گفت وگوي خبرگزاري سينا با دكتر مهدي زارع دكتراي زلزله از اينجا آغاز مي شود، البرز شمالي گسل هاي عميق و نگراني فزاينده همشهريان.
بر اساس تحقيقات انجام شده روي رسوبات جوان گسل شمال تهران، شواهد زمين شناسي محكمي وجود دارد كه نشان مي دهد پهنه گسل هاي شمال تهران بسيار فعال است.
-سل شمال تهران يك قطعه ۶۰ كيلومتري است كه در ادامه خود در غرب به گسل ماهدشت در جنوب به گسل كرج و از سمت شرق به گسل مشاء در محل كلانده شهرستان دماوند متصل مي شود.
سيستم گسل هاي شمال تهران را تا ۲۵۰ كيلومتر مي توان دنبال كرد.
اين گسلتها در دهه هاي اخير فعاليت مهم و مخربي نداشته اند.
در ۱۸ اسفند سال ۸۱ زلزله اي به بزرگي ۶/۳ ريشتر در سوهانك اتفاق افتاد و در مهرماه ۸۲ زلزله اي ۳ ريشتري در شمال شهر تهران داشتيم.
بر اساس تاريخ زلزله هاي ايران، حدود ۸۰ سال پيش، در سال ۱۳۰۹ در اثر فعاليت شديد دنباله شرقي اين گسل در روستاي مبارك آباد زلزله بزرگي رخ داد.
اين گسل پيش از آن نيز در زمان فتحعلي شاه زلزله هاي بزرگ و فاجعه آميزي به وجود آورده است.
در جنوب تهران، گسل هاي متعددي وجود دارد كه همگي فعال هستند از جمله گسل هاي ايوانكي، ري،كهريزك و گسل رباط كريم.
محل دقيق اين گسل ها در جنوب تهران به اين شرح است كه گسل ايوانكي واقع در جنوب شرق از منطقه ايوانكي ميگذرد، گسل ري كه از شمال و جنوب شهرري مي گذرد، گسل رباط كريم نيز از گرمسار آغاز و تا سه راه افسريه ادامه دارد.
ساخت و ساز در كدام قسمت خطرناك تر است، شمال يا جنوب؟
ساخت و سازها در شمال تهران حتي اگر داراي مقاومت و ايمني باشد به دليل ساخته شدن بر روي شيب هاي تند از درصد تخريب بالاتري نسبت به ساختمان هايي كه بر سطوح صاف احداث شده اند برخوردارند. اما يكي از مهمترين مسائلي كه احتمال ميزان تخريب را در جنوب شهر تهران افزايش دهد، مسئله تشديد است.
در گسل جنوب تهران اثر تشديد خاك مي تواند ميزان تخريب را به چند برابر برساند به اين معني كه خاكهاي نرم آبرفتي كه تشكيل دهنده دشت تهران هستند مي توانند امواج زلزله را تشديد كنند.
نمونه بارز اثر تشديد در زلزله،زمين لرزه ايست كه در شهر مكزيكوسيتي رخ داد.
مركز زلزله اي كه در اين شهر اتفاق افتاد ۳۲۰ كيلومتر از شهر فاصله داشت ولي به دليل اثر تشديد خسارات شديدي در اين شهر به بار آمد.
در اين زمينه در حال حاضر تعدادي از دانشجويان دوره دكتري در حال بررسي خاكهاي آبرفتي و ضخامت دقيق خاك اين گسل ها بوسيله حفاري و با استفاده از دستگاه هاي لرزه نگاري هستند.
درباره ميزان خطر در گسل هاي فعال كشور توضيح مي دهيد؟
گسل هاي فعال زيادي در سطح كشور وجود دارد كه فعاليت آنها بسيار تهديدكننده است.
از جمله گسل بيدختكنار شهر گناباد، گسل بجستان كنار شهر بجستان، گسل جيرفت كنار شهر جيرفت، گسل كوبنان كنار شهر كرمان و شهر هاي بسيار ديگري چون رشت، ساري، يزد و تبريز نيز به دليل عبور گسل ازكنار آنها مورد تهديد زلزله هستند.
آيا براي پيش بيني تخميني زمان وقوع زلزله روشي وجود دارد؟
پيش بيني زماني البته با در نظر گرفتن احتمال، يك كار علمي است. يكي از اين روش ها، نمونه برداري و تعيين سن وقوع زلزله براي تشخيص دوره بازگشت زمين لرزه است.
