چشم از..ايران در غربي باستانشناسان
غربي
نه‌تنها گذشتگان ، ميراث از يافتن آگاهي و شناخت:اشاره
بلكه مي‌سازد آشنا آنها زندگاني شيوه‌هاي با را ما
و معقولتر شيوه‌هاي ايجاد براي مي‌دهد ما بدست معياري
درون واقع در كه ايران باستانشناسي دانش.زندگي بهتر
ميراثهاي بازيافت و كاوش در گرفته ، شكل ايرانشناسي
ايران باستانشناسي امروزهاست بوده پيشتاز ايران فرهنگي
درآمدن و گشته برخوردار پيچيده‌اي و گوناگون جنبه‌هاي از
و ژرف مطالعات نيازمند عرصه‌ها اين از هركدام به
در است ترجمه‌اي مي‌آيد ، پي در كه مطلبياست دامنه‌داري
دوران و باستان دوران) ايران در باستانشناسي تاريخچه باب
.مي‌گذرد گرامي خوانندگان نظر از كه (اسلامي
ايران‌باستان هنر كاشف و كاوشگر ديولافوا ،
و جاده‌سازي رشته در را خود تحصيلات ديولافوا مارسل
به كه علاقه‌اي دليل به وي.رسانيد پايان به پل‌سازي
در داشت ، غربي و شرقي هنر بين ارتباط يافتن و شرق شناخت
عهد بناهاي مطالعه منظور به كه گرفت تصميم سال 1881
طولاني سفر ماه طول 14 در وي.كند سفر ايران به ساساني
هزار شش به نزديك مسيري داد ، انجام خويش هزينه به كه
مرحله در و كرد طي بين‌النهرين و ايران در را كيلومتر
مجذوب نخست وي آنجا در.آمد خوزستان به خود سفر پاياني
خود اقامت مدت در وي.گرديد شوش بي‌نظير عظمت و زيبايي
.بود شده آشنا رومي تمدن بقاياي و آثار با الجزاير در
درخصوص تحقيقات انجام در را وي لودوك ويولت با وي ملاقات
.ساخت راسخ‌تر و ترغيب غربي وهنر شرقي هنر بين ارتباط
معماري اسلامي ، بناهاي معماري در كه بود متقاعد وي
و تحقيق.است كرده ايفا عمده‌اي نقش ساساني دوره ايراني
محسوب ايران به وي سفر اصلي انگيزه زمينه ، اين در كاوش
مي‌كرد ، تهديد را وي سفر اين در كه خطراتي عليرغم.مي‌شد
.كرد همراهي سفر اين در را وي نيز ديولافوا ژان همسرش
سفر يادداشت‌هاي نگارش و بناها و آثار از عكاسي كار ژان
.داشت برعهده را وي
با دهد ، راه خويش به ضعفي بي‌آنكه و راسخ عزمي با وي
به را سفر نهايي گزارش سفرسرانجام مشقات تمامي قبول
.ساخت منتشر "Tour du monde" مجله در رنگي و دقيق شكلي
سفر حين در مردانه لباس‌هاي پوشيدن با شجاع زن اين
.كرد عرضه پاريس علمي مجامع در را خويش از نو شخصيتي
روياي و مارسل شوق از نتوانست موانع اين تمامي ليكن
سال1884 در مارسلبكاهد شوش در كاوش براي وي ديرينه
تا آمد آن بر "ايران باستان عهد هنر" كتاب انتشار با
ملاقات از پس سرانجام.نمايد تامين را خود آتي سفر هزينه
به مارسل فرانسه وقت ملي موزه‌هاي مدير روشو لوئي با
بابن ، شارل از مركب فرانسه باستانشناسي هيات همراه
.كرد سفر ايران سمت به ديولافوا ژان و هوسه فردريك
عليرغم باستانشناس ، زوج اين‌دو كاوش‌ها ، اول فصل طول در
گرماي نظير بودند روبه‌رو آنها با كه فراواني مشكلات
آذوقه تامين و سكنه با ارتباط برقراري عدم طاقت‌فرسا ،
