گردآوري: علي بيرانوند ، دانشگاه تربيت مدرس
تاكنون مسائل و حرف  و حديث هاي فراواني به قلم پژوهشگران زيادي در جرايد كشور چاپ شده و برخي حتي دقيق ترين و ظريف ترين نكات علمي زلزله مثل امواج آن را شرح و بسط داده و اين درحالي است كه دانستن اين مسائل جنبي به خودي خود جان افراد عزيز جامعه مان را از خطر مصون نمي دارد. ولي به هر حال جاي تقدير دارد زيرا كه بخش عمده اي از خسارات زلزله با دانستن اساس علمي آن تحليل و چاره جويي مي شود. ما در اين نوشتار بر آن شديم تا بر حسب وظيفه شرعي، اخلاقي و انساني پاره اي از نكات مهم و اساسي را كه هر نيروي انساني و فردي از افراد جامعه براي نجات جان خانواده اش بايستي هنگام وقوع حوادث طبيعي از جمله زلزله رعايت نمايد بنويسيم. اميد است كه به وظيفه اجتماعي خود عمل نموده و ديگر شاهد حوادثي مثل زلزله بم نباشيم.
مقدمه: اين راهنما طوري طراحي شده كه به شما و خانواده تان در برنامه ريزي براي مقابله با يك زلزله بزرگ كمك نمايد. با آمادگي كامل،تلفات زلزله تا حدود زيادي تقليل يافته و اثرات مرگبار آن قاعدتاً كاهش مي يابد. براي اين كار مقداري تجهيزات و وسايل اضطراري را كنار گذاشته و با خانواده خود برنامه ريزي كنيد و نقشه بكشيد كه در خانه يا محل كارتان، در جريان و بعد از يك حادثه چكار مي توان كرد.شما تا حداكثر ۷۲ ساعت بدون كمك خواهيد بود. لذا بياموزيد تا حداقل به اين مدت و احتمالاً تا يك هفته يا بيشتر قادر به مقابله با حادثه باشيد. به ندرت حركت زمين عامل واقعي مرگ يا صدمه مي باشد. بيشترين صدمات و تلفات ناشي از آوار و ريزش جزيي ساختمان، فرو ريختن اشيا  و مصالح ساختماني مثل آجر، گچ، فلزات، دودكش ها و نيز اثاثيه و لوازم برقي و لوله ها و... مي باشد.
- به دليل اين كه زلزله ها بدون هشدار و خبر قبلي(حتي بدون اجازه از مسئولين!) رخ مي دهد،اين مهم است كه قدم هاي پيش گيرانه را برداشت، به طوري كه خود و خانواده مان در اين شرايط اضطراري واكنش مناسب و بهينه را داشته باشيم. آمادگي زندگي بخش است، لذا سعي كنيد آماده باشيد. در جاهايي مثل تهران كه روي خط زلزله قرار دارد، آمادگي خانواده ها براي رويارويي با زلزله و اين كه افراد خانواده در جريان و يا فوراً بعد از زلزله چه كارهايي لازم است انجام بدهند، مي تواند خسارات جاني و مالي آن را كاهش داده و حتي جان آنها را از مرگ حتمي نجات بدهد. توصيه مي شود كه در صورت تمايل به مطالعه بيشتر در اين زمينه به كتاب «راهنماي آمادگي در برابر زلزله تأليف گاندرسن نشر دانشگاه لوس آنجلس» مراجعه شود.
قبل از زلزله چكار بايد كرد؟
قبل از اين كه حوادثي مثل زلزله رخ بدهد ابزارها يا كيت هاي تداركات يا ذخيره لازم را براي خانه و اتومبيل تان فراهم سازيد. اين كيت معمولاً بايستي شامل موارد زير باشد:
۱- چراغ قوه: با باطري هاي اضافي، يكي از اين چراغ  قوه ها بايستي نزديك تخت خوابتان باشد. هرگز از كبريت و يا شمع هنگام حادثه استفاده نكنيد. مگر اين كه مطمئن باشيد كه هيچ گونه نشتي گاز وجود ندارد.
