اين نوشتار،نگاهي دارد به موسيقي تاجيكي و از اين رو نگارش فارسي تاجيكي آن تغيير نيافته است.
او ناخن به پرده دل مي زد. نواي ساز تنبورش ما را به سوي اصل خويش مي برد. آن قدر صداي تنبورش به نغمه آمده بود كه انگشتان بالاي پرده، راه سوي كعبه قلبها را مي جست. ساز تنبور بزرگترين موسيقي تاجيكان شش مقام را روي هنر آورده و وارث اين گنجينه، مرد مقام دان و مقام سرا، تنبوري چيره دست فضل الدين شهاب اف الم بردار و نامبردار شش مقام، موسيقي والاي تاجيكان است.
او بزرگترين داننده موسيقي كلاسيك، آهنگساز، مطرب، سراينده، معلم و استاد استادان مقام سرا بود، صداي تنبور را مثل او تا به حال كسي سوي فلك نبرده است. او مكتب خاصه تنبور نوازي خود را داشت. هنگام سرودخاني اش تنبور را به خروش مي آورد و نوايش به فلك مي پيچيد.
فضل الدين شهاب اف عروض دان و شعر شناس بود، از اين رو هنگام به ادوار گرفتن كتابهاي «شش مقام» وظيفه پرمسئوليت انتخاب شعرهاي مقام به او واگذار شده بود.
ياران بخارايي
زمان راهبري باباجان غفوراف، دبير اول حزب كمونيست تاجيكستان در سالهاي ۱۹۴۶ تا ۱۹۵۶ به موضوع ادوار گرفتن و نشر كتاب «شش مقام» به ميدان آمد. آن زمان در دوشنبه از استادان مقام دان تنها فضل الدين شهاب اف زندگي مي كرد. براي به طور مكمل به ادوار نوشتن اين گنجينه توسط بهترين خواننده و دانندگان اصيل آهنگها و سروده هاي كلاسيكي در پايتخت تاجيكستان عاجزي مي كشيدند.
با سفارش باباجان غفوراف، استاد فضل الدين شهاب اف براي آوردن يكي از مقام سرايان بي همتا بهادور فيض الله اف، پدر احمد باباقل اف، آوازخوان فقيد تاجيك، به بخارا مي روند. آوردن اين استاد شش مقام به دوشنبه دشوار بود. زيرا بهادر فيض الله اف از گردان كاري فرار كرده و پنهان شده بود و گذشته از اين، وي شناسنامه نداشت و تنها براي سفر به دوشنبه رضايت شفاهي داده بود.استاد فضل الدين شهاب اف همه مشكلات را پشت سر كرده بهادر فيض الله اف را به پايتخت تاجيكستان آورد. نواشناس و ادوار بردار ديگر بخارايي شاه نظر صاحب اف را نيز از تاشكند دعوت كردند. سه گانه بخارايي كمر بستند به نوشتن كتاب پرارزش موسيقي تاجيكان- «شش مقام».
بعد از ادوار شش مقام
فضل الدين شهاب اف در خاطره هايش نيز آورده است كه بعد از نشر اين اثر سالها گذشتند و باز باباجان غفوراف خدمت اين سه نفر را تقدير كرد. در مجلس فرهنگستان علوم تاجيكستان در سال ۱۹۷۱ بعد از ۱۵ سال در خارج از تاجيكستان به سر بردن باباجان غفور اف مسئله تقدير مؤلفان اثر بسيار جلدي «شش مقام» را به ميان گذاشت و حكومت وقت تاجيكستان به سه گانه بخارايي- بهادر فيض الله اف، فضل الدين شهاب اف و شاه نظر صاحب اف جايزه ادبي به نام رودكي را اعطا كرد.
تنها آنسامبل مقام سرايان جمهوري تاجيكستان نيز به ابتكار باباجان غفوراف تأسيس يافته است كه در آغاز راهبري اين گروه برعهده بهادر فيض الله اف، سپس سروري اين گروه حرفه اي آوازه دار به دوش استاد مقام دان و مقام سرا فضل الدين شهاب اف واگذاشته شد. اكثر آهنگ و ترانه و سروده هاي كلاسيكي زمان راهبري اين مرد هنر به خزينه طلايي راديوي تاجيك ثبت شده است.
سروده هاي ايجاد كرده او را برنا اسحاقوا، احمد باباقل اف، حنيفه مولانوا، مظفر محيي الدين اف و ديگران تغني اندازي كرده اند. فضل الدين شهاب اف اصول و پرده كه اصل شش مقام به شمار مي رود، در تمام آهنگها و سروده هاي كلاسيكي درست به راه مانده بود. شاگردان وي با تاسف ابراز مي دارند كه با يك زنگ تلفني ناجا (البته توسط زمامداران دور) استاد فضل الدين شهاب اف اثر چاپ نشده «لغت موسيقي» خويش را كه براي تأليف و تهيه آن سالهاي طولاني زحمت كشيده بود، آتش زد.
ادامه مكتب بخارا و سمرقند در دوشنبه
«شش مقام» اصلاً از دو قسمت «مشكلات» (سازي، نوازش) و «نصر» (آوازي، سرايش) عبارت است. فضل الدين شهاب اف اساساً قسمت سازي، يعني دشوارترين پهلوي «شش مقام» را با تنبور به گروه هنرمندان آموزش مي داد. از اينجا است كه قسمت سازي «شش مقام» به پرگي و كاملاً روي ادوار آمد.
بهترين هنرمندان و رامشگران آن دوران را فضل الدين شهاب اف به وايه رسانده است. برنا اسحاقوا، بايمحمد نيازاف، لاله بركه يوا، نعمان تاشتميراف و مظفر محبي الدين اف امروز خود را شاگردان اين سرآمد موسيقي كلاسيكي تاجيك مي دانند.خود فضل الدين شهاب اف از مكتبهاي هنري بخارا و سمرقند نازكيهاي هنر، هم آوازخواني و هم نوازندگي، را آموخته و نزد عالي ترين دانشمندان و مقام سرايان و مدرسان علمهاي زمانه را از خود كرده است و مرد دوتاري و تنبوري حاجي عبدالعزيز، سراينده ناتكرار را استاد خود در اين راه مي داند.
فضل الدين شهاب اف تاجيكانه مي سرود، تاجيكانه ناخون زدنهاي او در پرده هاي تنبور به ناله درمي آمد،تاجيكانه اوج و فرارش مقامها را به جا مي آورد و تاجيكانه نغمه پردازي مي كرد. «مفتون چشمت»، «يار دارم»، «اي سرود من»، «آرزو دارم»، «محير با تنبور»، «نگريد» آفريده هايي اند در خمدان قلب هر يك دوستدار هنر والا ماوا گرفته. يگانه آنسامبل دولتي شش مقام سرايان نزد كميته تلويزيون و راديو تاجيكستان امروز نام استاد فضل الدين شهاب اف را به خود گرفته است كه اين افتخار هر يكي از ماست.
چنين انديشه دارند كه آرمانهاي استاد در اين گروه هنري سالها زحمت كشيده اش پياده شده اند. گه گاهي صداي دل آشنايش، لحن تنبور دلخراشش از دوريهاي دور به گوش مي رسد و هشدار مي دهد كه صاحبان اصلي اين گنج باشيم و روح بزرگانمان را پاس داريم.
