قانون استيضاح ، تذكر ،
 
 
ايران سياست با هفته يك
"اساسي قانون تذكر" اجراي و مفهوم سر بر جدي چالش وجود*
را جمهوري رياست وظايف و اختيارات دقيق مرزهاي تعيين ،
مي‌نمايد ضروري
معصومي پروين
عميقا ايرانيان عمومي افكار اگرچه گذشت كه روزهايي در
افغانستان عليه آمريكا نظامي تهاجم و منطقه مسائل متوجه
شاهد نيز ايران داخلي سياست مناسبات عرصه اما بود ،
توجه و حساسيت برانگيختن موجب خود جاي در كه بود رخدادي
حجت‌الاسلام:شد سياسي صاحبنظران و سياسي محافل مردم ،
رياست طول باردر نخستين براي خاتمي سيدمحمد والمسلمين
به‌طور قضاييه قوه رياست به خطاب نامه‌اي طي خويش جمهوري
.تذكرداد قانون‌اساسي كشوردرموردنقض به‌دستگاه‌قضايي علني
نگاه در اگرچه خاتمي سوي از اساسي قانون اخطار اعلام
براصل مبتني و جمهوري رياست اختيارات از برخاسته نخست ،
مسئول را جمهوري رئيس كه -اساسي قانون سيزدهم و يكصد
بهبود به را اميدهايي -مي‌داند اساسي قانون اجراي
همان از اما دربرداشت ، مقننه و قضاييه قواي ميان مناسبات
تعريف در اشكالات برخي وجود كه بود پيدا ناگفته آغاز
و -متنوع تفاسير بر راه جمهوري رئيس وظايف و اختيارات
از.كرد خواهد باز خاتمي اقدام اين از -متناقض بعضا
و مصاديق تعيين عدم مي‌توان را اشكالات اين جمله
عبارت به.دانست اساسي قانون تذكرات اجرايي ضمانت‌هاي
نظارت مسئوليت مرزهاي اساسي قانون در كه شرايطي در ديگر
با متناسب جمهوري رئيس سوي از قانون اجراي برحسن
ضمانت‌هاي بر تكيه با مي‌بايد مقام اين كه اختياراتي
وجود نيست ، معلوم و مشخص باشد ، برخوردار آن از اجرايي
-آنها بر حاكم سلايق تنوع با -مختلف قواي ميان نظر اختلاف
اختلاف اين مصاديق جمله از.مي‌نمايد محتمل و طبيعي
جناح فعالان از برخي سريع واكنش در مي‌توان را نظرها
رئيس اقدام اين به نسبت موضعگيري در كه يافت دولت منتقد
دانستند قانوني فاقدوجاهت نوعا را اقدام اين جمهوري ،
خاتمي حركت اين به نسبت بدبينانه و منفي نظر اظهار در و
اخطار اعلام صراحتا آنان از تن يك كه رفتند پيش آنجا تا
پشتوانه فاقد و بي‌معنا اقدامي" را جمهوري رئيس سوي از
.كرد ارزيابي "حقوقي
جمهوري رئيس تذكر اثرات تخفيف براي دولت منتقد جناح اگر
بر قوا از هريك رجحان عدم و قوا بودن همسان" استدلال به
به نيز اصلاحات جبهه فعالان از برخي كرد ، استناد "ديگري
از اخطارها اين اجراي براي مشخص راهكارهاي وجود عدم لحاظ
صرفا امري را جمهوري رئيس تذكر گرفته ، اخطار دستگاه سوي
دادن پيوند در خاتمي جويانه مسالمت سياست‌هاي بر مبتني
براي روبنايي پشتگرمي ايجاد و يكديگر به سه‌گانه قواي
در اخطار اين نقش از البته و كرده قلمداد نمايندگان
وجود.نشدند غافل نيز مجلس و قانونگذار شان شدن نهادينه
شدن علني و خاتمي اقدام اين از متنوع و گسترده تفاسير
