سيدابراهيم مختاباد
نوشته زير تلخيصي از پژوهش انجام شده در دبيرستانهاي منطقه يك آموزش و پرورش تهران است. محوريت و موضوع آن بررسي مقايسه اي ميزان پيشرفت تحصيلي دروس رياضي بين دانش آموزان دختر و پسر سال سوم رياضي فيزيك در منطقه يك آموزش و پرورش تهران است. اين پژوهش در رشته كارشناسي ارشد پژوهش گري علوم اجتماعي و با گرايش جامعه شناسي انجام شده و از سوي آموزش و پرورش استان تهران هم به عنوان يكي از پژوهشهاي برگزيده انتخاب شده كه سال ۱۳۸۱ در كانون فرهنگي ميثم منطقه ۱۷ تهران توسط پژوهشگر ارائه شده است.
عوامل مؤثر بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان هميشه در نظر محققين و دست اندركاران تعليم و تربيت بسيار مهم بوده و پيشرفت تحصيلي حكايت از يادگيري مستمر و روبه رشد دانش آموزان در سالهاي تحصيلي دارد. بديهي است نهاد آموزش و پرورش بدون نهاد آموزشي دچار ركود و عقب ماندگي خواهد شد و رشد و ترقي ساير دستگاههاي دولتي و غيردولتي را كند خواهد كرد. همچنانكه مقصود نهايي دستگاههاي آموزش و پرورش فراهم كردن شرايط مساعدي است كه به پيروي از برنامه هاي منظم و مؤثر، امر يادگيري را راحتتر و سريعتر صورت دهند.
از رايج ترين مشكلات موجود در نظام آموزشي نبود پيشرفت تحصيلي در دروس رياضي است؛ كه در تمام دوره هاي تحصيلي ابتدايي و راهنمايي و دبيرستان در بين دانش آموزان پسر و دختر مشهود است. درس رياضي به سبب ماهيت پيچيده اي كه دارد از جانب دانش آموزان مورد بي توجهي و بي ميلي قرار مي گيرد. با توجه به ۲۸ سال سابقه تدريس در دروس رياضي و ۱۰ سال سابقه تدريس در مدارس دخترانه در اين ماده درسي و با توجه به پيشرفت تحصيلي دروس رياضي بين دانش آموزان دختر و آمار منتشر شده توسط سازمان سنجش در سال تحصيلي ۱۳۸۰-۱۳۷۹ كه ۵۶ درصد قبولي كنكور از آن دختران و در سال تحصيلي ۱۳۸۱-۱۳۸۰ ، ۷/۶۱ درصد قبولي از سوي دختران بوده و اين مسأله حكايت از ترقي و رشد دختران در پيشرفت تحصيلي و نبود پيشرفت تحصيلي در پسران دارد، بر آن شدم در پژوهشي جدي ميزان پيشرفت تحصيلي دروس رياضي سال سوم رياضي فيزيك دختران و پسران را بررسي و علل انگيزه هاي پيشرفت تحصيلي دختران و افت تحصيلي پسران را مورد مطالعه قرار دهم. در اين پژوهش چند عامل زير را مورد توجه قرار دادم كه از ميان آنها سه مورد زير را به اختصار مي آورم:
۱- بررسي ميزان علاقمندي دانش آموزان در دروس رياضي.
۲- بررسي نقش ثروت در ميزان علاقمندي دانش آموزان به دروس رياضي و تأثير آن در پيشرفت دروس رياضي.
۳- نقش تحصيلات والدين در ميزان علاقمندي دانش آموزان به دروس رياضي و تأثير آن در پيشرفت دروس رياضي.
