Hamshahri Newspaper

سمانه بامشاد
زير ذره بين
لازم است گفته شود كه از حضور شبكه خبر در برخي از رويدادهاي خبري منطقه جلوگيري مي كنند و اين يك واقعيت است.
اشاره: مدير شبكه تلويزيوني خبر نمي دانست روزي خود هم در قالب يك گزارش خبري مي تواند براي يك رسانه مكتوب سوژه مورد نظر باشد. تجربه شكل گيري شبكه خبر در طول سال هاي گذشته نشان داد كه صرف برنامه هاي تفريحي و آموزشي به تنهايي نمي تواند عطش مخاطبان تلويزيوني را سيراب كند، لذا خبر هم مي تواند، انگيزه ديدن و شنيدن را در مخاطبان تلويزيوني بارور سازد.
براي آشنايي از فراز و نشيب هاي شبكه خبر در ايران، گفت وگويي را با «اردشير زابلي زاده» انجام داده ايم كه در پي مي آيد.
* شبكه خبر، چه نيازي از اطلاع رساني اخبار شبكه هاي تلويزيوني را تأمين مي كند؟
- شبكه خبر، شبكه اي است كه رويكرد آن توجه به خبر و اطلاع رساني است. اين شبكه وقتي راه اندازي شد اولين اولويتي كه براي آن در نظر گرفته شده بود، اطلاع رساني و خبر براي مخاطبان داخل و خارج از كشور بود. اين شبكه در بخش هاي متنوع اخبار مشروح و كوتاه به مضامين تخصصي، پزشكي، رويدادهاي اقتصادي و علمي و فرهنگي و ورزشي مي پردازد.همچنين در بخش هاي خبر تخصصي با يك زيرنويس به نام «كرال» خبرهاي مكتوب را براي مخاطبان ارائه و تازه ترين اخبار را به صورت رايانه اي به مخاطبان عرضه مي كنيم. ما در گذشته اخبار مكتوب عراق را تحت عنوان مرور عراق در شبكه خبر داشتيم كه بعدها اخبار «زخمي هاي بم» جايگزين آن شد. در بخش بعدي شبكه خبر، با تم توليدي و رويكرد اطلاع رساني و توجه به رويدادهاي روز با فاصله زماني بيشتر اطلاعات مختلفي را به صورت مستند به مخاطبان ارائه مي كنيم. در ايران هيچ شبكه ديگري وجود ندارد كه از منظر اطلاع رساني به مخاطبان خبر عرضه كند و صرفاً يك شبكه برون مرزي وجود دارد. در تعريفي كه از رسانه مطرح شده، معمولاً سه هدف از ديد نظريه پردازان آن مد نظر است: تفريح و سرگرمي، خبر و آموزش.
شبكه خبر اغلب از ساعت ۶ صبح تا ۵/۲ بامداد به طور مرتب و با فاصله اندك برنامه هاي خبري را اجرا مي كند. لذا مخاطبان اين شبكه مي توانند رويدادهاي داخلي و خارجي را از اين رسانه دنبال كنند. علاوه بر آن با توجه به تنوع بخش هاي خبري مي توان گفت عليرغم پخش اخبار از ساير شبكه هاي داخلي، معمولاً نوع نگاه تخصصي و فراگير اين شبكه نسبت به ساير بخش هاي خبري شبكه ها متفاوت است.
* آيا به كارگيري زيرنويس هاي خبري، از نظر بصري با خبر اصلي اعلام شده براي مخاطبان مشكلاتي ايجاد نمي كند؟
- برخي از صاحب نظران علوم ارتباطي اعتقاد دارند كه تلويزيون به عمق مطالب نمي رود، در حالي كه تلويزيون در عين ارائه تصوير و صدا، اخبار مكتوب هم ارائه مي كند. شايد در يك لحظه از زمان، ممكن باشد با طيف گسترده اي از مخاطبان تلويزيون مواجه شويد. به طور مثال شايد شخصي علاقه مند ديدن اخبار شنيداري و تصويري باشد، ولي ديگري علاقه مند اخبار مكتوب شبكه خبر باشد. طبيعي است اگر همزماني سليقه مخاطبان گسترده اي را مد نظر قرار دهيم، فراواني مخاطبان افزايش پيدا مي كند.