قبيل اين شدن عملياتي راه سر بر راستا اين در كه بن‌بستي
سياسي فعالان نمايندگان ، حال عين در دارد ، وجود اخطارها
كه مادامي كه كرد نقيصه اين متوجه را صاحبنظران و
مناسبي بستر اساسي ، قانون دقيق اجراي با مرتبط نهادهاي
تذكرهاي نيابند ، اساسي قانون اخطار مفاد شدن پياده براي
تشريفاتي بعضا و مشورتي اقدام يك مرحله از جمهوري رئيس
.رفت نخواهد فراتر
واكنش با چهارروز از پس جمهوري رئيس اساسي قانون تذكر
در شاهرودي آيت‌الله و شد مواجه قضائيه قوه رئيس
جمهوري رئيس از صريح انتقاد ضمن گلايه‌آميز ، جوابيه‌اي
به اقدام آن ، علني پخش و تذكر نامه ارسال خصوص در
رئيس.كرد رئيس‌جمهوري تذكر مفاد برخي به نسبت پاسخگويي
وضعيت"كه نكته اين به اشاره با خود نامه در قضائيه قوه
،"مي‌طلبد را مسئولان بيشتر همدلي و ملي وحدت منطقه ، فعلي
رئيس اساسي ، قانون و 113 اصول 156 ، 174 به اشاره با
مسئول يعني -اساسي قانون اجراي مسئول صرفا را جمهوري
-اساسي قانون اجرايي زمينه‌هاي و راهكارها آوردن فراهم
دانسته قوانين اجراي حسن بر نظارت مسئول را قضائيه وقوه
با انتشار از پس بلافاصله شاهرودي آيت‌الله جوابيه.بود
مردمي ومجامع مطبوعاتي محافل حقوقي ، كارشناسان واكنش
قانون تذكر به قضائيه قوه رئيس نگاه زاويه و شد مواجه
گسترده بررسي‌هاي و نقد مورد جمهوري رئيس سوي از اساسي
به اعتراض در حقوقدانان و صاحبنظران برخي.گرفت قرار
تاكيد كه اين ضمن قضائيه ، قوه رئيس استدلال‌هاي چگونگي
مي‌كردند ، تاييد ماهوي لحاظ به را قضات استقلال بر وي
برخورد و قانون از استقلال اين تبعيت لزوم و نحوه
رئيس تذكر اصلي محور را قضات سوي از قانون نقض باموارد
قوه رئيس پاسخ در بودند معتقد و مي‌دانستند جمهوري
روي هر به.است نشده توجه تذكر از بخش اين به قضائيه
عمومي افكار اقناع ضرورت جمله از متعددي عوامل نقش نبايد
و سه‌گانه قواي استقلال اصل از مشخص تعريف عدم نيز و
قانون تذكر پديده شكل‌گيري خصوص در را آنان وظايف تفكيك
.داشت دور نظر از اساسي
ايران اساسي قانون در يكديگر از قوا استقلال مقوله
و ترديد محل همچنان دهه دو از بيش گذشت از پس ظاهرا
.دارد قرار كشور ارشد مديران و مسئولان ميان نظر اختلاف
استقلال اصل بر تكيه با همواره دولت منتقد جناح سويي از
را كشور قضايي دستگاه بويژه و همواره قوا ، وظايف تفكيك و
سوي از مي‌داند ، گسترده چارچوبهاي در آزاد حركت به مجاز
نه و -"نسبي" وجه شدن قائل با اصلاحات جبهه فعالان ديگر
به پاسخگويي به ملزم را قوا همه قوا ، استقلال براي -مطلق
و اساسي قانون اجراي مسئول مقام در) جمهوري رئيس
اين.مي‌دانند (رهبري از پس كشور رسمي مقام عالي‌ترين
ارتباط و اساسي قانون كلي روح به توجه با معتقدند گروه
مقوله يكديگر ، با سه‌گانه قواي بلاواسطه و تاثيرگذار
انگارانه مطلق ماهيت از نبايد و نمي‌تواند قوا استقلال
