قرآن با همراه
و دموكراسي" مقاله بر نقدي
شبستري مجتهد استاد "دينداري
(آخر بخش)
قرآن با همراه
(1) جمعه سوره تفسير
:جستارگشايي
مومنان پاك ي دلها شودو مي آغاز قرآن ماه آينده هفته از
قرآن ، بهار.گردد مي عجين حق حضرت به توجه و عبادت با
فرارسيدن "مسلما.است (ص)پيامبر پاك دل بر قرآن نزول ماه
به بيشتر مسلمانان تا آورده فراهم فرصتي رمضان مبارك ماه
.بپردازند آسماني كتاب اين بلند معاني در كاوي ژرف و غور
سوره‌جمعه تفسير به كه حاضر مطلب مناسبت همين به
بهره‌گيري با نويسنده دراين‌باره ، است راه‌گشايي پرداخته
بصائراليميني ، تفسير:نظير قرآن گوناگون تفسيرهاي از
برجسته ، تفسيرهاي ديگر و مجمع‌البيان تفسير تفسيرالميزان ،
رو اين از است ، پرداخته سوره‌ها اين تفسير و بررسي به
.مي‌نهند نام مشترك تفسير را تفسير سبك اين
.مي‌نماييم جلب مطلب اين به را ارجمند خوانندگان توجه
معارف گروه
عراقي محمدي مصطفي دكتر:نوشته
:جمعه سوره (شناسنامه) خصوصيات
ايهاالذين يا:آيه استناد به (جمعه) مباركه سوره نام -1
.الجمعه يوم من للصلا نودي اذا آمنوا
بخاطر مجمع‌البيان تفسير صاحب نظر طبق:تسميه وجه -2
.جمعه نماز براي مسلمين اهتمام
گفته ضحاك ولي عباس ابن قول از طيبه مدينه:نزول محل -3
.است مكي است
.خيبر فتح يا (خيبر جنگ سال) هجري ششم سال:نزول سال -4
ورودكاروان آياتش ، از يكي يا مباركه سوره:نزول شان -5
(ص)اكرم رسول حضرت خطبه از مردم انصراف و شام از تجارت
"اولهوا اتجار و راء واذا:شريفه آيه استناد به
. "قائما تركوك و انفضواليها
به گازر درتفسير) دارد آيه به‌اتفاق 11:آيات تعداد -6
آن حروف.دارد كلمه 98"ضمنا(است ذكرشده آيه اشتباه 15
و ابن‌عباس تفسير در و 748 رازي ابوالفتوح تفسير در 920
.ذكركرده‌اند طهاوي تفسير در 720
يك‌طور مجمع‌البيان است ، مختلف تفاسير در:لغات شرح -7
تفاسير ديگر و نموده انتخاب جور يك البصائر كرده ، انتخاب
.خاص لغات بعضي و لغات مجموع بعضي ديگر ، مواردي
خاص كلمات اعراب و مباركه سوره عمومي اعراب:اعراب -8
(مجمع‌البيان تفسير در)
.است مختلف تفاسير در آنهم:اختلافات و قرائت -9
.شد خواهد ذكر اهداف در...ان‌شاءا كه:محتوا -10
.است شده ذكر قسمت دو در الميزان تفسير در:روائي بحث -11
نور تفسير و است گرديده ذكر مختلف البصائر تفسير
.است جامع الثقلين
:جمعه سوره ديگر خصوصيات
مباركه سوره در:الف:جمعه مباركه سوره ديگر خصوصيات -12
:است توبيخ دو جمعه
.الحمار كمثل يحملوها لم ثم التور حملوا الذين مثل -1
فوق شريفه آيه استناد به است يهوديان به مربوط توبيخ يك
تركوك و اليها انفضوا "اولهوا اتجار و راء واذا -2
.است مسلمين به مربوط توبيخ...خير عندالله ما قل "قائما
منهم واخرين -مي‌باشد10 دومعجزه جمعه مباركه سوره در:ب
يلحقوابهم لما
هراينها) ديگران و.ايديهم قدمت بما "ابدا ولايتمنونه -2
كه چيزهايي آن براي نمي‌كنند مرگ تمناي "يهوديان"
(فرستادند
الله اولياء
مي‌كند انتخاب خداوند را اينها اولياءالله
:جمعه مباركه سوره كلي اهداف
الميزان تفسير از ماخوذ -الف
بصورت تاكيد اين جمعه ، نماز اقامه به واحترام تاكيد /1
