نگاهي‌ديگر از گلستان استان ويرانگر سيل علل
درايران بيابان شاخصهاي شناخت ضرورت
آجي‌گل تالاب بشناسيم را ايران تالابهاي
نگاهي‌ديگر از گلستان استان ويرانگر سيل علل
درايران بيابان شاخصهاي
شناخت ضرورت
كرده‌اند ، اشغال را كره‌زمين سطح %جهان 3525 خشك مناطق
محدوديت‌هاي كه است اين نشان‌دهنده وسيعي دامنه چنين
توليد ظرفيت رويشي ، تيپهاي اقليمي ، شرايط نظر از زيادي
عرض در بيشتر مناطق اين.دارد وجود دنيا در...و غذا
پژوهش و مطالعه.گرديده‌اند واقع درجه جغرافيايي 3015
شده آغاز آفريقا در اروپاييان استعمار زمان از بيابانها ،
داده‌اند ، انجام گسترده‌اي مطالعات خود اهداف براي كه است
از و نبوده كامل و جامع مطالعات اين اغلب اما
كه به‌طوري است ، گرفته انجام متفاوتي ديدگاه‌هاي
ژئو زمين‌شناسان ، گياه‌شناسان ، اقليم‌شناسان ،
نظرات و عقايد يك هر..و اكولوژيست‌ها مرفولوژيستها ،
شاخصهاي تنها آن از پيش البته.كرده‌اند اعمال را خود
متوسط) بارش عامل فقط اقليمي شاخصهاي بين از و اقليمي
جمله از مختلف مناطق طبقه‌بندي براي (ساليانه بارش
برخي تركيب با سال 1948 در.است شده استفاده بيابان
خشك مناطق طبقه‌بندي "وايت تورنت" توسط اقليمي شاخصهاي
در داشت سال 1986بيان در "ورگر"كه حالي در.شد ارائه
ميعان سال هر در مه طريق از كه آبي مقدار ناميب بيابان
ريزش‌هاي همچنين و است بارش ميلي‌متر معادل 130 مي‌يابد
مهم منبع يك بيابانها ، از شماري در شبنم دائمي و منظم
بارندگي ميانگين كه ديگر مناطق از برخي در.است رطوبتي
بيابان عنوان به هنوز است ممكن است ميلي‌متر ساليانه 500
محدود سال از كوتاهي بخش به باران بيشتر چون.شوند تلقي
اين كه مي‌افتد اتفاق پراكنده طور به ريزش‌ها يا مي‌شود
و شود سيل آمدن بوجود باعث كوتاه‌مدت در است ممكن روند
كرد گزارش سال 1979 در "بل".است شدن بياباني عامل خود
خشك مناطق برخي در ساعت ، يك در باران ريزش حداكثر كه
بارش متوسط اينجا در كه است ، بوده ميلي‌متر استراليا 280
كل ميانگين %حدود 6025 كه است گرديده محاسبه ساعت در 24
.است شده مشاهده بيابانها از برخي در ساليانه بارش
و بارش عامل تنها بيابان مرزهاي شناخت براي بنابراين
از بايد بلكه نمي‌كند كفايت اقليمي عوامل آن از فراتر
كشور مختلف مناطق براي را بيابان شاخصهاي مختلف ، جوانب
در اخير سيلابهاي كه مي‌رسد نظر به چنين.نمود بررسي
بهشهر نكا ، كلاله ، آزادشهر ، مينودشت ، ) كشور شمالي شهرهاي
.باشد موضوع اين اثبات براي محكمي دليل (..و
خاطرنشان تهران دانشگاه استاد خليلي علي دكتر آقاي
در ايران خشك و فراخشك اقاليم پوشش زير مساحت كه مي‌كند
به (يافته گسترش دمارتن سيستم) جاماب طبقه‌بندي سيستم
/و 15 برابر 54/35 كه مربع كيلومتر و 472562 ترتيب 573884
كيلومتر مجموع 1046446 در و است كشور مساحت از 29درصد
.برمي‌گيرد در را كشور مساحت كل از درصد و 69/64 مربع
اهميت حائز بسيار ايران مختلف اقاليم از طبقه‌بندي چنين
محدوده كامل‌تر و دقيق‌تر بهتر ، شناخت براي اما.است
آقاي.نمود تلفيق ديگر شاخصهاي با آنرا بايستي بيابان
جلد كاربردي ژئومرفولوژي كتاب در ،(1377)احمدي حسن دكتر