مواردي في‌المثل صورت اين در كه چرا باشد ، برخوردار
زيرمجموعه‌هاي عنوان به) وزيران استيضاح و پرسش همچون
عنوان به)مجلس نمايندگان سوي از (مجريه قوه
ساقط موضوعيت از خود خودي به (مقننه قوه زيرمجموعه‌هاي
هواداران گمان به.داشت نخواهد اعراب از محلي و مي‌شود
براي اساسي قانون اجراي مسئوليت لحاظ همين به نظريه اين
و نشده مجريه قوه و دولت به منحصر و محدود جمهور رئيس
هر در تخلف نوع هر بروز صورت در است موظف رئيس‌جمهوري
.شود متوسل اساسي قانون اخطار به قوا از كدام
و مخالفان نظريات ميان واگرايي و چالش اين وجود بي‌ترديد
امور متوليان "اساسي قانون تذكر" پديده موافقان
با مي‌نمايد مكلف را قوانين از رسمي تفسير و قانونگذاري
محدوده كردن مشخص ضمن كاربردي ، طرح‌هاي و انديشه ارائه
قانون اجراي حسن به نسبت نظارت بر جمهوري رئيس اختيارات
زمينه اين در موضوعي و موردي تعبير نوع هر بر راه اساسي ،
.ببندند
وزيران ناآرام خواب استيضاح ،
سيدعبدالواحد والمسلمين حجت‌الاسلام استيضاح زمزمه‌هاي
آرامي به روزهايي از خاتمي دولت كشور وزير لاري موسوي
برخي تغيير و تعويض برنامه كه شد جدي تدريج به و درگرفت
فعل پي در.گرفت قرار وزير كار دستور در كشور استانداران
كنار و گوشه در جابه‌جايي‌ها اين از كه‌پس انفعالاتي و
برخي كه شد مشخص تدريج به درگرفت ، اسلامي شوراي مجلس
براي بومي استانداران انتخاب بر اصرار با نمايندگان
معرفي در وزير اقدام خود ، استان انتخابيه حوزه‌هاي
همگرايي مغاير را استانها برخي براي جديد استانداران
جمهوري رئيس برنامه‌هاي پيشبرد جهت در اصلاح‌طلبانه
خود گلايه‌هاي در نمايندگان اين.مي‌نمايند ارزيابي
بي‌مهري:برشمرده‌اند چنين را خود نارضايتي دلايل بعضا
محلي مردم جدايي روند تشديد استانها ، كارآمد نيروهاي به
غير استانداران آشنايي عدم غيرمحلي ، اجرايي مديران از
مبتلابه مشكلات و مسائل با ماموريت تحت مناطق در بومي
استانداران برخي انتصاب در ضوابط بر روابط تفوق منطقه ،
براي شده معرفي استانداران برخي بودن ناكارآمد جديد ،
در موفقي عملكرد آنان كه شرايطي در جديد استانهاي
...و نداشته‌اند ، خود پيشين مديريت كارنامه
در كشور وزير استيضاح مخالف نمايندگان برخي ديگر سوي از
قانوني اختيارات بردن سوال زير خود ، مخالفت دلايل توضيح
از اول دسته نمايندگان خروج و استانداران تعيين در وزير
استدلال منفي نكات جمله از را خود محوله وظايف قلمرو
مخالفان.مي‌نمايند ارزيابي وزير استيضاح موافقان
از مكانيسمي طي كشور وزير معتقدند زمينه اين در استيضاح
در نمايندگان و شده صلاحيت تاييد مجلس نمايندگان سوي
در دولت در را وي حضور وزير ، به اعتماد راي دادن با واقع
بايد پس پذيرفته‌اند ، وي شده اعلام برنامه‌هاي چهارچوب
دهند را خويش اجرايي مديران انتخاب زمان و امكان وزير به
