مجامع بين المللي درحالي از افزايش سطح زيركشت خشخاش در افغانستان خبرمي دهند كه انتظار مي رفت با روي كار آمدن دولت مركزي در آن كشور سطح زيركشت اين ماده افيوني كاهش يافته وبه مرور زمان از بين برود.
اما به نظر مي رسد طي يكي دو سال اخير با خروج طالبان كشت اين محصول ازافزايش بيشتري برخوردار بوده به گونه اي كه جايگاهي را كه طي يكي دو سال آخر حكومت طالبان از دست داده بود دوباره به دست آورده و امروز در راس كشورهاي توليدكننده مواد مخدر در جهان قرار گرفته است .دشتهاي وسيعي ازاين سرزمين كهن اكنون زيركشت گياهي باگلهاي طلايي و كوزه اي شكل پوشيده شده كه در فصل برداشت ، صدها تن شيره سياه محصول آن است .اين محصول از سالها قبل تا امروز همچنان محوريت خودرا در بخش كشاورزي اين كشور حفظ كرده و طي يكي دو سال اخير از افزايش چشمگيري با وجود همه اقدامات ناتمام دولت موقت افغانستان برخوردار بوده است .اكنون افغانستان ۲۵ ميليوني دو سوم ترياك و هرويين مورد مصرف جهان راتوليد مي كند و به عمده ترين توليدكننده مواد افيوني تبديل شده است .
درحالي كه مجامع بين المللي خبر از افزايش سطح زير كشت خشخاش را مي دهنددولت اين كشور سال ۲۰۰۳ را براي افغانستان بدون مواد مخدر خوانده بود.
هفته گذشته دولت انتقالي افغانستان با ابراز تاسف و اذعان به رشــد كشت و توليد مواد مخدر دراين كشور درسال جاري زراعي ، خواستار مشاركت جهاني درمبارزه با توليد و قاچاق مواد افيوني شد.
دولت موقت افغانستان يك برنامه ۱۰ ساله را دراين زمينه به تصويب رسانده كه طبق آن ، افغانستان در سال ۲۰۱۳ ميلادي بدون مواد مخدر خواهد بود.اما با وجود اين برنامه ، توليد مواد مخدر در افغانستان در دو سال اخيرپــس ازيك كاهش ۵۰ درصدي درآخرين سال حاكميت طالبان به كمترين رقم دهه هاي اخير يعني ۳۰ تا ۴۰ هزار هكتار رسيد.
بر اساس برخي آمارها، تجارت مواد مخدر اكنون در افغانستان بيش از ۵/۲ميليارد دلار درآمد براي كشاورزان وقاچاقچيان اين كشور وبيش از ۳۰ ميليارددلار درآمد براي قاچاقچيان درسراسر جهان دارد.
بالا بودن قيمت مواد مخدر در جهان و درآمد سرشار ناشي از فروش اين موادافيوني موجب شده تا در سال زراعي جاري بالغ بر ۸۵ هزار هكتار از اراضي كشاورزي اين كشور زيركشت خشخاش برود.
پيش بيني ها نشان از رشد هشت درصدي كشت خشخاش در اين كشور در سال جاري زراعي دارد كه از مهرماه آغاز شده است .
خشخاش براي مردم اين كشور حكم طلاي سياه را دارد طلايي كه بخشي از سود آن براي مردم و سود اصلي و سرشار ازآن نصيب قاچاقچيان بين المللي و منطقه ي سياه آن براي صدها ميليون مصرف كننده اين مواد و خانواده هاي آنان دردنياست .
افزايش بي رويه كشت خشخاش درافغانستان موجب شده تا كشورها و موسسه ها وسازمانهاي بين المللي از افزايش بي رويه كشت اين محصول احساس نگراني كنندو سازمان ملل احتمال داده است كه افغانستان بار ديگر به كشور ناكام مبدل شـده و در اختيار تروريستهاي مواد مخدر قرار گيرد.
آنچه آمارها نشان مي دهد آن است كه از زمان روي كار آمدن دولت جديدافغانستان ، توليد مواد مخدر علاوه برمناطق جنوبي اين كشور كه ازقبل (به جز در دوسال آخر حكومت طالبان ) بطور سنتي بالاترين ميزان توليد را داشت درساير ولايات هم به سرعت گسترش يابد.
