سارا امرسن تحليل گر نفتي: ما ياد گرفته ايم كه بازار از عدم اطمينان وحشت مي كند و هنگامي كه شما يك راه حل قطعي داشته باشيد شانس زيادي  براي خلاصي بازار از عدم اطمينان وجود دارد. از نظر بازار تفاوت زيادي هم نمي كند اين راه حل نظامي باشد يا ديپلماتيك 
جيمز وولسي مدير سابق سيا: اگر ما كارت هايمان را درست بازي كنيم مي توانيم به آنها (كشورهاي مخالف حمله نظامي به عراق) نشان بدهيم كه حمايت از يك بازنده  عاقلانه نيست و من معتقدم صدام امروز يك بازنده است 
پنتاگون طرح هايي را براي ممانعت از به آتش كشيدن چاه هاي نفت عراق و يا ساير مخازن نفتي منطقه از سوي دولت بغداد در صورت آغاز جنگ تدارك ديده است 
احمد بهار
ارائه گزارش كالين پاول وزير امور خارجه ايالات متحده به شوراي امنيت سازمان ملل متحد درخصوص نقض مقررات و قطعنامه هاي سازمان ملل درخصوص خلع سلاح عراق و واكنش هاي موافقان و مخالفان سياست هاي آمريكا در حمله به عراق آخرين صفحه از پرونده تحولات درمورد اين كشور است كه طي روزهاي اخير شتاب فزاينده اي به خود گرفته است. در جانب حاميان دولت بوش براي حمله به عراق، انگلستان و برخي از اعضاي برجسته  اتحاديه اروپا نظير اسپانيا و ايتاليا قرار دارند و در اين سو، شاكله مخالفان اقدام نظامي را گروه هاي مردمي در بسياري از كشورها و برخي از دولت هاي عمده اروپايي نظير آلمان و فرانسه و كشورهايي نظير چين تشكيل مي دهند. برخي كشورها نيز نظير روسيه به تناوب امتيازاتي را به نفع هر طرف از طرف مقابل دريافت و سياست خود را در اين زمينه همچنان «به روز» حفظ مي كنند.
حاميان تز اقدام نظامي، لزوم خلع سلاح سريع عراق را به عنوان عمده ترين دليل براي توجيه طرح هاي نظامي مطرح و مخالفان را از يك سو متهم به چشم پوشي و سهل انگاري در خصوص خطرات مهيبي كه از ناحيه عراق متوجه امنيت بين المللي است مي كنند و از سوي ديگر برخورداري آنها را از منافع قابل ملاحظه در عراق، عمده ترين دليل مخالفت آنها با اقدام نظامي عليه آن مي دانند.
در آن سو نيز مخالفان رويكرد نظامي، ايالات متحده و حاميان آن را متهم به تك روي و ناديده گرفتن قواعد بازي در عرصه بين المللي و بدعت گذاري در خصوص برخورد با مسائل كرده و پاي بندي به مقررات و قطعنامه هاي سازمان ملل متحد را ضرورتي انكارناپذير براي همه طرف هاي درگير در مسأله عراق مي دانند. اين گروه در عين حال ايالات متحده و هم پيمانان آن را متهم به چشمداشت به منابع نفتي عراق و تلاش براي قبضه كامل دومين ذخاير عمده نفتي دنيا مي كنند. مجله «اكونوميست» اخيرا در تحليلي در خصوص دلايل اتخاذ رويكرد نظامي از سوي ايالات متحده عليه عراق به تأييد ديدگاه هاي لابي جنگ پرداخته و مي نويسد: «علاقه اصلي آمريكا در تعقيب صدام حسين بي ترديد حفاظت از جهان در مقابل سلاح هاي كشتار جمعي موجود يا بالقوه است». اين نشريه در ادامه با اشاره به اين كه در عين حال تأثير گشايش منابع عظيم نفتي عراق پس از تغيير رژيم بغداد را نمي توان ناديده گرفت مي نويسد: «اگر عراق نفت را متناسب با ذخاير نفتي اين كشور توليد كند ممكن است تسلط عربستان سعودي بر بازارهاي نفتي جهان پايان يابد. اين مسأله هر چه زودتر اتفاق بيافتد براي آمريكا بهتر است. زيرا آمريكا با فاصله زياد از ساير كشورها در را‡س مصرف كنندگان نفت در جهان قرار دارد و يك چهارم از كل نفت توليدي جهان را مصرف مي كند». اين نشريه در ادامه مي افزايد: «اكنون رهبران آمريكا بيش از پيش مانند وينستون چرچيل احساس مي كنند كه امنيت و ثبات در جريان نفت تنها و تنها در تنوع منابع نفتي نهفته است».
