مهاجرت بازبيني در اجتماعي مصلحت
پاياني بخش - بازگشت يا ماندگاري داستان ;مهاجرت
كنيم نگاه مساله به رئاليستي ديدگاه يك زاويه از اگر
مي‌تواند محيط يك در ماندگاري كه كنيم ادعا مي‌توانيم
ندارند نيز مهاجرت توان كه افرادي براي را محيط همان
.بكاهد هم آنها بالندگي از و كند تنگتر انباشت اين بواسطه
جوان و جمعيت بالاي رشد ايران همچون جوامعي بزرگ درد
را باز فضاي و تحصيل و اشتغال مطالبه كه است آن بودن
نمي‌تواند ساختار كه اينچنين شرايط در حال دارند ،
جمعيت همين از تعدادي چنانچه باشد نيازها پاسخگوي
خويش مهاجرت با را قبولي قابل شرايط بتوانند مطالبه‌جو
آن منفي تاثير بر آن مثبت تاثير بي‌گمان بياورند دست به
و نهادها بر را مضاعف فشار مي‌تواند و مي‌يابد رجحان
به‌درستي مقوله اين با چنانچه حتي و دهد كاهش جامعه
تبديل شده نهادينه و قانوني روند يك به و شود برخورد
جامعه بر درازمدت در نيز مثبتي آثار مي‌تواند گردد
غيرسياسي به توجه با بهنجار مهاجرت به اصولا.بگذارد
-سياسي صرفا نگرش يك زاويه از نبايد هرگز آن بودن
به براي كه مي‌كند اقتضا ملي منافع بلكه شود نگاه امنيتي
تخصصي و برون‌گرا نگرشي از آن منفي تبعات رساندن حداقل
.شود استفاده باشد ، واقعيت كارشناسي با توام كه
ديد زاويه و نگاه فراگرد از بعد اين در:نابهنجار مهاجرت
شامل نيز را امنيت مقوله و باشد اقتصادي -سياسي مي‌تواند
مهاجرت اوليه موج دو اينكه به توجه با متاسفانه كه شود
در دوم موج و سالهاي 5857 در اول موج)ايراني جامعه در
زاويه از) اقتصادي و امنيتي -سياسي صرفا (سالهاي 6260
كل تا آمد بوجود زمينه‌اي پيش است ، بوده (سرمايه خروج
انقلاب از بعد.شود نگريسته راستا اين در مهاجرت پديده
نيروهايي جامعه ، در سياسي و اجتماعي تضادهاي به توجه با
و سوابق لحاظ به اجتماعي ساختار در نمي‌توانستند كه
اين.زدند مهاجرت به دست بمانند خود سياسي تعلقات
فعاليتهاي جذب عمدتا مهاجرتشان اوليه سالهاي در مهاجرين
شرايط در اما شدند ، كشور از خارج در اپوزيسيوني سياسي
مختص سياسي التهابات كردن فروكش با اخير دهه و كنوني
محيطهاي تاثير همچنين و اسلامي انقلاب اول سالهاي
در بازنگري به اكثرا آنان بر اروپا دموكراسي -ليبرال
مبارزات به مطلق تضاد حالت از و زده دست قبلي تحليل‌هاي
به توجه با سالها اين طي در و آورده‌اند روي مدني
جامعه در سياسي تغييرات همچنين و سخت شرايط و ناكاميها
و نموده‌اند پيدا اوليه دوران با را متفاوتي شرايط ايران
تشكل‌هاي از و شده زندگي روزمرگي جذب آنان از بسياري
گروه‌هاي در فعال نيروهاي اينك.شده‌اند كنده سياسي
يا و شده خارج اوليه گستردگي از كشور از خارج سياسي
دست از را پايين و مياني نيروهاي بودن اكتيو حداقل
خروج همانا كه مهاجرت از بعد اين ديگر شق در.داده‌اند
اگر شايد مي‌باشد كشور ساختار از سرمايه صاحبان و سرمايه
و مخربتر آثار بنگريم منطقي‌تر و عيني‌تر بخواهيم
در مي‌تواند كه دارد همراه به كشور براي را زيانبارتري
كم‌تواني به را كشور اقتصاد درازمدت همچنين و كوتاه‌مدت
پتانسيل تمام از استفاده و اقتصادي رشد و كرده دچار
.دهد قرار جدي آسيب و خدشه دچار را موجود
تا مهاجرت اوليه موج دو در كشور از سرمايه خروج دلايل