را بيابان ايران ، شرايط به توجه با است شده يادآور دوم
:داد قرار بررسي مورد زير شرح به معيار سه با مي‌توان
دما ، بارش ، ميزان)اقليمي و هوايي و آب معيارهاي -الف
(...و تبخير
ژئومرفولوژي ، زمين‌شناسي ، )زمين به مربوط معيارهاي -ب
(خاكشناسي
گياهي پوشش و اكولوژيكي معيارهاي -ج
بسنده ژئومرفولوژي و اقليمي معيارهاي به فقط كتاب اين در
.است شده
مهم شاخصهاي از يكي به‌عنوان گياهي پوشش عامل امروزه
از برخي كه به‌طوري.مي‌گردد تلقي بيابان تعيين براي
طوري تخريب روند بيابان در كه باورند اين بر صاحبنظران
يا مي‌شود ، گياهي پوشش مداوم رفتن بين از باعث كه است
بيابان دارد ، قهقرايي سير پوشش كه منطقه‌اي در به‌عبارتي
با بنابراين.است شدن بياباني حال در يا مي‌شود گفته
استانهاي) كشور شمالي مناطق در هرازگاهي كه اين به عنايت
مي‌پيوندد ، به‌وقوع سيل(گلستان و مازندران گيلان ،
از سيل كه داشت توجه بايد رسيد ، مهم اين به مي‌توان
.است بياباني‌شدن عامل خود و است بيابان خصوصيات
را زيادي منابع دنيا پيشرفته كشورهاي در حاضر حال در
اما.مي‌كنند صرف بيابانها اصلاح حفاظت ، احياءو براي
گسترش از جلوگيري و بيابان‌زدايي مساله متاسفانه
اغلب توسعه‌نيافته ، و توسعه حال در كشورهاي در بيابانها
به نسبت سريع واكنشي به‌عبارتي دارند انفعالي ماهيت
خاك ، فرسايش سيل ، شدن جاري قبيل از پيش‌آمده مشكلات
كشور در مي‌شود ملاحظه چنانچه.مي‌باشد...و سدها پرشدن
گروهي ، رسانه‌هاي نظر اخير سيل جاري‌شدن با نيز ما
معطوف امر اين به...و ذي‌ربط سازمانهاي مسئولين ،
خسارات سيل مجددا كه زماني تا مدتي از بعد و مي‌گردد
در.مي‌شود سپرده فراموشي دست به كند ، وارد مالي و جاني
گسترده ، تحقيقات و مطالعات به نياز مناطق اين كه حالي
خيلي هزينه‌هاي صرف و موقع به اجراي دقيق ، برنامه‌ريزي
خشك مناطق وسيع سطح به توجه با اميدواريم كه دارد ، زيادي
و مطالعات كشورمان ، در مناطق اين گسترش و بياباني و
به دادن اهميت با و پذيرد صورت گسترده‌اي پژوهش‌هاي
به و نموده جلوگيري بيابان‌زايي از بيابان‌زدايي مسئله
ديگر شاءالله ان كه برسيم مناطق اين در پايدار توسعه
چنين.نباشيم كشور در سيل از ناشي دلخراش حوادث شاهد
مربوطه ، سازمانهاي مسئولين ، تاكيد و توجه مستلزم چيزي
.مي‌باشد ملي عزم درنهايت و مردمي مشاركت
فرامرزي مرزبان مهندس
بياباني مديريت ارشد كارشناس
:منابع
دوم ، جلد كاربردي ، ژئومرفولوژي احمدي ، حسن ، 1377 ، -1
تهران دانشگاه
خشك ، مناطق اقليم‌شناسي درسي جزوه علي ، 1378 ، خليلي ، -2
تهران دانشگاه
مناطق اكوسيستم‌هاي درسي جزوه محمود ، 1378 ، كرمي ، -3
تهران دانشگاه خشك
آجي‌گل تالاب بشناسيم را ايران تالابهاي
عرض ، 37 و 24 شرقي 54طول ، در 40:آجي‌گل تالاب
هموار اراضي در تالاب اين.دارد قرار گلستان استان شمالي
در تركمنستان و ايران مرز نزديكي در صحرا تركمن مسطح و
توابع از تپه اوخي روستاي مجاورت در برون داشلي بخش
.است شده واقع گلستان استان شرقي شمال در گنبد شهرستان
هكتار مساحت320
.آزاد آبهاي سطح از پايين‌تر متر چهار:ارتفاع
تركمن مسطح و هموار اراضي در كه آجي‌گل تالاب:كلي نگرش
از يكي است شده واقع تركمنستان مرز نزديكي در و صحرا