اگر در پروسه زماني تا ۱۵ هزار سال گذشته كه به دوره هولوسن يعني زمان عهد حاضر زمين شناسي، زلزله اي به دليل فعاليت گسل مورد نظر، رخ داده باشد، در مواردي نشسته ها يا رسوبات سطحي آبرفتي جوان روي آن گسل جمع شده و امكان نمونه برداري و تعيين سن زمان وقوع زلزله مسير است.
گسل هايي كه در اين دوره زمين شناسي فعاليت كرده باشند، گسل فعال شناخته مي شوند.
بخشي از اين گسل هاي فعال كه تاريخچه فعاليت آنها به مربوط ۳ هزار سال اخير است بر اساس تاريخ تمدن در منطقه فلات ايران به وقوع پيوسته است و فعاليت آنها را مي توان با مطالعه كتابهايي مانند تاريخ زمين لرزه هاي ايران جستجو كرد.
بخشي از اين گسل ها نيز هيچ زلزله هاي مهمي نداشته ولي فعال هستند و زمين لرزه هاي پي در پي كم اهميتي داشته اند و همواره انتظار فعاليت شديد اين گسل ها مي رود.
البته بايد در نظر داشت كه هميشه نمي شود از حفاري و نمونه برداري نمونه هاي قابل استنادي به دست آورد.
با در نظر داشتن حركت زمين توسط شبكه هاي زلزله نگاري و بررسي مداوم يك بازده زماني نيز مي توان به شكل تخميني فعاليت هاي يك گسل را تحت نظر داشت.
به چه دليل تا كنون مراكز زلزله شناسي ايران نتوانسته اند اطلاع رساني كافي جهت معرفي گسل ها فعال داشته باشند و باهشدارهاي خود، مردم را متوجه زلزله خيزي مناطق خود كند؟
موسسه هاي زلزله شناسي وظيفه انتقال وضعيت زلزله خيزي به روز را در نواحي مختلف كشور دارند.
اين موسسه ها بايد اطلاعات دقيق را هر روزه به ستاد بحران اعلام كنند.
به دليل اين كه در ايران توان اجرايي در مواقع بحران بسياري پايين است و اين موضوع را تا كنون در مراحل مختلف از امداد رساني تا اسكان در تمامي حوادث غير مترقبه اي كه در كشور رخ داده است به وضوح ديده ايم، بي توجهي به اطلاع رساني و هشدار كارشناسان موجب مي شود كه مردم نسبت به خطرات منطقه بومي خود نا آگاه باقي بمانند و ايمني لازم را در ساخت و سازها لحاظ نكنند.
تا كنون اطلاع رساني از سوي كارشناسان زلزله در تمام موقعيت هاي ايجاد شده از جمله سمينارها و سخنراني ها انجام شده است ولي مسئولين توجه زيادي به هشدارها ندارند.
اين در حالي است كه در صورت فعاليت شديد گسل و وقوع زلزله شديد در شمال تهران به ويژه به دليل ساخته شدن برج ها و آپارتمان هاي بلند به روي شيب ها تخريب تمام برج ها قطعي و امداد رساني به آن منطقه تا دو روز نا ممكن خواهد بود.
تعريف كارشناسي از حريم گسل چيست و براي گسل شمال تهران چه حريمي را بر آورده كرده آيد؟
حريم گسل فاصله مشخص شده اي از گسل است كه ساخت هر گونه سازه اي در آن محوطه ممنوع شناخته مي شود.
حريمي كه براي گسل شمال تهران تعريف كرده ايم ۹۰۰ متر از طرفين گسل تعيين شده است.
در اين حريم تنها فضاي سبز يا پشته سبز مي تواند احداث شود و هيچ سازه حساسي نبايد در اين محدوده ساخت.
در ساخت و احداث سازه ها چه روش هايي براي كاهش ميزان خسارت بايد اتخاذ كرد؟
بشر بايد از پهنه هاي خطر ناك دور شود.
در تعيين محل شهرك هاي جديد و تمامي پروژه هاي عمراني بايد كارشناسي هاي دقيق از نظر فاصله گسل فعال تا محل مورد نظر انجام شود و مانند شهرك هايي كه در سالهاي اخير ساخته شده است تنها به گزارش هاي ناشيانه و سطحي اكتفا نشود.
به اين منظور مي بايست براي هر پروژه بودجه اي مبني بر انجام تحقيقات زلزله شناسي اختصاص پيدا كند.
بايد مردم را مطلع كرد كه تمهيدات مقاوم سازي،تمهيدات ساده اي است كه با رعايت آن در هر پروژه مي توان سازه مورد نظر را در برابر زلزله ايمن كرد.
