بخش) - همه‌جانبه توسعه در فناوري
و معضلات ايران ، در
فناوري توسعه (پاياني
تنگناها
روحاني حسن دكتر
به "پيشرفت و توسعه در فناوري" مقاله نخست بخش در :اشاره
سياست ، و زندگي الگوي قدرت ، و توسعه در نقش‌فناوري
شد ، اشاره اقتصادي قدرت و اطلاعات ارائه فرهنگي ، مسائل
در فناوري توسعه تنگناهاي به مقاله اين پاياني بخش در
و ماهيت از صحيح درك عدم چون مباحثي چارچوب در كشور
فناوري ، توسعه براي جامعي نظام وجود عدم فناوري ، اهميت
گسترش و رشد براي لازم اعتبارات كمبود و مفقوده حلقه‌هاي
.مي‌گذرد نظرتان از كشور در آموزشي مشكلات و فناوري
انديشه گروه
كشور در فناوري توسعه تنگناهاي
بررسي و مطالعه مورد بايد فناوري زمينه در كه مهمي بحث
كشور در فناوري توسعه راه سر بر موجود مشكلات گيرد قرار
:كرد تقسيم مجزا قسمت دو به مي‌توان را مشكلات اين.است
به مربوط مستقيم به‌طور كه هستند مشكلاتي اول دسته
مي‌باشند فناوري با درگير بخشهاي و برنامه‌ها سازمانها ،
وجود (R&D) توسعه و تحقيق واحدهاي در كه مشكلاتي مثلا
امر به مربوط تنها كه هستند مشكلاتي دوم دسته.دارد
.است فناوري حوزه از خارج مشكل يك و نمي‌باشد فناوري
بر و دارد وجود اقتصاد دربخش كه ساختاري مشكلات مثلا
.مي‌گذارند اثر فناوري توسعه روند
فناوري اهميت و ماهيت از صحيح درك عدم -1
واقعي مفهوم زماني كشور در فناوري توسعه مشكلات بررسي
توسعه براي كافي عزم و اعتقاد كه مي‌كند پيدا را خود
ما كشور در كه موقعي تا باشد داشته وجود كشور در فناوري
در اساسي تلاش نيايد ، وجود به التزامي و اعتقاد چنين
اين بنابر.شد نخواهد انجام آن موانع رفع و شناخت راستاي
ما ، كشور در فناوري توسعه مشكل و مانع مهمترين و اولين
فقدان و فناوري اهميت و مفهوم از دقيق و صحيح درك عدم
.است فناوري توسعه برنامه‌هاي اجراي براي كافي عزم
به كشور سياستگذاران و مسئولين از برخي هنوز متاسفانه
پي خوبي به كشور توسعه در فناوري جايگاه و اهميت
برنامه كافي آينده‌نگري و دورانديشي عدم.نبرده‌اند
و جهان اقتصادي تحولات از كامل آگاهي عدم كشور ، ريزان
كه گرديده باعث دارد وجود آينده براي كه چشم‌اندازي
و نباشد برخوردار لازم اهميت از كشور در فناوري توسعه
لازم اصولي و اساسي سياستهاي كه شده باعث آگاهي عدم اين
.نگردد اتخاذ حوزه اين براي
فراگير و جامع نظام يك از ما متاسفانه كلي ، نگاه يك در
عرصه‌هاي در مشخصي نظامهاي و مولفه‌ها با فناوري توسعه
با متناسب كه مشاوره و مهندسي و فناوري انتقال پژوهشي ،
و هماهنگ تشكيلات از و نموده عمل اهداف با و نيازها
.هستيم محروم باشد ، برخوردار كارا مديريت
بر علاوه بلكه نيست ماشين‌آلات به منحصر تنها فناوري
شامل آنها از استفاده نحوه لازم ، دانش و ماشين‌آلات
فني دانش توسعه ، و تحقيق توانايي ساخت ، و طراحي توانايي
.مي‌باشد آن اجزاي از نيز مديريت و سازماندهي و اطلاعات و
و كارخانه‌ها از عبارت را فناوري صاحبنظران ، از برخي
فني دانش و متخصص انساني نيروي علاوه به صنعتي تجهيزات
فناوري توسعه اينها نظر از.مي‌دانند دانشگاهها از حاصل
توجه كه حالي در مي‌گردد منحصر بخش دو اين توسعه به نيز
خوبي به براي ، آن لازم سازماندهي و فناوري مختلف سطوح به
