سياسي توسعه و مطبوعات
:اشاره
در روزنامه اولين انتشار زمان از ايران در روزنامه‌نگاري
امروز به تا شيرازي صالح ميرزا دست به قمري سال 1253
خاستگاه چه اگر.است كرده طي را زيادي نشيبهاي و فراز
دست به و غرب از تقليد به كشور در روزنامه پيدايش اوليه
لايه‌هاي به حرفه اين تدريج به اما بوده ، وقت حكومت
و روشنفكران دست به و نمود پيدا رسوخ جامعه پايين
.افتاد آزاديخواهان
طولاني مبارزات از حاكي سراسر كشور روزنامه‌نگاري تاريخ
.است حاكم‌بوده جور و استبداد با روزنامه‌نگاران
به ايران سياسي تحولات در ارتباطي وسيله اين كه تاثيراتي
قدرت.است برخوردار والايي اهميت و جايگاه از گذاشت ، جا
حدي به ايران سياسي تاريخ از برهه‌اي در روزنامه‌نگاري
در بارها و بارها زمان آن حكومتهاي شد باعث كه رسيد
خود باطني ميل علي‌رغم و آورند فرود تسليم سر آن مقابل
قرارداد لغو.دهند در تن مردمي مطبوعات خواست‌هاي به
مجلس تشكيل و مشروطه انقلاب تنباكو ، و توتون انحصاري
اقدامات اين بارز نمونه‌هاي از ديگر تحولات و قانونگذاري
.است
در روزنامه‌نگاري اينكه زمينه اين در اهميت حائز نكته
اين به.است بوده مواجه فرودهايي و فراز با همواره كشور
جهت مقطعي طور به مناسب ، و آزاد فضاي هرگاه كه معنا
واكنشهاي با سرانجام مي‌شده ، فراهم مطبوعاتي فعاليتهاي
آن سركوب و روزنامه‌نگاري آزاد فضاي بستن و حاكميت
را تفريطها و افراط اين علل.است مي‌شده روبه‌رو
:قرارداد نظر مورد حوزه دو در مي‌توان
مخالف كه كشور در حاكم سياسي بسته شرايط و استبداد -1
در.بود كشور در سياسي و مطبوعاتي آزادانه فعاليت هرگونه
خيلي شكل به حتي مطبوعاتي فعاليتهاي اجازه عملا ، واقع
.نمي‌شد داده نيز محدود
و رهبري كه مناسب و لازم علمي و فكري پشتوانه عدم -2
ديگر بيان به.دهد انجام را مطبوعاتي فعاليتهاي هدايت
تبيين روزنامه‌نگاري و روزنامه كلي اصول و چارچوب
.بود نگرديده
شديد محدوديتهاي ايران ، روزنامه‌نگاري تاريخ غالب واقعيت
سازنده روشنگر ، نقاد ، مستقل ، آزاد ، مطبوعات حضور فقدان و
پهلوي حكومت زمان در آن اوج كه وآگاهي‌بخش‌است
.شد جلوه‌گر
وجود با اسلامي انقلاب پيروزي از سال گذشت 23 با اكنون
حيطه در مدت اين طول در كه كاستي‌هايي و ضعف‌ها
به شده ايجاد شرايط اما بوديم ، شاهد مطبوعاتي فعاليتهاي
وجود و نيست آن از پيش دوران با مقايسه قابل وجه هيچ
اين بارز ويژگيهاي از سياسي و پرسشگر روزنامه‌نگاري
مطلوب نقطه به رسيدن جهت زيادي اميدواري كه است دوران
كه است تحقيقي حاصل مي‌شود ، ارائه كه مقاله‌اي.مي‌رود
علوم رشته در ارشد كارشناسي پايان‌نامه تدوين قالب در
طريق از سياسي توسعه در مطبوعات نقش عنوان با ارتباطات
علوم كارشناسان" و "روزنامه‌نگاران" ديدگاههاي بررسي
.است شده تدوين و تهيه "سياسي
انديشه و فرهنگ گروه
پيروزي و خرداد 1376 انتخابات‌دوم برگزاري دنبال به
سياسي -اجتماعي شرايط درآن ، خاتمي محمد سيد حجت‌الاسلام
سياسي ، زمينه در سو يك از.شد متحول جديدي و آرام طور به
دستيابي لزوم و سياسي توسعه مورد در بحث‌هايي بروز شاهد