.است مشهود "كاملا سوره اين آيات در نمودن وادار و انگيزه
گرفتن -جمعه غسل:مانند جمعه نماز اقامه مقدمات انجام /2
.كلي نظافت و ناخن
/الف:است خواصي داراي جمعه نماز به اهتمام اينكه بيان /3
آخرت امر اصلاح /ب دنيا امور اصلاح
(ص)اكرم رسول بعثت /الف:اكرم رسول بعثت كردن مطرح /4
.في‌الاميين بعث هوالذي.(خودشان قوم) امي قوم دربين
ملحق "بعدا كه كساني و آيندگان براي حضرت آن بعثت /ب
لما منهم آخرين و) مي‌باشد قيامت قيام تا مي‌شوند
.(يلحقوابهم
خود عصر مردم عموم قرآن آيات قرائت با (ص)اكرم پيامبر /ج
با و داد تعليم جهان آخر تا را آيندگان و را جهانيان و
.نمود پاك و تزكيه را آنها تعليم اين
.نكردند تورات به عمل كه (يهوديان گوشمالي) تذكر /5
كه كس هر و الهي دستورات از تمرد مورد در آنان سرزنش /6
.باشد آنان مثل
و رزق تضمين به روح ذي و جنبنده هر به دادن قلب قوت /7
.خيرالرازقين الله و آيه استناد به آنان روزي رساندن
:مجمع‌البيان تفسير از ماخوذ -ب
در كه مي‌دهد توضيح اينكه از بعد مجمع‌البيان تفسير در
به سوره آن در ،(است جمعه سوره از قبل) صف مباركه سوره
علي ادلكم هل آمنوا ايهاالذين يا:شريفه آيه استناد
به و فرموده دعوت بندگي و عبوديت به (و 11 آيه 10) تجار
غلبه (آيه 13) قريب فتح و الله من نصر:شريفه آيه استناد
فرموده بيان الهي تاييد با دشمنان بر را آنها پيروزي و
عموم تسبيح آغاز از پس) را جمعه مباركه سوره از هدف
بر كامل پيروزي بر خود قدرت بيان به (خود براي موجودات
.است فرموده بيان اشياء تمام
:نمونه تفسير از ماخوذ -ج
:است شده ذكر محور دو بر تفسير اين در جمعه سوره از هدف
الهي صفات و توحيد /الف:است بخش سه شامل اول محور
صفات.لغيرالله يسبح نه يسبح‌لله يعني (...يسبح‌لله)
.الحكيم -العزيز -القدوس - الملك:الهي
(منهم "رسولا في‌الاميين بعث هوالذي) اكرم رسول بعثت /ب
.(ملاقيكم فانه منه تفرون الذي الموت ان قل) معاد /ج
از بعضي و جمعه نماز سازنده برنامه درباره -دوم محور
به است فروعاتي داراي محور اين بزرگ ، عبادت اين خصوصيات
:زير شرح
ما و في‌السموات ما يسبح‌لله) موجودات تمام تسبيح -1
.(في‌الارض
غيرذوالعقول -ذوالعقول - دارد عموميت ماي
تعليم و تربيت بعد از (ص)اكرم رسول بعثت از هدف -2
(الحكم و الكتاب يعلمهم و ويزكيهم)
همانند نشوند منحرف حق اصول از كه موءمنان به هشدار -3
.يهوديان
فانه منه تفرون الذي الموت ان قل) مرگ قانون به اشاره -4
(...ملاقيكم
آمنوا ايهاالذين يا) جمعه نماز انجام به موءكد دستور -5
.(ذكرالله الي فاسعوا الجمعه يوم من للصلا نودي اذا
:مثل دارد فضيلت جمعه نماز از بعد كه اموري انجام -6
و دوستان با ديدار ،(ايمان و علم) فضل كسب بيمار ، عيادت
.(رحم صله) فاميل و آشنايان
.هستند خدا اولياء از كه يهوديان گمان ابطال -7
مدينه به تجارت كاروان ورود هنگام كه كساني توبيخ -8
.كردند ترك خطبه حال در را(ص)نبي‌اكرم
دارد ادامه
و دموكراسي" مقاله بر نقدي
شبستري مجتهد استاد "دينداري
(آخر بخش)
بقاء نويسنده كه خوانديم پيشين بخش‌هاي در:گشايي جستار
و مردم آراء به پاي‌بندي گرو در را اسلامي حكومت توفيق و