را فناوري نام به دانشگاه و صنعت از مستقل لايه‌اي وجود
نيز ويژه برنامه‌ريزي و مسئولان نيازمند كه ;مي‌دهد نشان
هيچگاه كه مي‌شود باعث لايه اين به توجه عدم.مي‌باشد
.نيابد تحقق نيز دانشگاه و صنعت بين انتظار مورد ارتباط
يعني فناوري اصلي هسته مسئله ، اين به توجه عدم دليل به
و تعمير و ساخت مهندسي طراحي مهندسي ، توسعه‌اي تحقيقات
لذا.است نگرفته قرار لازم توجه مورد نگهداري ،
صورت صنعت و دانشگاه بخش دو در كه عظيمي سرمايه‌گذاريهاي
يعني حلقه‌ها اين نبودن ارتباط در دليل است ، به گرفته
نداشته را ملاحظه‌اي قابل بازدهي صنعت و فناوري دانشگاه
.است شده منجر جديدي مشكلات به گاهي و است
كه مي‌شود روشن شود ، شناخته درستي به فناوري مفهوم اگر
.است آن به جامع نگاه نيازمند فناوري توسعه و برنامه‌ريزي
و تنوع تمام با تكنولوژي انواع به نياز مورد فني دانش
پايه رشته چند به پايه‌اي ، تحقيقات در دارند كه تكثري
تحقيق ، استانداردهاي و روشها.مي‌شوند ختم مهندسي و علمي
ديگر مسائل بسياري و پروژه مديريت سيستم ، طراحي و تحليل
.مي‌باشند هم به نزديك و شبيه
هيچيك عوامل ، ديگر نه و سرمايه نه طبيعي ، منابع نه امروز
موثر كشور اقتصادي اقتدار و توان فناوري‌در اندازه به
غني منابع از بهره‌مندي بدون كه كشورهايي بسا چه.نيستند
خود تكنولوژيكي رشد با تنها كلان ، سرمايه‌هاي و سرشار و
اگر.شوند مبدل دنيا در اقتصادي قدرتي به توانسته‌اند
افزوده ارزش صادرات ، كيفيت اقتصادي ، رشد در فناوري نقش
كمتر ، انرژي و منابع صرف با بيشتر درآمد كسب و كالاها
در نشود ، شناخته درستي به ما ارشد مسئولان براي
اقتدار ، مهم عامل اين از تصميم‌گيريها و برنامه‌ريزيها
.شد خواهد غفلت
كشور در فناوري توسعه براي جامعي نظام وجود عدم-2
از بيش در توسعه برنامه هشت اجراي و تدوين طول تمام در
جامع صورت به تكنولوژيكي توسعه برنامه هيچگاه دهه چهار
نشده تدوين فرهنگي و اجتماعي اقتصادي ، توسعه برنامه در
اقتصادي ، توسعه دوم پنج‌ساله برنامه در چند هر.است
حل براي ابزاري عنوان به فناوري (781374) اجتماعي
خطمشي يك عنوان به و گرديده ذكر كشور توسعه و مشكلات
ديگر اساسي خطمشي‌هاي در همچنين و آمده برنامه اساسي
بهره‌وري ، افزايش مانند) است شده تاكيد آن به برنامه
اقتصاد وابستگي كاهش جهت در تلاش و انساني نيروي تربيت
(نفتي غير صادرات توسعه و نفت از حاصل درآمدهاي به كشور
سياستهاي حوزه ، اين در دقيق برنامه‌ريزي عدم دليل به ولي
برنامه يك لازمه زيرا.گردد واقع موثر نمي‌تواند نيز فوق
و امكانات شرايط ، موجود ، وضعيت تعيين و بررسي بهينه ،
.است تكنولوژيكي نيازهاي و تقاضا همچنين و ظرفيتها
به فناوري توسعه برنامه‌ريزي مربوط مشكلات از زيادي بخش
.برمي‌گردد كشور در امر اين براي مشخصي مسئول وجود عدم
هماهنگي ايجاد به احتياج فناوري توسعه اينكه به توجه با
و تحقيق موسسه‌هاي دانشگاه ، از اعم مختلف بخشهاي در
و دارد كشور اقتصادي بخشهاي ساير و صنعت بخش توسعه ،
و منظم فعاليت حاصل است ، وابسته يكديگر به آنها فعاليت
منجر فناوري توسعه به نهايتا بخشها اين تمامي هماهنگ
جهت حوزه اين در فرابخشي مسئول يك وجود لذا.شد خواهد