علائق  فرد با داعيه هاي (انگيزه) او بستگي بسيار دارد. علائق فرد باعث مي شود كه رفتار او در جهت داعيه هايي مثل پول، جنس مخالف و پرستيژ اجتماعي هدايت شود. ضمناً علائق نيز مانند گرايشها، شخص را براي رسيدن به اشياء، موفقيتها يا قبول عقايد مستعد مي كند. (اصول روانشناسي اثر نرمان ل.مان چاپ هفتم، سال ۱۳۶۳ انتشارات سپهر، ترجمه دكتر محمود ساعت چي جلد اول، ص ۳۷۳)
بر اين اساس رابطه ميزان علاقمندي دانش آموزان و پيشرفت تحصيلي دروس رياضي روي ۱۸۴ دانش آموز دختر (۱۰۰ نفر) و پسر (۸۴ نفر) نشان داد كه ميزان علاقه مندي دانش آموزان دختر بسيار بيشتر از دانش  آموزان پسر است. به دليل اينكه دختران برنامه ريزي درسي منظم و دقيق و بهتري از پسران دارند و تكاليف دروس رياضي خود را به خوبي انجام مي دهند، هر چند در نتيجه همين تحقيق مشخص شده كه سرعت يادگيري دروس رياضي توسط پسران بيشتر از دختران است، اما در مقابل، پيشرفت تحصيلي دختران و ميزان علاقه مندي آنها به درس رياضي و انجام تكاليف درسي و متن برداري هنگام تدريس بيشتر از پسران است. ماكس وبر طبقه اجتماعي را مفهومي چند بعدي مي داند كه به وسيله سه عامل ثروت، قدرت و منزلت معين مي شود. (گرث ويلز ۱۹۵۸)
ثروت اشاره به دارايي و درآمد شخص دارد بنابراين تأثير ثروت بر علاقمندي به دروس رياضي مورد سنجش قرار گرفت كه در مطالعه روي تأثير ميزان ثروت به علاقمندي به دروس رياضي به دليل نبود آمارهاي دقيق و قابل اتكا از ميزان ثروت والدين به سمت تعين شاخصهايي چون داشتن مسكن شخصي يا اجاره اي، داشتن اتومبيل، استفاده از كامپيوتر و اينترنت رفتيم كه براي هر يك از اين عوامل كد گذاريهاي خاصي صورت داديم. نتيجه تجزيه و تحليل جامعه آماري ۱۸۴ نفره دختر و پسر در اين باره با استفاده از نرم افزار SPSS اين شد كه: بين داشتن مسكن(متغيرمستقل) شخصي غير اجاره اي و پيشرفت تحصيلي دروس رياضي(متغير وابسته) رابطه مستقيم وجود دارد، به اين معنا كه افراد و دانش آموزان داراي مسكن شخصي غير اجاره اي بهتر از دانش آموزاني كه فاقد مسكن هستند، به درس رياضي علاقه مندي نشان مي دهند.
اين پژوهش در موارد ديگري چون، داشتن رايانه و استفاده آموزشي از آن و استفاده از اينترنت در جهت استفاده علمي نيز نشان داد كه استفاده كنندگان و كاربران، بهتر از ديگراني كه چنين وسايلي را در اختيار ندارند درس رياضي را مي فهمند و در آن موفقند.
در مورد نظريه تأثير طبقه اجتماعي بر كارايي دانش آموزان جيمز كلمن در دهه ۱۹۶۰ در مدارس آمريكا تحقيقي با عنوان برابري فرصتها انجام داد كه نتيجه آن نيز تأييد نظريه تأثير طبقه اجتماعي بر كارايي دانش آموزان بود. اين تحقيق براي يافتن علل سازماني و مدرسه اي در باره كارايي پايين تر دانش آموزان طبقات كارگري نسبت به دانش آموزان طبقه متوسط طراحي شده بود. اين تحقيق نشان داد دانش آموزان سفيد پوست موفقيت بيشتري نسبت به دانش آموزان سياه پوست دارند. اين مسأله به امكانات بيشتر مدرسه و بودجه سرانه بستگي نداشت، بلكه ارتباط مشخصي با پيشينه خانوادگي و شرايط طبقاتي، اجتماعي دانش آموزان داشت (جامعه شناسي خانواده، دكتر شهلا اعزازي ص ۱۸۲). اين تحقيق نشان داده است كه بين ميزان تحصيلات پدر و مادر دانش آموز به عنوان (متغير مستقل) و ميزان پيشرفت تحصيلي دروس رياضي به عنوان (متغير وابسته) رابطه معني داري وجود دارد كه اين رابطه مستقيم است. يعني اينكه هرچه سطح تحصيلات پدر و مادر دانش آموز بيشتر باشد ميزان پيشرفت تحصيلي دروس رياضي دانش آموز بيشتر است.