* اغلب منتقدان شبكه خبر را به يك سونگري در اخبار داخلي و خارجي متهم مي كنند، مثل موضوع انتخابات و جنگ عراق؟
- شايد منظور شما اين است كه ما زواياي مختلفي از خبر را مطرح نمي كنيم، مگر زواياي مختلف چگونه است؟
ما اخبار انتخابات را منتقل مي كنيم. از شرايط انتخاب، تهديدات انتخابات، فرصت هاي انتخاب بين مردم و لذا از ديد ما يك سونگري در شبكه خبر مفهومي ندارد.
* شبكه خبر، از سوي منتقدان به همراهي با صدام در ارائه اطلاعات و اخبار متهم شد. اين تصور ناشي از كجا بود؟
- اگر منظور شما جريان دستگيري صدام است، بايد گفت كه برخي از افراد عراقي مدعي هستند كه اخبار صحيح را از طريق تلويزيون ايران و شبكه العالم دنبال مي كنند. لذا به نظر من، اين ديد درستي نيست. هر پيامي كه از رسانه پخش مي شود، مخاطب برداشت خود را انجام مي دهد. آن چيزي كه رسانه طراحي كرده است، سعي مي كند كه مخاطب را منفعل كند، اگر برداشت اين گونه بوده، اين نگاه مدنظر رسانه ما نبوده است. در حالي كه اين شبكه موفق شد در انحصار خبري كه ساير رسانه ها داشتند، چه در جنگ خليج فارس و چه افغانستان، بتواند ضمن شكستن انحصار خبري، بسترسازي مناسبي را در زمينه جنگ به مخاطبان ارائه كند. نبايد كتمان كرد كه شبكه خبر در شكستن اين انحصار رسانه اي در جنگ هاي اخير منطقه نقش بسزايي داشته است. به هر حال اين نكته از نظر كارشناسان و سازمان هاي رسانه اي در منطقه و جهان دور نمانده است.
عليرغم اين نگاه منفي، آنچه كه در منطقه تصويربرداري مي شد، به راحتي از تلويزيون پخش مي شد ولي شايد پيش بيني و تحليل هاي خبري، اين تصور را كه جانبداري از شيوه اي بوده ، به نوعي در ذهن برخي از مخاطبان رقم زده باشد.لذا آنچه را كه مخاطبان در طول گزارش هاي خبري شاهد بودند، اغلب اخبار از زبان مردم و مسئولان محلي عراق بود، البته اين برداشت را ندارم كه همه مردم اين گونه فكر كنند. اين نظريه بيشتر از سوي كساني دامن زده مي شد كه به نوعي خودشان را رقيب شبكه خبر مي دانستند. چون اين شبكه در نحوه سريع و كافي اخبار گوي سبقت را از ساير شبكه هاي خبري منطقه اي ربوده بود.
* در زمينه اطلاع رساني اخبار فاجعه بم تا چه حد مؤثر عمل كرديد؟
- چون جريان افكار عمومي جامعه به موضوع بم توجه ويژه اي داشت، لذا ما هم موفق شديم ابعاد فاجعه بم را به شكل اصولي براي مخاطبان پخش كنيم. شايد شاهد بوده باشيد كه در لحظات اوليه اخبار گزار ش هاي تصويري را شبكه خبر به اطلاع مردم رساند. اعتقاد دست اندركاران خبر اين است كه شبكه خبر در بازتاب فاجعه بم و ايجاد جريان سازي در جامعه نقش اساسي ايفا كرد.
* در شبكه خبر، دروازه بانان خبر چه مطالبي را گزينش مي كنند؟
- اصولاً هيچ رسانه اي نيست كه از دروازه باني خبر استفاده نكند، ما سعي داريم كه به اصل خبر و رويداد آسيبي نرسد و خبري كه براي ما مهم است و يا اصل فراگيري آن در شبكه مطرح است، سعي دست اندركاران شبكه خبر آن است كه اين نوع اخبار تنظيم و در بخش هاي خبري انعكاس يابند.
* مشروعيت شبكه خبر را بين مخاطبان عام و خاص چگونه ارزيابي مي كنيد؟
- بازتاب افكار عمومي در اطلاع رساني اخبار جنگ عراق و فاجعه بم نشان داد كه اين شبكه از مقبوليت خاصي بين مخاطبان عام و خاص برخوردار است. به واقع حضور خود مردم و توجهي كه آنان به بخش هاي متنوع خبري نشان مي دهند، ما را نسبت به اهميت شبكه خبر در جامعه حساس مي كند. تجربه نظرسنجي هاي انجام شده نشان مي دهد كه مردم نسبت به اخبار شبكه خبر و پوشش هاي خبري داخل و خارج از كشور توجه خاصي دارند، به طور مثال در فاجعه بم شبكه هاي سي.ان.ان و بي.بي.سي از طريق ترجمه همزمان اخبار تصويري شبكه خبر اين واقعه را به سراسر جهان مخابره كردند.
