دكتر محرم آقازاده
معلمان از گروه هاي كوچك، معمولاً براي ايده سازي براي بحث در كلاس درس، براي تغيير در روند سخنراني، يا براي ترغيب دانش آموزان براي صحبت كردن در كلاس استفاده مي كنند. كاربرد روش يادگيري از طريق همياري، بررسي گروه هاي كوچك متفاوت از كاربري هاي مختلف يادگيري از طريق همياري است. در كلاس درسي كه به صورت منظم و قاعده مند از روش يادگيري از طريق همياري بهره گيري مي شود، معلم بايد تكليف روشن و حساب شده اي را براي دانش آموزان درنظر بگيرد و دستور العمل هاي خاصي را براي انجام دادن تكليف معين شده ارائه دهد.
يادگيري از طريق همياري چيست؟
يادگيري از طريق همياري راهبردي است كه دانش آموزان را در قالب گروه هاي منسجم و پايدار براي كار و تماس با يكديگر برمي انگيزد. كار گروهي، بخش اصلي تحقق اهداف يادگيري در كلاس هاي درس است. يادگيري از طريق همياري، مسئوليت پذيري شخصي را در ميان تعاملات گروهي پرورش مي دهد. به طوري كه به گفته آليسون كينگ (۱۹۹۳) در يادگيري از طريق همياري، نقش معلم از «داناي صحنه كلاس به راهنماي عمل» تغيير مي يابد. دانش آموزان اگر چه به صورت گروهي به يادگيري اقدام مي  كنند، ولي پيشرفت آنان در يادگيري، به صورت انفرادي سنجيده مي شود.
* يادگيري از طريق همياري، داراي نظم و ساختار است و تمركز اساسي اش بر اطمينان يافتن از رخ دادن يادگيري است. انتخاب و فعال سازي گروه سبب مي شود دانش آموزان بنابه ديدگاه ها، توانايي ها، قوميت و نژادهاي مختلفي كه دارند، به صورت خلاقانه عمل كنند. واگذار كردن تشكيل گروه به خود دانش آموزان امكان دارد سبب تشكيل گروه هاي همگن شود، يعني امكان دارد دانش آموزاني كه گرايش هنري، علمي، اجتماعي، خانوادگي، طبقه اجتماعي و... خاصي دارند، به گروه هاي خاص تقسيم شوند. اين كار سبب مي شود كارآيي گروه ها كاهش يابد و كسب مهارت هاي اجتماعي به تأخير افتد و تمركز بر انجام تكليف محوله تنزل يابد (كوپر، ۱۹۹۰). از اين روست كه، توصيه مي شود، معلم براي يادگيري از طريق همياري و به منظور تشكيل گروه ها بايد خود رأساً وارد عمل شود و گروه هاي ناهمگني بسازد. در گروه هاي ناهمگن، اعضاي گروه از زمينه هاي دانشي، هنري، قومي و... متفاوتي هستند.
تعداد اعضاي گروه در كلاس درس مي تواند بين ۴ تا ۸ نفر متغير باشد. اين تعداد عضو براي گروه هاي دانش آموزي است كه تا حدودي توانايي مديريت زماني و كلامي را دارند. به ديگر سخن، اگر از نظر پايه هاي تحصيلي به تعيين اعضاي گروه اقدام شود، بهتر است گروه هاي ۴ نفري از پايه چهارم و پنجم دبستان به بالا تشكيل شود. براي پايه هاي اول تا سوم دبستان، كار دونفري مناسب تر است. گروه هايي با اعضاي زياد، امكان تنوع ديدگاه ها را افزايش مي دهد، در حالي كه گروه هايي با اعضاي محدود براي تسهيل تعاملات اثر گذارند (ميليس، ۱۹۹۳).
* يادگيري از طريق همياري يك كلاس درس با ماهيت اجتماعي را پي ريزي مي كند، كه در آن دانش آموزان به همبستگي هايي مي رسند كه هدف مشتركي را دنبال مي كنند و غالباً اعضاي گروه در برابر فراگيري محتواي دروس از سوي همديگر مسئوليت نشان مي دهند. كار گروه معمولاً تا زماني كه همه اعضا بر محتواي درس تسلط نيابند خاتمه نمي يابد. افزون بر اين، وقتي اعضاي گروه در برابر يادگيري همديگر مسئول اند و تلاش مي كنند مطالب را به يكديگر بياموزند، يادگيري انفرادي را هم تجربه مي كنند. پايداري گروه يا ثبات اعضاي گروه بسته به توان همياري آنان است. اگر گروه ها در كارهايشان پيشرفت خوبي نشان مي دهند نياز به تغيير دادن اعضاي گروه ها نخواهد بود.