۲- راديوي كوچك: و قابل حمل و مقاوم به دما و رطوبت با باطري هاي اضافي، بيشتر تلفن ها هنگام وقوع حادثه از كار افتاده و يا صرفاً جهت اهداف اضطراري مورد استفاده قرار مي گيرند لذا راديو بهترين منبع كسب خبرتان خواهد بود.
توجه: باطري هاي اضافي چراغ قوه و راديو بهتر است جهت طول عمر بيشتر در يخچال نگهداري شود.
۳- جعبه كمك هاي اوليه: مناسب و كامل به همراه كتابچه راهنما. هر عضو خانواده بهتر است دانش مربوط به كمك هاي اوليه را فرا گرفته و در موقع نياز به كار ببرد. اين جعبه شامل: توپ بانداژها، قيچي، پنبه استريل، موچين، عوامل پاك كننده، پمادهاي آنتي بيوتيك و استريل، يا اسپري بهداشتي، آسپيرين، داروي اسهال، قطره چشمي، داروي سرماخوردگي، بنادريل، اسپره حشره كش، قطره هاي بيني و گوش، پراكسيد هيدروژن، اسپري ضدآلودگي پوستي، نسخه هاي تجويزشده اضافي، داروهاي ضدعفوني كننده، مواد و وسايل شكسته بندي، پنبه هاي جاذب الرطوبه و... مجموعه وسايل بهداشتي پزشكي را در تمام اوقات همراه داشته باشيد.
۴- وسيله اطفاء حريق: (آتش نشان دستي كوچك)، براي آتش هاي در سطح كوچك. يك آتش نشان دستي پودري شيميايي چند منظوره را نگهداري كنيد. هر عضو خانواده مي بايستي بداند كه در كجا و چگونه از اين آتش نشانها استفاده نمايد.
۵- غذا: سعي كنيد ذخيره غذايي از غذاهاي فاسد نشدني در دسترس داشته باشيد كه مناسب رژيم غذايي خانواده بوده و به طور منظم جايگزين شود. قوطي هاي غذا اعم از كنسرو و يا كمپوت به همراه يك دربازكن مكانيكي دستي، شير خشك پودري و يا قوطي هاي آب ميوه به مدت حداقل يك هفته، غلات خشك، گردو و فندق هاي نمك نزده و ميوه ها منابع خوبي براي تغذيه در شرايط اضطراري مي باشد. اين منابع غذايي بايستي نياز به نگهداري در يخچال، پخت و پز و آماده شدن نداشته و هر ۶ ماه يك بار جايگزين گردد.
۶- آب: سعي كنيد آب را در ظروف سربسته و كيپ شده نگهداري و هر ۶ ماه يك بار جايگزين شود. ظروف پلاستيكي آب را در تماس با بتون قرار ندهيد. زيرا بتون مواد شيميايي را به داخل آن تزريق و آب را آلوده و پلاستيك ظرف را تحليل مي نمايد. حداقل ۶ گالن  آب براي هر نفر براي يك هفته نگهداري نماييد. براي ضدعفوني آب لازم است قرص هاي تصفيه مثل هالازون و گلوبالين در دسترس داشته و قبل از استفاده از قرص ها برچسب روي قوطي آنها را بخوانيد. همچنين لازم به يادآوري است كه حداقل براي يك هفته ذخيره غذايي مخصوص و نيز وسايل بهداشتي مورد نياز به خصوص براي كودكان داشته باشيد.
۷- ابزارآلات: بايستي براي مواقع اضطراري وسايلي مانند آچار لوله و آچارهاي تنظيم(قفلي) جهت بستن خطوط اصلي گاز و آب در دسترس داشت. افراد خانواده بايستي ياد بگيرند كه در كجا و چگونه خطوط لوله، آب، گاز، برق و... را ببندند. همچنين آچارهاي لوله و هلالي دستي را براي روز مبادا در دسترس داشته باشيد.
