عوامل خانيكي ، هادي -11
(سياسي قدرت تمركز و پراكندگي دوره دو بر تاكيد با) ايران
اجتماعي ارتباطات علوم رشته ارشد ، پايان‌نامه‌كارشناسي.
ص اجتماعي ، 1374 ، علوم دانشكده طباطبايي ، علامه دانشگاه
.176-ص 172
.ص 185203 ص.پيشين همان.خانيكي هادي -12
.ص 279.پيشين همان خانيكي ، هادي -13
سالم ، جامعهعلمي فرهنگ آغاز و ايدئولوژي.اسدي علي -14
.ص 29 مهر 1370 ، ش 2 ،
:تهران.ايران مطبوعات تحليلي تاريخ.طباطبايي محيط -15
.ص 4697 ص بعثت ، 1366 ،
ترجمه.ايران در دمكراسي بحران.عظيمي فخرالدين -16
البرز ، نشر:تهران نوذري ، بيژن و مهدوي عبدالرضاهوشنگ
.12-ص 11 ص 1374 ،
.13-ص 12 ص.پيشين همان.عظيمي فخرالدين -17
.ص 14.پيشين همان.عظيمي فخرالدين -18
-ص 18 ص.پيشين همان.عظيمي فخرالدين از بهره‌گيري با -19
.23
در اجتماعي نگرشهاي و فرهنگي گرايشهاي.اسدي علي -20
:تهران.سال 1353 در ملي نظرخواهي يك از گزارشي.ايران
ص 91 ، 196 ص ايران ، 1356 توسعه و ارتباطي علوم پژوهشكده
.و 213
.ص 16.پيشين همان.عظيمي فخرالدين -21
|