از كامل گزارشدادند ادامه خويش كاوش‌هاي به نياز ، مورد
يادداشت‌هاي دفتر در مارسل همسر را سفر اين روزانه وقايع
.كرد اقدام نيز آن انتشار به بعدها كه مي‌كرد ثبت روزانه
مردم خشم دليل به ايران وقت پادشاه بعد مدتي سرانجام
را كاوش‌ها توقف دستور خارجي‌ها ، حضور به نسبت منطقه
.كرد صادر
داريوش ، كاخ محدوده در گرفته صورت كاوش‌هاي مجموع از
.نمايد تهيه شوش ابنيه كل از دقيقي نقشه توانست مارسل
شوش شاهنشاهي كاخ از مكشوفه بقاياي و آثار از بسياري
معروف لعابدار آجرهاي هخامنشي ، سرستون‌هاي نظير ،
پارسي كمانداران نگاره‌هاي و نقش‌ها با كاخ ديواره‌هاي
فرانسه به "Sane" به‌نام فرانسوي جنگي ناو يك توسط جملگي
تاريخ خصوص در لوور موزه اشياء اعظم بخش گرديدكه منتقل
سال 1893 ، در سرانجامميدهند تشكيل را باستان ايران
را "Acropole de suse" عنوان تحت كتابي ديولافوا مارسل
با هنگام آن در وي نظريات از برخي.ساخت منتشر
گرديد ، روبه‌رو باستانشناسان ساير جانب از ترديدهايي
موجب ايران به سفر و كاوش‌ها طول در وي توانايي‌هاي ليكن
را وي دانشمندان ، و فرانسوي همكاران از بسياري تا گرديد
.دهند قرار تقدير مورد كاوش‌ها موفقيت‌آميز انجام به‌دليل
خطوط و كتيبه‌ها" ملي آكادمي عضويت به وي سال1895 در
اكتبر در20 ديولافوا ژان وي همسر.درآمد فرانسه "زيبا
.كرد دريافت راLegiond' honneur افتخار نشان 1886
سال 1897 در هنگامي‌كه فوق ، موفقيت‌هاي تمامي عليرغم
باستانشناسي كنوانسيون مفاد اجراي راستاي در فرانسه دولت
كسي تا بود آن بر فرانسه ، و ايران وقت دولت بين منعقده
برگزيند ، خويش تام‌الاختيار نماينده عنوان به را
چشم وي انتخاب از ديولافوا ، ناشي‌گري‌هاي برخي به‌دليل
و قفقاز ايران ، در كه دومرگان ، ژاك وي به‌جاي.كرد پوشي
داشت ، برعهده سال 1892 از را عتيقه‌جات اول مديريت مصر
.همراه‌بود قابل‌توجهي نيزبادرخشش وي برگزيدكه‌فعاليت‌هاي
و قاجار ناصرالدين‌شاه بين منعقده كنوانسيون درخصوص
فرانسوي باستانشناسي هيات آن در كه فرانسه وقت دولت
ذكر به لازم مي‌كرد ، پيدا را شوش در حفاري اجازه رسما
به‌دست اشياء كه بود شده ذكر في‌مابين قرارداد در كه است
آغاز هنگام به.دارد تعلق ايران دولت به تماما آمده ،
خود فرزند به ناصرالدين‌شاه شوش ، در ديولافوا حفاري
-تا1 داد دستور خوزستان و اصفهان حاكم ظل‌السلطان ،
تهران از شرايط واجد نفر يك حفاري امر در نظارت براي
دانيال بقعه اطراف در (شود20 فرستاده شوش به هيات همراه
اشياء كليه (شود 4 تعمير آرامگاه (نشود 3 حفاري نبي
ايران دولت به متعلق جواهرات يا و نقره و طلا از مكشوفه
به ديولافوا حال اين با.نشود خارج ايران از و هستند
به‌دست اشياء -شد ذكر كه همان‌گونه -ايران از خروج هنگام
اينكه با.برد پاريس به را شوش حفاري از آمده
هنگام بود ، عصباني بسيار واقعه اين از ناصرالدين‌شاه
اولين پاريس در سال 1889 بين‌المللي نمايشگاه از بازديد