علاوه بر آن ساير شبكه هاي جهاني با استفاده از مترجم و مونيتورينگ توانستند با فاصله اندكي تمامي تصاوير ارسالي از منطقه بم را به اطلاع مخاطبان خود برسانند. بعدها شبكه هايي چون سي.ان.ان. از پوشش حرفه اي زلزله بم توسط شبكه خبر تشكر كردند.
* به عنوان يك مخاطب حرفه اي، از كدام بخش هاي شبكه خبر لذت مي بريد؟
- من نمي توانم خودم را به جاي مخاطبان شبكه خبر قرار دهم، چون توليد كننده چنين اخبار و برنامه هايي هستم. مگر شما به عنوان يك مخاطب اين برنامه ها را نگاه نمي كنيد؟ شايد شما هم از يك بخش خبري بيش از ساير بخش ها لذت ببريد. من هم به عنوان يك بيننده از بخش هاي خبري آن بيشتر لذت مي برم.
* در مقايسه، با شبكه الجزيره، شبكه خبر چه ويژگي هايي با آن دارد؟
- اگر منظور شما از نظر محتوا و تصوير است، بايد بگويم كه شبكه الجزيره اصول و استراتژي خاص خود را دارد، پس جهت محتوايي و شيوه هاي ارائه خبر خاص خود را دنبال مي كند. اما از نگاه محتوايي، هر رسانه اي با توجه به اصول فرهنگي خود در تكاپوي تأثيرگذاري بر مخاطبان است. پس مي توان گفت كه اين پرسش زواياي مختلفي را در بر مي گيرد. شايد شبكه الجزيره از نظر طراحي دكور به جنبه هايي توجه دارد كه ما به آن توجه نمي كنيم، يا مشكل تنظيم خبر، سرعت ارائه خبر و كار تحقيقي آن با ما تفاوت داشته باشد. در يك نگاه ساده بايد گفت كدام رسانه موفق عمل كرده است. شايد رسانه هاي ايران و شبكه خبر به خاطر محدوديت هاي مالي، نتواند مثل شبكه الجزيره درهر صحنه هايي از رويدادهاي جهاني حضور يابد، البته شايد تصاويري كه آنها مي خواهند انعكاس دهند، ما تمايلي به انعكاس آن نداشته باشيم.
لازم است گفته شود كه از حضور شبكه خبر در برخي از رويدادهاي خبري منطقه جلوگيري مي كنند و اين يك واقعيت است. برخي از رسانه هاي غربي و رسانه هاي حوزه خليج فارس با تعريف دانشگاهي تمام وقايع را آن گونه كه روي مي دهد، منعكس نمي كنند و به صورت گزينشي عمل مي كنند. اخباري كه ما از عراق انعكاس داديم، به هيچ وجه به جانبداري از عراق متهم نشديم ويا به عبارت ديگر تبليغات گسترده رسانه اي آمريكا در مورد سلاح هاي كشتارهاي جمعي و برخورد با آن نوعي لاپوشاني حقايق جنگ بود، در حالي كه آمريكا از حضور در منطقه عراق، اهداف ديگري داشت.
* چرا شبكه خبر در كنار اطلاع رساني، فيلم هاي مستند پخش مي كند؟
- مستندهاي پخش شده از شبكه خبر اغلب گزارش هاي خبري است و يا مستندهايي با رويكرد آموزشي و تفريحي، البته در خبر يكي از عوامل ارزش گذاري مستند بودن گزارش و خبر است. البته هم اينك شبكه خبر با ۴۲۲ دقيقه اخبار سياسي، بيش از ۵۵ درصد از فضاي خبري خود را پوشش مي دهد، اخبار ورزشي با ۸۷ دقيقه، اخبار اقتصادي با ۴۵ دقيقه و اخبار علمي با ۴۵ دقيقه به ترتيب ۲۰ درصد، ۵/۱۲ درصد و ۵/۱۲ درصد از پوشش خبري شبكه را در برمي گيرد.