داد تكان را دنيا كه دوساعتي
-سپتامبر 2001 پيامدهاي 11 و علل كتاب درباره بحثي
هاليدي فرد
دانشكده در بين‌الملل روابط استاد هاليدي ، فرد پروفسور
نوين تاريخ و مسايل در متخصص و سياسي علوم و اقتصاد
:داد تكان را دنيا كه دوساعتي" كتاب انتشار با خاورميانه
پيشگامانه اثري "سپتامبر 2001 پيامدهاي 11 و علل درباره
اثري‌متين آكادميك ، و دانشگاهي عرصه در كه داده ارايه
.است
مشخص ، موضوع يا زمينه هر در پيشگامانه طرح هر همانند
آمريكا ، در سپتامبر2001 حادثه 11 به فردهاليدي پرداختن
.دارد همراه به نيز نگراني‌هايي و شتاب پيشگامي ، بر علاوه
هنگام تا پيامدهايش تازه‌و همچنان حادثه ، اين زيرا
.است داشته ادامه كتاب نگارش
ماه سه از كمتر مدتي در حوادث اين درباره كتابي انتشار
درك را نويسي وزين دشواري كه هركس براي آنها ، وقوع از پس
.مي‌نمايد شگفت‌انگيز باشد ، كرده
مي‌دهد نشان "داد تكان را دنيا كه دوساعتي" مطالعه اما
تجربه زيرا.مي‌رود فراتر اوليه برداشت آن از كتاب اين
و خاورميانه تاريخ درباره هميشگي‌اش پيگيري و مولف
ساخته قادر را او گذشته سي‌سال طي شده‌اش منتشر كتابهاي
كه امري.بپرهيزد شدت به دادن‌ها تعميم از اولا:تا است
امر اين.مي‌شوند آن دچار غربي مولفان ديگر از بسياري
ارايه متوازني ديدگاه كتاب ، اين در هاليدي تا شده باعث
و بحث‌انگيز كه برانگيزد را گوناگوني پرسش‌هاي و دهد
سطحي ، مقوله‌اي يا آهنين حكمي با كه بي‌آن تامل‌اند ، قابل
گذشته ، سال چند طي وي ثانيا.ببندد را جدل و بحث راه
با كه داده اختصاص موضوع‌هايي به را خود پيشين كتابهاي
در انجاميد سپتامبر حوادث به كه زمينه‌هايي و ريشه‌ها
اينها لازم ، اضافات و كسر از پس هاليدي.بوده‌اند ارتباط
قديم نوشته‌هاي آن لذا.گرفت كار به خود جديد كتاب در را
حادثه درك به و گرديده همخوان داغ ، حادثه اين با جديد ، -
.است كرده كمك آن ابعاد و
(Globalized) شده جهاني حادثه يك سپتامبر حادثه 11 چرا
است؟
نظر از هم -حادثه اين مي‌گويد كتاب آغاز در هاليدي فرد
انتظار قابل -پيامدهايش و اجرا شيوه نظر از هم و حجم
بزرگ حوادث گونه آن كنار در را رخداد اين وي.نبود
حمله همانند ;نبودند انتظار قابل كه مي‌دهد قرار تاريخي
چيرگي به كه سال 1941 در شوروي جماهير اتحاد به آلمان
شكست اگر كه انجاميد دوم جهاني جنگ در اروپا بر آلمان
قاره كامل تصرف در را خود تهديد نبود نازيسم عظيم نيروي
توسط اسرائيل كردن غافلگير همانند يا.مي‌كرد عملي اروپا
نيروهاي موازنه در اختلال به كه سال 1973 در عربها
به.انجاميد اسرائيل و اعراب كشمكش در رواني و نظامي
شد انجام سال 1990 در عراق توسط كويت اشغال منوال ، همين
و شد منجر منطقه در اعراب نيروي مهمترين نابودي به كه
راه و گرديد خاورميانه كل در جديدي پيماني‌هاي هم باعث
غافلگيري ، عامل بر افزونگشود مادريد كنفرانس براي را
برجسته حادثه يك -هاليدي ديدگاه از -سپتامبر حادثه 11
.است Globalized شده جهاني
مرزهاي از پيامدهايش كه است آن حادثه يك شدن جهاني معناي