است معتقد و مي‌داند ملت نظارت و مشاركت به اهميت‌دادن
دارد وجود حق‌بيني و اعتدال آن در كه فضايي از نبايد
و جامعه انسان ، باب در ذهني تكاني خانه با و كرد فرار
كار نظام يك ريزي پي به اميدوار توان مي دولت و دين نسبت
مقاله به پاسخ در سپس نويسندهبود اسلامي موفق و آمد
را دموكراسي از واحد تقرير مجتهدشبستري ، محمد استاد
با متناسب دموكراسي اگر" كه است آورده و دانسته مردود
نكته اما شود پي‌ريزي بايد ندارد وجود اسلامي حكومت
هر و گروهي يا فردي ديكتاتوري نفي دموكراسي در محوري
وي."است مردم نظارت و مشاركت رضايت ، و آن ديگر صورت
و مي‌داند نادرست دموكراسي از را شبستري استاد توصيف
سوي از هرمنوتيك حوزه در كه مباحثي كه است معتقد همچنين
نقض محل و مناقشه مورد مي‌شود مطرح (شبستري آقاي) ايشان
را متعددي موارد و مثالها اين‌باره در و است ابرام و
به گرامي خوانندگان شما توجه‌دادن ضمن مي‌كنند ، مطرح
خواهانيم قلم اهل و انديشمندان از مقاله ، اين بخش واپسين
دموكراسي و آزادي دين ، رابطه درباب خود آراء و نظرات كه
كه مباركي و سالم فضاي تا كنند ارسال معارف گروه براي را
توسعه و تداوم شده ، ايجاد انديشمندان توضيحات مدد به
.يابد
معارف گروه
از تفسيري هر است؟ روشمند و معتبر تفسيري چه ،"رابعا
دست‌كم آن در كه مي‌شود ، محسوب معتبر و روشمند وقتي قرآن
:گردد رعايت زير اصول
مفسر.باشد زباني قواعد و لغات معاني به پايبندالف
زمان در كه آنگونه قرآني تعابير و لغات معاني به بايد
به نيازمند يعني ;باشد داشته توجه مي‌شد فهميده وحي صدور
تحول ديگر زبان هر مانند نيز عربي زبان.است لغوي تحقيق
كه نيست چيزي همان "لزوما قرآني لغات معاني و مي‌پذيرد
تحول اين هرچند.مي‌شود فهميده عربي محاورات در امروزه
بوده كم قرآني واژه‌هاي مورد در بويژه و عربي زبان در
به بايد مفسر اين ، بر علاوهاست داشته وجود اما است ،
تفسيرش در را قواعد آن و باشد واقف عربي زبان دستور
قواعد آن چارچوب در و زبان اين به قرآن چون ;كند رعايت
.مي‌گويد سخن
بر حاكم عقلاني اصول متن ، حقيقي مدلول فهم براي.ب
.گردد مراعات بايد وحي نزول عصر در زباني تفاهم و محاوره
استعاره ، و مجاز از استفاده مانند اصولي ، چنين اينكه در
نيست ، شكي دارد تام دخالت معنا فهم در و وجوددارد زبان در
.باشد داشته خبرويت نيز باب اين در مفسر است لازم لذا
و اصول‌الفقه بديع ، بيان ، معاني ، در مباحث از سنخ اين
.مي‌شوند واقع بحث مورد تفسير مقدمات
توجه نيز قرآني آيات ساير به بايد آيه يك تفسير در.ج
هم ديگر به‌عبارت.نمود تفسير قرآن با را قرآن و داشت
را آيه‌اي نبايد و است شرط قرآني آيات دروني هماهنگي
و باشد منافي ديگر آيه با كه كرد معنا به‌گونه‌اي
آيات محتواي كشف و فهم در ديگر آيات به مراجعه هم‌اينكه
.مي‌كند كمك
تقرير و رفتار گفتار ، ) سنت به مراجعه قرآن تفسير در.د
كه است ، ديگر ركن (عليهم‌السلام معصومين و اسلام پيامبر
.باشد آن از بي‌نياز نمي‌تواند معتبري تفسير هيچ
آن در آيه كه (context) ظرفي و زمينه در مطالعه. -ه