.مي‌باشد ضروري و لازم مختلف بخشهاي هماهنگي
كشور فناوري نظام در مفقوده حلقه‌هاي برخي وجود -3
مثل عام زيربنايي تاسيسات بر علاوه تكنولوژيك ، توسعه
موضوعات از مجموعه‌اي اينها ، امثال و برق آب ، ارتباطات ،
مشاوره‌اي ، و مهندسي موسسات پژوهشي ، مراكز و موسسات همچون
و سازندگان سازي ، نمونه مراكز كيفي ، كنترل و استاندارد
.مي‌كند طلب را پيمانكاران
توسعه در اطلاع‌رساني و اطلاع حياتي نقش به توجه با
مهمترين شايد زمينه ، اين در موجود تنگناهاي و تكنولوژيك
به‌ويژه و اطلاعات ضعف از برخاسته تنگناهاي مسئله ،
مشخص كاملا وجه دو در را خود كه است تكنولوژيك اطلاعات
و صحيح جامع ، اطلاعات شديد كمبود اولاميدهد نشان
حداقل از نيز موجود اطلاعات اندك همين ثانيا و بهنگام
آوردن فراهم براي لازم مديريت و يافتگي نظام و تمركز
برخوردار تكنولوژيك توسعه در آن از بهره‌گيري امكانات
.نيست
مي‌دهند نشان بررسيها زيربنايي ، نهادهاي ساير زمينه در
مجموعه از كشور صنعتي -علمي ساختار برخورداري وجود با كه
و ابنيه تجهيزات ، ماشين‌آلات ، ) سخت‌افزارها از عظيمي
كنار در بنيادين تنگناهاي دليل به ساختار اين ،(تاسيسات
-علمي لازم پشتيباني و كارا اجرايي تشكيلات نبود
و مهندسي پژوهشي ، و مطالعاتي موسسات همچون تكنولوژيك ،
اين از بهينه بهره‌گيري از...و مديريت و طراحي مشاوره
مهندسي موسسات فعاليتهاي.است مانده محروم عظيم امكانات
و انساني نيروي اطلاعات ، ضعف به توجه با مشاوره‌اي و
و مانده باقي مقدماتي مطالعات محدوده در بيشتر مديريت
موارد در جز به تفصيلي ، طراحي و مطالعات در موسسات اين
استاندارد و استاندارد مهم مقوله.بوده‌اند عاجز محدود
است تكنولوژيك توسعه اساسي كارهاي و ساز از يكي كه كردن
.است فاحشي كاستيهاي دچار كشورمان در
اندك بسيار تجهيزات راه‌اندازي و نصب تخصصي موسسات تعداد
و تجهيزات كهنگي و كفايت عدم با نيز اندك تعداد همين و
عمومي تنگناهاي ساير و مناسب رويه‌هاي و روشها وجود عدم
از كشور صنعتي ساختار.هستند روبه‌رو فني و علمي موسسات
محروم عمومي پيمانكاري يا و پروژه مديريت موسسات وجود
ارزي هنگفت هزينه‌هاي است ناچار ترتيب اين به و بوده
.نمايد تحمل را خارجي موسسات خدمات از بهره‌گيري براي
توسعه و تحقيق جهت لازم اعتبارات كمبود -4
توسعه امر در مشكلات دهنده نشان شاخصهاي از ديگر يكي
توليد در تحقيقات هزينه سهم كمبود كشور ، در فناوري
درصد./از 4 كمتر سال 1371 تا شاخص اين.است ملي ناخالص
رشد دوم و اول پنج‌ساله برنامه در سهم اين.است بوده
.است رسيده درصد./سال 1373به 5 در و آغاز را نامنظمي
همواره سال 1367 تا نيز دولت بودجه در پژوهشي بودجه سهم
بيش سهمي بعد به سال اين از تنها و بوده درصد يك از كمتر
بودجه سال 1376 در كه طوري به.است داشته درصد يك از
.است بوده دولت عمومي بودجه درصد تحقيقات 38/1
و ايران ميان ملي ناخالص توليد در R&D هزينه سهم مقايسه
پتانسيل‌هاي كوچكي گوياي مي‌تواند ديگر كشورهاي مجموعه
هزينه‌هاي سهم.باشد تكنولوژيك تحول براي شده ذخيره
متوسط از حتي و 1985 ي1980 سالها در ايران در تحقيقات
آفريقايي ، كشورهاي توسعه ، حال در كشورهاي براي سهم اين