آن ، در درگير مستقيم طرف‌هاي از تاثيرهايش و "عمل" محدوده
كه چه آن از بازتابها ، سپتامبر ، مورد 11 در.رود فراتر
اين بودن فاعل اثبات فرض به ) آمد القاعده سازمان سر بر
فراتر -حادثه اصلي طرف -آمريكا متحد ايالات از و (سازمان
شكل حال در همچنان تاثيرها و پيامدها اين و است رفته
.است جهاني اوضاع و پيماني‌ها هم تجديد به بخشيدن
داراي "شده جهاني" حوادث مثال‌هاي ديگر از هاليدي فرد
اتريش وليعهد ترور همانند حوادثي جهاني ، گسترده تاثيرهاي
اين.مي‌برد نام را سارايوو در سال 1914 در همسرش و
ساخت ، شعله‌ور را اول جهاني جنگ كه بود جرقه‌اي رويداد ،
در سال 1941 در آمريكا ناوگان بمباران حادثه يا
به و دوم جهاني جنگ به آمريكا ورود باعث كه پرل‌هاربر
.شد متفقين كشورهاي سود
يعني متفق كشورهاي سود به را جنگ نتيجه امر ، اين
موشكي بحران يا ;داد تغيير روسيه و فرانسه بريتانيا ،
جنگ نخستين به را جهان بود نزديك كه سال1962 در كوبا
.بكشاند هسته‌اي فاجعه‌بار
سپتامبر انفجارهاي11 است باور اين بر هاليدي همچنين
"شده جهاني" ويژگي از كه است جهاني ژرف پيامدهاي داراي
آمريكا خارجي سياست رويكردهاي حادثه ، اين.است برخوردار
سوي رو اخير سال‌هاي در سياست‌ها اين زيرا داد ، تغيير را
.داشت داخلي مسايل به پيش از بيش اهتمام و جهاني انزواي
و دموكرات‌ها دوره طي حتي ، محافظه‌كار جمهوريخواهان
از پس و داشتند تسلط كنگره بر بيل‌كلينتون جمهوري رياست
جمهوري ، رياست انتخابات در پسر جورج‌بوش پيروزي
اين.گرديد تثبيت خارجي سياست محافظه‌كارانه گرايش‌هاي
از عقبنشيني و موشكي سپر طرح به اهتمام در گرايش‌ها
كردن محدود پيمان تائيد عدم و كيوتو محيطزيست پيمان
پيمان الغاي سرانجام و بيولوژيك جنگ‌افزارهاي گسترش
.مي‌يابد نمود قاره‌پيما ، موشك‌هاي گسترش كردن محدود
سپتامبر ، حوادث از پيش فردگرايانه سياست اين كه است بديهي
.برانگيخت آمريكا متحد ايالات عليه را جهان بزرگ كشورهاي
و واشنگتن ميان روابط روسيه ، و چين با تنش بر افزون
حادثه.شد روبه‌رو آسيبهايي با ناتو پيمان در بروكسل
ديگر بار و كرد واژگونه را تصوير اين تمامي سپتامبر ماه
و اساسي فاعل به‌عنوان نه‌فقط را آمريكا متحده ايالات
جديد هم‌پيماني‌هاي رهبر و سردمدار به‌عنوان بلكه چيره
:دوم.داد قرار بين‌المللي سياست‌هاي كانون در جهاني ،
زير را آمريكا متحده ايالات و روسيه سپتامبر حادثه11
بين شكاف ;سوم.كرد متحد جهاني تروريسم با مبارزه شعار
ديگر بار را ناتو پيمان و كرد پر را آمريكا و اروپا
پديد آسيا در ژرفي تغيير سپتامبر 11;چهارم.ساخت مستحكم
به "بين‌المللي" كوشش‌هاي به هند پيوستن باعث و آورد
حادثه ;پنجم.شد تروريسم عليه نبرد واشنگتن‌در رهبري
جهاني اولويت‌هاي بازنگري براي طلايي فرصتي سپتامبر ماه
اين راس در را "جهاني تروريسم عليه نبرد" و كرد فراهم
در جهاني توافق فرصت از تا شد باعث و داد قرار اولويت‌ها
استفاده برنامه‌هايي اجراي براي نيويورك جنايت محكوميت
مداخله عمليات و ندارد كشورها حاكميت به اعتنايي كه شود