مجموع شواهد حاكي از آن است كه تصميم لابي واشنگتن براي تغيير رژيم عراق در هر صورت قطعي است. مقامات رسمي ايالات متحده و هم پيمان عمده آن بريتانيا بارها به خصوص طي هفته هاي اخير تصريح كرده اند كه در صورت دستيابي به اين جمع بندي كه چاره اي جز اقدام نظامي عليه عراق وجود ندارد، منتظر دريافت تأييد سازمان ملل نخواهند بود. در عين حال پرسش هاي زيادي هنوز بدون پاسخ مانده است. مسائلي از اين قبيل كه عمده ترين نقش درنظر گرفته شده براي عراق بدون صدام چيست؟ از سوي ديگر با وجود اين كه به نظر مي رسد لابي جنگ با توجه به دلايل خاص خود براي تغيير رژيم بغداد، مدت ها است به اين نتيجه رسيده است دليل تأخير در آغاز عمليات نظامي عليه عراق چيست؟ آيا متحدين واقعا منتظر دريافت مجوزهاي لازم از سازمان ملل هستند...؟
نگراني از واكنش هاي عراق 
گروهي از كارشناسان معتقدند نگراني از واكنش هاي غيرقابل پيش بيني بغداد و استفاده اين كشور از سلاح هاي كشتارجمعي از مهمترين دلايل تأخير در آغاز اقدام نظامي عليه اين كشور است. بوش در آخرين روزهاي ژانويه طي سخنراني خود در كنگره آمريكا اعلام كرد كه سازمان ملل متحد در سال ۹۹ وجود مواد قابل استفاده در تسليحات ميكروبي در عراق را تأييد كرده است. وي تصريح كرد كه عراق مي تواند با استفاده از اين مواد بيش از ۲۵ هزار ليتر عامل ايجاد بيماري سياه زخم را توليد كند كه براي كشتن چند ميليون نفر كافي است. به گفته بوش، صدام حسين مواد لازم براي توليد ۳۸ هزار ليتر ماده سمي «بوتولينوم» را كه مي تواند ميليون ها نفر را هلاك كند در اختيار دارد. وي با اشاره به توانايي عراق در توليد مواد شيميايي كشنده مانند گازهاي خردل، سارين و گاز اعصاب و ارائه برخي ارقام در اين زمينه افزود: اطلاعاتي كه در اختيار ايالات متحده قرار دارد نشان مي دهد كه صدام حسين داراي بيش از ۳۸ هزار قلم مهمات قابل استفاده در حملات شيميايي است كه درمورد محل اين مواد اطلاعي به سازمان ملل ارائه نشده است. بوش همچنين گفت: دولت بريتانيا مطلع شده است كه عراق اخيرا در صدد خريد مقادير قابل توجهي اورانيوم از كشورهاي آفريقايي بوده است و بر اساس گزارش منابع اطلاعاتي آمريكا اين كشور همچنين در صدد تهيه لوله هاي آلومينيومي مناسب براي نگهداري تسليحات هسته اي بوده است. اما نگراني از واكنش هاي احتمالي بغداد در قبال حمله نظامي ايالات متحده به اين كشور تنها بخشي از واقعياتي است كه بايد لابي جنگ در نظر داشته باشند. اين بخش از ملاحظات به لحاظ تبليغاتي نيز از كاركردهاي چندگانه و مثبتي برخوردار است و به همين دليل بيشتر مورد تأكيد مقامات واشنگتن و لندن قرار دارد. اما ملاحظات مهم ديگري نيز براي طراحان عمليات نظامي وجود دارد كه توجه به آنها چنانچه از واكنش هاي نظامي عراق مهمتر نباشد مطمئنا اهميت آن كمتر نيست. هرچند مجموع برداشت ها درمورد توانايي هاي نظامي و تسليحاتي عراق نيز نشان مي دهد كه حاميان جنگ علاقه وافري به ارائه آمار و ارقام شگفت انگيز و اغراق آميز در اين زمينه دارند. تا جايي كه به اعتقاد برخي كارشناسان استناد به اين آمار و ارقام با توجه به وضعيت تحريم عراق طي دهه گذشته چندان قابل قبول نيست.
