در حالي كه اين وظيفه اتاق بازرگاني است تا شرايط را به گونه اي آماده كند كه  فعالان تجاري بتوانند حضوري محكم در اقتصاد برون مرزي داشته باشند
گفت وگو: آرش حسن نيا
نكته بارز در ميان گروه هاي اصلاح طلب و تحول خواهان پيروز در انتخابات اتاق بازرگاني، صنايع و معادن، داشتن اهداف و برنامه هاي مشخص و مدون از سوي آنان است.
شايد كمتر انتخاباتي را تجربه كرده ايم كه برندگان انتخابات براي روزهاي پس از پيروزي خود، برنامه روشني داشته باشند، اما اين اتفاق در انتخابات اتاق بازرگاني به طرز چشمگيري مشاهده شد.
گروه هاي اصلاح طلب اقتصادي كه پس از ۲۳ سال توانستند به عضويت در هيأت نمايندگان اتاق در بيايند، برنامه هاي خود را براساس رفع نقاط ضعف اتاق و تدوين استراتژي هاي بلندمدت براي آينده اين نهاد مهم در اقتصاد كشور طراحي كرده اند.
دكتر جمشيد عدالتيان- يكي از منتخبين اتاق بازرگاني- كه تحقيقات فراواني در دو سال گذشته درباره اتاق و نقش آن در اقتصاد كشور انجام داده است، مي گويد: «هيأت رئيسه سنتي اتاق در سال هاي گذشته همواره منفعل بوده و تنها واكنش نشان داده است اما ما مي خواهيم فعال باشيم و كنشي رفتار كنيم».
وي با اشاره به تحولات گسترده در اقتصاد و سياست جهاني و شرايط اجتماعي و اقتصادي كشور در دوره دولت هاي اصلاحات مي افزايد: «مردم سالاري ديني، اصلاحات سياسي و اقتصادي سال هاي اخير، وجود يك نهاد مردمي و مشاركتي مستقل از دولت در عرصه اقتصاد را بيش از پيش الزامي مي كند».
آقاي دكتر! در آستانه انتخابات هيأت رئيسه اتاق بازرگاني، صنايع و معادن تهران قرار داريم. اساساً نقش هيأت رئيسه در اتاق چقدر مهم و مؤثر خواهد بود و چه ويژگي هايي براي هيأت رئيسه متصور هستيد؟
هيأت رئيسه بايد مجري تصميم هاي هيأت منتخب باشند، استراتژي و اهداف خود را اعلام كنند، قدرت و بينش داشته و مجري هيأت نمايندگان باشند. هيأت رئيسه اتاق در تمام اين سال ها، مشكل ساختاري داشته است. هيأت رئيسه بايد حضور بيشتري در اتاق داشته، تحول گرا بوده و مايل به تغيير باشند. سال هاي طولاني است كه اتاق 
هيأت رئيسه ثابتي داشته است و همين موضوع باعث شده تا اتاق به روزمرگي دچار شود.
كاركنان اتاق بازرگاني به جاي آن كه مشتري گرا و عضوگرا باشند، رئيس گرا شده اند. بايد هيأت رئيسه تغيير كند تا كاركنان متوجه شوند كه هيأت رئيسه مهمان هستند و فقط بايد دل اعضا و رضايت اعضا را جلب كنند.
از همين رو بسيار مهم است كه رئيس جديد از گروه هاي اصلاح طلب و تحول گراي اتاق انتخاب شوند تا احساس تغيير در ميان تمام كاركنان و اعضاي اتاق به وجود بيايد.
بعد از انتخابات اعضاي منتخب اتاق كه به پيروزي اصلاح طلبان منجر شد، اعضاي هيأت حاكمه ۲۰ سال گذشته اتاق نيز از اصلاحات، تغيير و تحول در اتاق سخن گفته اند. شما چقدر به اين سخنان خوش بين هستيد؟ آيا واقعاً اعضاي هيأت رئيسه قبلي بعد از ۲۰ سال به دنبال اصلاحات هستند؟
حتي اگر هيأت حاكمه قبلي مايل به تغيير باشند، بحثي در مباحث و علم مديريت وجود دارد به نام «تله مؤسس» به اين معنا كه به دليل حضور طولاني اعضاي هيأت رئيسه، كاركنان و ساختار اداري به رفتار مشخصي عادت كرده اند و همين تله مؤسس باعث مي شود تا مواضع تحول به سختي پيش برود و روند قديمي ادامه يابد.