- كاغذ توالت، بندها يا كيفهاي پلاستيك پسمانده ، ملزومات بچه، صابون و تداركات بهداشتي شخصي.
- برگه هاي كاغذ، مقداري سكه، انبردست، قطب نما، كبريت، مداد و خودكار، سوت(سوتك)، ماسك فيلتردار و جراحي و دستكش هاي كار.
- بيلچه يا وسايل كندن زمين كوچك و سبك، كفش و دستكش هاي كار را در داخل وسايل اضطراري داشته باشيد.
- كيسه خواب و دست كم تركيب كاملي از لباس ها و زيرپوش  براي تمامي افراد خانواده
- اسناد خانوادگي مهم را در ظروف ضد آب در خانه نگهداري و كپي هايي از آنها را در كيت حوادث نگهداري كنيد كه شامل، وصيت نامه، سياست نامه هاي مالي و پولي، اسناد و قباله ها، اوراق بهادار، وجه الضمانه ها، شماره حساب هاي بانكي، پاسپورت، كارت هاي تأمين اجتماعي، گزارشها و دفاتر مهم، شماره كارت هاي اعتباري، شناسنامه ها، اسناد مربوط به تولد، ازدواج و مرگ.
۸- برنامه  و طرح مقابله با زلزله تان را در جاي مناسب و سهل الوصولي قرار داده و سعي كنيد جايي باشد كه هر كسي محل آن را بداند.
۹- تمرين كنيد و هر شش ماه يك بار برنامه تان را تجديد نماييد.
۱۰- با هم بحث كنيد كه در جريان يك زلزله بايستي چه كارهايي صورت بگيرد.
۱۱- نقاط و محل هاي ايمن را در خانه و محل كارتان پيدا نموده(مثل زيرميزها و ميزتحريرهاي تنومند و محكم، كنارديوارهاي داخلي) و همچنين نقاط و محل هاي ناامن و خطرناك(مثل كنار پنجره ها، كنار اشياء آويزان، مكان هاي آتش زا مثل آشپزخانه و گاراژها، كنار اثاثيه بلند) را شناسايي و براي روز مورد نياز به همه معرفي كنيد.
۱۲- حداقل دو راه فرار يا خروجي اضطراري در هر اتاق تعبيه نماييد.
۱۳- دو محل براي برگزاري نشست ها تعبيه كنيد. يكي خارج از ساختمان و ديگري بيرون از همسايگي آن، جايي ايمن باشد.
۱۴- از يك دوست يا خويشاوند كه خارج از ايالت شماست بخواهيد زماني كه خطوط تلفن از كار افتاده با شما تماس بگيرد.
۱۵- به هر كسي نشان دهيد كه چگونه و در چه زماني جريان گاز، آب، فاضلاب و برق را قطع نمايد.
۱۶- سعي كنيد احتمال و ريسك خطر زندگي و اقامت در محل اقامت خود را بدانيد.
۱۷- منزل و محل كارتان را از نظر حوادث و آسيب پذيري به كمك كارشناس مربوطه ارزيابي نماييد.
۱۸- آبگرمكن ها و ابزارآلات سنگين مثل گاز، يخچال، چوب لباسي و... را كه به طور ايستاده و آزاد قرار دارند به كمك بند و تسمه هاي استيل براي جلوگيري از لغزش موقع زلزله محكم و استوار نماييد.
۱۹- تمامي ابزار و اثاثيه سنگين و شكستني بالاي سرتان مثل چراغهاي نوري، گياهان زينتي، آينه ها، كارهاي هنري مثل تابلوها و... را كه آويزان اند يا در طاقچه هاي مرتفع قرار دارند را در وضعيت بهتر و حتي غيرآويزان مثلاً در طاقچه هاي كم ارتفاع تر قرار دهيد.