كشور سياسي جناحهاي و گروهها دولتمردان ، ميان در آن به
سياسي باز فضاي ايجاد لزوم بر عده‌اي بين اين در.هستيم
مقدم را آن حتي و داشته تاكيد سياسي توسعه به دستيابي و
تشكل‌ها گروهها ، اين از جمعي.مي‌دانند اقتصادي توسعه بر
آن با انفعالي برخورد به قدرت و نفوذ صاحب افراد و
در و ورزيده مخالفت آن با نيز موارد بعضي در و پرداخته
امور بهبود و مردم معيشتي وضع به رسيدگي آن برابر
.مي‌دهند قرار تاكيد مورد را كشور اقتصادي
فضاي شكل‌گيري شاهد احوال ، و اوضاع همين در ديگر سوي از
شرايط اين در.بوده‌ايم مطبوعاتي فعاليتهاي از جديدي
و روزنامه‌ها از زيادي تعداد كمي لحاظ به يافته تحول
مطبوعاتي فعاليت عرصه به قدم تاسيس تازه نشريات
به نسبت انتقاد و نقد نيز كيفي لحاظ به و گذاشته‌اند
به آنها پاسخگويي ضرورت و مسئولان عملكرد و مختلف مسائل
اين همچنين.مي‌دهد تشكيل را آنها مطالب عمده مردم ،
خصوص در جمهوري رياست شعارهاي با نشريات و روزنامه‌ها
با مردم آشنايي ضرورت مردم ، به بودن پاسخگو سياسي ، توسعه
دولت عملكرد بودن شفاف و قانونگرايي خويش ، تكاليف و حقوق
اين در.مي‌نمايند هم‌راهي و همرايي مردم ، براي حكومت و
كاملا خصلت بودن دارا با روزنامه‌ها از برخي گيرودار
.گرفته‌اند خود به را "احزاب جانشين" لقب سياسي ،
متبادر ذهن در سوال اين شده ، ايجاد شرايط تحقق دليل به
سياسي ، توسعه به دستيابي و تحقق خصوص در اصولا كه مي‌شود
جديد فضاي در ديگر عبارت به دارند؟ جايگاهي چه مطبوعات
و ايجاد در تاثيري و نقش چه مطبوعات مطبوعاتي ، فعاليتهاي
داشته مي‌توانند سياسي توسعه شكل‌گيري زمينه‌هاي تسهيل
.باشند
در را مطبوعات آرماني و حقيقي جايگاه مي‌كوشد تحقيق اين
وضعيت با را آن فاصله و ساخته مشخص كشورمان سياسي نظام
نقش‌هاي ايفاي ضرورتهاي تعيين ديگر سوي از.بسنجد موجود
.است بررسي اين اصلي اهداف جمله از نيز مطبوعات سياسي
سياسي عملكرد براي الگويي مي‌تواند تحقيق اين نتايج
مديران و برنامه‌ريزان و نموده ارائه كشور مطبوعات
و ساخته آگاه مطبوعات تاثير و نفوذ ميزان از را فرهنگي
در مطبوعات از استفاده و بكارگيري در را آنها نظر
.نمايد جلب سياسي توسعه به‌ويژه توسعه ، برنامه‌هاي
نظري مباني
از سياسي توسعه مقوله:سياسي توسعه مفهوم و تاريخچه
مطالعه چارچوب در دهه 1960 اوايل و دهه 1950 اواخر
قرار سياسي علوم دانشمندان توجه مورد تطبيقي سياست‌هاي
.گرفت
سياسي توسعه روند به نسبت دوم جهاني جنگ از پس دوران از"
محققين و شده خوشبينانه برخوردي اجتماعي ، دگرگونيهاي و
به‌ويژه غرب نصيب كه اقتصادي رونق و موفقيت‌ها تاثير تحت
اميدوار و مثبت بعدي از را مقوله اين بود شده آمريكا
حال هر به.مي‌دادند قرار تحليل و تجزيه مورد كننده
اقتصادي ابعاد به و 50 دهه‌هاي 40 در اينكه علي‌رغم
محققين دهه 1960 اواخر از ولي مي‌شد ، توجه سياسي توسعه
عوامل از بيش سياسي و اجتماعي پارامترهاي به سياسي علوم
.دادند بها اقتصادي شاخص‌هاي و
با انحاء از نحوي به سياسي توسعه مفهوم بعد ، مراحل در
دانشمندان از گروهي زيرا.خورد گره سياسي فرهنگ مقوله
فرهنگ تحليل و تجزيه طريق از چنانچه كه بودند نظر براين