اگر گروه هاي اصلاح طلب اقتصادي به هر دليل نتوانند به هيأت رئيسه راه يابند چه اتفاقي خواهد افتاد؟ تكليف تغيير و تحول مورد انتظار اعضا به كجا خواهد رسيد؟
ما چه در هيأت رئيسه باشيم و چه نباشيم، از طريق نمايندگان اتاق تهران برنامه ها و اهداف خود را دنبال مي كنيم. هيأت رئيسه هر كس باشد تحت نظر هيأت نمايندگان اتاق فعاليت خواهد كرد.
ما به دنبال سيستم حذفي نبوده و نيستيم، ما تنها دنبال ايجاد تحول هستيم. نمايندگان اصلاح طلب اولين وظيفه خود را تغيير ساختار سازماني اتاق از حالت وظيفه گرا به حالت فرآيندگرا در نظر گرفته اند تا خدمات بيشتري عرضه كرده و كيفيت كاري را بالاتر ببرند.
به غير از گروه حاكمه، سه گروه ديگر پيروز در انتخابات اتاق برنامه هاي خود را اعلام كرده اند. اما گروه قبلي و سنتي اتاق به هيچ وجه حاضر به اعلام برنامه هاي خود نيست. هميشه آنها مي خواهند تا ساير گروه ها، برنامه هاي خود را اعلام كنند.
چون گروه سنتي برنامه اي اعلام نكرده است لذا ما نمي دانيم كه آنها چه مي خواهند و به دنبال چه برنامه هايي هستند.
شما از گروه فعلي حاكم بر اتاق برنامه مطالبه كرده ايد تا بدانيد تا چه اندازه با آنها همگرايي و هماهنگي وجود دارد؟
ما از هيأت رئيسه فعلي انتظار داشتيم تا حتي براي يك بار موضع گيري مشخصي داشته باشند و برنامه هاي خود را اعلام كنند اما آنها سكوت كرده اند و اين سكوت ما را با مشكل مواجه كرده است.
انتخاب ما براساس برنامه هاي مشخص و روشن اعلام شده از سوي گروه ها صورت مي گيرد اما گروه سنتي اتاق برنامه اي تاكنون اعلام نكرده است. البته در ۲۳ سال گذشته نيز برنامه اي اعلام و پاسخگو بودن در برابر اعضا را تمرين نكرده اند.
منطق برنامه هاي ارائه شده از سوي گروه هاي تحول گراي اتاق بر چه اساسي است؟
در ستاد مشتركي كه اصلاح طلبان تشكيل داده اند سه گروه اصلاح طلب برنامه هاي خود را ارائه كرده اند و پس از بحث ها و پيشنهادهاي بسيار به جمع بندي رسيدند. دو گروه از اصلاح طلبان براساس نقاط ضعف اتاق بازرگاني در سال هاي گذشته برنامه هايي براي رفع اين نقاط ضعف ارائه كرده اند و يك گروه ديگر برنامه هاي خود را براساس آينده نگري در اتاق تدوين كرده است.
در تمام اين سال ها اتاق فاقد استراتژي بوده است و ما به دنبال اين هستيم كه اتاق در سال هاي آتي با برنامه پيش برود. در واقع گروه هاي اصلاح طلب بر اين اساس برنامه ريزي كرده اند كه ابتدا نقاط ضعف را رفع كنند و بعد از آن نيز برنامه اي براي ۴ سال آينده داشته باشند.
به طور مشخص برنامه اصلاح طلبان براي ايجاد اتاقي كه شما مي گوييد بايد در خدمت اهداف اقتصادي اعضا باشد، چيست؟
دو فاكتور مهم در برنامه ها و اهداف اصلاح طلبان آشكار و نمايان است. اول اين كه اتاق بازرگاني به رغم نام قديمي و سنتي خود، اتاق تمام بنگاه هاي اقتصادي است. اتاق بايد تبديل به خانه بنگاه هاي اقتصادي شود وبايد تمام بنگاه ها را جذب كنيم.