چگونه؟
كارشناسان ما بايد بر روي گسل هاي ايران مطالعه كامل صورت دهند.
ايران از توان علمي بالايي برخوردار است ولي بر بسياري از گسل ها هنوز مطالعه انجام نگرفته است.
ورود تجهيزات مدرن در سيستم شبكه هاي زلزله نگاري به ايران ضروري است.
آيا در حال حاضر فاقد اين دستگاه ها هستيم؟
در ايران يك هزار و صد دستگاه در شهرها و روستاها مستقر هستند ولي متاسفانه اين دستگاه ها با سيستم ماهواره اي و يامخابراتي به پژوهشكده هاي زلزله شناسي متصل نيستند و تنها در صورت حضور كارشناسان در محل مي توان به علائم ثبت شده بر دستگاه دست پيدا كرد.
اين روش عملا پاسخگو نبوده و نخواهد بود.
در كشور لرزه خيز ايران استفاده از ارتباطات ماهواره اي و راديويي براي سرعت بخشيدن به دسترسي كارشناسان به اطلاعات ضروري است.
در اين صورت متخصصان مي توانند به شكل كشيك در تمام ساعات شبانه روز اطلاعات را مدل كنند و به صورت احتمالي حدس بزنند رخداد زلزله در كدام مكان و زمان مي تواند اتفاق بيافتد و در نهايت اطلاع رساني به مردم سريعتر اتفاق بيافتد.
اين روش موثر ترين روش در تسريع اطلاع رساني و جلوگيري از وقوع فجايع انساني ناشي از زلزله است.

اينكه هميشه تهران در شرايط ويژه اي قرار دارد يك شوخي نيست، رنگ و بوي جدي بودن آن را هم هنگامي بهتر متوجه مي شويم كه گسلي در ۶۹ كيلومتري تهران فعال مي شود و تهران به هم مي ريزد.
با توجه به اينكه مسوولان شهرداري هم اعلام مي كنند وضعيت شبكه معابر شهري تهران هم در كنار ديگر كاستي هاي شهري تهران كه بي گفت وگو تاب زلزله اي بزرگ تر از آنچه رخ داد را ندارد، در صورت وقوع زمين لرزه شديد در تهران انجام عمليات امداد و نجات، تقريبا غيرممكن به نظر مي رسد.
به گفته يك كارشناس برنامه ريزي شهري كلانشهر تهران فاقد برنامه اي از پيش تدوين شده و طرح جامع شهري است و اين بي برنامگي در حالت فوق العاده مانند هنگام بروز بلاياي طبيعي از نمود عيني تري برخوردار بوده و ملموس تر مي شود.
شايد درست به همين دليل است كه مي گويند هر تهراني بايد يك ساك كوچك از پول، شناسنامه و غذاي كنسروي هميشه همراهش داشته باشد براي روز مبادايي كه ممكن است چند دقيقه ديگر شروع  شود.
دكتر بهرام عكاشه استاد زلزله شناسي دانشگاه تهران مي گويد: «با توجه به شرايط ويژه اي كه در تهران داريم، مردم بايد در تمام لحظات آمادگي لازم براي روبه رو شدن با زلزله را داشته باشند. گرچه قبل از آن مسوولان بايد كاري انجام دهند، چرا كه اگر جان از زلزله به در ببريم هيچ بعيد نيست كه به دليل نبود امكان امدادرساني اوضاع بهتر از زير آوار ماندن نباشد.»
جبارزادگان كارشناس برنامه ريزي شهري مي گويد: «بعد از زلزله احتمالي در تهران باز بودن راه هاي شرياني و امكان حركت خودروهاي امدادي به منظور كمك رساني فوري به بازماندگان به ويژه مجروحان و مصدومان، نقش اساسي را ايفا مي كند.
در صورت وقوع زمين لرزه ميزان وسيعي از حدود ۱۰۰ هزار كيلومتر معابر شهري، از جمله بيش از سه هزار كيلومتر محورهاي اصلي و فرعي تهران با مشكل جدي مواجه خواهد شد. در حال حاضر نيز عمر مفيد بخشي از زيرساخت هاي ارتباطي تهران از جمله شماري از پل هاي هوايي سپري شده است.»
فرو ريختن حدود ۵۰ پل هوايي در تهران باعث غيرقابل استفاده شدن بسياري از تقاطع ها مي شود و واژگون شدن حدود ۳۰۰ پل عابر پياده و فرو افتادن هزاران تير برق سيماني موجب بسته شدن اكثر مسيرهاي پرتردد مي شود.