۲۰- سعي كنيد پشت بامها، فوندسيونهاي ديوارها و دودكش ها را از نظر پايداري و سلامت چك و كنترل كنيد. همچنين تاريخ ساخت و عمر مفيد ساختمان را نيز بدانيد.
۲۱- چفت و قفل دربهاي كابينتها و كمدها را نصب كنيد تا موقع لرزش بسته بمانند.
۲۲- مايعات شعله ور شونده و خطرناك مثل رنگها، اسپري هاي حشره كش و پاك كننده ها را در كابينتها يا در قفسه هاي پايين بگذاريد.
۲۳- غذاي اضطراري، آب، دارو، جعبه كمكهاي اوليه، ابزار و لباس اضطراري را هميشه براي موقع زلزله نگهداري كنيد.
۲۴- به سازمانهاي محلي كه عضوشان هستيد پيشنهاد دهيد كه برنامه ويژه آمادگي يا آموزش خصوصي زلزله را به شما بدهند.
۲۵- در برنامه هاي آمادگي در برابر زلزله با همسايگان شركت كنيد.
۲۶- سعي كنيد شبكه هاي خودكمك و خودجوش را بين فاميلها و همسايگاني كه داراي تخصصهاي گوناگون هستند به همراه تجهيزات ممكنه تشكيل دهيد و كار هر فرد را از قبل مشخص سازيد تا موقع زلزله كار خود را بداند و سردرگم نشود.
۲۷- به همسايگان توصيه كنيد كه بعد از زلزله اگر سالم هستند پرچم سفيد يا علامت قراردادي ديگري را بر سر در منزلشان نصب كنند.
۲۸- سعي كنيد براي اتومبيلتان نيز يك جعبه كمكهاي اوليه به همراه ديگر وسايل ضروري تهيه و داشته باشيد.
۲۹- موقع خواب محل تختخواب، زير پنجره ها، لوسترها، چلچراغ ها و اشياء سنگين مثل ساعتها، تابلوهاي نقاشي، قفسه هاي كتاب و گنجه ها در وسط كف اتاق نباشد و سعي شود كه در امتداد ديوارهاي داخلي يا داخل راهروهاي خلوت و باريك باشد.
۳۰- در محل كارتان ابزارآلات رايانه مثل كيسها، چاپگرها و... را از پرت شدن و لغزش موقع زلزله مثلاً با قرار دادن در ارتفاعات كمتر ايمن و محكم سازيد. همچنين CPU (قسمت اصلي و مركزي رايانه) را نزديك كف اتاق قرار دهيد.
هنگام وقوع زلزله چكار بايد كرد؟ كجا بايد پناه گرفت؟
۱- در جريان يك زلزله شديد، شما ممكن است يك لرزش را حس كنيد كه به طور خفيف تري شروع شده و بعد از يك يا چند ثانيه شديدتر شده و شما را از پاي مي اندازد. يا اينكه ممكن است در اثر لرزش هاي سخت تكانهاي شديدي بخوريد، مثل حالتي كه كاميوني با منزل شما برخورد نمايد. در يك يا چند ثانيه بعد لرزش شديد را حس نموده كه به سختي مي توان در اين لحظات از اتاقي به اتاق ديگر رفت و چه بسا نمي توان اين كار را كرد. هنگام وقوع زلزله علاوه بر حفظ خونسردي و آرامش كه مهمترين اصل است بايست سه اصل مهم را رعايت كنيد: انداختن، پناه گرفتن، نگهداشتن. اين سه اصل درست مثل خيز سه ثانيه در ارتش موقع شنيدن صداي گلوله آر.پي.جي يا... عمل مي نمايند. بدين صورت كه خود را در جاي مناسب و ايمن انداختن، پناه گرفتن و پوشش مناسب فراهم ساختن به طوري كه در ساده ترين حالت آن از دستها جهت محافظت سر استفاده بايد نمود. در مرحله سوم اگر مثلاً در زير يك ميز پناه گرفتيد سعي كنيد پايه هاي ميز را محكم بگيريد.