.مي‌نمايد تسهيل را داخلي‌شان مسايل در
-بوده‌ايم شاهدشان تاكنون كه -آنها غير و پيامدها اين
چچن جنگ همانند ديگري رخدادهاي از را سپتامبر ماه حادثه
بدان و مي‌كند متمايز فلسطين مساله حتي يا بوسني جنگ يا
-اهميتشان به‌رغم -يادشده حوادث.مي‌دهد شدن جهاني ويژگي
جهاني هم‌پيماني‌هاي و سياست‌ها دوباره شكل‌يابي در
روابط سرشت در سپتامبر ، همانندروز11 و ننهاده تاثير
.نكرده‌اند ايجاد تاريخي عطف نقطه بين‌الملل ،
سپتامبر ماه حادثه تاريخي پيش‌زمينه‌هاي
وراي كه پيش‌زمينه‌هايي و علل است باور اين بر هاليدي
شرايط و عوامل جمع حاصل خود دارند ، قرار حوادث‌سپتامبر
هاي دهه به ريشه‌هايش كه است شده‌اي انباشته تاريخي
عوامل ، و علل آن شناخت بدون و مي‌گردد باز گذشته طولاني
خواهد ناقص آن انگيزه‌هاي و ابعاد و حادثه اين از ما درك
علل نخست برمي‌شمرد ، را علل از مجموعه دو هاليدي.ماند
دارد وجود بين‌الملل روابط سطح در عام شكل به كه تاريخي
و كشورها از شماري سطح در كه مستقيم و معاصر علل دوم و
.است موجود جوامع
و استعمار طولاني دوران نخست ، مجموعه ميان در هاليدي فرد
پيش به‌عنوان را سرد جنگ طولاني دوران آن از پس
شرايط پديدآورنده مي‌داندكه تاريخي اصلي زمينه‌هاي
ماه رويداد برنامه‌ريز تندروي ، اين.است تندروي زايش
تاريخي ، محرك دو اين بر علاوه.است آن مجري و سپتامبر
سطوح همه در كنوني شدن جهاني همان كه هست نيز سومي محرك
و ثمرات توزيع در نابرابري‌هايش و تنش‌زايي‌ها و جهان
.است آورده خود با كه فوايدي
از بسياري مسئول استعمار يعني نخست ، علت هاليدي ، باور به
ساختار بر دوران آن در كه است واجتماعي آسيبهاي‌سياسي
مستعمره كشورهاي استعمار ، .است نهاده جاي بر سوم جهان
به استعمار.كرد ترك عميق ، مشكلات از باتلاقي در را خود
توليد" اصلي متهم يعني خاورميانه مورد در مشخص طور
كه نهاد جاي بر پيچيده‌اي مشكلات "كنوني جهاني تروريسم
فلسطين ، مساله و كويت وضع كردها ، مساله همانند برخي
و مشكلات اين برجسته‌ترين آخري ، اين و هستند سياسي مسايل
ماهيت نيز برخي.است خشونت و تنش توليد عامل بيشترين
تثبيت و جوامع دروني مراتب سلسله با و دارند اجتماعي
فقير ، گسترده لايه‌هاي برابر در حاكم ثروتمند نخبگان
نيز خارجي پشتيباني از نخبگان ايندارند ارتباط
هويت ، معناي با و فرهنگي‌اند نيز پاره‌اي.برخوردارند
ارتباط غرب ، با پيوند شيوه و نوگرايي مدرنيسم ، بحران
مهمات از آكنده انباري همانند همواره مشكلات ، اين.دارند
رفته به‌كار بيگانگان و غرب عليه خشماگين گفتارهاي براي
ماركسيستي يا بوده‌اند ملي‌گرايانه يا گفتارها اين.است
.ديني‌اند گفتارهاي اكنون البته و
مشكلات و تنش‌ها مولد همچنان سرد جنگ يعني ;دوم علت اما
در فلسطين مثل ;است جهان گوشه چهار در تندروي و سياسي
مورد.آسيا در افغانستان و آفريقا در آنگولا خاورميانه ،
پيوند سپتامبر حادثه 11 با كه است افغانستان همان مشخص
هميشگي عرصه‌هاي از يكي افغانستان بي‌گمان.دارد استوار