بوده پايين‌تر نيز لاتين آمريكا كشورهاي و عربي كشورهاي
كشورهاي براي سهم اين متوسط از سال 1990 در تنهااست
.است بيشتر آفريقايي
شاخص اين/تنها 45 ايران براي شاخص اين سال 1990 در
سال 1371نشان آماراست توسعه حال در كشورهاي براي
اجراي در متوسط طور به پژوهشگر هر سال اين در كه مي‌دهد
پروژه هر در ديگر عبارت به.است داشته مشاركت پروژه 5/1
.است بوده فعاليت به مشغول پژوهشگر./متوسط 68 طور به
انفرادي معمولاكوچك ، پروژه‌ها كه مي‌دهد نشان امر اين
هزينه‌هاي افزايش بنابراين.بوده‌اند تكراري احتمالا و
اخير سالهاي در پژوهشگران تعداد افزايش و توسعه و تحقيق
تكنولوژيك تحول ظرفيتهاي افزايش از نشانه‌اي نمي‌تواند
.باشد
كشور در آموزشي توان مشكل -5
نفر سال 1375 ، 1500807 در عمومي سرشماري نتايج براساس
.است داشته وجود كشور در عالي دوره‌هاي فارغ‌التحصيل
اين در كشورها ساير با مقايسه‌اي بتوانيم اينكه براي
به را عالي دوره فارغ‌التحصيلان نسبت باشيم داشته خصوص
شاخص براساس.مي‌دهيم قرار بررسي مورد مربوطه سن جمعيت
.است بوده درصد./ايران 9 براي نسبت اين انساني توسعه
صنعتي 2/19 كشورهاي و دنيا 8/3 سطح در رقم اين متوسط
بوده درصد كانادا 3/33 كشور در رقم بالاتريناست بوده
افزايش درصد سال 1375به 1/4 براي كشور در رقم اين.است
موسسات و دانشگاهها دانشجويان تعداد همچنين.است يافته
.است بوده بر 966970نفر بالغ سال 1375 در عالي آموزش
دانشجو نفر 1610نفر هزار هر 100 ازاء به ديگر عبارت به
صنعتي كشورهاي براي رقم اين.است داشته وجود كشور در
سطح و توسعه 732 حال در كشورهاي 3717 ،OECD نفر ، 3645
.مي‌باشد جهان 1451
دهد نشان را كشور آموزشي توان مي‌تواند كه ديگري شاخص
سال 1375 ، درميباشد عالي تحصيلات داراي شاغلان نسبت
از درصد كه 6/9 است داشته وجود متخصص شاغل نفر هزار 1403
به سال اين دراست مي‌شده شامل را كشور در شاغل جمعيت
متخصص انساني نيروي نفر هزار نفر ، 23 ميليون يك هر ازاء
اين آسيايي ميانگين به توجه با.است داشته وجود كشور در
از كشور است ، بوده نفر برابر 11686 كه سال 1985 در شاخص
بوده برخوردار مناسبي وضعيت از متخصص انساني نيروي نظر
(نفر 23442) جهان سطح متوسط از نسبت اين ولياست
شمالي آمريكاي به مربوط نسبت بالاترين.مي‌باشد پايين‌تر
هر ازاء به متخصص نفر داراي 126200 سال 1985 در كه است
.است بوده جمعيت نفر ميليون يك
ناخالص توليد از آموزش در كشور عمومي هزينه‌هاي سهم
رقم اين متوسط.است بوده درصد معادل 4 سال 1995 در داخلي
صنعتي كشورهاي و جهان 9/4 توسعه 8/3 ، حال در كشورهاي در
شرح بدين كشورها از برخي در رقم اين.است بوده درصد 2/5
چين 3/2 و انگلستان 5/5 آمريكا 3/5 ، كانادا 3/7 ، :است
ايران در دولت هزينه‌هاي از آن سهم همچنين.است بوده
به‌آموزش‌عالي‌و مربوط آن درصد كه 23 است بوده درصد 8/17
.است يافته اختصاص متوسطه و ابتدايي آموزشهاي مابقي
ميانگين كشور در آموزش وضعيت بررسي براي ديگر شاخص
سال در رقم اين.است سال بالاي 25 افراد تحصيل سالهاي
حال در كشورهاي متوسط.مي‌باشد سال ايران 9/3 در 1992
.است بوده سال جهان 2/5 و صنعتي 10 توسعه 9/3 ،
