Hamshahri Newspaper

فريد قادري
آمريكا همچنان پافشاري مي كند تا از مناطق نفتي ايران حتي الامكان يك منطقه ممنوعه براي شركت هاي فعال در صنعت نفت بسازد. ميدان نفتي آزادگان آخرين نمونه از اين دست است.
حدود ۵۰ روز از پايان زمان قرارداد ميان شركت ملي نفت ايران و شركت ملي نفت ژاپن براي آغاز فعاليت در ميدان نفتي آزادگان مي گذرد. درست در پايان ماه ژوئن ميلادي، موعد زماني كه طرفين ايراني و ژاپني مي بايست به تعهدات خود عمل كنند به پايان رسيد. فرصتي كه به نظر مي رسد بيشتر به زيان طرف ژاپني بوده است. مخزني به بزرگي آزادگان كه در تخمين هاي مختلف ۴۵ تا ۶۰ ميليارد بشكه نفت خام درجا را به امانت نزد خود نگاه داشته است، تا انعقاد يك قرارداد جديد از دسترس ژاپني ها دور خواهد بود.
در اين ميان اصرار مديرعامل شركت مهندسي و توسعه نفت (مجري توسعه ميدان نفتي آزادگان) بر دلايل فني و تكنولوژيكي عدم حضور شركت هاي ژاپني به جاي دلايل سياسي كه عمدتاً ناشي از فشار آمريكا بر دولت و شركت هاي ژاپني است تصريح كاملي بر نظر مجموعه داخلي وزارت نفت در اين خصوص بود.
ابوالحسن خاموشي از هرگونه اظهارنظري در مورد دلايل برون سازماني عدم آغاز اجراي اين پروژه پس از يك مشاركت ۳ ساله براي شناسايي و در نهايت بهره برداري از اين ميدان با طرف ژاپني خودداري كرد.
از آن زمان به بعد اظهارنظرهاي مختلفي از سوي مقامات ايراني، چه در وزارت نفت و چه در كميسيون انرژي مجلس از يك سو و طرف هاي خارجي مرتبط با اين مسأله، منتشر شد.
وزير نفت ايران تأكيد كرد كه در آينده نزديك ميدان نفتي آزادگان به مناقصه گذارده خواهد شد. هنوز هم بحث توسعه اين ميدان نفتي بحث روز است. گمان نمي رود كه در آينده نزديك نيز بخش خبر رسانه هاي مختلف خالي از مطالبي درخصوص ميدان نفتي آزادگان باشد.
ديپلماسي اقتصادي و انرژي
گردهمايي سفراي جمهوري اسلامي ايران در تهران فرصتي است تا بر اهميت ديپلماسي اقتصادي تأكيدي دوباره شود.
اگر كشورهايي با تكيه بر قدرت اقتصادي به خود اجازه مي دهند تا هر قرارداد تجارياقتصادي را تحت الشعاع قرار دهند و باز با تكيه بر همان قدرت، منافع ديگري را جايگزين منافع از دست رفته طرف مقابل كنند، مطمئناً با پيگيري ها و سياست گذاري هاي دائمي و مؤثر فعاليت خود را دنبال مي كنند.
سفراي ايران در ديگر كشورها بايد زمينه ساز فعاليت هاي اقتصادي در حوزه كلان باشند تا توان و قدرت اثرگذاري ايران بر بازارهاي جهاني افزايش يابد. از سوي ديگر وجود يك بازار مصرف هفتاد ميليوني بدون در نظر گرفتن همسايگان ايران برگ برنده ديگري است كه نمايندگان ما در ديگر كشورها مي توانند بر آن تأكيد داشته و تأثيرگذار باشند.
اما آنچه اهميت بسيار بيشتري پيدا مي كند، گسترده شدن فعاليت شركت هاي ايراني در حوزه بالادستي و پايين دستي نفت، گاز و پتروشيمي است. دورنماي منطقه اي استراتژيك مانند جنوب و جنوب غربي ايران به ويژه ميادين گازي پارس جنوبي و شمالي و ديگر ميادين نفت مانند آزادگان سلاح برنده اي در ارتباطات اقتصادي است تا هر چيز ارزش و جايگاه خود را پيدا كند و در موقعيت خاص خود در روابط اقتصادي نظام بين المللي قرار گيرد.
هيچ ترديدي نيست كه تاكنون از اين موقعيت بهره مند شده ايم و در آينده نيز بهره خواهيم گرفت اما قيمت واگذاري هر امتياز بايد به دقت تعيين شود و به حفظ و ارتقاي موقعيت ايران در منطقه و جهان كمك كند.
ژاپن در عراق
پس از گذشت ۱۳ سال ژاپن از عراق نفت خام وارد مي كند.
در ميانه ماه آگوست خبرگزاري ها اعلام كردند كه شركت تجاري «ايتوچو شوجي» ژاپن با شركت ملي نفت عراق قرارداد بلندمدت خريد نفت امضا كرده است. اين دومين شركت تجاري ژاپني بود كه با شركت ملي نفت عراق براي خريد نفت خام به توافق مي رسيد. ژاپني ها از اعلام جزئيات بيشتر خودداري كردند اما در اين گزارش بصره محل تأمين نفت خام براي صدور اعلام شده است.