شمار به آمريكا متحده ايالات و سابق شوروي ميان خشن و
جنگ و مرج و هرج دهه دو دليل مهمترين امر اين و مي‌رفت
كشمكش ، آن در كشور دو آن از هريك.بود كشور آن در داخلي
كه همان‌طور و گرفتند سنگر محلي ، طرف آن يا اين پشت در
افغانستان از شوروي عقبنشيني از پس حتي مي‌گويد ، هاليدي
انجام آمريكا و شوروي ميان سال 1989 موافقتنامه طبق كه
مسلح از آمريكا متحده ايالات تا شد مقرر آن طي و گرديد
مسلح سياست به ريگان حكومت بردارد ، دست "مجاهدين" كردن
و داد ادامه نجيبالله حكومت سرنگوني منظور به آنان كردن
نظر از هم و سياسي نظر از هم -سال 1992 در نظام سقوط تا
در البته.كرد حمايت مجاهدين جنبش‌هاي از -ديپلماتيك
از پاكستان و آمريكا و كردند تغيير اسبها بعد ، دوره
كردند طالبان جنبش نصيب را خود پشتيباني سال 1994 نيمه
بر سال 1996 در و شد پيروز دشمنانش بر خود نوبه به كه
.تسلطيافت كابل
مشخص آن با نوين شدن جهاني كه است نابرابري سوم ، علت اما
را جهان تنگدستان و ثروتمندان ميان شكاف امر اين.مي‌شود
كه اين بدون و -اينجا در هاليدي.است كرده وسيع‌تر
شدن جهاني گردن به را امروز جهان تباهي‌هاي همه مسئوليت
باعث خود درون در شدن جهاني خود است معتقد -بياندازد
شرايط برگيرنده در كه وضعي ;مي‌شود موجود وضع تثبيت
آورنده پديد و انسان ميليون صدها دشوار معيشت و ظالمانه
.است تندروي و خشونت
هاليدي اسلامي ، كشورهاي خاص و مستقيم علل مجموعه مورد در
آسياي بحران" كه كشورهاست اين در بحران وجود به معتقد
اين كه است باور اين بر و مي‌كند اطلاق آن به را "غربي
در را افغانستان و پاكستان عربي ، كشورهاي مشخصا بحران
واقعيت‌ها و پديده‌ها از شماري در بحران اين.مي‌گيرد بر
جداگانه كه بحران‌هايي و كشمكش‌ها تبديل:مي‌يابد تبلور
به كوبيده ، هم در را جوامع و كشورها اين از هريك
يكديگر بر همبسته شكلي به بحران‌هايي‌كه و كشمكش‌ها
و استقلال از بعد دولت‌هاي ضعف دوم ، .دارند تاثير
پيدايش سوم و جوامع اين در مشروعيت بحران استمرار
فراتر كشورها اين مرزهاي از كه تندروي رواج و بنيادگرايي
كه است تاريخي زمينه پيش به معطوف اينها همه.است رفته
دشمني فزاينده رشد به و شده فراهم نخست علل مجموعه توسط
همه.است انجاميده سياست‌هايش و آمريكا متحده ايالات با
افراطي بسيار گفتارهاي ظهور براي طبيعي فضايي اينها ،
و نيويورك انفجارهاي در آنها هولناك‌ترين كه كرد ايجاد
زمينه‌هاي پيش فهم در گرچه امر اينيافت تبلور واشنگتن
و وحشيانه و آن ارتكاب اما مي‌كند كمك ما به جنايت اين
با كار اين زيرا.نمي‌كند توجيه را بودنش بيرحمانه
از آكنده شهري ساختمان‌هاي پيشين ، نيت و برنامه‌ريزي
.داد قرار هدف را غيرنظامي هزاران
مي‌شود مطرح هاليدي توسط كه "غربي آسياي بحران" مقوله
مغرب تا پاكستان از "اسلامي بحران‌هاي كمان" مقوله با ،
اخير مقوله از.دارد تفاوت مي‌شود مطرح بسياري توسط كه
مي‌كنند استفاده "اسلامي خطر" خرافه براي اساسي عنوان به
درباره چه -فردهاليدي طرح.است "كمونيسم خطر" گزينه كه