اما يكي از مهمترين ملاحظاتي كه در برنامه ريزي هاي نظامي عراق از سوي واشنگتن مورد توجه قرار گرفته است احتمال اقدام نظامي بغداد عليه چاه هاي نفتي اين كشور و ساير مخازن نفتي واقع در منطقه خليج فارس است. تجربه اشغال كويت در سال ۱۹۹۱ و به آتش كشيدن چاه هاي نفت اين كشور، تداعي گر وقايع مشابه بسياري درصورت آغاز جنگ عليه بغداد است. در سال ۹۱ صدام پس از اشغال كويت، حدود ۶۰۰ چاه نفتي اين كشور را به آتش كشيد و ۸ ميليون بشكه نفت را در خليج فارس تخليه كرد. واشنگتن قصد دارد اين بار از تكرار چنين وقايعي پيشگيري كند. براساس اطلاعات منتشره طي روزهاي اخير يك گروه از نيروهاي نظامي ويژه ايالات متحده در حال تبادل نظر و رايزني با كارشناسان انرژي، مديران صنعت نفت و رهبران گروه هاي مخالف دولت بغداد در خصوص پيش بيني عكس العمل هاي احتمالي دولت عراق هستند. طراحان پنتاگون ساعت هاي بسياري را صرف تدوين راهبردي به منظور حفظ ميادين نفت عراق از تهديدات دولت بغداد در زمان جنگ كرده اند. براساس مطالعات انجام شده ازسوي پنتاگون تعداد چاه هاي فعال نفت عراق ۱۵۰۰ حلقه است. عمده ترين ميادين توليد نفت اين كشور در دو منطقه قرار دارند. حدود ۵۰۰ چاه در ۲۵ مايلي شمال بغداد و حدود هزار چاه نيز در جنوب اين كشور قرار دارند. ميادين نفت جنوبي عراق در ناحيه اي به وسعت ايالات «نيوجرسي» گسترده شده اند. در حالي كه حوزه ميادين نفتي شمال عراق كوچكتر است و منطقه اي به اندازه «رودآيلند» را دربر مي گيرد. تمهيدات پيش بيني شده از سوي طراحان عمليات نظامي شامل اعزام گروهي از نيروهاي ويژه به ميادين نفت عراق جهت حفاظت از آنها در ابتداي جنگ تا بهره گيري از تجهيزات الكترونيك به منظور پيشگيري از عمليات خرابكارانه احتمالي جهت نابود ساختن صدها چاه نفتي عراق از سوي دولت اين كشور است. طراحان عمليات نظامي در پنتاگون همچنين اميدوارند كه دست اندركاران صنعت نفت عراق در صورت دريافت دستور آتش زدن چاه هاي نفت از انجام اين فرمان امتناع كنند. برخي از كارشناسان احتمال بروز چنين اتفاقي را ضعيف مي دانند. «رابرت ابل» از مركز مطالعات استراتژيك بين المللي معتقد است «آتش زدن چاه هاي نفت يك كشور ديگر يك مسأله است و آتش زدن چاه هاي نفت كشور خودي مسأله اي ديگر». با اين وجود بسياري از آگاهان مسائل منطقه معتقدند باتوجه به نقش برجسته نفت در اهداف آتي آمريكا در منطقه حفظ امنيت منابع نفتي عراق از اولويت هاي طراحان عمليات نظامي واشنگتن است كه به هيچ وجه نمي توان آن را ناديده گرفت.
بازار نفت، منتظر حمله 
قيمت هاي نفت طي روزهاي اخير به ۳۷ دلار در هر بشكه رسيده است كه بيش از ۳۵ درصد بيشتر از قيمت هاي آگوست گذشته است. برخي از كارشناسان معتقدند بازار منتظر يك بحران است. به گفته «سارا امرسن» تحليل گر نفتي، «قيمت هاي نفت اكنون به ما مي گويند كه همه به اين جمع بندي رسيده اند كه يك راه حل نظامي محتمل تر از يك سازوكار ديپلماتيك است». «دانيل يرگين» نويسنده كتاب «تاريخ جهاني نفت» معتقد است: «ما در حال حاضر شاهد يك باج ترس هستيم كه در قيمت هاي نفت نهفته شده است». وي مي افزايد: «حوادث پيش آمده و پيش بيني هاي موجود واقعا بازار جهاني نفت را ترسانده است».اشاره يرگين به وقايع سال ۹۱ ميلادي است كه پس از حمله عراق به كويت صادرات نفت از دو كشور بزرگ منطقه خليج فارس يعني عراق و كويت متوقف شد و طي ۳ ماه بعد از اشغال كويت قيمت ها همچنان در سطح بالايي قرار داشتند. اما با آغاز نبرد هوايي بين عراق و متحدين قيمت هاي نفت، افتي معادل ۸-۷ دلار در هر بشكه را شاهد بودند.