منابع افغان از داخل افغانستان خبر مي دهند كه هم اينك كشـت خشخاش وتوليد مواد افيوني به وفور در ۲۸ ولايت از ۳۲ ولايت افغانستان صورت مي گيرد.
به گفته آنان اين در حالي است كه در زمان حكومت طالبان فقط در ۱۸ ولايت توليد خشخاش صورت مي گرفت .
كارشناسان سودآوري توليد مواد مخدر، عدم نظارت و ممانعت جدي دولت افغانستان را عامل مهمي در گسترش كشت خشخاش در افغانستان مي دانند.
گسترش كشت خشخاش به صورتي درآمده كه استان فراه هم با وجود اين كه كشت محصولاتي چون گندم ساليان سال محور فعاليت آن بوده و يا ولايت بدخشان درشمال افغانستان كه كمتر امكان كشت خشخاش را داشت امسال در وسعتي بسيار به زير كشت اين محصول رفته است .
غلام جيلاني آخرين والي استان فراه در پايان حكومت دكتر نجيت الله كه به حوزه نوار مرزي بيرجند پناهنده شده بود در اوصاف استان فراه مي گفت : فراه انبار غله افغانستان بشمار مي رود، اما اكنون ، به گفته يك مقام مسئول استان فراه كه اخيرا به مشهد سفر كرده است گفت : هر هكتار زمين كشاورزي در فراه براي كشت خشخاش معادل ۲۰ ميليون ريال ايران به اجاره داده مي شود.همچنين گسترش خشخاش در ايالت بدخشان ، طوري در حال رشد است كه در رقابت با ايالت هلمند در جنوب آن كشور قرار گرفته است .
خشخاش كاران هلمندي قبل از منع كشت خشخاش توسط طالبان حدود هشتاددرصد ترياك افغانستان را توليد مي كردند.يكي از خبرگزاريهاي خارجي چندي قبل ازداخل افغانستان گزارش داد كشاورزان افغاني كاشت خشخاش در مزارع كوهستاني را آغاز نموده و در سال جاري زراعي از مزارع كوهستاني شمال اين كشور ترياك برداشت خواهد شد كه پيامد آن وجودهرويين در خيابانهاي كشورهاي اروپايي و آمريكايي است .بر اساس اين گزارش كه توسط خبرگزاري رويتر منتشر شد، روستاهايي كه درمناطق كوهستاني با قلل برفگير بدخشان قرار گرفته اند به يكي از مناطق اصلي توليد خشخاش تبديل شده است .
عبدالرحيم يكي از كشاورزان بدخشاني به اين خبرگزاري گفته بود كه جنگ طولاني موجب شد ما همه چيز خودرا از دست بدهيم و تنها كشت خشخاش است كه مارا قادر به تامين معاش خانواده و ساختن خانه و ضروريات اوليه زندگيمان مي كند.اين كشاورز افغاني گفت : من سه هزار دلار براي ۲۲ پو ترياك تنها از يك مزرعه كوچك به دست مي آورم ، در حالي كه از كشت ۱۳۲ پو گندم فقط ۱۰دلار به دست خواهم آورد كه اين درآمد كفاف پرداخت دستمزد كارگران را هم نمي دهد.
(پو واحد وزن در افغانستان و هر پو معادل ۴۵۰ گرم است ).
او مي گويد: تا زماني كه دولت براي ما شغلي فراهم نكند ومشكلات ما را حل ننمايد بايد اجازه كشت خشخاش را به ما بدهد و تنها درصورتي ازاين كار دست مي كشيم كه دولت نسبت به تعهدات خود به ما عمل كند.
با اين وضعيت عملا مناطقي كه تا كنون كشت خشخاش در آن به چشم نخورده نيزامروز به زير كشت اين محصول زيبا اما مخرب رفته است .
آدام بلوكس نماينده سازمان ملل در مبارزه با مواد مخدر و تروريست دركابل نيز گفته است : بدخشان ايالتي مشكل زاست و امروز به طور كامل روابط سياسي خود با دولت را بريده است .
كشت خشخاش از قرنها قبل در بدخشان انجام مي شده و رشد آن در طي دو جنگ اخير و اشغال اين كشور افزايشي چشمگير داشته است .
به گزارش اين خبرگزاري خارجي ، كارمندان با وجود تأكيد دولت مركزي اقدام مؤثري را براي جلوگيري از كشت اين محصول نكردند.