رامسر كنوانسيون فهرست در كه است بين‌المللي تالابهاي
پرندگان زادآوري كانونهاي از تالاب اين.است گرفته قرار
اهميت داراي اين‌لحاظ از و است كنارآبزي و آبزي مهاجر
.مي‌باشد
در كه كشيده است تالابي آجي‌گل ، تالاب:فيزيكي خصوصيات
گياهان.است نموده پيدا امتداد غربي -شرقي امتداد
را تالاب از وسيعي نسبتا سطح تالاب آب در بن و حاشيه‌اي
داشت اظهار مي‌توان به‌طوري‌كه.است داده اختصاص خود به
پهنه.است پوشانده را تالاب سطح از درصد حدود70 در كه
فرا غربي ناحيه در را تالاب از كمي سطح تنها آب باز
مياني ناحيه در متر معادل 3 تالاب عمق حداكثر.است گرفته
داراي تالاب اين.است متر آن5/1 متوسط عمق و مي‌باشد
.مي‌باشد شور تا شور لب آب
هوپرور است تالابي آجي‌گل ، تالاب:اكولوژيكي خصوصيات
در بن حاشيه‌اي آبزي گياهان آنرا از زيادي سطح كه (غني)
كه تالاب متراكم و انبوه گياهي پوشش.است گرفته فرا آب
مي‌باشد...و گزو سازو ، لويي ، ني ، نظير گونه‌هايي شامل
زمستانگذراني و جوجه‌آوري براي را مناسبي بسيار زيستگاه
.است نموده فراهم مهاجر آبزي پرندگان
سازمان چهارگانه مناطق جزو آجي‌گل تالاب:حفاظتي وضعيت
و ماموران كنترل و نظارت تحت همواره ولي نمي‌باشد
شده‌قرار انجام شكار و صيد ميزان مورد در محيطبانان
.دارد
غيرقانوني و بي‌رويه شكار:تهديدكننده عوامل و مخاطرات
چراي كنار در كه است اقداماتي جمله از صيادي فعاليت و
حاشيه‌اي گياهان قطع جاده‌سازي ، عمليات دام‌ها ، بي‌رويه
به تالاب آب تخليه و غيربومي گونه‌هاي معرفي آب ، در بن و
را تالاب ماهي‌موجوديت پرورش و كشاورزي اهداف منظور
.مي‌كند تهديد
ناشي آبهاي جمع‌آوري در تالاب اين:هيدرولوژيكي عملكرد
آن ذخيره و رسوبگذاري همچنين و منطقه فصلي سيلابهاي از
.دارد مهمي و اساسي نقش
و صيادي:سرزمين از استفاده و اجتماعي -اقتصادي ارزشهاي
فصل در كه است فعاليتهايي جمله از آبزي پرندگان شكار
مي‌گيرد انجام منطقه اهالي از برخي توسط زمستان و پائيز
از دام‌ها چراي.مي‌دهد تشكيل را آنها درآمد از بخشي و
آنها قطع اوقات بعضي و تالاب آب در بن و حاشيه‌اي گياهان
ديگر از حصير ساخت و توليد و احشام تغذيه منظور به
تالاب آب.مي‌گردد محسوب تالاب اجتماعي -اقتصادي ارزشهاي
پرورش استخرهاي و كشاورزي اراضي آبياري مصارف جهت آجي‌گل
.مي‌گيرد قرار استفاده مورد ماهي
مهاجر پرندگان از وسيعي طيف:توجه قابل جانوران
ساير و تالاب اين در را مدتي (جوجه‌آور و زمستانگذران)
فلامينگو ، نظير اين‌گونه‌ها.مي‌گذرانند همجوار تالابهاي
قوي پاخاكستري ، پليكان سفيد ، پليكان سفيد ، پيشاني غاز
توجه مورد بين‌المللي لحاظ از..و فريادكش قوي و گنگ
در گنجشك‌سانان از ديگر برخي و تالابي سنقر.مي‌باشند
.مي‌كنند جوجه‌آوري تالاب اين
و معمولي روباه گراز ، مي‌توان منطقه پستانداران از
ليبي جرد و بزرگ جرد تشي ، شغال ، گرگ ، دشتي ، گربه تركمني ،
.برد نام را بلند پشت‌گوش خار و كور موش و
گياهان را تالاب سطح %حدود 70 در:توجه قابل گياهان
رويش و پرآبي فصل در.است گرفته فرا آب در بن و حاشيه‌اي
فرا را تالاب سطح بيشتر آبزي گياهان بهار فصل در به‌ويژه
.مي‌گيرد
|