و پديده‌ها تحليل براي -ديگر منطقه هر يا غربي آسياي
استناد اجتماعي و اقتصادي سياسي ، ريشه‌هاي به بحران‌ها
اختلاف‌هاي به را اولويت دوم ، مقوله كه حالي در.مي‌كند
مدني را "مختلف‌ها" ميان برخورد و مي‌دهد مدني و فرهنگي
حل قابل اقتصادي و سياسي بحران‌هاي برخلاف كه مي‌داند
.نيست
مبهم هاليدي طرح در چه آن كنيم اضافه بايد اينجا در
را "آسيا غرب بحران" كه است تمايزي درباره پرسش مي‌ماند ،
آشكار هنگامي امر اين.مي‌كند متمايز جهان مناطق ديگر از
سستي حكومت ، ضعف يعني بحران اين ويژگي‌هاي وي كه مي‌شود
ويژگي‌ها اين ما.مي‌شمرد بر را تندروي و [ملي ]وابستگي
برخي و مركزي آفريقاي در جهان ، كشورهاي از شماري در را
آمريكاي كشورهاي از پاره‌اي مركزي‌يا آسياي كشورهاي
در بحران‌ها اين.مي‌بينيم نيز كارائيب جزاير و لاتين
باعث را اسلامي تندروي كه مي‌كنند عمل چگونه اينجا
نمي‌دهند انجام را عملي چنين بحران‌ها همين اما مي‌شوند
كنند؟ ايجاد را همانندي ايدئولوژيك يا مسيحي تندروي تا
محدود "بنيادگرايي" كه مي‌گويد ما به هاليدي خود البته
"بنيادگرايي‌ها" ديگر تشريح به و نيست اسلام جهان به
بنيادگرايي و مسيحي بنيادگرايي يهودي ، بنيادگرايي نظير
.مي‌پردازد هندوئيزم
است خرافه يك "تمدن‌ها برخورد"
جهان در بحران ريشه وي كه است آن هاليدي طرح در مهم
.مي‌داند اجتماعي و اقتصادي سياسي ، اول ، درجه در را اسلام
سياسي راه‌حل‌هاي با بحران ، اين كه معناست بدان اين
ناممكن و سخت ديني و فرهنگي مسايل همانند و است حل قابل
هانتينگتون مقوله رد به را كاملي فصل گرچه هاليدي ، نيست
و مستقيم به‌طور مقوله ، اين نقض اما مي‌دهد اختصاص
به‌طور چه و تلويحا چه -كتاب فصول همه در غيرمستقيم
آوردن شمار به از هاليدي ناراحتي.مي‌شود ديده -مشروح
نظريه صحت بر قاطع دليل به‌عنوان سپتامبر حادثه11
"خونين مرزهاي" بر هانتينگتون تاكيد و تمدن‌ها برخورد
همواره هانتينگتون.است اسلام انساني و جغرافيايي بلوك
اشاره كوزوو و بوسني چچن ، فلسطين ، كشمير ، بحران‌هاي به
مرزهايي اسلام ، با تماس مرزهاي نمايد ثابت تا مي‌كند
هر زيرا است ، حتمي اسلام و غرب ميان كشمكش و است خونين
ديگري با متباين كاملا فرهنگ و تمدن داراي آنها از يك
.دارند پيشگامي و برتري ادعاي يك هر و است
يك -فراوان دلايل به -تمدن‌ها برخورد است معتقد هاليدي
داده اختصاص تز اين بررسي به كه فصلي در و است "خرافه"
كشمكش‌هاي است باور اين بر وياست پرداخته آن تشريح به
.است داده رخ معين تمدن يك درون در خونين‌تري بسيار
مي‌بينيم بگيريم نظر در را اخير قرن سه اگر مثلا
نژادي و برتري‌جويانه كشمكش‌هاي و ويرانگر ديني جنگ‌هاي
يك چهارچوب درون در همگي كه شده شعله‌ور اروپا در طولاني
نيز ژاپن و چين ميان تاريخ آسيا دردادهاند رخ تمدن
سده اول ربع در ژاپن و چين جنگ آخرينشان ، كه بوده خونين
.است داشته وجود نيز هند و چين ميان حالت همين.است بيستم
(بودايي -كنفوسيوسي) شرق تمدن جزو مي‌توان را اينها
.آورد به‌شمار
بني‌طرف عزيزي يوسف:ترجمه
دارد ادامه
|