اينگونه صاحبان كه چرا بود پيش‌بيني قابل حدودي
رژيم با نزديك مناسبات به توجه با عمدتا سرمايه‌ها
عدم احساس و كشور اقتصادي ساختار تغيير همچنين و گذشته
اجتماعي تحولات تمام در آشنا روند يك سرمايه ، براي امنيت
خواهد سرمايه براي امنيت و سياست از متاثر كه است بوده
.بود
سرمايه خروج ايراني جامعه در مهاجرت بعدي موج‌هاي در ولي
منضبط قوانين عدم از ناشي باشد ، سياسي آنكه از بيش
از و طرف يك از مشروع بطور سرمايه فعاليت براي اقتصادي
در رانتي استفاده‌هاي و مالي فساد دليل به ديگر جانب
.بود بادآورده ثروت‌هاي عاميانه‌تر تعبيري به و اقتصاد
مشروعيت خود بقاي براي اينكه به توجه با سرمايه‌ها اين
عدم احساس با هميشه اصولا و نمي‌بينند قانوني و ساختاري
اين مي‌دهند ترجيح هستند ، روبرو مورد اين در امنيت
با راستا اين در.كنند منتقل امن‌تري مناطق به را سرمايه
مسئولين رابطه اين در بين‌المللي قوانين وجود به توجه
سرمايه‌هاي اين بازگرداندن و استرداد پيگيري در بايد
مي‌باشد ملي منافع همانا كه آن اصلي صاحبان به نامشروع
قابل قوانين كه زماني تا كشور از خارج سرمايه.كنند تلاش
نيايد ، بوجود جامعه در آن بقاي و امنيت براي اتكاء
.بود خواهد ساده‌انگارانه آن براي بازگشت انتظار
فروپاشي از بعد بخصوص و اخير سالهاي در:زيانبار مهاجرت
گرديد روبه‌رو مهاجرت از ديگري بعد با جهان شرق ، اردوگاه
هر پديده اين كه مي‌باشد مطرح مغزها فرار به‌عنوان كه
مهاجرت روند در واقعيت يك به‌عنوان نيز قبلا چند
وجود اكنون كه شدت از درجه اين به ولي مي‌آمده به‌حساب
كه است اين بر گمان اكنون اما.است نبوده عيني دارد
.دارد شدن جهاني مساله با مستقيمي ارتباط پروسه اين تشديد
شده سعي سالها اين در جهاني اقتصاد حيطه در كه همانگونه
و برسند صنعتي كشورهاي آلترناتيو حول وحدت يك به است
كنند كنترل چارچوب اين در را علمي و تكنولوژيك پيشرفتهاي
با هماهنگ را فرهنگها خرده حتي و فرهنگها آن تبع به و
جلوگيري سيستم اين در تشتت از و كرده هدايت پروسه اين
.كنند
يافته‌تر تكامل مغزهاي نموده‌اند سعي اولي جهان كشورهاي
سوم جهان هنري و فرهنگي اقتصادي ، سياسي ، علمي ، نخبگان و
آنها پتانسيل و توان از و كرده جذب خود سيستم درون در را
در آنها حضور از متقابلا و نموده استفاده جهت اين در
به توجه با.نمايند جلوگيري ناهمگون سيستم‌هاي
يك را تلاش اين كه بود خواهد منطقي موجود واقعيت‌هاي
مورد اين در را توطئه تئوري و نموده فرض سيستماتيك پروسه
اين طي در نيز ايران جامعه در چنانچه.پنداشت واقعي
گشته تبديل لمس قابل عينيت يك به مغزها فرار پديده سالها
همچنين و ممتاز دانشجويان و نخبه جوانان اكثريت و
دادن با واسطه موسسات توسط كشور مطرح المپياديهاي
و كشور از خروج به تشويق رفاهي امكانات و تحصيلي بورسهاي
نيز راستا اين در كه شده‌اند آمريكا و اروپا به مهاجرت
نبايد رابطه اين در كه هرچند نبوده‌اند ، ناموفق متاسفانه
اين به سياستگذاران بهاندادن و امكانات عدم كاستيها ، از
نخبگان كه كرد نبايد فراموش.پوشيد چشم نخبگان از قشر
توسعه و رشد براي عوامل اصلي‌ترين و كيفي‌ترين جامعه
اين وجود از جامعه شدن تهي و مي‌باشند كشور اجتماعي