امرسن مي گويد: «من فكر مي كنم ما دفعه پيش چيزهاي زيادي را به روشني ياد گرفتيم. ما ياد گرفته ايم كه بازار از عدم اطمينان وحشت مي كند و هنگامي كه شما يك راه حل نداشته باشيد شانس زيادي براي خلاصي بازار از عدم اطمينان و كاهش قيمت ها وجود ندارد. از نظر بازار تفاوت زيادي هم نمي كند كه اين راه حل نظامي باشد يا ديپلماتيك».
از سوي ديگر به نظر مي رسد كه بخش عمده اي از پيش بيني ها در خصوص تحولات آينده بازار جهاني نفت معطوف به منابع جايگزين عرضه است. دانيل يرگين مي گويد: «تمام بازيگران بازار چشم و گوش خود را به اين دوخته اند كه كشورهاي داراي منابع جايگزين عرضه نفت چه مي كنند. تا زماني كه مشكلي از ناحيه اين منابع وجود نداشته باشد اميد زيادي براي آغاز كاهش قيمت ها وجود دارد». وي مي افزايد: «درعين حال امروز وضعيت بازار تفاوت زيادي با ۱۰ سال پيش دارد. كشورهاي حاشيه خليج فارس نفت زيادي براي عرضه دارند. توليدكنندگان جديدي از آفريقا، آسياي ميانه و روسيه وارد بازار جهاني نفت شده اند و ذخاير نفتي آمريكا و ساير كشورهاي صنعتي نيز در حد قابل توجهي قرار دارد. اما به هر حال واقعيت اين است كه هيچ يك از اين منابع با ذخاير نفت عراق قابل مقايسه نيست. اين كشور بر دريايي از نفت نشسته است».
نفت عراق، يك روز پس از جنگ 
پيش بيني ها در خصوص وضعيت آينده عراق و صنعت نفت اين كشور حاكي از آن است كه مصرف كنندگان در بازار جهاني نفت بايد منتظر روزهاي خوبي باشند. مقامات آمريكايي، منابع نفت عراق را مهمترين محل تأمين هزينه هاي بازسازي اين كشور مي دانند و اين به معناي آن است كه توليد نفت عراق در حداقل زمان ممكن به حداكثر ظرفيت خود بالغ خواهد شد. توليد فعلي نفت عراق رقمي در حدود ۷/۱ ميليون بشكه در روز است. صنعت نفت عراق در اوج دوران رونق خود در دهه ۱۹۷۰ توليدي معادل ۵/۳ ميليون بشكه در روز داشته است. پتانسيل هاي اين صنعت بسياري از تحليلگران را متقاعد ساخته است كه توليد نفت اين كشور طي۵-۴ سال پس از تغيير رژيم اين كشور و آغاز جريان سرمايه گذاري خارجي در آن به حدود ۶-۵ ميليون بشكه در روز بالغ خواهد شد. بديهي است در چنين شرايطي عراق خود را محدود به ظرفيت هاي توليدي تعيين شده از سوي سازمان اوپك نخواهد كرد و حداقل در برهه اي ۱۵-۵ ساله از اين سازمان خارج خواهد شد. پاداش واقعي مدافعان جنگ در چنين روزهايي پرداخت خواهد شد.