نتايج
۱- اين پژوهش نشان داد ميزان تحصيلات والدين در يادگيري رياضي مؤثر است و اين امر در تحقيق مورد تأييد واقع شده است.
۲- عوامل متعددي در يادگيري رياضي مؤثرند از جمله، داشتن مسكن، اتومبيل، كامپيوتر، اينترنت.
۳- در اين تحقيق معلوم شد پسرها با علاقه مندي رشته رياضي را برمي گزينند و دروس رياضي را خوب مي فهمند.
۴- اين پژوهش نشان مي دهد كه پسرها به انجام تكاليف زياد مقيد نبوده و تكاليف را يا اصلاً انجام نداده و يا ناقص جواب مي دهند و تنها عده بسيار اندكي تكاليف را به خوبي انجام مي دهند.
۵- اين پژوهش نشان داد كه پسرها در يادگيري دروس رياضي برنامه ريزي ندارند.
۶- در اين تحقيق معلوم شد كه پسرها در فراگيري دروس رياضي پشتكار نداشته ،اكثراً بسيار بي تفاوت و بي انگيزه هستند.
۷- در اين تحقيق معلوم شد كه پسرها بهتر از دخترها رياضي را مي فهمند.
۸- در اين تحقيق معلوم شد كه دخترهايي كه رشته رياضي را انتخاب مي كنند، دروس رياضي را خوب مي فهمند.
۹- در اين تحقيق معلوم شد كه دخترها تكاليف خود را بخوبي انجام مي دهند.
۱۰- در اين تحقيق معلوم شد دخترها براي انجام تكاليف خود برنامه ريزي مي نمايند.
۱۱- در اين تحقيق معلوم شد دخترها در يادگيري دروس رياضي پشتكار دارند.
۱۲- در اين تحقيق معلوم شد پسرها علاقه اي به برنامه ريزي براي يادگيري دروس رياضي ندارند.
۱۳- در اين تحقيق معلوم شد در سالهاي اخير گرايش دانش آموزان دختر به يادگيري رياضي بيشتر از پسران شده و در فراگيري دروس پيشرفت هاي زيادي كرده اند و برعكس پسرها كمتر به يادگيري دروس رياضي علاقه مندي نشان مي دهند.
۱۴- در اين تحقيق معلوم شد كه اگر دانش آموزان بتوانند براي يادگيري دروس رياضي برنامه ريزي داشته باشند در كارشان موفق ترند.
۱۵- در اين تحقيق معلوم شد كه پيشرفت تحصيلي دختران در دروس جبر و احتمال و حسابان و هندسه ۲ بيشتر از پسران است.
۱۶- اين تحقيق نشان مي دهد انجام تكاليف دروس رياضي در پيشرفت دروس رياضي مؤثر است.
۱۷-اين تحقيق نشان مي دهد مطالعه پدر و مادر در پيشرفت تحصيلي دروس دانش آموز مؤثر است و در دانش آموزان انگيزه يادگيري را قوي تر مي كند.
۱۸- در اين تحقيق معلوم شد بين پايگاه اجتماعي و ثروت رابطه معني داري وجود دارد و هر دو در ميزان پيشرفت تحصيلي مؤثر هستند.
۱۹- در اين تحقيق يك پرسشنامه با ۲۲ عامل از دبيران رياضي منطقه يك كه تعداد ۷۶ نفر بوده اند از ۳۹ نفر پرسش  شده و نظرات آنها بر اين بوده است كه:
الف: انجام تكاليف درس رياضي در پيشرفت دروس رياضي مؤثر است. ب: سرعت يادگيري دروس رياضي پسرها بيشتر از دختران است، ولي دخترها به علت برنامه ريزي و انجام دادن تكاليف درسي بيشتر در دروس رياضي پيشرفت داشته اند. ج: نقش ثروت و وجهه اجتماعي خانواده در پيشرفت تحصيلي دروس رياضي مؤثر است.
پيشنهادها
۱- پيشنهاد مي شود دبيران داراي مدرك تحصيلي ليسانس و بالاتر در رشته رياضي تدريس كنند.
۲- نحوه برگزاري آزمون و سؤالات بيشتر تحت تأثير نظرات دانش آموزان است در حاليكه دبيران رياضي در اين رشته متخصص اند نبايد هر ساله با جوسازي تعدادي دانش آموز، سؤالات امتحانات نهايي مؤثر گردد و يا آنرا بي اعتبار سازند.
