گفت وگويي با دكتر علي اصغر اديبي، مدير گروه معماري دانشگاه تهران
معماري؛ انتخاب اول ممتاز ها
|
|
سهيلا نياكان
اشاره: رشته معماري در ميان رشته هاي مختلف دانشگاهي ويژگي ها و اهميت خاص خود را دارد و كساني كه علاقه مند به تحصيل در اين رشته اند، شايد لازم باشد از پيش، با اين خصوصيات و ويژگي ها آشنايي بيشتري پيدا كنند تا به شكلي آگاهانه تر تحصيلات معماري را پشت سر گذاشته و شاهد تأثيرات سريعتر اين رشته كاربردي در جامعه امروز باشند. در اين راستا، گفت وشنودي با دكتر علي اصغر اديبي مدير گروه معماري دانشگاه تهران انجام شده كه در آن به مواردي چون ويژگي هاي رشته معماري، وضعيت آموزشي آن در سالهاي پس از انقلاب ، پژوهش هاي دانشجويي و ديگر مسايل مرتبط با اين رشته پرداخته شده است. با هم مي خوانيم.
* روش شما براي انتقال فلسفه معماري و ويژگي هاي منحصر به فرد اين رشته به دانشجويان چگونه است؟
- به جرأت مي توان گفت رشته معماري رشته اي است كه با ساير رشته ها تفاوت اساسي دارد. معماري هم يك رشته هنري است و هم يك رشته علمي محسوب مي شود. محصول معماري را هر كس استفاده مي كند، مايل است كه هم زيبا باشد و نيز به نيازهايش پاسخ دهد. در واقع، معماري به نوعي كليه مسايل فرهنگي و اجتماعي را در دل خود دارد. بنابراين مي بينيم كه يك دانشجوي رشته معماري به هيچ وجه نمي تواند يك بعدي فكر كند. بلكه بايد با ابعاد مختلف يك پروژه اعم از اقتصادي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و هنري آشنا باشد.
به همين دليل اغلب دانشجويان معماري زماني كه كار حرفه اي خود را آغاز مي كنند، افرادي هستند كه نمي توانند در امر سياستگذاري بي تفاوت باشند و در اين زمينه دخالت مؤثر دارند. معماران با تغيير بخشي از كاربري هاي شهر، كل فرهنگ يك جامعه را دگرگون مي سازند. اين موارد در واقع نشان دهنده اهميت رشته معماري در جامعه است. پس ما در ابتدا اين قضيه را به دانشجوي اين رشته تفهيم مي كنيم كه چنانچه در اين دانشگاه باشي، بعد از مدتي ديگر نمي تواني مثل ديگران محيط و اجتماع اطراف خود را ببيني و همواره جزييات را از نظرخواهي گذراند. همچنين نوع دروسي كه در اين رشته تدريس مي شوند و يا كارهايي كه در آتليه هاي معماري انجام مي گيرد، كاملاً با دانشكده هاي ديگر تفاوت دارد. دانشجو در دانشكده معماري بايد ياد بگيرد كه به تنهايي بر روي يك پروژه كار نمي كند، بلكه همراه با يك تيم اين كار را انجام مي دهد؛ اما او مدير پروژه است.
* وضعيت آموزش رشته معماري طي سالهاي اخير از چه روندي برخوردار بوده است؟
- در بخش آموزش معماري، دوره هاي مختلفي را در كشورمان داشته ايم. با بازگشايي دانشگاهها پس از انقلاب پرسشي مطرح بود مبني بر اينكه چه تحولي در فضاي آموزشي رشته معماري صورت مي گيرد و آيا همان سيستم آموزشي و همان كارگاهها به كار خود ادامه مي دهند و اصلاً چه كساني در اين رشته تدريس خواهند كرد و چقدر در اين زمينه آگاهي خواهند داشت؟ مدرسان رشته معماري در اين زمان به چند دسته تقسيم مي شدند: مدرساني كه از قبل مانده بودند، كساني كه در داخل درس خوانده و به جاي استادان قديمي مشغول تدريس شدند و گروهي نيز با اميد ايجاد تحولي از خارج به كشور آمده بودند و با نوعي حس مسئوليت برخورد مي كردند. به طور كلي اولين دوره اي كه پس از انقلاب وارد دانشگاه شدند، در كارشان موفقيت بسياري داشتند. همچنين در سالهاي ۶۴-۶۳ نيز پيشرفت داشتند ولي هر قدر به زمان جلوتر مي رسيم، مسايل سياسي و وجود مديريت هاي ناپخته، وضعيت آموزشي در رشته معماري را تحت الشعاع قرار مي دهد. بنابراين پشت سر گذاشتن يك دوره برزخ سخت، لطمه بسياري در اين زمينه به همراه داشت و گمان مي كنم حدود ده سالي در اين بخش ركود داشته ايم. اما امروز دوباره وضعيت آموزشي اين رشته، شاهد رشد و شكوفايي بوده است و خط سير ديگري دنبال مي شود.
دانشجويان رشته معماري نيز مي توان گفت از بهترين هاي اين كشور هستند. ارزيابي آماري نشان مي دهد كه حدود ۷۰۰ نفر اول كنكور مربوط به رشته معماري اند. همچنين بازار كار اين رشته خيلي با رونق است. دانشجو از سال دوم يا سوم وارد بازار كار مي شود.
