شبكه فهرستگان ايران (Union Catalog Network)
www.iranuc.com
مقدمه:اطلاع رساني مهمترين فن آوري عصر حاضر است و در تمامي زمينه هاي علمي، فني، سياسي و اجتماعي دگرگوني هاي بسياري را فراهم آورده است. روشهاي نوين اطلاع رساني، روشهاي سنتي مدرك يابي در يك مجموعه از اسناد و مدارك را تحت تأثير خود قرار داده است به شكلي كه در حال حاضر به جاي جست وجو در فيشها و برگه دانها- به منظور تحقيق و پژوهش پيرامون مطلبي خاص آن هم در يك مجموعه محدود از مدارك و منابع يك كتابخانه- از روشهاي جست وجو در داده هاي الكترونيكي و بدون محدوديت جغرافيايي استفاده مي شود. براي محققان و پژوهشگران، يافتن و دستيابي به يك مدرك در زماني كوتاه و قابل قبول بسيار مهم است و البته حساسيت اين مطلب وقتي بيشتر مي شود كه بدانيم چه حجم انبوهي از مدارك و مستندات كاغذي در سراسر كشور وجود دارد. تنوع منابع، افزايش سريع تعداد منابع و پراكندگي جغرافيايي آنها در مراكز مختلف باعث مي شود تا دسترسي به منابع و اطلاعات توسط محققين به دشواري صورت گيرد. از سويي ديگر فرآيند فهرست نويسي مدارك در كتابخانه هاي سراسر كشور بنا به دلايل زير با دشواري خاصي روبه رو است:
الف) نياز مبرم به نيروهاي متخصص و آشنا به استانداردهاي موجود.
ب) امكان بروز اشتباه در فرآيند فهرست نويسي.
ج) امكان بروز اشتباه در فرآيند ورود اطلاعات به كامپيوتر.
د) نياز به صرف هزينه  و زمان بالا.
بنابراين پياده سازي پروژه فهرستگان در كشورمان پاسخي مناسب و كارا به كليه مشكلات پيش گفته خواهد شد.
فهرستگان چيست؟
فهرستگان مجموعه اي از موجودي چند كتابخانه است كه براي مكان يابي مدارك از آن استفاده مي شود. به كمك فهرستگان همه افراد اعم از مراجعه كننده يا كتابدار از محل همه يا بخشي از مدارك موجود در كتابخانه ها اعم از چاپي، خطي، سمعي و بصري، فيلم، ميكروفيلم، نقشه و غيره اطلاع حاصل مي كنند. در اصطلاح كتابداري و اطلاع رساني فهرستگان را وسيله تعيين محل مي خوانند. به عبارت ديگر بوسيله آن مي توان محل مدرك مورد نظر را دقيقاً مشخص نمود. در فهرستگان هر مدخل نه تنها شامل مشخصات كتابشناختي است بلكه شامل نام كليه كتابخانه هايي است كه آن اثر را در خود نگه داري مي نمايند.
هدف از انجام پروژه فهرستگان
به طور خلاصه هدف اصلي از انجام پروژه ملي فهرستگان كتب لاتين كشور، تهيه يك سيستم كامپيوتري به منظور در اختيار گذاشتن اطلاعات كتابشناسي منابع لاتين اعم از كتاب، مجله، تك نگاشت، مجموعه مقالات، پايان نامه ها و ساير رسانه هاي موجود در كتابخانه هاي عضو به همراه محل نگهداري آنها مي باشد.اين پروژه محققان، اساتيد، و دانشجويان را در يافتن و دسترسي به مدارك مورد نظرشان بسيار ياري خواهد كرد. نتايج و مزاياي فراواني از اجراي اين پروژه عايد كاربران خواهد شد كه يكسان سازي فهرست نويسي مدارك كتابخانه هاي سراسر كشور مي تواند به عنوان مورد مهمي از اين مزايا تلقي گردد.
معماري سيستم فهرستگان
همانطوري كه از شكل پيداست كاربران نهايي سرويس خود را كه شامل جست وجوي مدرك و تعيين محل آن مي شود از زير سيستم ارائه سرويس به كاربران و راهبران سيستم فهرستگان دريافت مي كنند. اين سرويس گيري از طريق شبكه اينترنت صورت خواهد گرفت. از طرف ديگر كتابداران كتابخانه ها نيز مي توانند از سرويس گفته شده بهره جويند. همچنين اطلاعاتي را كه مي تواند آنها را در فرآيند فهرست نويسي ياري نمايد از سيستم  فهرستگان دريافت دارند. اين كار باعث خواهد شد كه ديگر نيازي به فهرست نويسي مجدد مدارك نباشد و به تدريج همه كتابخانه ها از يك شكل استاندارد براي فهرست نويسي استفاده نمايند.سيستم فهرستگان از دو زير سيستم بنيادي زير تشكيل شده است:
۱- زير سيستم جمع آوري خودكار داده هاي كتابخانه اي
اين زير سيستم به منظور جمع آوري داده هاي موجود در كتابخانه هاي عضو براي پايگاه داده  فهرستگان و نيز به روز رساني اطلاعات پايگاه داده  فهرستگان- در صورت تغيير اطلاعات مدارك كتابخانه هاي عضو- پيش بيني شده است.اين زيرسيستم به كمك عامل هايي كه در كتابخانه هاي عضو نصب شده اند ركوردهاي كتابشناختي موجود در پايگاه داده چهار سيستم اتوماسيون كتابخانه اي كاوش، نوسا،  پارس آذرخش و CDS/ISIS را به توزيع كننده اي كه در سايت فهرستگان نصب شده است ارسال مي دارد. بعد از دريافت ركوردها صحت آنها با مراجعه به يكي از عاملهاي TLCWeb(توسط اتصال به سايت TLC)، LCMARK، BNB كنترل مي شود، در صورت معتبر بودن اطلاعات، ركورد به پايگاه داده  Union Database اضافه مي گردد، در غير اين صورت- براي كنترل چشمي- به پايگاه داده ركوردهاي يافت نشده اضافه خواهد شد.
۲- زيرسيستم ارائه سرويس به كاربران و راهبران سيستم فهرستگان
معماري اين زير سيستم در شكل به معرض نمايش گذارده شده است، اين سيستم مسئول ارائه سرويس جستجو به كاربران نهايي و ارايه سرويس هاي مورد نياز راهبران سيستم با استفاده از پايگاه داده فهرستگان مي باشد.
همانگونه كه از شكل پيداست اين زير سيستم شكل يك Gateway است كه وظيفه دريافت صفحات، استخراج اطلاعات از آن، ارسال اطلاعات لازم به پايگاه داده مربوطه، دريافت پاسخ از پايگاه داده،  ساخت صفحه ابر متن حاوي پاسخ و ارسال صفحه ساخته شده بر كاربر را بر عهده دارد. همچنين نرم افزاري به منظور راهبري سيستم و ارتباط با پرسنل نگهداري سيستم تدارك ديده شده است (Database Application). ادامه دارد