در پي انتشار خبر مربوط به موافقت براي صيد زنده و تحويل دو قلاده يوزپلنگ ايراني به هند، با توجه به وجود انحصاري اين گونه زيستي در ايران و همچنين در خطر بودن نسل يوزپلنگ، در گفت وگو با «محمد صادق فرهادي نيا» مدير عامل انجمن يوزپلنگ ايراني، نظر وي را در اين باره جويا شديم.
«فرهادي نيا» خاطر نشان ساخت: يوز پلنگ ميراث طبيعي و ثروت ملي ما به شمار مي رود و بنابر بررسي هاي صورت گرفته در حال حاضر حدود ۵۰ قلاده يوزپلنگ به صورت پراكنده در كشورمان وجود دارد و دادن ۲ قلاده از اين تعداد بدان معناست كه ما حدود ۵ درصد از جمعيت موجود را با دست خود كاهش داده ايم. در شرايط فعلي كه تعداد اين جانور بسيار كاهش يافته و خطر بروز كاهش تنوع ژنتيك بيش از پيش اين جانور را تهديد مي كند، ما ديگر نبايد خودمان حداقل اين روند را تسريع كنيم.
مدير عامل انجمن يوزپلنگ ايراني افزود: در حال حاضر سازمان محيط زيست در حال اجراي پروژه مهمي براي حفظ اين جانور است كه نتايج قابل توجهي نيز به دنبال داشته است. اما در صورتي كه با خواسته هند موافقت شود بخش عظيمي از تلاشهايي كه در طي دو سال گذشته براي حفظ اين جانور صورت گرفته است، بي حاصل مي ماند. بنابراين ضرورت انجام بررسي ها و آزمايشهاي كافي قبل از هر اقدامي لازم است، بخصوص كه هندوستان بدون آن كه قبلا اين تجربه را روي جانور ديگري امتحان كرده باشد در اولين گام دست روي نادرترين نژاد از گربه سانان گذاشته است و نمي تواند حتي تضميني در اين مورد بدهد.
وي با نام بردن از هند به عنوان يكي از زيستگاه هاي سابق يوزپلنگ در آسيا افزود :انگيزه هند از چنين اقدامي معرفي مجدد اين جانور به زيستگاههاي سابقش در هند است، در صورتي كه جانوراني كه با استفاده از روشهاي ژنتيك متولد مي شوند اغلب دچار نقايص زيادي هستند و كمتر قابليت رهاسازي در زيستگاه طبيعي را دارا مي باشند و اين فرآيند در مورد پانداها در چين به صورت عيني تجربه شده است. علاوه بر اين، يوز ايراني به اقتضاي شرايط حاكم بر مناطق ايران، زيستگاه، روش شكار و حتي رجحان غذايي خود را تا حد زيادي تغيير داده است. بنابراين آيا مي توان چنين جانوري را در زيستگاه هاي هند كه تفاوت بسيار زيادي با ايران دارد، رهاسازي كرد؟!
مديرعامل انجمن يوزپلنگ ايراني در پايان گفت كه اين اقدام با مخالفت اكثر متخصصين داخلي و خارجي كه در اين باره صاحب نظر هستند روبه رو شده است. لذا به نظر مي رسد بهترين كار اين است كه هندوستان ابتدا اين آزمايش را با يوزهاي آفريقايي كه بسيار فراوانتر از ايراني  ها هستند انجام دهد و در صورت موفقيت، اين طرح را با استفاده از بافتهاي زنده براي يوز ايراني اجرا كند نه به وسيله چند يوز بالغ ايراني كه دامنه خسارات آن براي حيات وحش ايران و اين گونه نادر بسيار سنگين مي باشد.

اشاره: تشكل هاي غيردولتي و يا NGOها به عنوان نمايندگان مردم و بازوي نهادهاي دولتي در بيشتر كشورها فعال هستند و در جهت سوق دادن جوامع به برنامه ريزي هاي صحيح توأم با كاهش آلودگي ها و ناپايداري ها گام برمي دارند. اين نهادها به عنوان ناظر بر اجراي پروژه هاي دولتي و مطالبه حقوق مردم با دولت ها در تماسند و سعي در محلي كردن برنامه ها و اقدامات اجرايي دارند كه موجب مشاركت هر چه بيشتر مردم و تأثيرگذاري سريع تر اين برنامه ها مي شود.
از مهم ترين نقش هاي NGOها، فرآيند آشناسازي مردم با توسعه پايدار و هدايت  آنها به سوي اصلاح رفتارها و اجراي برنامه هاست.
تشكل هاي زيست محيطي در ايران از جمله تشكل هاي غيردولتي نسبتا فعال هستند كه در سال هاي اخير بيشتر به صحنه آمده و شاهد فعاليت هاي آنها هستيم. از جمله تشكل هاي زيست محيطي فعال ايراني جبهه سبز ايران است كه به دنبال افزايش آلودگي هاي زيست محيطي و تخريب منابع سرزمين در مهرماه ۶۸ توسط چهار دانشجوي پزشكي تشكيل شد.