* يادگيري از طريق همياري، مهارت هاي برقراري ارتباط دانش آموزان را مي طلبد و آن ها را ارتقاء مي دهد. موفقيت گروه به ميزان اثرگذاري تعاملات ميان اعضاي گروه بستگي دارد. پيش از آن كه يادگيري از طريق همياري آغاز شود، دانش آموزان بايد برخي مهارت هاي مورد نياز براي تعامل موفق گروهي را بياموزند؛ مهارت هايي، نظير:
تعبير و تفسير واژگان و جملات براي درك و فهم بهتر.
ارائه و دريافت بازخورد.
ايجاد فرصت براي ديگران جهت بيان ايده ها.
خودداري از مجبور كردن گروه به پذيرش نظرات.
* يادگيري از طريق همياري، بين مسئوليت شخصي و گروهي يادگيرندگان ايجاد توازن مي كند. هر گروه و هر دانش آموز در درون گروه، بايد كاري براي انجام دادن داشته باشد. به ديگر سخن، هر دانش آموز بايد بر درسي كه ارائه مي شود، تسلط يابد و بتواند نمرات مورد قبولي را دريافت كند. نمرات گروه مي تواند بخشي از نمرات يادگيرنده را تشكيل دهد و هيچ وقت نمره گروه نمي تواند به طور كامل نشان دهنده مسئوليت پذيري اصلي يادگيرنده باشد.
مزاياي يادگيري از طريق همياري
افزايش حضور در مدرسه و كلاس درس. با توجه به تعلقي كه اعضاي گروه ها به گروه خود دارند، تماس آنان به حضور در مدرسه و كلاس افزايش مي يابد. كسب نمرات بالا. به دليل مشاركت فعال در كلاس، عزت نفس دانش آموز ارتقا مي يابد و درك و فهم او از مطالب درسي افزايش مي يابد. مشاركت فعال، عزت نفس بالا، خوداتكايي و... زمينه ساز كسب نمرات بالا هستند.
پختگي مهارت هاي برقراري ارتباط. هر دانش آموز داراي برخي توانمندي هاي برقراري ارتباط است. مشاركت فعال در كلاس درس، ايده سازي، بيان نظريات، دفاع از چشم اندازها و... سبب تقويت توان برقراري ارتباط در يادگيرنده مي شود.

منابع:
۱- Cooper , Jim (1990). Cooperative Learning College Teaching: Tips From The Trenches, The Teaching Professor , 4 (5).
۲- King. Allison (1993), From Sage on The Stage to Guide on The Side, College Teaching. 41 (1).
۳- Millis, Barbara (1993). Cooperative Learning, a Workshop Presented at Dalhousie University.

مدير كل  دفتر آموزش  و پرورش  راهنمايي  تحصيلي  وزارت  آموزش  و پرورش تأكيد كرد: حساسيت  بيش  از حد خانواده ها به  كسب  نمره  ۲۰، موجب  اضطراب  دانش آموزان  مي شود و اين  امر ناكامي  آنان  را به  دنبال  خواهد داشت .
منوچهر فضلي خاني  به  ايرنا گفت : اوليا نبايد از دانش آموزان  فقط نمره  ۲۰ را بخواهند، زيرا كيفيت  آموزش  صرفاً از طريق  نمره  مشخص  نمي شود.
وي  افزود: دانش آموزان  را نبايد به  هيچ  عنوان  طبقه بندي  و دسته بندي  كرد ،زيرا اين  امر مغاير با رويكردهاي  جديد تعليم  و تربيت  است .
فضلي  خاني ، خانواده ها را از نسبت  دادن  فرزندان  خود به  «باهوش »، «نابغه» و «ضعيف» برحذر داشت  و گفت : نسبت  دادن  «نابغه» به  فرزندان  خود، موجب  تقويت  انتظارات  غيرواقعي  در آنان  مي شود و كسي  كه  انتظارش  بالا رود، نمي تواند شكستهاي  احتمالي  خود را درك  كند.
وي  افزود: اين  رفتار سبب  تعارض  بين  انتظارات  بيان  شده  و عملكرد دانش آموز مي شود، بنابر اين  توصيه  مي شود كه  دانش آموزان  براساس  تلاش  و ميزان  كوشش  خود مورد تشويق  قرار گيرند.