-علمي خلا يك به را جامعه مي‌تواند توانمند نيروهاي
جامعه تخصصي و علمي سطح درازمدت در و كرده دچار فرهنگي
.بياورد پائين را
از مي‌تواند نيز هنرمندان و فرهنگي نخبگان مهاجرت همچنين
توجه با و كرده جلوگيري كشور در ملي فرهنگ و هنر بالندگي
جوان جمعيت ميان در هنرمندان اين كه بالايي مقبوليت به
از را ايراني جامعه ذهن مهاجرت صورت در دارند ، كشور
مسئله اين كندكه متمايل بيگانه فرهنگ بطرف ملي فرهنگ
و باشد ويرانگر بسيار مي‌تواند كشور ملي هويت براي نيز
اين تاثيرپذيري به توجه با) تاثيرگذاري اين ارمغان
خواهد فرهنگي استحاله يك (مهاجرپذير جامعه از هنرمندان
و مهاجرت گوناگون ابعاد تفكيك به توجه با اكنون.بود
از گرايانه واقع تبيين و شناخت در كه شده ارائه توضيحات
بايد چه" كه اساسي پرسش اين به بايد شد ، مطرح پديده اين
باشد ، جامعه ملي منافع بر مبتني كه درستي پاسخ "كرد؟
و داده شويم ، گرائي ذهن و دگماتيسم يك دچار اينكه بدون
.كنيم ارائه منطقي راهكارهاي
كرده عوض را مهاجرت واقعيت با برخورد شيوه بايد ابتدا -1
بر مبتني نگري كلان يك به مساله با عام بطور برخورد در و
مسئله متفاوت ابعاد بررسي در و يابيم دست جمعي مصالح
بر منطبق ، روش‌هاي مسئله از آن‌بعد خاص شرايط بنابر
روانشناسي روش اول بعد مثلا چنانچه ببنديم ، بكار را آن
امنيتي -سياسي روش دوم بعد و را اقتصاد و جامعه‌شناسي _
طلب را فرهنگي -علمي توسعه -روانشناسي روش سوم بعد و را
به توجه با بررسي گوناگون شيوه‌هاي از استفاده.مي‌كند
اين بررسي در غيرعلمي بطور و نابجا چنانچه متفاوت نتايج
برداشت و گمراهي موجب مي‌توانند شوند گرفته بكار پديده
و تحليلگر نهايت در كه كنند فراهم را مساله از نادرست
نه معضل اين و نموده هدايت انحرافي سمت به را قانونگذار
شد نخواهد كاسته آن منفي تبعات از و شد نخواهد حل تنها
.باشد نيز آن منفي آثار تشديد موجب مي‌تواند بلكه
به مختلف شيوه‌هاي اجتماعي پديده‌هاي بررسي در اصولا
تشخيص همچنانكه باشد مهم مي‌تواند آن نتايج اندازه
دارا را نقش اساسي‌ترين معالجه در پزشك توسط بيماري
و گيرد انجام نمي‌تواند معالجه تشخيص اين بدون و مي‌باشد
و بهبودي عدم موجب اشتباه تشخيص با درمان به اقدام حتي
.شد خواهد بيماري تشديد مواقع پاره‌اي در
پديده به نگاه اجتماعي مصلحت و كلان‌نگري زاويه از -2
همراه آن بودن موقت يا بودن دائمي لحاظ با بايد مهاجرت
قراردادن نظر مد بدون خصوص اين در قوانين تدوين و باشد
مي‌خواهند كه آنان.بود نخواهد كارآمد و مثبت مسئله اين
مشروع سخت‌گيري يك تحت بايد باشند داشته دائم مهاجرت
ولي گيرند ، قرار (بشر حقوق رعايت و ملي منافع بر مبتني)
همچنان و مي‌كنند مهاجرت دلايلي بنابه موقتا كه كساني
مطلق اكثريت عده اين كه ) وابسته‌اند خويش اصلي موطن به
قرار قانوني حمايت تحت بايد (مي‌شود شامل را مهاجرين
داخل در چه آنها حقوق از بايد تصميم‌گير مراجع و بگيرند
تشكيل با و كنند حمايت كشور از خارج در چه و كشور
كشورهاي در آنها كردن متشكل براي خصوص اين در نهادهايي
.كنند فراهم را آنها جامعه‌اي قدرت موجب مهاجرپذير
بررسي در ملي منافع حيطه در سودمندگرايي به بايد -3