۲- هنگام وقوع زلزله سراسيمه و وحشت زده نشويد و سعي نكنيد بدويد. زلزله ها معمولاً و فوراً بعد از صداهاي بلند رخ مي دهند. لذا براي كمك به خود و ديگران سريع العمل باشيد.
۳- اگر در منزل هستيد، موقع زلزله از كنار پنجره ها دور شويد (در زلزله بم پيامد عدم رعايت اين نكته در عكس ها بخوبي پيدا بود)، از قفسه هاي كتاب، فايلهاي كابينتهاي حاوي ظروف و اثاثيه چيني، آينه هاي سنگين، گياهان آويزان تزييني، يخچال، بخاري، اجاق، زير وسايل سنگين و ديگر وسايل و اشيايي كه ممكن است سقوط كنند فاصله بگيريد و دور شويد. خود را زير يك ميز سنگين و تنومند بسيار محكم كه در قسمت درگاه اتاق محافظت شده و يا در امتداد يا در طول يك ديوار داخلي است انداخته و به پايه هاي آن چنگ زده و محكم نگهداريد و اگر ميز حين زلزله حركت نمود با آن حركت نماييد. و يا در كنار ديوارهاي داخلي ساختمان پناه بگيريد.
۴- اگر در پياده رو يا در كنار يك ساختمان بلند هستيد، به قسمت درگاه يا راهرو برويد و خود را از فروافتادن آجرها، شيشه ها و ديگر اشياء محافظت نماييد.
۵- اگر در بيرون از خانه هستيد، به طرف يك منطقه عاري از ساختمان و دور از پرتگاه ها، دور از دامنه كوه ها، دور از درختان، سيمها، دكل ها و كابلهاي برق، تيركها و... برويد.
۶- اگر در ساختماني قرار داريد، در كف همانجا قرار بگيريد و به طرف خروجي ها يورش نبريد، زيرا ممكن است راه پله ها بشكنند و يا با مردم گير كرده متوقف شوند. اگر مي بينيد كه برق مي رود و يا حتي اگر آسانسور، سيستمهاي هشدار دهنده آتش و يا آپ پاش ها از كار بيفتد غافلگير نشويد و تعجب نكنيد. از طاقچه هاي آشكار با اشيايي كه ممكن است سقوط كنند دور شويد و باز هم سه اصل معروف را رعايت كنيد، انداختن، پناه گرفتن و نگهداشتن.
۷- اگر در حال رانندگي هستيد، به كنار جاده رانده و خودرو را متوقف كنيد. از محلهاي پرتردد، خطوط پرقدرت مثل برق و ديگر محلهاي خطرناك مثل دامنه كوه، زير درختان، كنار پرتگاهها، دور شويد. در خودروي خود قرار بگيريد تا اينكه لرزش متوقف شود. مواظب فروافتادن اشياء يا اشياء افتاده بر سطح زمين مثل سيمها و كابلهاي برق افتاده، پلهاي آسيب ديده يا شكسته يا تحليل رفته، بزرگراهها و شاهراهها باشيد. به راديويتان براي اعلام دستورات اضطراري گوش دهيد.
۸- اگر در يك چرخ معلولين (ويلچر) قرار داريد، از آن خارج نشويد، به طرف پوشش ايمن در يك درگاه حركت كنيد و اگر ممكن است چرخها را بعد از پناه گرفتن قفل كنيد و سرتان را با دستها محافظت كنيد.
۹- اگر در يك تئاتر يا استاديوم سربسته هستيد، در محل تان همانجا بمانيد و سرتان را با دستها محافظت كنيد و اگر ممكن است زير صندلي برويد. تا لرزش متوقف نشده آنجا را ترك نكنيد. در استاديومهاي روباز مثل آزادي قاعدتاً بهترين محل چمن ورزشگاه خواهد بود.