۳- مسئولين بايد در برگزاري آزمونهاي نهايي جدي بوده و هر ساله براي بالا بردن آمار قبولي دانش آموزان آئين نامه هايي كه باعث پايين آوردن كيفيت آموزشي مي شود وضع نكنند.
۴- كيفيت محتواي كتابهاي درسي رياضي مناسب نيست. در اين مورد بايد از نظرات دبيران رياضي براي بالا بردن كيفيت محتواي كتابهاي درسي استفاده شود و قسمتهايي از كتابها يا فصل ها بدون دليل منطقي حذف نگردد. حذفيات گاهي غيرمنطقي و دور از ديد كارشناسي است.
۵- دانش آموزان پسر انگيزه كمتري براي تحصيل دارند. گويا به نظر مي رسد آينده شغلي مبهم بوده و نبود عدالت در توزيع مشاغل عادلانه و بدون برنامه ريزي يك عامل مهم در عدم پيشرفت تحصيلي است. بايد سعي شود اين موانع تا حد امكان كم يا به كنترل در آيد.
۶- سيستم مديريتي آموزش و پرورش سنتي و دور از معيارهاي علمي و شايسته سالاري است. در واقع سيستم موروثي در جايگاههاي مديريت آموزش و پرورش حاكم است. بايد اين سيستم از بين رفته و به يك سيستم شايسته سالاري و براساس معيارهاي علمي و برحسب لياقت و استعداد پست هاي مديريتي توزيع شود تا در ادامه برنامه ها و برنامه ريزي هاي درازمدت تحت تأثير عوامل خارجي و جوسازي هاي موهوم قرار نگرفته و برنامه هاي علمي و كاربردي آموزش و پرورش با اهداف پيشرفت تحصيلي و دست يابي به ستون بالاي علمي و كارائي ها استاندارد جهاني در تحصيل منطبق گردد.
چون عدم مديريت علمي باعث افت تحصيلي و عدم پيشرفت تحصيلي مي گردد يا بكارگيري تكنولوژي مدرن در آموزش باعث پيشرفت تحصيلي مي گردد، از ابزارهاي آموزشي مانند بكارگيري كامپيوتر و اينترنت در امر آموزش استفاده شود.
۸- روش هاي مؤثر تدريس عرضه گردد و برنامه هاي آموزشي به صورتي طرح ريزي شود كه با استعداد و توان دانش آموزان در سطوح مختلف تناسب داشته باشد.
۹- معلمان بايد نسبت به راههايي كه بدان طريق رفتار تحصيلي دانش آموزان را توجيه مي كنند، آگاه باشند. اين آگاهي احتمالاً آنان را در تصميم گيريها به جهتي سوق مي دهد كه ميزان انگيزش تحصيلي را در دانش آموزان به حد بالائي برساند.
۱۰- به اوضاع اقتصادي معلمان رسيدگي شود.
۱۱- كلاسهاي آموزش ضمن خدمت و دانش افزائي براي ارتقاي دانش و آموزش روشهاي نو در تعليم و تربيت برگزار شود.
۱۲- بايد اوقات فراغت دانش آموزان در طول سال تحصيلي از طريق گسترش و توسعه امكانات فرهنگي و هنري، ورزشي و تفريحي پربار و تقويت شود و برقراري ارتباط صحيح با والدين دانش آموزان از طريق برگزاري جلسات منظم انجمن هاي اولياء و مربيان تأييد گردد.
۱۳- تعداد دانش آموزان در كلاسها تقليل يابد و در مورد برنامه ها نظارت و ارزشيابي بيشتري صورت پذيرد.
۱۴- بايد تبليغ علم و دانش و ايجاد انگيزه در دانش آموزان و اولياء بخصوص از طريق رسانه هاي گروهي در سطح گسترده انجام گيرد تا در جامعه علم جايگاهي چون ثروت در نظر آيد.

فضاي كلاس، با تصوير آتاتورك كه با لبخندي به شاگردان كلاس خيره شده بود، كسل كننده به نظر مي رسيد. اين كلاس به منزله انجام تعهدات تركيه در قبال اصلاحات دموكراتيك و روزنه اميدي براي راه يابي اين كشور به مذاكرات به تأخير افتاده اي است كه خاص ورود به اتحاديه اروپا است.