در آموزش وضعيت كمي نظر از كه است آن گوياي شاخصها اين
ولي مي‌باشد مناسب توسعه حال در كشورهاي به نسبت كشور
ديگر نكته دارد ، وجود صنعتي كشورهاي به نسبت بزرگي شكاف
را كشور در آموزش وضعيت كمي نظر از تنها ارقام اين اينكه
اطلاعات شده ارائه آمارهاي كيفيت از و مي‌دهند نشان
افراد تجهيز در آموزش كيفيت بحثنميدهد ارائه را دقيقي
آن به بايد كه مي‌باشد ، مهم بسيار دانش و علم سرمايه به
.نكنيم بسنده آموزش كمي رشد به تنها و نموده توجه
بپردازيم ، عالي آموزش كيفيت بررسي به بتوانيم اينكه براي
طريق از عالي تحصيلات داراي شاغلان پنهان بيكاري وضعيت
بهره‌وري.است بررسي قابل كار نيروي بهره‌وري ميزان
سالهاي 751345 خلال در عالي تحصيلات داراي شاغلان
دوره 751370 در كاهش اين و است بوده كاهش به رو همواره
درصد منفي 3/10 رشد از و است شده برخوردار بيشتري شدت از
كه گرفت نتيجه مي‌توان بنابراين.است بوده برخوردار
به نسبت عالي تحصيلات داراي شاغل جمعيت افزايش علي‌رغم
نشان آنها بهره‌وري كاهش فوق دوره طي شاغل جمعيت كل
جمعيت ميزان با كشور اقتصادي ساختارهاي تناسب عدم دهنده
گواهي ديگر ، عبارت به يا و است عالي تحصيلات داراي شاغل
مواد مفاد و آموزش نظام بين مناسب ارتباط عدم بر است
.كار بازار نيازهاي با درسي
اقتصادي نظام به مربوط مشكلات -6
عملكرد كه دهد رخ كشور در مي‌تواند زماني فناوري توسعه
فناوري مختلف سطوح كه باشد گونه‌اي به كشور اقتصادي نظام
هر شد اشاره آن به قبلا كه همانگونه.نمايد فعال را
اگر.مي‌باشد تقاضا و عرضه يك داراي فناوري سطوح از كدام
گرفته شكل گونه‌اي به اقتصادي نظام ساختار و نهادها
و نوآوري ترغيب و تشويق به منجر آنان عملكرد كه باشند
و فعاليت هرگونه نگردد ، توليدكنندگان در خلاقيت و ابداع
خواهد بي‌اثر كشور در فناوري توسعه جهت در سياستگذاري
ندارد وجود پويا رقابت كه اقتصادي نظام يك در زيرابود
محصولات ارائه به سود ، به رسيدن براي توليدكنندگان و
ابداع براي انگيزه‌اي و ندارند نياز بهتر كيفيت با جديد ،
استفاده طريق از بنگاهها اين سود و ندارد وجود نوآوري و
مختلفي امتيازات و تسهيلات از برخورداري و رانتها از
خدماتي و كالاها براي تقاضايي نتيجه در مي‌گردد ، برآورده
وجود مي‌آيد ، به‌دست فناوري ديگر سطوح فعاليت از كه
.ندارد
مالكيت ، نوع گذشته ، دهه‌هاي در صنايع شكل‌گيري نحوه
اعتبارات و امتيازات صنايع ، از دولت مختلف حمايتهاي
بازار در دولت كه متعددي دخالتهاي آنان ، به يافته اختصاص
توليدكننده تا داده‌اند هم دست به دست همگي دارد محصولات
اين در.باشد نداشته ابداع و نوآوري براي انگيزه‌اي
اكتفا ماشين‌آلات واردات بر بيشتر توليدكننده شرايط
.است نديده فناوري توسعه و جذب به نيازي و نموده
ايران در فناوري و علم توسعه محورهاي
فناوري و علوم توسعه محورهاي توسعه سوم برنامه قانون در
در كشور قابليت‌هاي ملي ، توسعه نيازهاي به معطوف كشور در
فناوري و علوم فرايند در سهيم‌شدن و مختلف زمينه‌هاي
و تحقيقات آموزش ، بيشتر هدفمندكردن جهت در و بوده جهاني
.است گرفته صورت پيش‌بيني‌هايي فناوري
امر در شده پيش‌بيني همچنين توسعه ، سوم برنامه قانون در
به تحقيقات جايگاه آن ، اهداف به دستيابي و ملي توسعه