لحاظ اين از را مهاجران و كرد نگاه مهاجرت مسئله
مهاجرت پروسه در كه مهاجران گروه آن.نمود طبقه‌بندي
به مي‌شوند اصلي موطن به سرمايه انتقال و كسب موجب خويش
قرار تشويق و حمايت مورد اقتصادي عرصه تلاشگران عنوان
آنان بالاي كميت و گستردگي به توجه با كه گيرند ،
لحاظ به كه شود شامل را ملي درآمد از درصدي مي‌تواند
درون به سرمايه اين انتقال و خارجي منابع از درآمد تامين
در همچنين.مي‌باشد توجه قابل ملي اقتصاد چرخه در كشور
از كه مهاجران از گروهي علمي ارتقاي و تخصص‌ها كسب عرصه
بخصوص مي‌كنند استفاده كشور از خارج علمي مراكز و منابع
داخلي علمي ساختار از بالاتر مهارتها اين كه آنجا در
موطن به علمي مدارج اين كسب از بعد آنان اينكه و باشد
بر برتر تكنولوژي و علم انتقال موجب و برگردند اصلي
و علم عرصه تلاشگران عنوان به بايد گردند ، ملي ساختار
.گيرند قرار قانوني حمايت مورد فن‌آوري
داراي آنان پذيراي جوامع در كه صورتي در مهاجران -4
هدايت صورت در باشند ، قدرتمندي ملي انجمن‌هاي و تشكيلات
بخصوص) كشورها آن در مي‌توانند آنها از حمايت و صحيح
صنعتي و اولي جهان ساختار كشورهاداراي اين اكثر اينكه
كشور دو روابط در تاثيرگذار اهرم يك عنوان به (مي‌باشند
مثبت روابط و مهاجران اينگونه به نزديكي يا و شوند محسوب
نظر از چه تاثيرگذاري اينگونه اوليه ، جايگاه با آنها
يك به مي‌تواند فرهنگي و اقتصادي نظر از چه و سياسي
.گردد تبديل مثبت پتانسيل
راه كه بود نخواهد ملي منافع نفع به و عاقلانه هرگز -5
و مسدود را اصلي ميهن با مهاجران متقابل ارتباط و ورود
بوجود با شود سعي بايد عكس به بلكه نمود ، محدود حتي يا
متقابل ، روابط اين تشديد براي راحت و سهل شرايط آوردن
تا نمود وابسته اوليه جايگاه به پيش از بيش را مهاجران
ملي ساختار در مهاجرت منفي پيامدهاي از طريق اين از
.شود كاسته
حقوقي قوانين با آشنايي عدم به توجه با مهاجرين -6
خصوص اين در حاد مشكلات دارابودن و مهاجرپذير كشورهاي
خارجه امور وزارت و قضائيه قوه ساختار در كه است شايسته
كشور از خارج در ايران سفارتخانه‌هاي آن تبع به و
آنان مشكلات پيگيري و كردن آشنا براي حقوقي نهادهاي
را ، آنان اصلي موطن كه شود داده نشان عملا و شود تشكيل
سخت شرايط در و مي‌كند نگاه خود شهروندان عنوان به
جامعه در را آنان حقوق و بود خواهد آنها پشتيبان همچنان
.مي‌دهد قرار مدنظر هميشه
هر در محلي نشريات آن كنار در و ملي نشريه يك ايجاد -7
كمك آنان ملي هويت تقويت به مي‌تواند بخصوص مهاجر جامعه
تمدن ، .بكاهد حدودي تا هويت بدون استحاله از و كرده
هميشه مشترك مسائل و منافع همچنين و مشترك زبان و فرهنگ
خواهد ملت يك افراد بين همبستگي و نزديكي عوامل از يكي
از مي‌توانند مهاجران نشريه ، بودن دارا صورت در كه بود
و اخبار همچنين و خصوص اين در صاحبنظران ديدگاههاي
ارتباطي كانال اين از و شوند مطلع مهاجرين جوامع اطلاعات
متقابل ارتباط خانواده‌هايشان و كشور با توانست خواهند
.كنند حفظ خويش بومي فرهنگ با را پيوندشان و باشند داشته
اين تعيين با كه است سمبليك ضرورت يك مهاجر روز اعلام -8
همبستگي موجب سال خاص روزهاي همچون آن به دادن بها و روز