چنانكه سال گذشته دولت افغانستان به كارمندان خود دستور داد تا به هركشاورز ۳۰۰ دلار براي از بين بردن مزارع خشخاش پرداخت كند اما هنوز اين دستور اجرايي نشده است و امروز لابراتورهاي براي تبديل ترياك به هرويين در مناطق مخنلف افغانستان آن ايجاد شده است .
به گزارش اين خبرگزاري اين كشاورز افغاني دراين باره مي گويد: كارمندان دولتي با اين پول ها كه دولت براي اجراي اين طرح در اختيارشان گذاشت ازكشور گريختند و كشاورزان همچنان بدهكار و نيازمند باقي ماندند و امروزچاره اي جز كشت خشخاش ندارند.
رويتر مي ا فزايد: آمارها بيانگر آن است كه طالبان در دو سال پايان حكومت خود موفق شدند كشاورزان را وادار به قطع كشت خشخاش به ويژه در مناطق جنوبي اين كشور نمايند اما پس از فروپاشي حكومت طالبان كشت خشخاش به صورت قارچ گونه اي رشد يافت .در واقع دولت افغانستان قدرت سياسي و نظامي زيادي براي جلوگيري از كشت خشخاش توسط كشاورزان ندارد و جامعه بين المللي هم با وجود حضور خود نقشي در اين ممانعت ندارد.پل ابرين نماينده كمك رساني سازمان ملل در افغانستان هم مي گويد:وجود خلاء در اين زمينه موجب شده توليد و تجارت مواد مخدر رشد يابد و تازماني كه ما درحال پر كردن شكاف امنيتي و دوباره سازي افغانستان هستيم تجارت مواد مخدر هر روز بيش از قبل رشد مي يابد.
بر اساس گزارشها هم اينك يك ميليون و ۷۰۰ هزار نفر از جمعيت افغانستان از طريق كشت مواد مخدر گذران زندگي مي كنند.هر چند روند قيمتها رو به كاهش بوده و در آمد سالانه از محل توليد اين محصول ۱۵ درصد كاهش يافته با اين وجود به دليل گسترش كشت خشخاش درآمد خانواده هايي كه ازاين طريق امرار معاش مي كنند ۳ برابر درآمد ميانگين براي ساير خانواده ها در افغانستان است .
اين وضعيت در ساير استانها از جمله استان فراه كه هم مرز با ايران است نيز به وفور به چشم مي خورد.
چنانكه فراه كه زماني انبار غله افغانستان بود و مبدا تجارت سالم باايران از طريق مرزهاي بيرجند بود، امروز به يك مركز اصلي كشت خشخاش شايددومين ايالت توليدكننده ترياك درافغانستان و محل ورود و قاچاق مواد مخدربه ايران محسوب مي شود.يك كشاورز فراهي مي گويد: ما حتي براي تامين نيازهاي اوليه زندگي دچارمشكل هستيم و فقر در خانه هاي ما جولان مي دهد اما جامعه بين المللي و دولت هيچ كمكي به ما نداده و نمي دهد.
گل محمد يوسف زايي افزود: درشرع هم آمده اگر فقر چنان گريبانگير شد كه احتمال هلاك خود داشتي مي تواني از گوشت حرام استفاده كني و ما امروز درچنين شرايطي قرار گرفته ايم .وي افزود: آن قدر درفشار اقتصادي و بدبختي هستيم كه راهي جز كشت ترياك براي تامين معاش خود و خانواده نداريم.
بشير احمد نيز مي گويد: حتي كمكهايي كه قرار بود از سوي جامعه بين المللي و يا دولت افغانستان در اختيار كشاورزان براي ممانعت از كشت خشخاش داده شود به اهالي فراه داده نشد و فقط دراختيار كشاورزان استانهايي چون هلمندقرار گرفته است .
اين كشاورز فراهي افزود: اراضي ما براي كشت محصولاتي چون گندم بسيار مناسب است اما ما حتي امكانات اوليه چون كود، بذر، ماشين آلات لازم را در اختيارنداريم .
وي معتقد است : مشكلات ما در فراه ناشي از بي كفايتي مسئولان محلي ماست كه اقدامي در جهت جلب كمك دولت و حمايت از كشاورزان اين استان انجام نداده است .