مديران به وزير از خود اعتماد راي انتقال با واقع در و
از -وي مديران وظايف انجام براي را زمينه وي ، پيشنهادي
مديران اگر بعدي مرحله درنمايند مهيا -استانداران جمله
قبولي قابل نمره از خود وظايف انجام كارنامه در وي منتخب
اضمحلال يا ابقا بعدي ، مكانيسم بر راه نشدند ، برخوردار
مرحله در و پرسش اول مرحله در كه كابينه در وزير خدمت
.شد خواهد گشوده است استيضاح نهايي
اگر معتقدند حال عين در كشور وزير فعلي استيضاح مخالفان
از وزير تمكين عدم كه -استيضاح موافقان خواست به بنا
معرفي در آنان نظر پذيرش و مشورت بر مبني آنان خواستهاي
-كرده‌اند عنوان وي استيضاح اصلي مولفه را استانداران
و نظر به بنا را استان هر استانداران كشور وزير شود بنا
معرفي اگراستاندار نمايد ، معرفي استان نمايندگان راي
را تخلفي و كاستي خود وظايف انجام جريان در شده
مكانيسمي چه با مجلس نمايندگان كرد ، ثبت دركارنامه‌خود
اين نه مگر بود؟ خواهند كشور وزير از پاسخ‌طلبي به قادر
شده‌بوده‌اند؟ متخلف‌ياد يا ضعيف استاندار معرف خود كه
بر اصرار طريق از قوميت‌گرايي به مربوط مباحث تقويت
مخالفان دلايل‌ديگر جمله از بومي استاندار انتخاب
.استيضاح‌است
به درغلتيدن از كشور سياسي فضاي دادن پرهيز ضمن گروه اين
نخست معيار معتقدند قوميت‌گرايي ، و بخشي‌نگري هرگونه دام
و آنان كارآمدي شايستگي‌و استانداران‌بايد تعيين در
;باشد ماموريت‌خود منطقه مسائل از آنان لازم شناخت نيز
نظر در بودن ، محلي مذهبي ، مختلف گرايش‌هاي اگر كه چرا
استانداران ، تعيين در... و خويشاوندي مناسبات گرفتن
احتمال نشده ، پيش‌بيني شرايط وجود گيرد ، قرار اصلي ملاك
و استان اداره نحوه در اساسي و جدي اختلاف‌نظرهاي بروز
.داشت خواهد پي در را كشور كلان تضعيف‌مديريت نهايت در
به مجلس نمايندگان مخالفان‌ورود و موافقان ميان چالش
موضوع علني طرح به نهايت در تعيين‌استانداران بحث
و جدي كشاكش روزها پي در و انجاميد كشور استيضاح‌وزير
از تن هفده سرانجام موافق ، و مخالف نظريات شدن مطرح
خواستاراستيضاح نامه‌اي امضاي مجلس‌با نمايندگان
روز واپسين در نامه اين.شدند مجلس لاري‌در موسوي
(مهر هجدهم چهارشنبه) گذشته هفته در مجلس كاري فعاليت
وصول اعلام رئيس‌مجلس نايب عنوان به آرمين محسن سوي از
را نمايندگان از برخي نارضايتي تعجبو خود درجاي كه شد
مجلس داخلي آيين‌نامه طبق كه چرا ;داشت دنبال به
رئيسه هيات تقديم بايد اول وهله استيضاح‌در نامه‌هاي
و موضوع ابعاد رسيدگي‌به از پس هيات اين و شده
استيضاح‌را بودن قانوني و منطقي لازم ، روند رايزني‌هاي
اقناع در موفقيت صورت‌عدم در كرده ، بررسي
تريبون از را آن رسمي درخواست‌كنندگان‌استيضاح ، وصول
مورد مرحله‌وزير اين پي در.مي‌نمايد اعلام مجلس
مجلس در حضور و لايحه‌دفاعيه تهيه فرصت روز استيضاح‌ده
خواهد را استيضاح‌كنندگان اعتراض پاسخگويي‌به منظور به