شايسته روز اين در.شد خواهد مهاجر و وطن بين پيوند و
احزاب ، همچون مدني مستقل نهادهاي و مسئول نهادهاي است
ديگر و مهندسين جامعه پزشكان ، جامعه هنرمندان ، جامعه
ارتباط و پيام ارسال با دانشجويي جوامع و تخصصي جوامع
.كنند تقويت را سرزميني وحدت زمينه متقابل
مسئله‌دار شده ، رانده ذهنيت كند سعي بايد ملي ساختار -9
و بزدايد مهاجران و جامعه اذهان در را تبعيدي و بودن
بدرستي شهروندانش توسط مهاجرت حول واقعيت به كه دهد نشان
عيني و عام واقعيت يك عنوان به موضوع اين به و است واقف
بود نخواهد معني بدين اين.مي‌كند نگاه اجتماعي زندگي در
مهاجرت پديده ابعاد تمامي در را مطلق‌گرا نگرش يك كه
جمعيتي ساخت در بالا نسبيت يك تبيين بلكه دهيم ، نشان
.مي‌باشد مدنظر مهاجران
صنعتي كشورهاي در آمده پيش تحولات به توجه با امروزه -10
رسانه‌هاي منفي تبليغات و واشنگتن و نيويورك انفجارهاي)
(ايرانيان و مسلمانان مخصوصا و مهاجران خصوص در غربي
بوجود را شرايطي مسئول مراجع كه بود خواهد پسنديده
را خويش امنيت و اتكاء نقطه ايراني مهاجران تا بياورند
محتملا چنانچه و بجويند اصلي وطن با نزديكي و مدار در
خود موطن به بازگشت براي شد سخت‌تر آنان حضور براي شرايط
اين در و ببينند خود روي پيش در را آساني و سهل شرايط
خود كنار در را خويش ملي ساختار مهاجران نامساعد شرايط
.كنند احساس
و سرمايه انتقال براي منصفانه ارزي قوانين تدوين -11
ضرورت يك عنوان به بايد كشور به مهاجران ارزي درآمدهاي
و باشد مشروع هم انتقال فرايند اين تا شود ، نگريسته عاجل
در واسطه و غيرقانوني مالي موسسات فعاليت از اينكه هم
انتقال امنيتي ضريب و شود جلوگيري اقتصادي پروسه اين
.گردد تضمين مهاجران سرمايه
حيطه در قانوني و مستقل نهادهاي و موسسات ايجاد با -12
فرصتهاي ايجاد و موقت مهاجرت داوطلبان براي كاريابي
و قاچاق مهاجرت روند از بايد كشور از خارج در تحصيلاتي
نظر از قانوني مهاجر كه شود ، چرا جلوگيري غيرقانوني
شد نخواهد مشكل دچار بازگشت براي امنيتي و رواني ، احساسي
جلوگيري دائم مهاجر به موقت مهاجر تبديل از مسئله اين و
.كرد خواهد
كشور ، در مستقل نهادهاي و قانوني نهادهاي نمايندگان -13
با كه بود خواهد ضروري حتما خويش مرزي برون سفرهاي در
دائمي ارتباط در كشور از خارج ايرانيان جوامع و انجمن‌ها
پسرفت از كشور از خارج در جوامع اين با ملاقات با و بوده
تفاهم به طريق اين از و كنند جلوگيري ملي ارتباطات
.كنند پيدا دست بهتري و بيشتر متقابل
با را متقابل احترام بر مبتني و صحيح روابط چنانچه -14
را ملي تعهد و اعتماد بتوانيم و بياوريم بوجود مهاجرين
بياوريم ، بوجود حمايت‌گرايانه سياستهاي اعمال با آنها در
و سفيران عنوان به مهاجرين جامعه از مي‌توانيم
كنيم استفاده توريسم جذب براي اقتصادي -فرهنگي واسطه‌هاي
ميسر اين و برسانيم قبول قابل رشد به را صنعت اين و
ايجاد براي را قانوني مجوزهاي كه آنگاه مگر شد نخواهد
.كنيم صادر مهاجرين توسط مسافرتي تورهاي
قنواتي زارعي اردشير
:منابع
ص 307 اول جلد -ل‌مان نرمان نوشته -روانشناسي اصول -1
ص 311 -اول جلد -منبع همان -2
صص 460459 -منبع همان -مضمون به نقل -3
.ص 33 -لينتون رالف تاليف -تمدن سير -4
|