فرانسه دولت به را ايران تمام در حفاري انحصاري امتياز
اوت يازده در بعدا.بود ماده هشت داراي كه كرد واگذار
ماده يازده در قرارداد اين بيستم ، قرن ابتداي در 1900
آن شاه مظفرالدين و شد منعقد فرانسه و ايران دولت بين
باستانشناسان قرارداد اين مفاد براساس كه.كرد امضاء را
كاوش و بررسي به ايران در (1927) سال 1306 تا فرانسوي
.پرداختند
دومرگان ژاك ماموريت
و تاريخي مهم ابعاد از بسياري ديولافوا مارسل سفر
ژاك سرانجام.نماياند فرانسويان به را شوش باستانشناسي
و زبانشناس تاريخ ، از پيش مورخ دومرگان ، جغرافي‌دان ،
بود ، علاقه‌مند نيز طبيعي علوم تاريخ به كه سكه‌شناس
را دومرگان بي‌شك.بست به‌كار شوش در را خود دانش تمامي
كه دانست مي‌توان ايران در فرانسوي كاوشگر بزرگترين
فارس خليج تا خزر درياي كناره‌هاي از ايران سرزمين تمامي
سال در وي هنگاميكهداد قرار وتحقيق مطالعه مورد را
معدن ناظر مهندس به‌عنوان فرانسه دولت طرف از 1886
تا يافت فرصتي گرديد ، منصوب ارمنستان AKHTALA مس درمعادن
باستانشناسي ، زمينه در شخصي علاقه به پرداختن ضمن
در ساكن اقوام مردم‌شناسي مطالعات زمينه در را تحقيقاتي
دوره دنبال به.دهد انجام آهن عصر سرآغاز و قفقاز
تحقيقات نتايج وي كه قفقاز در دومرگان حضور موفقيت‌آميز
"قفقاز در ماموريت" عنوان تحت كتابي در را خود كاوش‌هاي و
فرانسه عمومي آموزش ساخت ، وزير منتشر سال 1889 ، در
زمين‌شناسي ، جغرافيايي ، باستانشناسي ، مهم ماموريت
.سپرد وي به ايران در را زبانشناسي و مردم‌شناسي
و مازندران خزر ، درياي حاشيه ازمناطق را خود كاوش‌هاي وي
داد ادامه لرستان كوه پشت و كردستان در سپس و آغاز گيلان
دومرگان كاوش‌هاي علمي نتايج.رسانيد پايان به شوش در و
تحت‌عنوان مجله‌اي در سالهاي18951894 در را آنها كه
قابل بسيار ساخت ، منتشر ايران در باستانشناسي ماموريت
كه بسياري باستانشناسي اشياء از غير به.است تامل و توجه
شهر ژرمن سنت موزه به را آنها ايران از بازگشت در وي
گوناگون مناطق از مختلف طرحهاي توانست كرد ، اهدا Laye
عبارت كه كند تهيه دقيق بسيار نقشه سه همراه به ايران
جديد نقشه خزر ، درياي جنوبي سواحل نقشه:از بودند
جريان در وي.عيلام باستاني كشور نقشه و كردستان
درحوالي نفتي منابع شناسايي به موفق خويش علمي كاوش‌هاي
قابل عراق كركوك نفتي منابع با كه گرديد ذهاب سرپل
.بود مقايسه
ايران19121897 در فرانسويان علمي نمايندگي هيات
با ديولافوا ژان و مارسل كاوش‌هاي از حاصل نتايج اگرچه
ذكر قبلا كه همان‌گونه ليكن بود ، همراه چشمگيري موفقيت
به نسبت منطقه مردم مذهبي حساسيت‌هاي دليل به گرديد ،
دستور ناصرالدين‌شاه شوش ، در نبي دانيال آرامگاه تخريب
امنيت نبود قادر كه زيرا كرد ، صادر را حفاري‌ها توقف
.نمايد تامين را باستانشناسي هيات اعضاي
عبورمي‌كرد ، شوش از خود سفر ادامه در دومرگان هنگامي‌كه