يك مسئول اين ولايت كه اكنون در مشهد بسر مي برد مي گويد: در سال جديدزراعي اهالي استان فراه عزم خودرا براي به زيركشت بردن بخش وسيعي از اراضي كشاورزي خود جزم كرده اند.
اين در حالي است كه وي مدعي شد، ميزان كشت خشخاشي كه سال گذشته در فراه صورت گرفت در تاريخ گذشته افغانستان بي سابقه بوده است .
وي كه نخواست نامش فاش شود افزود: بر اساس آمارها حدود چهار هزار كيلوترياك فقط در محدوده بكواه استان فراه توليد شده است و امسال شواهدبيانگر افزايش دو، سه برابري كشت اين محصول نسبت به سال قبل است .
استان فراه هم مرز با بخشهاي جنوبي خراسان چون شهرستانهاي بيرجند ونهبندان است .
وي با بيان اين كه فراه اراضي كشاورزي خوبي دارد و آب در بسياري از اين مناطق در دسترس است گفت : تا چهار سال قبل به ندرت كشت خشخاش در اين استان صورت مي گرفت اما عوامل متعددي چون كشت آسان ، كم هزينه و درآمد زياد آن موجب شده امروز كشت خشخاش جايگزين ساير محصولات شود.وي گفت : مردم در افغانستان مي توانند به راحتي با پولي كه از محل درآمدحاصل ازترياك كسب مي كنند گندم و ساير احتياجات خود را فراهم كنند اما كشت گندم و مشكلات متعدد در تهيه ، كود، سم و مانند آن هزينه زياد و سود كم دارد.وي افزود: همين موجب شده سال گذشته نه تنها بخش زيادي از اراضي اين استان كه كشور به زير كشت خشخاش برود و محصول ۸۵ درصد از اين اراضي قبل از دست آمدن توسط قاچاقچيان حرفه اي پيش خريد شد.وي بابيان اين كه اين رشد درتمامي بخشها و ولايات افغانستان به وضوح ديده مي شود گفت : با توجه به اين كه سم و كود و روشهاي علمي فراهم نيست مردم كشت خشخاش را خيلي مقرون به صرفه تر از ساير محصولات كشاورزي مي دانند.
يك عضو دولت افغانستان توضيح داد: امروز هيچ نظارتي جز مراكز ولسوالي ها(شهرستانها) به اطراف نيست و همانها هم حقي از اين بابت به عنوان حق دولت دريافت مي كنند به طوري كه فقط از محل برداشت خشخاش در فراه سال گذشته پنج تن ترياك به عنوان سهم دولت به يكي از قوماندانهاي امنيه (انتظامي ) اين استان داده شد.
به گفته او كه نخواست نامش در خبر ذكر شود، بر اساس آمارها سال گذشته بالغ بر ۱۰۰ تن ترياك دراستان فراه توليد شده است كه بعد از هلمند در حوزه جنوب و جنوب غرب افغانستان بيشترين كشت خشخاش و برداشت ترياك را داشته است .
نماينده سازمان خواربار و كشاورزي ملل متحد (فائو) كه چندي قبل در مشهدبود گفته بود: كشت خشخاش در افغانستان امنيت كشورهاي منطقه بخصوص نواحي همجوار با اين كشور را با خطر روبرو كرده است .
دكترعبدر رشيد افزود: امروز كشت هيچ محصولي در افغانستان به اندازه خشخاش براي مردم درآمدزا نيست و همين درآمد زياد ناشي از خشخاش موجب شده تا مردم رغبت زيادي براي كشت آن داشته باشند.
او افزود: بايد سازمانهاي بين المللي زمينه كشت جايگزين در افغانستان رافراهم كنند، بطوري كه ازلحاظ قيمت و منافع اقتصادي نيز در حد خشخاش باشد.
حال باافغانستاني كه درحال بازسازي و نوسازي است و حجم زيادي از ساكنين آن را مهاجراني تشكيل مي دهد كه نه خانه و كاشانه ونه كاري دارند، و درمقابلشان اراضي و زمينها و كشت آسان و سودآور محصولي كه مي توانند زندگي آنان را بهبود دهد چه بايد كرد.
مسئول صندوق بين المللي پول هفته گذشته نسبت به اين رشد توليد ترياك درافغانستان هشدار داد و گفت : اگـر اقدامي جدي ، ريشه اي و مؤثر انجام نگيرد، قاچاقچيان و كارتلها، اقتصاد اين كشور را به كنترل خود درخواهند آورد.