كشور استيضاح‌وزير نامه درمورد اما روند اين.داشت
مجلس رئيس نايب ترتيبكه بدين داد ، رخ ديگر به‌گونه‌اي
كه كرد وصول بلافاصله‌اعلام دريافت‌نامه ، با(آرمين)
از ناشي مي‌توان صرفا را آرمين اقدام قاعدتااين
.دانست مجلس داخلي آيين‌نامه مفاد از وي بي‌اطلاعي
مدت در مجلس جاري تعطيلي‌هفته به توجه با بي‌گمان
نخستين و جاري هفته روزهاي نمايندگان ، فعاليت‌غيرعلني
علني جلسه مجلس كه آتي هفته يكشنبه به منتهي روزهاي
مسئولان ميان فشرده‌اي رايزني‌هاي و مذاكرات داشت ، خواهد
بر كشور استيضاح‌وزير مسائل ذي‌ربطدر مختلف گروههاي و
پاك شدن‌استيضاح‌يا عملي رسمي ، وصول اعلام اعتبار سر
در.شد خواهد و انجام‌شده (استيضاح) مساله صورت اصل شدن
در كشور خطير وضعيت به باتوجه مي‌رود انتظار نهايت
سوي آن فرامرزي‌در عديده مسائل وجود حاضرو شرايط
به‌عنوان كشور وزير استيضاح موضوع كشور ، شرقي مرزهاي
و اصولي كشوربه داخلي امنيت برقراري اصلي متولي
.شود وفصل حل ممكن عقلاني‌ترين‌شيوه
اداري فساد اقتصادي ، امنيت
مبارزه‌بامفاسدكلان در كه قدر همان اطلاعات وزارت"
و التهابات‌سياسي گذاشت است ، نخواهد اقتصادي‌جدي
".بريزد هم در را جامعه جناحي
حجت‌الاسلام) اطلاعات وزير سخنان از بخشي فوق عبارت
همايش در گذشته هفته اواخر كه است(يونسي علي والمسلمين
.شد رانده زبان بر جانبازان مستضعفان‌و بنياد مديران
كه بخشي اطلاعات‌در وزير سخنان دوم ضرورت‌فراز قطعا
حيطه در را جناحي و التهابات‌سياسي برپايي از ممانعت
ايراني شهروند هيچ بر مي‌داند ، وظايف‌وزارت‌اطلاعات
نخست‌اين فراز زمينه در اما نيست ، انكار قابل پوشيده‌و
گستره و تنوع ،(اقتصادي مفاسدكلان با مبارزه) سخن
پيچيده‌نموده را مبارزه اين دايره چنان اقتصادي ، مباحث
در كه انجاميد خواهد موضوعاتي طرح به آن از راندن سخن كه
مفاسد".مي‌شود اشاره آنها از برخي به گزارش اين ادامه
از بسياري در بي‌ترديد كه است اي پديده "اقتصادي
دارد رواج -الگويي و چارچوب هر با -سياسي‌دنيا نظام‌هاي
در اما.نيست ويژه‌اي سياسي نظام يا سيستم به منحصر و
و قانوني و حقوقي قابليت‌هاي به توجه با مختلف نظام‌هاي
اقتصادي ، تخلفات بروز از جلوگيري متنوع راهكارهاي نيز
كه -آن از ناشي خسارات و تخلفات اين ميزان مي‌شود تلاش
.برسد حداقل به -دربردارد را ملي منافع تضعيف قاعدتا
و راهكارها اين‌قبيل تدوين جهت در ايران مديريت نظام
به را پورسانت دريافت ممنوعيت قانون سال 1371 در قوانين
راستاي در نمونه‌اي عنوان به فقط قانون اين.رساند تصويب
كه اقتصادي انكار غيرقابل تخلفات گسترده فضاي كردن محدود
اما شد ، وضع داشته رواج آن از پيش سالهاي و دوران آن در
از شد؟ عمل حد چه تا اجرا عرصه در قانون اين به‌راستي
قانون نيست مشخص كه اقتصادي مرز و بي‌حد تخلفات جمله