اما دستيابي به توان توليدي معادل ۶-۵ ميليون بشكه نفت در روز مستلزم سرمايه گذاري هايي حداقل معادل ۴۰ ميليارد دلار است، ضمن اين كه مخالفت ها از جانب كشورهايي مانند روسيه و فرانسه نيز همچنان ادامه دارد و اين خود، آينده فضاي سرمايه گذاري در عراق را با ابهامات چندي همراه مي كند. در حال حاضر شركت هاي روسي و فرانسوي قراردادهاي عمده اي درخصوص توسعه ميادين نفتي عراق دارند كه اجراي آنها منوط به لغو تحريم هاي سازمان ملل متحد عليه بغداد است. به اعتقاد برخي از كارشناسان وجود همين قراردادهاست كه اين كشورها را به مخالفت با رويكرد نظامي ايالات متحده عليه عراق واداشته است. بر همين اساس، آمريكايي ها نيز تاكنون تلاش هاي زيادي را در جهت ارائه اطمينان هاي لازم به اين كشور ها در خصوص حفظ منافع آنها در عراق پس از صدام انجام داده اند. «جيمز وولسي» از مديران سابق سيا در مورد نحوه مواجهه آمريكا با اين كشورها معتقد است، «اگر ما كارت هايمان را درست بازي كنيم فكر مي كنم مي توانيم به آنها نشان بدهيم كه حمايت از يك بازنده عاقلانه نيست».
وي مي افزايد: «و من معتقدم امروز صدام يك بازنده است». يرگين نيز در اين خصوص مي گويد: «اين نكته كه عراق به هر طريق ممكن به درياچه نفت ايالات متحده تبديل مي شود و ديگران بايد از اين كشور خارج شوند، من فكر نمي كنم مسأله به همين سادگي باشد. سال ها طول مي كشد تا صنعت نفت عراق بتواند بيشتر از رقمي كه امروز نفت توليد مي كند توليد داشته باشد». وي با اشاره به ملزومات مورد نياز براي جلب سرمايه گذاري خارجي در صنعت نفت عراق مي گويد: «هيچ كس حاضر نيست دسته چك كشيده  و ارقامي با ۹ صفر بنويسد. آنچه شركت هاي سرمايه گذار نياز دارند اين است كه بدانند ثبات سياسي تا چه اندازه است؟ آسيب پذيري آنها چقدر است؟ آنها همچنين مي خواهند بدانند شرايط آنها تا چه حد ثبات خواهد داشت؟ آيا قواعد بازي تغيير مي كند؟» نكته مهم ديگري كه براي بازيگران تحولات عراق مطرح است وضعيت قراردادهاي منعقده در حال حاضر است.
روسيه بيشترين نگراني را در اين خصوص دارد. اقرار به اين نگراني ها يكي از تعجب انگيز ترين مسائل براي يكي از اعضاي كنگره ملي عراق (از گروه هاي مخالف دولت بغداد كه مورد حمايت ايالات متحده قرار دارد) است كه در ديدار يك ديپلمات روسي با وي مطرح شده است. «انتفاد قنبر» اين عضو كنگره ملي عراق در اين مورد مي گويد: «او به من گفت كه روسيه اساسا از دوستان قديمي عراق است و ما پيوندهاي فرهنگي و صنعتي زيادي داريم و فكر مي كنم كه بايد با هم صحبت كنيم».
قنبر مي افزايد: «من فكر مي كنم منظور او پول بود... پول... چرا كه عراق مقادير زيادي نفت دارد و اين يك راه جذاب براي پول درآوردن است». قنبر مي گويد: «اين كه اين قراردادها بعد از تغيير رژيم بغداد معتبر هستند يا خير بستگي به نحوه انجام معامله دارد. اگر معامله درست انجام شده باشد، من نگران نيستم، اما معاملات خدشه دار ما را نگران مي كند».
كمتر كسي در اين نكته ترديد دارد كه حرف اول و آخر را در صنعت آينده نفت عراق شركت هاي آمريكايي خواهند زد. «راب سبحاني» استاد دانشگاه «جرج تاون» واشنگتن معتقد است: «مسأله اساسي اين است كه يك روز پس از رفتن صدام، منابع نفت عراق آماده چپاول هستند...».
وي مي افزايد: «در اين شرايط شركت هاي آمريكايي قطعا در موقعيت بسياربسيار مناسب تري نسبت به وضعيت فعلي قرار خواهند گرفت». نفت غنيمت بزرگي است و علي رغم همه آنچه در مورد سلاح هاي كشتارجمعي و دموكراسي و... گفته مي شود اين روزها نفت به نكته مهمي براي كشورهايي كه قصد تصميم گيري در پيوستن به آمريكا در جنگ را دارند تبديل شده است. شايد كامل ترين توصيف در اين خصوص را يرگين ارائه كرده است:
«اگر شما خودتان بياييد، خودتان چك بزرگ خود را مي نويسيد...!».