عناصر اين كه يافت دست متغيرهايي به بتوان جوامع سياسي
پاسخگويي براي نظام توانايي‌هاي از بهره‌گيري جهت در را
به مي‌توان انداخت ، كار به جامعه نيازهاي به نسبت بيشتر
(1)".شد اميدوار مطلوب سياسي توسعه تحقق
در ديدگاهها اولين پيدايش زمان از سياسي توسعه مفهوم
صورت‌هاي به امروز به تا دهه 1950 اواخر از آن مورد
در شده ارائه مفاهيم از يك هر.است شده تعريف مختلف
ابعاد و ويژگي‌ها از سري يك بر تاكيد با زماني مقاطع
تغييرات و جهان سياسي -اجتماعي شرايط از متاثر كه بوده
.است آمده به‌وجود
قانوني و اداري توسعه را سياسي توسعه لازمه "پاي لوسين"
مردم توده تجهيز و سياسي نوسازي مترادف را آن و مي‌داند
افزايش مجموع در وي"مي‌كند عنوان آنها مشاركت جلب و
مردم ، خواست‌هاي و نيازها به پاسخگويي در را نظام ظرفيت
افزايش همچنين و ساختارها شدن تخصصي ساختاري ، تنوع
(2)".مي‌پندارد سياسي توسعه لازمه را سياسي مشاركت
به را سياسي توسعه نظريه‌هاي كه است معتقد دونالدچيكوت
:كرد تقسيم مي‌توان گروه يا قسمت سه
مترادف بادموكراسي را سياسي توسعه كه دسته آن -"1
.مي‌دانند
تحقيقاتي تمركز سياسي توسعه و تغيير بر كه دسته آن -2
.داشته‌اند
تسلسلي مراحل و بحران‌ها تحليل و تجزيه به كه دسته آن -3
.پرداخته‌اند سياسي توسعه
جامع‌ترين تقسيم‌بندي اين كه مي‌آيد نظر به
ميان از كه اول گروه نظريه‌پردازان.باشد تقسيم‌بندي‌ها
ليپست سيمور پاي ، لوسين برايس ، جيمز فريدريك ، كارل آنها
به مجموع در برد ، نام مي‌توان را اسميت آرتور و
سياسي هاي نظام كثرت‌گرايي ، انتخابات ، پارلمانتاريسم ،
نظام قانوني اقتدار رقابتي ، سياسي نظام در حزبي چند
سياسي مشروعيت و اقتصادي توسعه و مطبوعات آزادي يافته ،
.كرده‌اند اشاره سياسي توسعه اصلي شاخص‌هاي عنوان به را
توسعه و تغيير ميان كه آن‌داشته‌اند بر سعي دوم گروه
اين در كلاسيك تحقيقات از.نمايند ايجاد ارتباط سياسي
نيسبت رابرت و كوزور لوئيس فردريگز ، كارل مي‌توان رابطه ،
نظريه‌هاي به نظريه‌پردازان از اين‌دسته.برد نام را
جوامع و انسان‌ها طبيعي نياز عنوان به تحول و تغيير
.نموده‌اند توجه
سياسي ، توسعه با رابطه در كه نظريه‌پردازان سوم‌از گروه
لئوناردبانيدر ، مانند افرادي شامل كرده‌اند ، تئوريك كار
به گروه اين.مي‌باشد وربا سيدني و لاپامبارا كلمن ، جيمز
پديده مانند سياسي توسعه مسير در اجتماعي كاركردهاي
نهايتا و منابع و امكانات تقسيم و عدالت -اجتماعي ظرفيت
قدرت ، تقسيم شيوه‌هاي.پرداخته‌اند سياسي و اجتماعي طبقات
با حاكمه هيئت‌هاي برخورد شيوه‌هاي و قدرت كسب در رقابت
گروه اين تحقيقاتي زواياي ديگر از سياسي مشروعيت بحران
(3)".مي‌باشد محققين از
سياسي توسعه شاخص‌هاي
صورت نظريه‌پردازي‌هاي و شده ارائه تعريفهاي اساس بر
.است شده ارائه اصلي شاخص پنج سياسي توسعه براي گرفته
:شامل شاخص‌ها اين
معناي به سياسي مشاركت:سياسي مشروعيت و مشاركت -الف
امور اداره و استقرار در جامعه كليه‌اعضاي دادن شركت
در شركت صورت به مشاركت مختلف اشكال.است سياسي نظام