وقوع درقبال بازدارنده عامل توانست حد تاچه سال 71 مصوب
اقلام واردات برخي گرفتن انحصار در به مي‌توان باشد آنها
واردات ;كرد اشاره خاص گروههاي يا افراد سوي از پرسود
شكر ، الكترونيكي ، لوازم پارچه ، همراه ، تلفن همچون اقلامي
خودروهاي انواع كامپيوتر ، اجزاي و لوازم عينك ، عدسي
...و گران‌قيمت
اطلاعات وزارت برادران" كه موضوع اين طرح امروزه شايد
از"بدانند خود وظيفه را سرمايه‌گذاري امنيت تامين بايد
موجه كاملا امري كشور امنيتي مقام بلندپايه‌ترين زبان
در كه دورداشت نظر از نمي‌توان اما بنمايد ، طبيعي و
"اقتصادي امنيت تامين" ميان مرز دور ، نه‌چندان گذشته‌اي
چنان خاص گروههاي برخي براي امنيت اين از استفاده سوء و
در تجاري و اقتصادي مدير كمتر كه بود مغشوش و تنيده درهم
را موضوع اين كردن طرح حتي بالاي ريسك پذيرفتن رنج كشور
.مي‌كرد هموار برخود
اقتصادي مفاسد با مبارزه مسئولان و سياستگذاران قطعا
شكل‌گيري‌و زمينه‌هاي درخصوص اجمالي مطالعه‌اي كشوربا
مناسبات عرصه در -كلان خردو از اعم -فساد انواع شيوع
افزايش در.برد خواهند پي نكته اين به به‌راحتي اقتصادي
بهره‌گيري عوامل ، مهم‌ترين از يكي اقتصادي ، تخلفات
و قانون غياب در كه است فرصت‌هايي از اطلاعات صاحبان
اين با مبارزه هرگونه طبيعتا و گرفته صورت ضوابط نبود
و قوانين نقض عدم بر تاكيد مجراي از مي‌بايد تخلفات
.پذيرد انجام بازرسي مشمول دستگاه‌هاي در مربوطه مقررات
تخلفات وقوع زمينه در منتشره گزارش‌هاي برخي بنابه
گرد زير محورهاي در نوعا تخلفات اين از بسياري اقتصادي ،
نقض.قراردادها و معاملات انجام در قوانين نقض:مي‌آيد
مقررات رعايت عدم زمين ، واگذاري قوانين نقض تجارت ، قانون
تنظيم در موضوعه قوانين به توجه عدم تسهيلات ، اعطاي در
سوي از عظيم سودده شركت‌هاي گذاشتن بنيان رسمي ، اسناد
كه) سهامداران جرگه در رسمي حضور بدون آقازاده‌ها برخي
از ردپايي توانست نخواهند قانون مامورين لاجرم
...و (بيابند يادشده شركت‌هاي بنيانگذاران
مرور با قطعا اقتصادي تخلفات با برخورد مسئول متصديان
خاطر از را نكته اين خود ماموريت حوزه گزارش‌هاي
درصد از60 بيش تاكنون آماري بررسي‌هاي طبق كه نمي‌برند
درصد حدود16 دستگاه‌ها ، مديران توسط اقتصادي تخلفات
توسط تخلفات درصد حدود22 و شركت‌ها مديران توسط
وقوع گواه تنهايي به آمار اين.است شده انجام كارمندان
كادر در بعضا كه است مديراني توسط تخلفات درصد بيشترين
و اداري نظام آنان ، با مرتبط يا پديده‌آقازاده‌ها
كرده‌اند التهاب و اعوجاج دچار را كشور اقتصادي
اطلاعاتي و امنيتي بلندپايه مقام كه بود وبجاخواهد
هرازگاه اقتصادي كلان مفاسد با مبارزه در جديت كشورضمن
را عمومي افكار مردم ، به دقيق و روشن گزارش‌هاي ارائه با
ملي منافع از حراست به نسبت خاطر تشفي و روشنگري جهت در
.كند اقناع
|