در اوايل ماه جاري ميلادي نيز ميتسوبيشي شوجي قراردادي به امضا رساند كه روزانه ۴۰ هزار بشكه نفت خام از شركت ملي عراق خريداري كند. به اين ترتيب اين شركت از عراق تا پايان قرارداد ۶ ميليون بشكه نفت وارداتي از عراق خواهد داشت.
ژاپني ها كه پس از حمله سال ۱۹۹۰ عراق به كويت ارتباطات تجاري خود را براي خريد نفت از عراق قطع كرده اند بار ديگر به اين صحنه بازگشته اند. اگر چه عدم حضور ژاپني ها در پروژه توسعه ميدان نفتي آزادگان ايران از يك سو و ورود به بازار نفتي عراق از سوي ديگر مي تواند ارتباط مستقيم و معني داري با هم نداشته باشد، اما در هر حال ژاپن به يك منبع انرژي جديد براي اطمينان از چرخش مداوم چرخ هاي صنعت خود دست يافته است.
نبايد از اين نكته غفلت كرد كه برخي سياستمداران ژاپني به شدت از وضع پيش آمده انتقاد مي كنند و معتقدند كه چرا بايد ژاپن پس از گذشت سه سال فعاليت مستمر در ميدان نفتي آزادگان و انجام تمام مراحل كاري لرزه نگاري، شناسايي لايه هاي زمين و... عرصه را براي ديگر رقيبان باز بگذارد.
در حالي كه ژاپن امتياز انحصاري بهره برداري از اين ميدان را از آن خود كرده بود، اين امكان با صرف هزينه هاي زياد از دست رفته است و اين نكته به قدرت ژاپن براي برقراري ارتباطات با ديگر كشورهاي منطقه خاورميانه در آينده لطمه وارد خواهد كرد.
اروپا و آمريكا، كشمكش پايان ناپذير
دسترسي به منابع اوليه و خام توليدي از ميانه هزاره دوم ميلادي بين كشورهاي اروپايي و به تدريج با قدرت گرفتن ايالات متحده آمريكا در سده پاياني قرن بيستم، موضوع اصلي كشمكش و منازعه بوده و هست.
اگر ميدان نفتي آزادگان نيز يكي از موارد مطرح شده در منازعه فوق باشد چندان جاي تعجب نيست.
وزير انرژي آمريكا به صراحت و روشني به دولت هاي هلند و ايتاليا هشدار مي دهد كه به شركت هاي نفتي شان اجازه حضور در ميدان نفتي آزادگان را ندهند.
شركت هاي ايتاليايي و هلندي به ويژه «اني» و «شل» در نوك پيكان اين هشدار قرار گرفته اند.
اسپنسر آبراهام، وزير انرژي آمريكا از كشورهاي اروپايي خواسته است كه از ورود به مباحث مرتبط با اين حوزه نفتي خودداري كنند. وي در عين حال اعلام كرد كه ژاپن به طور شفاف با اين موضوع برخورد كرد و در مسيري كه ما خواستيم حركت كرد.
فايننشال تايمز در گزارش خود آورده است كه وزير صنعت ايتاليا به طور تلويحي اين درخواست يا هشدار را پذيرفته است.
بر پايه اين گزارش مارزانو، وزير صنعت ايتاليا اظهار داشته كه شركت «اني» مي تواند تضمين كتبي دهد كه به حوزه نفتي آزادگان وارد نمي شود.
هلندي ها با شل و انگليسي ها با بريتيش پتروليوم تقريباً با فضاي صنعتي و تجاري نفت ايران آشنا شده اند. آنها اما هنوز پاسخ مشخصي نداده اند. بي ترديد آنها نيز در روزهاي آينده موضع خود را مشخص كرده اند و ديپلماسي اقتصادي بار ديگر هنرنمايي خواهد كرد.
طرح توسعه ميادين سروش و نوروز و به بهره برداري رسيدن فاز دوم و سوم ميدان گازي پارس جنوبي نشان داده است كه در ميانه اين كشمكش كفه ترازو به نفع ايران و صنعت نفت ايران از بعد حضور شركت هاي خارجي و ناديده گرفتن هشدارها و مجازات هاي آمريكا سنگين شده است. در اين باره نيز روزهاي آينده اخبار جالبي بر صفحه خبر رسانه هاي دنيا نقش خواهد بست.
كشمكش در آزادگان
ارتباطات سياسي - اقتصادي ايران و آمريكا با وجود تلاش هاي مقطعي براي كاهش تنش هاي موجود، پيشينه اي به وجود آورده كه سيدمحمد خاتمي از آن به عنوان ديوار بي اعتمادي نام برد.
طرح توسعه ميدان نفتي آزادگان و اصرار آمريكا بر عدم حضور شركت هاي خارجي در آن بر خشت هاي اين ديوار افزوده است.
پافشاري ايران بر توسعه اين ميدان نفتي و شكست آمريكا در اين موضع و يا بالعكس، موقعيت خاص و ويژه اي براي طرفين به وجود خواهد آورد. در حالي كه حضور شركت هاي معظم اروپايي و آسيايي در ميدان گازي پارس جنوبي اين فرصت را به وجود آورد تا طرف ايراني بارها و بارها از بي اعتبار شدن تصميمات دولت آمريكا در اين باره سخن بگويد، توسعه ميدان نفتي آزادگان نيز گامي در اين مسير خواهد بود.