يكي از اهداف اصلي اتاق در آينده افزايش قدرت رقابتي بنگاه ها است و براي اين هدف دو راهكار را دنبال مي كنيم. يك راهكار به مباحث كلان اقتصادي مربوط مي شود، اصلاح  قوانين و مقررات و تنظيم برنامه ها و سياستگذاري ها از اين جمله اند. راهكار ديگر به مباحث خرد بنگاه ها برمي گردد. در اين بخش سعي داريم تا با برقراري دوره هاي آموزشي و ارائه خدمات اتاق و اطلاع رساني به مديران بنگاه ها، قدرت رقابتي آنها را افزايش دهيم.
با جدي شدن پيوستن اقتصاد كشور به سازمان جهاني تجارت، جدال بين بنگاه هاي اقتصادي تشديد مي شود. لذا بايد ديدگاه ها در اتاق به گونه اي تدوين شود كه قدرت رقابتي بنگاه ها را افزايش دهد.
اگر بخواهيد از عملكرد اتاق در اين سال ها ارزيابي و برآوردي داشته باشيد اين ارزيابي چگونه خواهد بود؟
فقط كافي است براي رسيدن به پاسخ اين پرسش عملكرد اتاق ايران و اتاق تركيه را در برابر بازار آسياي ميانه در سال هاي اخير مقايسه كنيد. ما بازار آسياي ميانه را از دست داديم. انتقادهايي از عملكرد دولت در اين رابطه مطرح مي شود در حالي كه اين وظيفه دولت نبوده. اين وظيفه اتاق بود تا بنگاه ها بتوانند از آن بازار استفاده كرده و صادرات داشته باشند.
هيأت رئيسه فعلي اتاق در تمام سال هاي گذشته منفعل بوده و واكنشي عمل كرده است. اما گروه هاي اصلاح طلب حاضر در اتاق مي خواهند تا كنشي عمل كنند و پيش از اتفاقات بر آنها تأثير بگذارند. مي خواهيم فعال باشيم نه منفعل.
آقاي دكتر! شما در سخنان خود اصرار و تأكيد عجيبي بر توجه به بنگاه هاي اقتصادي داريد، اين توجه و تأكيد ويژه چه دليلي دارد؟
اگر خانواده را به عنوان سلول اجتماع در نظر بگيريم سلول اقتصادي در رفتار و زندگي اقتصادي، بنگاه هاي اقتصادي هستند. بنگاه هاي اقتصادي فقط به صاحبان آن تعلق ندارد بلكه اين بنگاه ها متعلق به تمام جامعه هستند. سالم بودن و رشد اين بنگاه ها منجر به ثروت، رفاه و سلامت در رفتارهاي اقتصادي خواهد شد.
مهم نيست كه صاحبان سهام يك بنگاه دولتي يا خصوصي باشند بايد بنگاه سالم بماند و ما به اعضا اين قول را مي دهيم كه بنگاه هاي اقتصادي را توانمند كنيم. اصلاح طلبان اقتصادي حاضر در اتاق در مديريت منابع انساني، بازار كار، آموزش، ايجاد انگيزه و مسائل رفاهي كاركنان و كارگران حاضر در بنگاه ها حرف دارند.
اين كه به اشتباه اتاق بازرگاني را خانه سرمايه داران و صاحبان بنگاه ها تلقي مي كنند تلقي اشتباه و نادرستي است. اتاق از اين پس اتاق طبقه كارگر، صاحبان بنگاه ها و مديران صنايع و معادن و بنگاه ها خواهد بود. ما مي خواهيم تمام فعالان اقتصادي با نيرو و انرژي هرچه تمام تر براي سربلندي بنگاه و كشور تلاش كنند.
آن قدر در اين سال ها به بنگاه ها با نگاه اشتباه نگريسته ايم كه فضاي نامناسبي براي رشد بنگاه ها ايجاد شده است. بنگاه را با سرمايه دار يكسان تلقي كرده و بنگاه ها را كوبيده ايم.
بنگاه هاي اقتصادي سرمايه هاي ملي هستند و از اين پس كانون توجه اتاق خواهند بود.
جنگ سنتي بين كارفرما و كارگر متعلق به گذشته ها است و تمام شده است. سربلندي و تعالي بنگاه هاي اقتصادي هدف جمعي همه فعالان اقتصادي است و هدف اتاق نيز تعالي، رشد و افزايش قدرت رقابتي بنگاه هاي اقتصادي است. بايد به اين نكته توجه و تأكيد داشت كه بنگاه اقتصادي ثروت ملي است نه متعلق به سرمايه داران بلكه متعلق به تمام جامعه است.