Hamshahri Newspaper

اعتدال در همه شؤِون حيات و زندگي انسان ركن اساسي به شمار رفته و مقوله «اندازه» كه در فرهنگ الهي «قدر» تعبير شده اساس خلقت به شمار مي رود. ميانه روي و حفظ اندازه ها نمايانگر كمال طبيعت آدمي است.
اعتدال در مصرف و تغذيه از مسائل مهمي است كه رعايت نكردن آن ضمن آثار منفي و مخرب بر خود انسان، جامعه را هم با هزينه هاي فراواني روبه رو مي كند.
فرهنگ تغذيه ما اعتدالش را از دست داده است و به علم غذاشناسي كم توجه شده ايم كه روزگاري بدان مي باليديم.
وزارت بهداشت در گزارشي اعلا م كرد: «متوسط مصرف قندي كشور ۴۰ درصد بيش از مقدار مورد نياز است» اين خبر هشداري به مردم در زمينه كنترل كيفيت تغذيه است .اين گزارش نشان مي دهد از هر ۸۰۰ مرگ در روز، ۳۰۰ مورد آن به علت بيماري هاي قلبي - عروقي است، يعني بيش از يك سوم مرگ ها در اين زمينه رخ مي دهد.
يكي از دلا يل اين امر پشت كردن نسل نو به غذاهاي سنتي و مصرف مفرط غذاهاي حاوي قند فراوان است كه در نوشابه هاي گازدار، غذاهاي سريع و آماده كه مملو از چربي و قند هستند،بيشتر است. جامعه به نظام سنتي تغذيه پشت كرده و الگوهاي نو چارچوب مناسبي برابر مصرف كنندگان نگشوده اند. اگر روزگاري ناهار غذاي خانوادگي به شمار مي رفت، اكنون همه افراد خانواده در نقاط مختلف شهر به سر مي برند و ناهار را به تنهايي صرف مي كنند.به همين علت، غذاهاي از پيش آماده در حال فتح همه وعده هاي غذايي هستند.
سوءتغذيه كودكان
مديركل بهداشت مدارس گفت: قد و وزن ۱۰ درصد از دانش آموزان كشور غيراستاندارد و پايين تر از ميانگين هاي جهاني است. رياض غيرتمند افزود: مهم ترين علت پايين بودن ميزان قد و وزن در بين دانشآموزان، سوءتغذيه است. وي بيشترين موارد سوءتغذيه را بين دانشآموزان دوره راهنمايي عنوان كرد و گفت: در برخي از استا ن هاي كشور اين آمار به ۳۰ درصد هم رسيده است. وي اضافه كرد: براساس اطلا عات به دست آمده، سوءتغذيه در سن رشد دانشآموزان، زيان هاي روحي و جسمي زيادي را به آنها وارد مي كند.
مدير دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي نيز آذرماه سال پيش اعلا م كرده بود كه يكي از نشانه هاي سوءتغذيه جمعيت كشور، كوتاهي قد كودكان است، به گونه اي كه ۱۱ درصد جمعيت شهري و ۲۲ درصد جمعيت روستايي كوتاه قد هستند و گرسنگي مزمن علت بروز اين مشكل است. ربابه شيخ السلا م گفته بود: از جمعيت ۲۲۶ ميليون نفر كودك كوتاه قد در جهان ۸۰۰ هزار كودك متعلق به كشور ايران است.
از سوي ديگر دائماً تكرار مي شود افزايش مصرف روغن ها و چربي ها، مواد قندي و نمك خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي - عروقي، فشار خون، چاقي، ديابت و برخي از انواع سرطان ها را افزايش داده. تكرار مي كنم مصرف بيش از حد نمك به عنوان مهم ترين عامل افزايش فشار خون محسوب مي شود.
افزايش مصرف مواد قندي موجب چاقي مي شود و چاقي زمينه ساز ابتلا ي شما به بيماري هاي بسياري است. با اين وصف بررسي ها در برخي موارد به فاصله هاي اساسي اشاره مي كنند. در حقيقت هرچند گزارش وزارت بهداشت نشان مي دهد متوسط مصرف مواد قندي كشور ۴۰ درصد بيش از مقدار مورد نياز است ولي از سوي ديگر گزارش هاي انستيتو تغذيه و صنايع تأكيد مي كنند ده درصد كودكان كمتر از پنج سال، دچار كم وزني و ۱۵ درصد آن ها دچار كوتاهي قد ناشي از تغذيه نامناسب هستند. اين بدين معني است كه جامعه از يك سو دچار استفاده مفرط از سوي برخي گروه ها و سوء تغذيه در ميان گروه هاي ديگر است.
آمار زير مؤيد اين فاصله ها هستند:
نزديك به ۲۰ درصد خانواده ها از نظر انرژي، پروتئين و سيري شكمي دچار اختلا ل هستند.
۵۰ درصد افراد دسترسي نامناسبي به موادغذايي دارند.
۳۰ درصد مردم مصرف صحيحي دارند.
۱۰-۵ درصد نوجوانان، ۲۰ درصد بزرگسالا ن و
۲۵ درصد گروه ميانسال به بالا دچار چاقي هستند.
چرا از غذاهاي آماده استفاده مي كنيد؟
پديده «غذاي سريع و آماده» به سرعت در حال گسترش است و بخشي از پديده شهرنشيني در شهرهاي بزرگ مثل تهران به شمار مي رود. اما استفاده دائمي از اين غذاها مترادف با سوءتغذيه است و اين امر بايد به صورت جدي زير ذره بين برود.