در اين ميان گزارشهاي بين المللي نشان مي دهد ۴۰ تا ۶۰ درصد توليد ناخالص داخلي افغانستان از توليد و تجارت مواد مخدر به دست مي آيد و بايد براي اين تهديد امنيتي داخلي ، منطقه اي و بين المللي چاره انديشي كرد.
كارشناسان معتقدند: افغانستان در اجراي برنامه هاي بازسازي و مبارزه باتوليد و قاچاق مواد مخدر به كمكهاي بين المللي نيازمند است و در اين ميان كمكهاي يك يا چند كشور محدود و يا اقدامات همسايگان در اين زمينه و دربرخورد با قاچاق نمي تواند پاسخگو باشد.
چرا كه به اعتقاد آنان اين محصول شايد از كشورهاي همسايه بگذرد و اولين اثرش در اين كشورها ظاهر شود اما در مراحل بعدي به تمامي نقاط جهان قاچاق مي شود.
آنان معتقدند: نيروهايي كه در افغانستان در جهت تامين امنيت اين كشورفعاليت مي كنند در جلوگيري از كشـــت و توليد مواد مخدر و منهدم ساختن كارخانه هاي توليد مواد افيوني مي توانند مؤثر باشند اما اقدام جدي بعمل نمي آورند.
وضعيت كنوني و آمارهاي ارائه شده در كشت خشخاش عملا بيانگر ادامه بحران اين منطقه و هدر رفتن سرمـايه هايي است كه از سوي همسايگان اين كشور و يااقدامات موردي جامعه جهاني براي كنترل اين پديده صورت مي گيرد مي باشد.
سركنسول افغانستان در مشهد نيز مي گويد: براي كاهش سطح زير كشت خشخاش درافغانستان بايد زمينه اي ايجاد شود تا كشت ساير محصولات كشاورزي نيز رونق گيرد چرا كه اگر كشاورز افغاني بداند كه غيرازخشخاش ، ساير توليدات كشاورزي نيز مي تواند معيشت او را تامين مي كند به سراغ خشخاش نمي رود.
توريالي غياثي افزود: در حال حاضر مواد مخدر تهديد جدي براي امنيت افغانستان و ساير كشورهاي جهان است و بايد جوامع ، سازمانهاي بين المللي وكشورهاي همسايه به توسعه كشاورزي در افغانستان كمك كنند.وي اظهارداشت : ۸۵ درصد از مردم افغانستان را كشاورزان تشكيل مي دهند كه در سالهاي متمادي جنگ بنيه كشاورزي خودرا از دست داده اند.
غياثي افزود: امروز مردم افغان به خدمات كشاورزي و تخصص دراين بخش نيازمبرم دارند و كشورهاي همسايه و جامعه جهاني مي توانند با آموزش هاي روز ودر اختيار قراردادن امكانات و نيازها زمينه لازم را براي كاشت ساير محصولات فراهم كنند.وي اقتصادي كردن كشاورزي در افغانستان را مهمترين عامل براي كاهش سطح زير كشت خشخاش دانست .
او تصريح كرد: هم اكنون بيشتر كشاورزان افغاني به دليل غيراقتصادي بودن ساير توليدات كشاورزي به خشخاش روي آورده اند و دولت هم نمي تواند در همه مناطق افغانستان مانع آنان شود.به گفته او، اعطاي كمك غيرنقدي ونقدي به خشخاش كاران براي كشت جايگزين بي تاثير است ، بايد با آموزش و ورود فن آوري و نظارت خود دولت اين مشكل را در افغانستان حل كرد كه نياز به زمان طولاني دارد.
اين در حالي است كه مجامع بين المللي سود كشت خشخاش و توليد ترياك درافغانستان در سال ۲۰۰۳ را بالغ بر دو ميليارد و ۳۰۰ ميليون دلار عنوان كردند كه نيمي از درآمد ملي اين كشور است .
بر اين اساس يك ميليارد و ۲۰۰ ميليون دلارازاين مبلغ به ۲۶۴ هزار خانواده خشخاش كار اختصاص مي يابد.
بخش ديگري از اين درآمد، به بازرگانان ترياك و قاچاقچياني تعلق مي گيردكه اين ماده را به پاكستان و تاجيكستان منتقل مي كنند تا به هروئين تبديل شود (ايرنا-مشهد).