با شرحي كوتاه درباره پيشينه فعاليتهاي اين تشكل، با سيامك معطري مديرعامل جبهه سبز ايران گفت وگو يي شده است كه در پي مي آيد.
گفت وگو با دكتر
سيامك معطري در باره كاركرد تشكل هاي غيردولتي هوادار
محيط زيست در ايران
در پنج سال اول فعاليت ها به طور عمده برنامه هاي نمادين و گردهمايي بزرگ طرفداران محيط زيست را در دستور كار خود داشت، مانند برگزاري مراسم روز جهاني پاكسازي كوهستان،  پاكسازي رودخانه ها و سواحل درياها به ويژه سواحل جنوبي درياي مازندران و يا همايش هاي بزرگ دوچرخه سواران طرفدار محيط زيست. بعد از مدتي برنامه هاي آگاه سازي و آموزش هاي زيست محيطي هم در دستور كار جبهه سبز
قرار گرفت. از قبيل طراحي كارگاه هاي مسأله يابي سيستم بهداشتي ، ارتقاي مستمر كيفيت طراحي در سيستم هاي زيست محيطي و مديريتي محيط زيست، طراحي بسته هاي آموزشي براي كودكان و نوجوانان و يا فعاليت هايي براي تأثيرگذاشتن بر مسئولان و سياستگذاران كه براي تأثيرگذاري بر سياستگذاران در مجلس چهارم، پنجم و ششم سعي كردند با برگزاري جلسات مشترك با نمايندگان نظرات دلمشغولان محيط زيست را به اطلاع مجلس برسانند.
همچنين با فعاليت هايي كه از سال ۷۶ شروع شد، نهايتا در سال ۷۷ اين NGO به عضويت كميته سياست هاي زيست محيطي، كه از زيرمجموعه هاي شوراي فرابخشي آمايش سرزمين بود، در آمد و براي اولين بار يك نهاد غيردولتي منعكس كننده سيستم نظرات بخش غيردولتي در يك برنامه ملي شد و با بخش هايي مثل سازمان حفاظت محيط زيست، سازمان جنگل ها و مراتع كشور و برخي شهرداري ها رابطه اي تعاملي ايجاد كرد.
جبهه سبز ايران در اتحاديه جهاني حفظ طبيعي IUCN عضويت دارد و عضو GEF سازمان تسهيلات محيط زيست جهاني نيز هست. جبهه سبز در سال ۷۹ موافقتنامه همكاري سه ساله با سازمان WWF (صندوق جهاني حفظ طبيعت) را در پاكستان امضا كرد و اخيرا نيز به عنوان همكار DPI بخش اطلاعات عمومي سازمان ملل متحد به رسميت شناخته شده و به عنوان نهاد مرجع وظيفه دارد از منشور ملل متحد حمايت كند و به عنوان مركز اطلاع رساني فعاليت هاي سازمان ملل متحد را در ايران معرفي مي كند.
اين تشكل مركز مشاركت هاي زيست محيطي را با همكاري شهرداري منطقه ۷ فعال كرده و به شهروندان آموزش هاي زيست محيطي مي دهد.
* نقش اصلي تشكل هاي غيردولتي در سوق دادن جامعه به سوي توسعه پايدار چيست؟
- دكتر معطري: تشكل هاي غيردولتي به عنوان شركاي توسعه، نقش آفرين هستند، به طوري كه اين تشكل ها در فرايند حركت جامعه نقش علايم راهنمايي و رانندگي را ايفا مي كنند.
هشدار در مورد فعاليت هاي ناپايدار و دادن پيام هاي بجا از جمله فعاليت هاي NGO هاست. در زمينه مسايل زيست محيطي تشكل ها سعي مي كنند از تخريب بيشتر سرزمين و منابع موجود جلوگيري كنند.
به طور كلي تشكل هاي غيردولتي در سياستگذاري ها، برنامه ريزي ها، اجراي برنامه ها و ارزشيابي برنامه ها نقش دارند، اما براي ايفاي حقيقي اين نقش ها بايد ظرفيت هاي لازم در اختيار آنها قرار گيرد تا توان مطلوب پيدا كنند.
منابع دروني تشكل ها منابع انساني توانمند است اما تجهيزات بيروني كه مهمتر نيز هستند مجموعه مشاركت هاي مردمي است كه نهايتا به انجام اقدامات مفيد در راستاي توسعه پايدار مي انجامد.
* براي ايفاي صحيح نقش NGO به پيش نيازهاي لازم اشاره كرديد، اين منابع كدامند و چگونه در اختيار NGO ها قرار مي گيرند؟
- دكتر معطري: مهمترين پيش نياز براي ايفاي نقش NGO دسترسي به اطلاعات است كه در كشور ما كمتر به آن توجه شده است. همچنين ظرفيت قانوني براي نقش آفريني تشكل ها بايد در جامعه وجود داشته باشد و سياستگذاران و برنامه ريزان و به طور كلي دستگاه هاي حكومتي، تشكل هاي غيردولتي را به رسميت شناخته باشند.