بر نظارت و مراقبت وظيفه فرانسه ، دولت نمايندگي هنوز
مناسب فرصت به دستيابي منتظر و داشت برعهده را شوش محوطه
حفاري‌هاي سرانجام درخصوص گفتگوها ازسرگيري براي
و انتظار سال ده از پس سرانجام.بود شوش در باستانشناسي
ايران ، حاكمه هيات با مفصل گفتگوهاي انجام
قبال در تا كرد موافقت سال 1895 در ناصرالدين‌شاه
حفاري‌هاي ادامه نه‌تنها فرانسه ، فرانك پرداخت 000/50
ايران كل در باستانشناسي حفاري انحصاري امتياز بلكه شوش
جديدي موافقتنامه سال 1900 درشود واگذار فرانسويان به
كه گرديد قبلي داد قرار جايگزين مظفرالدين‌شاه امضاء با
دائمي و انحصاري امتياز از غير به ايران شاه آن در
اشياء تمام تا پذيرفت ايران در باستانشناسي حفاري‌هاي
اشياء براي كافي مبالغ پرداخت قبال در شوش در مكشوفه
در.گيرد قرار فرانسه دولت اختيار در طلايي و نقره‌اي
ژاك سرپرستي با فرانسه دولت نمايندگي شرايطي ، چنين
مدت 15 به كه موسسه اينگرديد تاسيس ايران در دومرگان
فردي مديون را خود اعتبار تمامي بود ، فعال ايران در سال
او و بود معمولي افراد از فراتر وي توانايي‌هاي كه است
عمومي آموزش وزير هنگاميكهدومرگان ژاك جز نبود كسي
در فرانسه دولت نمايندگي سرپرست عنوان به را وي فرانسه
عتيقه اشياء واحد مديريت سال 1892 از وي برگزيد ، ايران
موفقيت به نيز دوره اين در كه بود عهده‌دار را مصر در
وي امابود يافته دست قابل‌توجهي ديپلماتيك و سياسي هاي
نيز علت همين به.بود نبرده ياد از را ايران نام هرگز
فرانسه دولت نمايندگي سرپرستي سنگين مسئوليت هنگامي‌كه
-نبود برخوردار بالايي امنيت از زمان آن در كه -ايران در
تصورمي‌كردكه وي.پذيرفت اشتياق با را آن شد ، محول وي به
عيلام تمدن از شواهدي مي‌تواند آن در كه است محلي شوش
هيات مذاكرات سرآغاز همان از ديگر سوي از.بيابد باستان
باستانشناسي هيات استراتژيك مركز به‌عنوان شوش فرانسوي ،
.گرديد تعيين فرانسوي
افرادي دومرگان‌از باستانشناسي گروه اوليه اعضاء غالب
توانايي‌ها از مصر در كار هنگام به وي كه بود شده تشكيل
گوستاو از بودند افرادعبارت اين.بود آگاه ودانش‌آنها
شل ، آشورشناس پدرونسان و لامپر جرج ژكيه‌مصرشناس ،
متون‌قديمي قرائت در را خويش توانايي توانست كه معروف
.كند اثبات حفاري نخستين‌فصل از مكشوفه كتيبه‌هاي
.يافت تغيير هيات‌باستانشناسي تركيباعضاء بعدها
حدود از كه جوان‌معدن رولانددومكنوم ، مهندس و ليكن‌شل
تشكيل را آن اصلي اعضاء بود ، پيوسته گروه سال 1903به
از پس تنها كه‌نه بود انديشه اين در مورگان.مي‌دادند
روي‌مجموع بر را گسترده‌اي مطالعات فرانسه بازگشت‌به
ايران مناطق تمامي از باستانشناسي‌مكشوفه عظيم آثار
علوم ساير مطالعات‌خود در تا بود آن بلكه‌بر دهد انجام
.رانيزدخالت‌دهد شناسي ، جغرافي‌وتاريخ‌طبيعي نظيرزمين
پس زيرا.شوش‌بود هيات ، كاوش‌هاي اصلي هدف همه اين با
گسترش براي را لازم ابزارمالي نتوانست كه آن از