و مسائل حل جهت در كاربردي تحقيقات كه گردد تبيين نحوي
و اجتماعي و اقتصادي بخشهاي تقاضاي به معطوف و مشكلات
تحقيقات و بوده غيردولتي و دولتي بخش مالي منابع به متكي
.باشد دولتي منابع و دولت سياستهاي به معطوف بنيادي
فناوري انتقال پيرامون بحثي
سازمان‌يافته است راهبردي فناوري انتقال علمي ، ديدگاه از
براي توليد و ساخت مراحل تا ايده‌ها شروع مرحله از كه
در فناوري انتقال.دربرمي‌گيرد را مصرف‌كنندگان استفاده
و توسعه فرايند به علمي اصلي ايده از گذار مراحل طول
بين مسير تمامي در بايد ايده جستجوي.مي‌گيرد صورت ساخت
ندارد وجود خاصي نقطه هيچ زيرا شود ، انجام توليد و علم
ساير از بيشتر آنجا در ايده‌هايي چنين يافتن احتمال كه
.باشد نقاط
تكميل ، حال در ايده‌هاي ارتباط فناوري ، انتقال عملي مفهوم
مزبور مسير در.است شده كامل ايده‌هاي با تعامل در
مبدا با بالاتر سطح در تكميل حال در ايده‌هاي مرتبطشدن
شخص فن ، يك پردازش در.مي‌پيوندد وقوع به علمي ايده‌هاي
متخصصان.است لازم مناسب مكان و مناسب زمان مناسب ،
پايين‌تر معمولا ايده‌ها ، واسطه‌گران يا فناوري انتقال
و مي‌كنند جستجو را موقعيت‌ها علمي ، اكتشافات مرحله از
و ايده‌ها ربط براي لازم توانايي فاقد علم ، غيراهل فرد
كاربردهاي به مسير پايين در بعدها كه است بسياري مفاهيم
.مي‌شوند منجر توليدي
توليد و تكنولوژي علم ، نهادهاي في‌مابين روابط
بررسي‌هاي.كشورهاست تكنولوژي و علم موقعيت تبيين‌كننده
در توليد و تكنولوژي علوم ، نهادهاي كه مي‌دهد نشان موجود
با تنگاتنگ و نزديك ارتباطي در توسعه‌يافته كشورهاي
.هستند يكديگر
بود سال 1957 در بار اولين امروزه دنياي علمي ادبيات در
در و گرفت قرار اشاره مورد فناوري انتقال واژگان كه
را پژوهشگران جدي توجه به‌تدريج موضوع اين دهه 60 اوايل
تا 80 ، دهه 60 اواسط از توجه ، اين پي در.كرد جلب خود به
به‌شدت فناوري انتقال به مربوط نوشته‌هاي ميزان بر
آمريكا متحده ايالات در شناختي كتاب بررسي يك.شد افزوده
تا تعداد اين داردكه اشاره مقاله و كتاب عنوان به 1200
.است رسيده عنوان 2هزار از بيش به 1980
آن وسيع معناي در را تكنولوژي مشهور ، نسبتا تعريف يك
و سازمانها خاص ، دانش شامل مجموعه‌اي":از مي‌داند عبارت
مهارتهاي و تجهيزات و ابزارها ماشين‌آلات ، شيوه‌ها ،
جامعه مطلوب فراورده‌هاي تا مي‌شوند جمع هم با كه انساني
تكنولوژي انتقال تعريف ، اين به توجه با ".كنند توليد را
ديگر جاي به جايي از توليد شيوه يك كه مي‌شود مطرح زماني
پژوهشي آزمايشگاه يك از مي‌تواند انتقال اين.شود منتقل
به توليدي جايگاه يك از يا توليدي مركز يا جايگاه يك به
فناوري ، مسايل محققان.گيرد صورت ديگري توليدي جايگاه
و "عمودي" انتقال را توليد و توسعه پژوهش ، محور بر حركت
"افقي" انتقال را ديگر مركز به توليد مركز يك از حركت
.ناميده‌اند
تكنولوژي انتشار و تكنولوژي انتقال فرايند بين
جابه‌جايي" انتقال كه معني اين به.دارد وجود تفاوت‌هايي
جابه‌جايي" انتشار كه حالي در است ، "تكنولوژي هدف‌دار
برمبناي كمتر و تقليد برمبناي بيشتر تكنولوژي
".است برنامه‌ريزي
ديگر ، كشور به كشور يك از فني دانش عناصر انتقال