۱۰- اگر در آشپزخانه هستيد (اين محل همانند گاراژ خطرناك است ) اجاق را در اولين علامت لرزش خاموش كنيد و به سرعت زير يك پيشخوان يا ميز سنگين يا قسمت درگاه اتاق پناه بگيريد. اگر موقع زلزله در قسمت بالاتر و مرتفع تري قرار داريد، زير يك ميز يا اثاثيه سنگين برويد و از پنجره ها و ديوارهاي بيروني دور شويد.
۱۱- موقع رخداد زلزله از آسانسور و راه پله برقي بنا بدلايل ذكر شده استفاده نكنيد.
۱۲- معمولاً راهرو يكي از ايمن ترين مكانهاست، البته اگر با اشياء و وسايل ديگر مملو نشده باشد. گاراژها و آشپزخانه ها خطرناكترين محل براي زلزله هستند. سعي كنيد اتاقهايتان حداقل يك خروجي اضطراري داشته باشد.
۱۳- هنگام رخداد زلزله و يا زمان حس كردن پيش لرزه ها در صورت امكان جريان گاز، برق، آب و... را قطع نماييد.
۱۴- اگر در زير آوار مانديد و نفري نيز كه در كنار شماست احتياج به كمك داشت به او كمك كنيد مثلاً به او تنفس دهان به دهان بدهيد. از چراغ قوه تان استفاده كنيد. كبريت را هرگز روشن نكنيد مگر از نشتي گاز مطمئن شويد. خونريزيها را با فشار دادن به زخم يا بستن بالاي آن بند بياوريد. به سيمهاي افتاده دست نزنيد. منبع غذايي را چك كنيد. اگر آب تمام شده است منابع اضطراري آب ممكن است در اطراف شما باشد، مثل آبگرمكن ها، تانكهاي آب دستشويي، قالبهاي يخ ذوب شده، قوطي هاي حاوي ميوه، سبزيجات، از نوشيدني ها يا خوردني هايي كه در ظروف روباز نزديك شيشه خردشده قرار دارد استفاده نكنيد. مايعات ممكن است در صورت احتمال وجود ذرات شيشه توسط دستمال تميز، پارچه ململ و... صاق و تميز شوند. راديو را روشن نگهداريد. از فشار آوردن به تيرهاي فلزي و... كه احتمال سقوط بيشتر آنها وحود دارد اجتناب كنيد. تعدادي از مسائلي كه در اين قسمت وجود دارد با مسائل بعد از زلزله يكي هستند لذا در بخش سوم شرح داده مي شوند.
بعد از زلزله چكار بايد كرد؟
زماني كه حادثه اي طبيعي همانند زلزله يا طوفان رخ مي دهد، غالباً روي بيش از يك سيستم تأمين انرژي در خانه تأثير مي گذارد. لذا مهم است بدانيم كه كنترل كننده هاي اصلي اين منابع انرژي در كجا قرار گرفته و چگونه و چه موقع آنها را قطع يا خاموش نماييم. بهترين راه اين است كه قبل از وقوع حادثه اين موارد را بلد باشيم:
۱- قطع جريان گاز، هنگام رخداد زلزله يا بعد از آن جريان گاز را حتماً ببنديد. اگر بوي گاز طبيعي را حس كرديد، يا صدايي همانند هيس شنيديد گاز را خاموش نماييد و فوراً آنجا را تخليه نماييد. به دنبال نشتي گاز نگرديد. از بكار بردن كبريت، توليد كننده هاي شعله هاي باز، روشن كننده ها و دستكاري سويچهاي برق اجتناب نماييد. جرقه ها ممكن است گاز نشت شده را شعله ور و منفجر نمايند. دريچه اصلي بستن گاز نزديك كنتور گازتان روي لوله ورودي قرار دارد. براي بستن دريچه گاز يك آچار برداشته و در هر جهت يك چهارم دور بچرخانيد. به طوري كه دريچه در جهت مخالف روي لوله بچرخد. اكنون خط گاز بسته است. احتياط شود كه گاز را فقط در صورتي كه شرايط اضطراري پيش بيايد ببنديد. در صورت نياز از شركت گاز كمك بخواهيد.