نمايد ، تمامي تامين ايران محوطه‌هاي ساير در مطالعات
.شوش‌متمركزگرديد محوطه روي بر فرانسوي علمي هيات تلاش
موزه به باستانشناسي‌مكشوفه اشياء از بسياري ارسال
زمينه‌نظير اين در پرشمار كتابهاي انتشار چاپ‌و لوور ،
كه " ايران در باستانشناسي‌فرانسوي خاطرات‌هيات"
قرار مورخان و دانشمندان اختيار در را گرانقدري اطلاعات
قائل شوش براي فرانسويان كه است اهميتي بيانگر مي‌داد ،
مورگان زمين مشرق در اقامت سالها از پس سرانجام.بودند
سوي از و بود داده دست از خودرا كاري روحيه سو يك از كه
اختلاس به متهم را همكارانش‌وي از بسياري ديگر
هيات‌باستانشناسي سرپرستي سال 1912از مي‌كردند ، در
و شل استعفاي‌مورگان ، از پس.استعفاداد فرانسوي
سرپرستي اول جهاني جنگ ترتيبتا دومكنوم‌به رولاند
.گرفتند برعهده را شوش هيات‌باستانشناسي‌در ماموريت
جهاني جنگ فاصله در ايران در باستانشناسان‌غربي حضور
اول
دوم جهاني جنگ تا
باستانشناسي‌درايران مطالعات اول جهاني جنگ آغاز با
كند پيشرفت چه اگر.يافت توقف غربيان ازجانب
فرانسه كه شد آن به منجر ايران دولت با روندگفت‌وگوها
ايران بادولت اكتبر 1927قراردادخود در رسما
لغو را باستانشناسي كاوش‌هاي انحصاري امتياز درخصوص
پايان مي‌توان را جهاني‌اول جنگ آغاز اما نمايد ،
كاوش‌هاي انحصاري امتياز آن در كه دانست دوره‌اي
دولت.بود گرديده اعطا فرانسه به درايران باستانشناسي
به انحصاري‌كه امتياز اين از سال بيست از فرانسه‌بيش
از پس واقع به.بود باشد ، برخوردار مي‌رسيددائمي نظر
روي به مرزهاي‌ايران هنوز اينكه عليرغم نيز جنگ پايان
دانشمندان از بسياري اما مي‌رسيد ، نظر به بسته غربي‌ها
سفرهاي‌علمي جنگ ، از پس آغازين سالهاي همان از خارجي
ارنست حضور اين‌ميان در.گرفتند سر از ايران رابه خود
سال 1924 اواخر از كه آلماني ايرانشناس‌معروف هرتسفلد ،
لغو عليرغم.است مطلب اين مويد كرد ، سفر ايران به
فرانسه دولت نقش نمي‌توان فرانسه ، و ايران بين قرارداد
وانگهي.كرد فراموش ايران باستانشناسي كاوش‌هاي در را
عتيقه اشياء كل سرپرستي‌اداره سنگين وظيفه ايران دولت
گدارمعمار آندره سالهاي19601928به فاصله در را
واسلامي ايراني هنر با خوبي به وي.بود سپرده فرانسوي
افغانستان ، و بين‌النهرين در اقامت‌خود طي و بود آشنا
در ويبود افزوده باستان تاريخ زمينه در خود دانش بر
قانون تانخستين داشت وظيفه به‌ايران خود ماموريت
قانون اين -نمايد تدوين ايران دولت براي را عتيقه اشياء
كار و-درآمد اجرا به سال 1930 از تدوين از پس
به را ايران در مكشوفه اشياءباستاني از فهرست‌برداري
از حفاظت مسئوليت دار عهده همچنين وي.برساند انجام
.ايران‌بود در اشياء نمايش براي موزه‌اي ساخت و بناها
.كرد افتتاح را باستان ايران سال 1927موزه در رو اين از
باستانشناسي حفاري‌هاي كليه داشت وظيفه گدارهمچنين
مي‌گرفت ، خارجي‌انجام هيات‌هاي توسط كه ايران در را
.نمايد سازماندهي
دارد ادامه
|