:قبيل از ;پذيرد صورت متفاوت طرق از مي‌تواند
همچون چاپي اطلاعاتي وسايل ديگر و نشريه كتاب ، -1
-شده2 ثبت اطلاعات و استانداردها تجاري ، نوشته‌هاي
و تماس‌ها -مقصد3 كشور به مبدا كشور از آموزش انتقال
گردهمايي ، مسافرت ، طريق از غيررسمي پرسنلي مشاهده‌هاي
و اطلاعات مبادله -توليد4 مراكز از بازديد و جلسه
استخدام -فني5 تعاون برنامه‌هاي طريق از كاركنان
-مشاوره‌اي6 ترتيبات برقراري و خارجي كارشناسان
و نوشته‌ها با همراه تجهيزات ، و ماشين‌آلات واردكردن
واسطه‌اي محصولات واردكردن -مربوطه7 فني اطلاعات
-معكوس9 مهندسي -برند8 تكنولوژي كه آنهايي به‌ويژه
;واردكنندگان توسط آموزش‌دهي و استانداردها مشخصات ، تهيه
حق مهارت ، از مناسب استفاده براي رسمي موافقت‌هاي -10
-تجاري11 علايم و توليد فرايندهاي اختراع ، انحصاري
را فني دانش ضروري عناصر كه خارجي مستقيم سرمايه‌گذاري
.مي‌آورد خود همراه به
عمومي فني دانش انتقال براي هم سازوكارها ، اين از برخي
كه خاص فني مهارت و اطلاعات انتقال براي هم و مفيدند
لازم معين محصولي توليد يا خاص فرايندي از استفاده براي
دانش انتقال كلي‌تر هدف‌هاي براي تا 5 رديف‌هاي 1.است
هستند سازوكارهايي بيشتر تا 11 رديف‌هاي 6است كارآمد
.توليد براي موردنياز تكنولوژي ويژه بخشهاي انتقال خاص
تكنولوژي ارزيابي شاخصهاي
تكنولوژيكي موقعيت بيان‌كننده كه نماگرهايي كه مي‌دانيم
زمره در و برخوردارند زيادي اهميت از هستند ، كشور يك
امكان شاخصها اين.مي‌شوند طبقه‌بندي استراتژيك شاخصهاي
محقق را استراتژيك سياستگذاري‌هاي و كلان هدف‌گذاري
.مي‌سازند
براساس تكنولوژي شاخص "اسكاپ" سوي از دهه 80 اوايل در
سخت‌افزار ، انسان‌افزار ، :يعني آن متشكله عوامل
اين براساس.گرديد تعريف اطلاعات‌افزار و سازمان‌افزار
موقعيت تعيين به‌كار دست ايران در سازمانها برخي تعريف
كه مطالعاتي آخرين.گرديدند كشور در تكنولوژي شاخصهاي
تصوير رسيده ، انجام به صنعتي شاخه حول 13 زمينه اين در
.مي‌دهد نشان شاخه‌ها اين در را آن موانع و موجود فناوري
عوامل بين آشكاري ناترازي كه است آن گوياي تصوير اين
برخي در كه مي‌سازد نمايان مطالعه همين.دارد وجود مذكور
برخي از حتي ايران در ماشين‌افزار وضعيت صنعتي فعاليتهاي
در كه حالي در بوده برتر پيشرفته ، بسيار كشورهاي از
اصلا وضعيت انسان‌افزار ، و سازمان‌افزار حوزه‌هاي
مي‌سازد مشخص نمايان نحوي به بررسي ايننيست رضايت‌بخش
جهت در منابع هدايت چگونگي و "تكنولوژي مديريت" موضوع كه
قرار مسئولان توجه مورد بايسته به‌نحو تكنولوژي توسعه
.نيست برخوردار كافي توجه از نيز اكنون احتمالا و نداشته
دموكراسي و اقتصادي رشد تكنولوژي ، رشد
توسعه درحال كشورهاي از بسياري ميان در مشترك ميراث يك
گذشته‌اي در را اروپايي‌ها توسط استعمار طعم كه است
طور به سرانجام كشورها اكثر چه اگر ;چشيده‌اند نزديك
ماهيت در حال اين با ;يافتند دست سياسي استقلال به رسمي
و اقتصادي سياسي ، توسعه بر آن اثرات و استعمار تجربه
تفاوت‌هاي آفريقا و آسيا آمريكا ، قاره تكنولوژيك‌در
.دارد وجود چشمگيري
مستعمرات ، صفر بيشتر اقتصادي رشد نرخ استعمار ، دوران در
و اروپا در اقتصادي رشد كه دوره‌اي در.بود اندك يا