به گزارش رويتر از زماني كه تركيه، محدوديتهاي آموزشي و منع پخش برنامه ها به زبان كردي را براي مهمترين اقليت قومي خود (كردها) آزاد اعلام كرده است، «باتمان»، شهر آرام و ساكت جنوب شرقي تركيه شاهد برگزاري اولين كلاس ۳۰ نفره به زبان كردي است. اين زبان پيش از اين رسماً توسط دولت تركيه تحريم شده بود. دولت تركيه كه براي حفظ ميراث آتاتورك يعني دولتي سكولار، متمركز و قدرتمند قسم خورده است، بيم آن دارد كه چنين اصلاحاتي، وحدت ملي را خدشه دار كند و آتش خشونت جدايي طلبان بخش كردنشين جنوب شرقي اين كشور را دوباره شعله ور سازد.
آيدين يونس كه كلاس ۱۷ روزه او بخشي از يك جشنواره فرهنگي هنري را تشكيل مي دهد، مي گويد: «اين كلاس نويدي است براي آيندگان، روز اول كه اين كلاس تشكيل شد، احساس وصف ناشدني داشتيم، ما خواستار ادامه آن هستيم. برداشتن منع آموزش زبان كردي تصميم خردمندانه اي بود كه از جانب دولت اتخاذ شد.»
تركيه كه خواستار عضويت در اتحاديه اروپا است براي تكميل برنامه اصلاحات سياسي خود تلاش مي كند، اصلاحاتي كه اعطاي حقوق فرهنگي بيشتر به اقليتهاي قومي را شامل مي شود تا بدين وسيله مقامات بروكسل را براي آغاز مذاكرات جهت پيوستن به اتحاديه اروپا ترغيب نمايد.
اتحاديه اروپا در صدد بررسي پيشرفتهاي تركيه در اجلاس دسامبر ۲۰۰۴ است كه احتمالاً پس از آن براي آغاز مذاكرات تصميماتي اتخاذ شود. عليرغم موفقيت دولت و پارلمان تركيه در پيشبرد اقدامات اصلاح طلبانه، مقامات اتحاديه اروپا براي تحقق كامل اين اصلاحات اصرار مي ورزند؛ چرا كه به عنوان مثال آموزش زبان كردي به دليل كاغذبازي و كمبود معلمين آموزش ديده هنوز رسماً آغاز نشده است.
زبان كردي يكي از شاخه هاي زبان هاي هند و اروپايي است وگرچه حاوي واژه هاي تركي، عربي و فارسي است اما هيچگونه وابستگي به زبان تركي ندارد. كردها حدود ۱۲ ميليون از ۷۰ ميليون نفر جمعيت تركيه را تشكيل مي دهند.
آزاديخواهان تركيه و طرفداران حقوق بشر در اين كشور معتقدند كه آزادي كردها در استفاده از زبان مادري خود باعث مي شود تا كشور به سوي داشتن فضايي باز و جامعه اي كثرت مدار شوق و اشتياق مبارزان خواستار برپايي يك دولت كرد مستقل كاهش يابد.
دولت به اصطلاح «ژرف انديش» تركيه كه به داشتن ارتشي قدرتمند، سرويس امنيتي ، قوه قضائيه و رياست جمهوري توانمند به خود مي بالد، هنوز هم تا اجراي كامل اين اصلاحات راه درازي در پيش دارد.
آنها به حزب اعتدال و توسعه، به علت داشتن گرايش هاي اسلامي، با بي اعتمادي مي نگرند و معتقدند برنامه اصلاحي پيشنهادي اتحاديه اروپا كه شامل تقويت آزاديهاي مذهبي است تركيه را از الگوي سكولار آتاتورك دور مي سازد.
تركيه همچنان دغدغه درگيري با جدايي طلبان را دارد. درگيري هايي كه از سال ۱۹۸۴ به رهبري حزب كارگران كردستان به راه افتاد و تاكنون بيش از ۳۰۰۰۰ نفر كه اكثريت آنها كرد هستند در اين درگيري كشته شده اند.
ترجمه: مرضيه فاضل نيا