يا زمينه يعني آيه ، نزول شان مطالعه هم.است گرديده نازل
مطالعه هم و بوده‌اند وحي نزول ظرف كه عيني زمينه‌هاي
آن بعد و قبل آيات يعني دارد ، قرار آن در آيه كه سياقي
تفسير در قرآن از استفاده در داخل دوم شق كه است ، لازم
و تاريخي واقعيات از كسي اگر في‌المثل مي‌باشد ، نيز قرآن
فهم در باشد ، بي‌خبر منافقين و مشركين رفتار و وضعيت
و شد خواهد مواجه اشكال با توبه سوره مباركه آيات مراد
.گرديد خواهد بيجا تخصيص‌هاي و تعميم دچار
قرآن فهم در ديگر ركن عقلي استدلال و عقل از استفاده.و
در سلبي ، جنبه هم و دارد ايجابي جنبه هم نيز عقل.است
پي آيه مدلول لوازم به عقلي تحليل با ايجابي جنبه
سلبي جنبه.مي‌پردازيم آن تائيد يا به‌اثبات و مي‌بريم
و باطل را امري قاطعيت با عقل اگر كه است اين عقل دخالت
رد بايد آيه معناي در احتمال و فرض آن دهد تشخيص نامعقول
بودن جسم در ظاهر كه كلماتي معاني حمل روشن مثال يك.شود
با.آنهاست تحت‌اللفظي و ظاهري معاني به مي‌باشند خدا
مي‌گوئيم خداوند بودن جسم نفي در عقلي استدلال به اتكاء
ظاهري به‌معناي دست "فوق‌ايديهم يدالله" در يد از مراد
.نيست آن
كه است چيزي حداقل البته و است قرآن تفسير متدلوژي اين
نكات اين مراعات بدون كه تفسيري.شود گرفته درنظر بايد
حوزه وارد و نيست روشمند است ، بي‌اعتبار گيرد انجام
"تصادفا است ممكن هرچند بشود ، نمي‌تواند نظري مباحثات
هر قرآن كه است اصول اين گرفتن درنظر با درآيد ، درست
رعايت اصول اين آن در كه تفسيري و برنمي‌تابد را تفسيري
اصول همه پيامبر نبوت جز كه نمي‌رسد اينجا به هرگز گردد
.كند اعلام مشكوك را ديگر فروع و
در فوق قواعد و اصول كليه مراعات كه كنيم ذكر است لازم
فوق ، اصول بر علاوه.است لازم نيز روايات و احاديث فهم
تا نمود تحقيق نيز روايت اسناد در بايد روايات باب در
.گردد محرز معصوم از روايت صدور
اصل در هم كه است فقهي احكام بودن ظني حديث آخر نكته.7
افراط راه به محترم موءلف فقها به استنادش در هم و مسئله
ظني فقهي احكام همه كه نيست معتقد فقيهي هيچ.رفته‌اند
فقهي احكام در ضرورياتي به فقها همه بلكه مي‌باشند ،
.مي‌آورند بشمار ارتداد و كفر را آنها انكار كه معتقدند
احراز قطعي ادله با فقهي احكام از فقها كليه نظر طبق
مثل قطعي سيره و قرآن به مستند كه احكامي مانند مي‌شوند ،
معروفي جمله به گاهي زمينه اين دراست متواتر حديث
اما قطعي‌الصدور قرآن مي‌گويد ، كه مي‌شود استناد
باشند قطعي‌الدلاله است ممكن احاديث و است ظني‌الدلاله
علي‌رغم صورت اين به فقره اين مي‌باشند ، ظني‌الصدور اما
مراد و درست آنچه.است محصل غير سخني درالسنه اشتهارش
عارض ظني اگر ;است قطعي‌الصدور قرآن كه است اين علماست
ظني دلالتشان آيات همه اينكه نه است ، آن دلالت در شود ،
ظني‌الصدور روايات همه كه نيست اين مراد همچنيناست
است ، فراوان نيز قطعي‌الصدور روايات كه چرا مي‌باشند ،
روايات و نيستند قطعي‌الصدور روايات همه قرآن برخلاف اما
آيات هم اين بنابر.دارد وجود نيز ظني‌الصدور
آخر و قطعي‌الصدور روايات هم و دارد وجود قطعي‌الدلاله
.ربالعالمين الحمدلله ان دعوانا
اشكوري فنايي محمد
|