۲- قطع جريان آب، آب را ذخيره نماييد. جريان آب را نيز همانند گاز قطع نماييد. اين كار مانع از ورود آب آلوده به آبگرمكن و سيستم هاي لوله كشي مي گردد. براي اين كار دريچه بستن جريان را هنگام ورود آب به منزل حتماً نصب نماييد و به تمامي افراد خانواده نيز نشان دهيد كه دريچه مزبور در كجا قرار دارد.
۳- قطع جريان برق، جعبه فيوز برق و يا قطع كننده مدار برق را نصب نماييد و بخوبي آن را كنترل نماييد. همچنين فيوزهاي فشنگي يا قطع كننده مدار را حتماً نصب نماييد و هنگام احساس خطر براي سيم كشي منزل آن را قطع نماييد.
۴- بعد از زلزله اگر كسي نمي تواند تنفس را بخوبي انجام دهد، يا تنفس وي قطع شده به او تنفس دهان به دهان بدهيد. محل خونريزي را با فشار دادن به زخم يا بستن بالاي آن متوقف نماييد. در شرايط حاد از كتاب كمكهاي اوليه كمك بگيريد.
۵- سعي كنيد افراد زخمي را حركت داده و به محلهاي امن تر منتقل نماييد، مگر اينكه در معرض خطرات و عواقب صدمه بعدي اين كار باشند.
۶- افراد زخمي را با پتو پوشانده و گرم نگهداريد و به آنها اطمينان و دلگرمي داده و آرامش خود را حفظ كنيد.
۷- از تلفن فقط هنگامي كه صدمه حاد و وخيم باشد استفاده كنيد.
۸- كفش هايتان را در تمامي مناطقي كه شيشه هاي شكسته يا ديگر اشياء ريخته شده بپوشيد.
۹- فوري هر نوع دارو، مواد درماني، يا ديگر موادي كه مضر هستند، سفيدي ها، آب قليايي، بنزين، يا ديگر فرآورده هاي نفتي را از محل زخم پاك كنيد.
۱۰- خانه تان را از نظر آتش و صدمات ناشي از آن چك و كنترل نماييد. در صورت امكان آتش هاي كوچك را خاموش كنيد. فوراً خانه را ترك كرده، همسايگان را خبر كرده و به كمك فرا خوانيد و به سازمان آتش نشاني در صورت امكان اطلاع دهيد.
۱۱- خطوط و ابزار قدرت مثل برق، گاز، آب و... را براي صدمات احتمالي چك كنيد. اگر بوي گاز را حس كرديد و يا يك خطي را ديديد كه شكسته است، دريچه اصلي را ببنديد. هرگز به كمك يك شعله يا كبريت دنبال نشتي يا چكه ها نگرديد. از سويچهاي برقي يا ابزار ديگر استفاده نكنيد. زيرا كه جرقه ها مي تواند گاز حاصل از نشتي يا لوله شكسته را روشن و افروخته نموده و منجر به آتش سوزي گردد. گاز يا برق را روشن نكنيد تا زماني كه شركت مربوطه خانه شما را چك نمايد.
۱۲- خطوط و سيمهاي افتاده بر زمين يا اشيايي كه با اين خطوط در تماس هستند و يا هر نوع سيم كشي برقي را لمس نكنيد و به آنها دست نزنيد.
۱۳- خطوط و لوله هاي فاضلاب را كنترل نماييد كه قبل از استفاده سالم باشند. اين كار باعث جلوگيري از آلودگي منزل شما و منبع آب آشاميدني تان خواهد شد. توپي وان حمام، دوش ها، زهكش ظرفشويي را در جاي خود قرار دهيد و ببنديد تا از عقب زدن يا بالا آمدن فاضلاب جلوگيري شود.