از طرفي، پتانسيل و ضريب هوش دانشجويان اين رشته در مقايسه با دانشجويان معماري در كشورهاي ديگر بسيار بالاتر است. من زماني كه در فرانسه تحصيل مي كردم، كلاسهاي معماري آنجا تقريباً بين المللي بود و دانشجويان از كشورهاي مختلف در اين كلاسها حاضر مي شدند. به خاطر دارم يكي از استادان با تجربه كانادايي ما زماني كه مي خواست روشي را به دانشجويان بياموزد، يك سال و نيم طول مي كشيد تا بتواند آن باور را ايجاد كند. در حالي كه همان روش را دانشجويان ما در مدت يك ماه و نيم فرا مي گيرند.
با اين همه فكر مي كنم طي چند سال اخير مشكلات مديريتي و عدم برنامه ريزي هاي صحيح مقداري در روحيه اين دانشجويان تأثير منفي داشته و به نظر مي رسد خيلي در اين زمينه دلسوز نبوده ايم.
* لطفاً قدري درباره نقش و اهميت آتليه هاي معماري توضيح بفرماييد؟
- آتليه هاي معماري به دو بخش تقسيم مي شوند: بخش دروس تئوري و بخش دروس عملي. اهميت يك دانشكده معماري به كار عملي آن يا به آتليه هاي عملي است. معمولاً در اكثر دانشكده هاي خوب دنيا به نوعي تئوري را با دروس عملي تلفيق مي كنند. يعني جايگاه دروس تئوري را در دروس عملي پيدا مي كنند. اما در دانشكده هاي معماري ما اكنون مقداري تئوري هايمان از سيستم عملي آتليه ها جداست و به دنبال اين هستيم كه چنين ارتباطي را قوي تر كنيم. ولي اصل آموزش، آموزشي است كه در كارگاههاي معماري اتفاق مي افتد. يعني هم جنبه تحقيقاتي دارد و هم جنبه عملي.
بر اساس برنامه اي كه ستاد انقلاب فرهنگي تعريف كرده بود و اكنون دچار تغييرات كمي شده، اولين پروژه يك دانشجوي معماري به عنوان يك كار عملي مي توانست يك واحد مسكوني باشد. به اين ترتيب اولين موضوعاتي كه براي طراحي به دانشجو داده مي شود، موضوعاتي است كه دانشجو به خوبي آن را مي شناسد. يعني بر روي واحد مسكوني مطالعاتي دارد، سپس بايد خودش طراحي كند و بخشهاي هنري و خلاقيت كار را در نظر بگيرد و نيز به ارزيابي هاي اقتصادي بپردازد.
* كمبودها و موانع مربوط به اين رشته را بيشتر در چه مواردي مي دانيد؟
- معماران نيز مانند ديگر اقشار جامعه درگير با مسايل مختلف آن هستند. بخصوص مسايل اقتصادي در اين ميان تأثير بسياري دارد. به اين معنا كه به تدريج دانشجويان تحت تأثير بي مهري مسايل اقتصادي قرار مي گيرند و هرقدر به سالهاي بالاتر قدم مي گذارند، بيشتر در كارشان احساس دلزدگي مي كنند. به هر حال همه مي خواهند به نوعي تأمين باشند. چنانچه شرايط سالمي ايجاد شود به جرأت مي توان گفت دانشگاههاي معماري ما مي توانند با دانشگاههاي دنيا رقابت كنند. دانشگاه تهران با داشتن سابقه اي طولاني از جايگاه خاصي در كشور برخوردار است و بايد به جاي مسايل كمي به مسايل كيفي بپردازد. دنيا اين دانشگاه را به عنوان دانشگاه مادر مي شناسد و با دانشگاههاي ديگر فرق دارد. به همين ترتيب، هيچ دانشكده معماري نيز در كشور نيست كه سابقه اين دانشكده در دانشگاه تهران را داشته باشد. با اين همه و به دليل كمبودهايي كه به آن اشاره شد، هنوز گروه معماري دانشگاه تهران با وجود كادر علمي برجسته و توانايي هايي كه دارد، نتوانسته يك نشريه معماري منتشر كند. به همين دليل ما براي اولين بار بحث انتشار يك نشريه علمي را مطرح كرده ايم كه انتخابات هيأت تحريريه اش انجام شده و پتانسيل آن هم وجود دارد تا نشريه اي منتشر كنيم كه بتواند با نشريات مشابه خارجي رقابت كند.
* وضعيت تحقيقات دانشجويي اين رشته را چگونه توصيف مي كنيد؟
- بخش تحقيقات دانشجويان معماري نيز از مباحثي بود كه در سيستم آموزشي ما طي سالهاي پس از انقلاب، بيشتر به آن پرداخته شده است. البته در هر بخش كارهاي دانشجويي يك بخش تحقيقاتي وجود دارد؛ اما متأسفانه بر روي كار تحقيقاتي كه كاربردي شود و تأثيرش را در جامعه باقي گذارد، خيلي كوتاهي شده است.
به هر حال در اين بخش نيز بايد در استادان و دانشجويان انگيزه ايجاد شود. به عبارتي بايد آنها به لحاظ اقتصادي تأمين باشند تا بتوانند در اين زمينه وقت بگذارند.
|