مدير كل  دفتر آموزش  و پرورش  راهنمايي  گفت : برخي  از اوليا فلسفه  وجودي  امتحان  و كم  و كيف  پرسشهاي  امتحاني  را نمي دانند، به  همين  دليل  انتظارات  نامناسبي  از فرزندان  خود دارند.
وي  افزود: بيشتر اوقات  دانش آموزان  با دو گونه  عملكرد متفاوت  در مقابل  پرسش  و پاسخ  اوليا و معلمان  روبه رو هستند كه  اين  امر فرايند يادگيري  آنان  را با مشكل  مواجه  مي كند.
فضلي خاني  به  خانواده ها توصيه  كرد در ايام  امتحانات  شرايط لازم  را براي  مطالعه  فرزندان  خود فراهم  كنند و برنامه هاي  تفريحي ، استراحت  و ديد و بازديدهايشان  را تحت  نظر داشته  باشند، ولي  هرگز براي  آنان  محدوديت  ايجاد نكنند.
وي  تأكيد كرد: محروم  كردن  دانش آموزان  از علايق  و تفريحات  خود، در پيشرفت  تحصيلي  آنان  نتيجه  معكوس  خواهد داشت .
مدير كل  دفتر آموزش  و پرورش  راهنمايي ، از خانواده ها خواست  از مقايسه  فرزندان  خود با دانش آموزان  اقوام  و بستگان  پرهيز كنند زيرا توانايي هاي  افراد با يكديگر متفاوت  است .
وي  به  خانواده ها توصيه  كرد عملكرد فرزندان  خود را پيشداوري  نكنند، چون  اين  امر موجب  انتظارات  نامتناسبي  خواهد شد.
فضلي خاني  از خانواده ها خواست  در زمان  امتحانات ، محيط با طراوت  و شادابي  را براي  مطالعه  فرزندان  خود فراهم  كنند تا علايق  و انگيزه  آنان  به  تحصيل  تقويت  شود.

محبت الله همتي
«خدا را شكر كه قبول شدم»، وقتي اين جمله را از دخترم شنيدم، خيلي نگران شدم.
اين عبارتها، حرفهايي بود كه از همكاري فرهنگي در يك جمع دوستانه شنيدم. وي كه در زمان نگارش اين يادداشت، درگير ثبت  نام سه كلاس اولي بود (اول دبستان، اول راهنمايي و اول متوسطه)، از شيوه گزينش و پرسش و پاسخ فرزند سومش در يكي از مدارس تهران ياد مي كرد. به طور يقين، تعدادي از بچه هاي هفت ساله و احتمالاً خانواده ها! در اين گزينش رد شدند و نتوانستند نظر مسئولان مدرسه را براي تحصيل در مدرسه... جلب كنند.
داشتم فكر مي كردم اولين تجربه بچه هاي مردود شده در مواجهه با آموزش و پرورش رسمي، چه عواقبي مي تواند داشته باشد. بي اختيار ياد حرفهاي نويسنده كتاب «مدارس بدون شكست» افتادم كه در مواجهه با بچه هاي بزهكار گفته بود اين بزهكاران مزه اولين شكست در زندگيشان را در مدرسه تجربه  كرده اند. حس و حال اين پدر كه سعي و تلاش وي در فراهم آوردن زمينه اي مناسب براي تحصيل فرزندانش ستودني است، به هنگام گفتن جمله ابتداي اين يادداشت براي من تكان دهنده بود. ظاهراً شنيدن «خدا را شكر كه قبول شدم» بايد سبب شادي و خوشحالي باشد، ولي به نظرم شنيدن اين جمله از كودكي هفت ساله در مواجهه با تعليم و تربيت رسمي كشور، بسيار تلخ و در عين حال تكفر برانگيز است. اين جمله مي تواند نداي مظلوميت هزاران كودك بي گناه باشد.
قصدم تخطئه همكاران عزيز فلان يا بهمان مدرسه نيست، چرا كه معتقدم مشكل را بايد در جاي ديگري جستجو كرد. تازه نمي دانم بگويم يا نگويم كه بيچاره اين پدر ششصد هزار تومان شهريه هم دو دستي بايد تقديم كند. به قول دوستي، شايد اين هم يكي از راههاي مهم جلوه دادن تعليم و تربيت است، چرا كه كسي قدر تعليم و تربيت ارزان را نمي داند!

* عنوان اين يادداشت از اشعار استاد شفيعي كدكني برگرفته شده است.