۱۴- خانه، دودكشها و ديگر قسمتهاي ساختمان را از نظر شكاف و صدمه چك نماييد. با احتياط به دودكشها و يا ديوارهاي سنگ كاري شده نزديك شويد، زيرا ممكن است واژگون شوند. از مكانهاي آتشزا كه احتمال آتش سوزي هست و يا دودكشها استفاده نكنيد مگر اينكه صدمه نديده و بدون شكاف و ترك باشند. اگر به سلامت آنها شك داشتيد از آنها استفاده نكنيد.
۱۵- قفسه ها و گنجه ها و صندوقها را چك نماييد. درب  آنها را با احتياط باز كنيد. از احتمال سقوط اشياء لغزنده از طاقچه هاي بالاي سرتان غافل نباشيد.
۱۶- اگر برق وجود ندارد و فريزرتان سالم است، آن را چك كرده و گوشتها و ديگر غذاهاي فاسدشدني را قبل از اينكه فاسد شوند زود مصرف كنيد. درب فريزر را كنترل كنيد كه بسته باشد و آن را توسط پتو، لحاف و... عايق بندي كنيد تا سرماي آن از دست نرود. غذاهاي يخ زده آب شده را اگر هنوز سرد هستند زود مصرف كنيد. اگر نسبت به آنها شك داريد مصرف نكنيد.
۱۷- براي پخت و پز اضطراري از كباب پزهاي زغالي بيرون از منزل استفاده كنيد. هرگز از وسايل پخت و پز داخل خانه به دليل احتمال آتش سوزي و خطر مونوكسيدكربن استفاده نكنيد.
۱۸- اگر مجبور به ترك خانه هستيد از وسيله نقليه تان استفاده نكنيد مگر اينكه شرايط اضطراري ايجاد نمايد.
۱۹- براي تماشا و ديدن مناظر به مكانهاي آسيب ديده نرويد مگر اينكه به كمك شما نياز باشد. در غير اين صورت مزاحم راحت كاركردن بقيه خواهيد بود.
۲۰- خيابانها و معابر را براي عبور و مرور وسايل اورژانس و اضطراري تميز نماييد، ولي به سيمهاي برق دست نزنيد.
۲۱- از تلفن به جز در موارد اضطراري و براي گزارشاتي مثل آتش سوزي، اقدامات پزشكي، جرمها و تخلفها استفاده ننماييد.
۲۲- راديوي كوچكتان را براي گزارش خسارات و اطلاعات اضطراري روشن نگهداريد.
۲۳- آماده براي روبرو شدن با پس لرزه ها باشيد. بيشتر اينها ضعيف تر از لرزه اصلي هستند، ولي بعضي نيز ممكن است به قدر كافي براي وارد ساختن خطر و خسارات اضافي بزرگ باشند.
۲۴- با مأمورين ايمني عمومي، حقوقي، آتش نشاني، پليس، پرسنل پزشكي و... همكاري نماييد.
۲۵- اگر لازم است كه خانه تان را ترك نماييد، به طور واضح نامه اي پست نموده يا بجا بگذاريد تا در پيدا كردن شما كمك نمايد.
۲۶- لوازم پزشكي، جعبه كمكهاي اوليه، چراغ قوه، راديو و باطري اضافي، كاغذ و اسناد مهم و مقداري پول، غذا، كيسه هاي خواب يا پتو و لباس اضافي در پناهگاه اضطراري با خود همراه داشته باشيد.
۲۷- از ساختمانهاي آسيب ديده دور شويد. به جستجوي ديوارها يا قسمتهاي آسيب ديده نرويد.
۲۸- اگر زير پايتان خيس است مواظب برق گرفتگي باشيد.
۲۹- تصميم بگيريد خود و خانواده تان بعد از پراكنده شدن دوباره در جاي معين و از قبل معلوم شده اي گردهم آييد.
سازمان آتش نشاني لوس آنجلس، دانشگاه لوس آنجلس به كمك دانشگاه ميسوري، آمريكا، ۱۹۹۹