شوندگان حكومت سياسي ، انتخاب و اجتماعي تصميم‌گيري‌هاي
.مي‌يابد تجلي انتخابات در شركت و دادن راي طريق از
حفظ و ايجاد براي سياسي نظام ظرفيت معناي به مشروعيت
جامعه در موجود سياسي نهادهاي كه است اصل اين به اعتقاد
به مزبور نهادهاي تاسيس و بوده برخوردار عمل صحت از
.مي‌باشد جامعه نيازهاي رفع منظور
حكومت از شيوه‌اي به دموكراسي:قوا تفكيك و دموكراسي -ب
پايين فرد و قدرت بين خاص ارتباط نوعي كه مي‌شود گفته
آن براي عبارت بهترين.مي‌كند برقرار مردم و حكومت
از قوا تفكيك ".است مردم وبراي مردم توسط مردم ، حكومت"
.است مردم‌سالار و دموكراتيك سياسي نظام‌هاي ويژگيهاي
تشكيل مجزا اصلي بخش سه از حكومت نظام‌ها اين در
را حكومت و سياسي نظام تشكيل مجموع در شده‌اندكه
قضائيه و مقننه مجريه ، قواي شامل بخش سه اين.مي‌دهند
شدن انحصاري و تمركز از جلوگيري منظور به قوا تفكيك.است
.مي‌شود ايجاد نهاد يا شخص يك دست در قدرت
كشورهاي در: گفت‌وگو و بحث وفضاي صنفي نهادهاي پيدايش -ج
مشكلات حل و نقد براي لازم سياسي نهادهاي توسعه حال در
براي دولت ، سياست‌هاي مشروع‌سازي و مردم و دولت ميان
شكل دروني انسجام ايجاد و عمومي واجماع تفاهم ايجاد
و مناسب شده نهادينه شيوه‌هاي نتيجه ، در و است نگرفته
سازمان افزايش.ندارد وجود بحران‌زدايي براي كارآمدي
از يكي عمومي گستره و مدني جامعه شدن نهادينه و يافتگي
.است سياسي توسعه به دستيابي ضرورتهاي
درجه در گفت‌وگو و بحث فضاي يا همگاني گستره از منظور
عمومي افكار آن در كه ماست زندگي قلمرو تمامي اول ،
.بگيرد شكل مي‌تواند
جامعه‌پذيري:ايدئولوژيك سياسي‌وآموزشي پذيري جامعه -د
ضمن افراد آن موجب به كه است يادگيري مستمر فرايند سياسي
تجربيات و اطلاعات كسب طريق از سياسي نظام با شدن آشنا
.مي‌برند پي جامعه در خويش نقش‌هاي و حقوق وظايف ، به
فرهنگ انتقال بدون و سياسي پذيري جامعه فرايند وجود بدون
از آن (ارزش) ايدئولوژيك -عقيدتي محتواي كليه با سياسي
خود حيات ادامه به قادر نظامي هيچ ديگر ، نسل به نسلي
.نيست
بنابراعتقاد:دولت اقتدار و قانونمندي سياسي ، ثبات -_ه
ايجاد جامعه‌اي در دموكراسي كه صورتي در صاحبنظران برخي
ثبات ، ديگر معناي.شد خواهد حكمفرما نيز سياسي ثبات شود ،
كه است سياسي رفتار قواعد سياسي توسعه و است قاعده‌مندي
دارند ، اشتراك آن در معنا در تنها نه قدرت مدعيان تمامي
پيشه خويشتنداري و هستند متعهد آنها به نيز عمل در بلكه
.مي‌كنند
اعمال كنترل و نظارت در موثر ابزارهاي از يكي قانونمندي
از آنها استفاده‌هاي سوء از و است مردم توسط دولتمردان
وبالاخره مي‌نمايد جلوگيري شده تفويض قدرت‌هاي و امكانات
مردم تقاضاهاي به پاسخگويي در سياسي سيستم كارآمدي اينكه
نتيجه در و مشروعيت افزايش در مهم و موثر عوامل از
.است نظامي هر اقتدار
رحيمي فيروز
دارد ادامه
:پانوشتها
انتشارات:تهران اداري و سياسي توسعه:قوام عبدالعلي -1
ص 498 قومس ، 1371 ،
راههاي درباره مختلف نظريه‌هاي:سيف‌زاده حسين دكتر -2
ص قومس ، 1373 نشر تهران ، سياسي دگرگوني و نوسازي گوناگون
70
و 181 صفحه 183 منبع همان -3
|