خانم رضايي كه كارمند است دليل استفاده از غذاهاي آماده را كار كردن همه افراد خانواده مي داند و مي گويد: «من هم كنار همسرم كار مي كنم و ساعت ۵ بعدازظهر به خانه مي رسم. تهيه غذا براي ناهار ميسر نيست و نمي توان هر شب هم غذايي آماده كرد. غذاهاي آماده در خانواده حداقل دو تا سه وعده را در هفته به خود اختصاص داده اند و به دليل كمبود وقت چاره اي جز روي آوردن به آن را نداريم. مسأله كمبود وقت نكته اي است كه از سوي ۸۰ درصد افرادي كه با اين پرسش روبه رو شدند به زبان ميآيد.
علي ماندگاري، جوان ۲۲ ساله اي كه در حال خوردن پيتزا است دليل اين كه چرا در طول روز مثلا ً نان و پنير نمي خورد و پيتزا كه لبالب از چربي است را مورد استفاده قرار مي دهد سرعت تهيه اين غذا
مي داند: «دليل اين امر در عنوان آن موج مي زند، يعني غذاي سريع. تهيه نان و پنير در طول روز آسان نيست و خوردنش نيز همين طور. ولي به راحتي مي توان يك پيتزا را چه در محل كار، در يك پارك يا حتي گوشه خيابان بدون دردسر تهيه كرد و خورد.»
او اين منطق را در مورد چرايي مصرف نوشابه جاي آب به كار مي برد و مي گويد: «در وهله اول دقت كنيد كه تهيه نوشابه نيز آسان تر از آب است و نوشابه همه جا وجود دارد و يافت مي شود. از سوي ديگر، نوشيدن نوشابه خنك با غذاهاي آماده از انواع ساندويچ گرفته تا پيتزا ضروري به نظر مي رسد و شايد بتوان گفت عادت شده.»
آن چه اين جوان در مورد لزوم مصرف «نوشابه» به زبان ميآورد بخشي از مقوله «فرهنگ مصرف» است. يعني لزوم نوشيدن «نوشابه هاي قندي و رنگ دار» به جاي آب كه مسأله دسترسي به مواد نوشيدني و خوراكي مناسب را هم مطرح مي كند. بله دسترسي به مواد غذايي مناسب در طول روز آسان نيست و مصرف كننده معمولا ً ساده ترين مسير را در اين زمينه طي مي كند. اكثر افراد دليل استفاده كمتر از سبزي هاي تازه، لبنيات و ميوه را همين امر ذكر كرده اند كه شامل موارد زير است.
- اكثر وقت شهروندان خارج از خانه صرف مي شود و تهيه و استفاده از سبزي ها جز در خانه دشوار است.
- استفاده از مواد لبني شامل پنير و ماست در محل كاري آسان نيست و اكثر مردم آن ها را موادغذايي ويژه خانه مي دانند، نه ساير اماكن.
- ميوه ها نيز اكثراً در خانه مورد استفاده قرار مي گيرد و تهيه و شستن آن در طول روز امكان پذير نيست.
بنابراين بايد الگوي مصرف موادغذايي در داخل و خارج خانه به صورت جدي مورد تحليل قرار بگيرد. مسأله اين است كه هرچند موادغذايي خارج از خانه از كيفيت مناسبي برخوردار نيستند؛ ولي مقوله مصرف بهينه آن مواد در داخل خانه هم به ندرت مورد توجه قرار گرفته است.
توصيه ها
به غذاهاي كودكان كمتر از يك سال نمك اضافه نكنيد تا ذائقه آن ها به غذاهاي شور عادت نكند.
براي پيشگيري از افزايش كلسترول خون، به جاي روغن حيواني و روغن نباتي جامد از روغن هاي مايع مانند روغن زيتون و آفتابگردان استفاده كنيد.
از مصرف بي رويه شيريني هاي خامه دار، چيپس، سس سفيد، سوسيس، كالباس، همبرگر، كله پاچه، دل و قلوه كه حاوي مقادير زيادي چربي هستند، بپرهيزيد.
براي كاهش مصرف چربي ها، غذاها را به صورت كبابي، تنوري، بخارپز يا آب پز تهيه كنيد.
در صورت لزوم استفاده از روغن از روغن مايع ويژه سرخ كردن استفاده كنيد.
مصرف حداقل دوبار ماهي در هفته به علت وجود چربي هاي مفيد، خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي را كاهش مي دهد.
چربي هاي قابل رويت گوشت هاي قرمز را پيش از طبخ جدا كنيد.
پوست مرغ را قبل از طبخ جدا كنيد.
در مصرف انواع نوشابه هاي صنعتي، آب نبات، شكلا ت، شربت، مربا، شيريني هاي خشك و تر كه حاوي مقادير زيادي مواد قندي هستند افراط نكنيد.
به جاي نوشابه هاي شيرين گازدار و آب ميوه هاي صنعتي از نوشيدني هاي سالم تر مانند آب، دوغ، شير و آب ميوه هاي طبيعي استفاده كنيد.
به جاي قند از موادي مانند توت خشك، انجير خشك، كشمش و خرما استفاده كنيد.
مصرف موادغذايي حاوي سبوس مانند انواع نان هاي سبوس دار توصيه مي شود.