در داشت ، جريان به‌سرعت و علي‌الدوام شمالي آمريكاي
.مي‌شد افزوده فقر ميزان بر آسيا ، در بخصوص ديگر كشورهاي
هم توسعه ، درحال كشورهاي اصلي دغدغه‌هاي از يكي بنابراين
و خود بين فاصله از كاستن استقلال ، از پس وهم قبل
.است بوده صنعتي كشورهاي
سطح توسعه ، درحال كشورهاي ويژگي اصلي‌ترين حاضر درحال
امر در تكنولوژي از اندك استفاده و صنعتي فعاليت پايين
آنها اقتصادي بازده سطح بنابراين.مي‌شود خلاصه توليد ،
سطح آن بر علاوه.است پايين كارگران بهره‌وري و نازل
در طبيعي منابع از دارد ، رواج كم‌كاري بالاست ، بيكاري
نيز دانش و سرمايه كمبود مي‌شود ، استفاده كم بسيار دسترس
اين اقتصادي رشد راه در موانعي اينها همه.است دركار
غالبا استعماري ، گذشته و فقر اين ، بر افزون.كشورهاست
كشورهاي به مداوم‌شان اقتصادي و سياسي وابستگي به
.مي‌شود منجر صنعتي ثروتمند
توسعه درحال كشورهاي غالب اين‌چنين ، پيشينه‌اي خاطر به
سياسي ، واستقلال اقتصادي بازده رشد هدف دو به اكنون
يا فقر ، امحاي مثل فرعي‌اي اهدافميدهند بالايي اولويت
بعداز به امور اين تدبير يا مي‌گيرد قرار رشد مسئله ذيل
صورت همين به.مي‌شود وانهاده (رشد يعني)اصلي هدف تحقق
تقويت جهت در هدفي عنوان به اقتصاد بر دولت كنترل افزايش
يعني توامان هدف‌هاي اين.مي‌شوند شمرده اصلي اهداف
در توجه مورد مسئله‌اي صورت به سياسي ، و اقتصادي اهداف
درآمده تكنولوژي انتقال به مربوط سياستهاي و تحقيقات
و مي‌كنند تقويت را يكديگر گاه يادشده دوگانه اهداف.است
.است هم خلاف جهتي در حركتشان سوي و سمت گاه
رابطه و طرف يك از اقتصادي رشد و تكنولوژي نزديك پيوند
چند سياستهاي تبيين مشخص طور به سياست ، با اقتصاد آشكار
اجتنابناپذير را اشاره مورد حوزه‌هاي در سازگار و وجهي
از بسياري چالش‌هاي كه مي‌رسد نظر به چنين.مي‌سازد
عمدتا تكنولوژي ، و علوم زمينه در توسعه درحال كشورهاي
.مي‌پذيرد تاثير كشورها اين توسعه اصلي موانع از
مي‌آيد ، حساب به اصلي گاه چالش كه فراگفتمان‌هايي از يكي
را دموكراسي برخي ، كه است آن واقعيتاست دموكراسي مقوله
كه معتقدند و مي‌دانند مرج و زمينه‌سازهرج جامعه در
از.مي‌دهد قرار تهديد مورد را دستاوردها تداوم‌نهادهاو
و دارند دقيقي غير تلقي دموكراسي مورد در برخي ديگر سوي
رافع و توسعه اصلي بسترساز را آن آن ، كردن ايده‌آليز با
دقيق‌تر ديدگاه به رسيدن براي.مي‌شناسند موانع عمده بخش
مورد باب اين در را كشورها تجارب بايد زمينه اين در
نكته اين بر مي‌توان تنها اينجا در.دهيم قرار ارزيابي
اين در معاصر و تاريخي موفقيت‌آميز نتايج كه كرد تاكيد
به‌ويژه آن ابعاد كليه در توسعه كه مي‌دهد نشان زمينه
عواملي به ديگري عامل هر از بيش تكنولوژي و علم توسعه
سياسي و اقتصادي بازارهاي در پذيرش داخلي ، ثبات:مانند
سياستگذاري‌هاي در دولت نسبي استقلال بين‌المللي ،
دستگاه و سالم زيربناي غيردموكراتيك ، يا دموكراتيك
و گروهها ميان توافق وحداقل فساد كاهش توانا ، اجرايي
به چنين بنابراين.دارد بستگي رشد اهداف درباره جناحها
روند در آن نقش از اكثري يا اقلي تلقي كه مي‌رسد نظر
.باشد برخوردار كافي دقت از نمي‌تواند توسعه
|