متأسفانه در كشور ما بسياري از اين پيش نيازها محقق نشده. به عنوان مثال تشكل ها به اطلاعات دسترسي ندارند و يا اين كه هيچ قانوني ناظر بر فعاليت سازمان هاي مدني وجود ندارد. بنابراين بسياري از همكاري ها و نقش هاي تشكل هاي غيردولتي وابستگي مستقيم به سليقه تصميم گيران توسعه و مديران سطوح مياني پيدا كرده است. به همين دليل در بيشتر مواقع تشكل ها در اجراي برنامه ها و يا ارزشيابي  آن حضور ندارند، به ويژه زماني كه NGOها مي خواهند با سياستگذاران وارد تعامل شوند، اين مشكل با تمامي ابعاد خود رخ مي نمايد.
علاوه بر موارد فوق بسياري از NGOها با مشكلات مالي هم دست به گريبانند.
* منابع مالي مورد نياز NGOها چگونه تأمين مي شود؛ آيا براي NGO هاي ايراني امكان استفاده از منابع بين المللي فراهم شده است؟
- دكتر معطري: در بيشتر كشورها تشكل هاي غيردولتي براي خود منابع مالي تعريف كرده اند. معمولا مهم ترين منابع درآمد تشكل هاي عضو پذير، حق عضويت اعضا است، پس از آن استفاده از كمك هاي افراد خير و دوستداران تشكل ها، همچنين برگزاري بازارهاي خيريه، كنسرت هاي موسيقي و از اين دست فعاليت ها نيز از جمله راه هاي كسب منابع مالي براي اين نهادهاي مدني شمرده مي شوند.
همانطور كه اشاره كرديد منبع ديگر، اجراي پروژه هاي مشترك با دولت يا آژانس هاي بين المللي است. در كشور ما استفاده از منابع آژانس هاي بين المللي و ساير اهداكنندگان چنين كمك هايي بسيار محدود است، بنابراين نقش ساير منابع مهم تر است. براي اجراي پروژه  با شركت هاي دولتي نيز هر تشكل بسته به استاندارد كاري خود مورد تفقد قرار مي گيرد. به هر حال دولت تاكنون استراتژي (راهبرد) خود را براي همكاري و يا به رسميت شناختن اين تشكل ها براي نقش پذيري اعلام نكرده است.
* در ايران همكاري تشكل ها در پروژه هاي دولتي در چه زمينه هايي بوده و آيا اين همكاري موفقيت مورد نظر را در پي داشته؟
-دكتر معطري: در تهران تجاربي از همكاري تشكل ها با مديران شهري وجود دارد كه بيشتر همكاري در برنامه  هاي آموزش و يا آگاه سازي عمومي بوده است. مثلا كاري كه تشكل ها با سازمان بازيافت و تبديل مواد انجام دادند.
در سال ۷۸ براي آموزش شهروندان براي تفكيك زباله در مبدأ، كار مشتركي ميان سازمان بازيافت و بيش از ۱۰ تشكل  زيست محيطي در مناطق ۲۰ گانه آن زمان شروع شد كه تجربه خوبي بود و آموزش ها در سطح خوبي ارائه شد، اما متأسفانه سازمان بازيافت نتوانست به تعهدات خود براي جمع آوري بموقع زباله تفكيك شده عمل كند و همين موضوع سبب شد از يك سو، مردم نسبت به تشكل ها و مديران شهري بي اعتماد شوند و از سوي ديگر تشكل ها در همكاري با مديران شهري محتاط تر و تا حدي بدبين تر شوند.
در دو سال اخير همكاري هايي هم ميان تشكل ها و برخي مناطق شهرداري براي ايجاد سازمان هاي محلي انجام شد كه در برخي مناطق موفق بود. فعاليت هايي هم در زمينه برگزاري همكاري و سخنراني انجام شده است.
*  با توجه به نقش ها و تجربه هايي كه از فعاليت NGOها برشمرديد، تأثير NGOها در شهري مثل تهران چگونه خواهد بود؟
-دكتر معطري: NGOها در تهران مي توانند بسيار مفيد باشند به شرط آنكه مديريت شهري تهران اين مجموعه ها را خوب درك كند. در اكثر بخش ها از جمله شهرداري ها در سطوح بالاي مديريت، تشكل ها به رسميت شناخته مي شوند ولي در سطوح مياني هنوز درك صحيحي از NGOها وجود ندارد. مثلا معاونان مناطق مختلف، رؤساي برخي سازمان هاي وابسته به شهرداري و كارشناساني كه به طور مستقيم با تشكل ها در تماس هستند. بنابراين در آغاز بايد نقش و كاركرد تشكل ها براي مديران شهرداري و كارشناسان آن تبيين شود.
ادامه دارد
گفت وگو : بهناز صادقپور