شهر «بي دفاع تهران» بعد از زلزله تبديل خواهد شد به «شهر بن بست ها»؛ وقتي ۱۶۰۰ تقاطع تهران بعد از زلزله تخريب شود، امدادرساني از ساير نقاط كشور به تهران از طريق هشت محور ارتباطي اين شهر در صورتي كه با مسدود شدن جاده هاي برون شهري مثل آنچه كه در چالوس رخ داد و جاده چالوس مسدود شد رخ ندهد، ورود به هسته مركزي شهر با مشكل روبه رو مي شود.
تعريض معابر شهري و تكميل شبكه بزرگراهي همراه با تجهيز امكانات حياتي و تقويت ساختار ارتباطي تهران يك ضرورت است.

زلزله روز جمعه كه مناطقي از شمال ايران را لرزاند تاكنون ۳۱ كشته و ۲۰۰ زخمي در مازندران، ۴كشته و ۲۰ زخمي در قزوين بر جاي گذاشته است. شدت زلزله گرچه به بزرگي شدت زلزله در بم بود، اما تلفات بر جاي گذاشته اصلاً قابل قياس با تلفات برجاي مانده از زلزله بم نيست. خبرهاي دريافتي حاكي از آن است كه هنگام وقوع زلزله بسياري از اهالي روستايي در مزارع مشغول به كار بودند. همچنين بسياري از روستاهاي مناطق ييلاقي خالي از سكنه است. اين مناطق عمدتاً جنوب شهرستان هاي نور، نوشهر و چالوس را در برمي گيرد. به گفته منابع مطلع اين مناطق كه زلزله جمعه آنها را لرزاند از چند هفته ديگر ميزبان روستايياني خواهد بود كه عزيمت آنها از چند هفته ديگر آغاز مي شود. بنابراين تلفات چنداني از اين مناطق اعلام نشده است.
از سوي ديگر موسسه زلزله نگاري در ايالات متحده شدت زمين لرزه را ۴/۶ درجه در مقياس ريشتر اعلام كرد كه با شدت اعلام شده توسط رئيس موسسه ژئوفيزيك متناقض است. رئيس موسسه ژئوفيزيك گفته است كه شدت زلزله روز جمعه ۵/۵ درجه در مقياس ريشتر و مركز آن در شهر بلده بوده است، در حالي كه اين موسسه زلزله نگاري، كانون زلزله را حوالي چالوس اعلام كرده بود. براساس اطلاعات تاييد شده تاكنون اجساد ۱۸ نفر در شهرستان چالوس كه در اثر ريزش سنگ در كندوان كشته شده اند به دست آمده است و در مناطق ديگر اين شهرستان ۱۵۷ نفر زخمي شده و به بيمارستان ها و درمانگاه هاي محلي انتقال يافته اند. نوربخش ميرزايي، رئيس مركز لرزه نگاري ژئوفيزيك به خبرنگار ايرانشهر درباره علت اين تناقض ها مي گويد: «مقياس ها متفاوت هستند و هر دو رقم اعلام شده صحيح است. شدت زلزله براساس بزرگي نقطه وقوع دروني، به ۵/۵ درجه مي رسيده، اما بر پايه بزرگي امواج سطحي مي توانسته تا ۴/۶ درجه بوده باشد.»
در حالي كه موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران كانون زلزله را حوالي بلده اعلام مي كند، تلفات برجاي مانده در اين شهربسيار پايين تر از كانوني است كه موسسه زلزله نگاري ايالات متحده اعلام كرده است. مشاهده هاي خبرنگار اعزامي همشهري به بلده حاكي از آن است كه خسارت هاي ناشي از زلزله در اين منطقه چندان زياد نيست. نوربخش ميرزايي مي گويد: «كانون اعلام شده دقيق است و هيچ ترديدي وجود ندارد. طول و عرض جغرافيايي داده شده كانون زلزله در منطقه اي از شمال غرب بلده قرار دارد و نه در خود بلده.»
اين در حالي است كه مركز لرزه نگاري ژئوفيزيك پس از آنكه موسسات لرزه نگاري برخي از كشورها نظير فرانسه و آمريكا مشخصات زلزله روز جمعه را اعلام كردند، اطلاعاتي را منتشر ساخت. به گزارش خبرگزاري ايرنا كشيك مسوول ژئوفيزيك در پي تماس تلفني خبرنگار اين خبرگزاري، به او گفته است كه در حال رفتن به محل كار خود است و حدود ۲ ساعت ديگر اطلاعاتي را ارايه خواهد كرد.
رئيس مركز لرزه نگاري كشور از اين مساله به شدت ناراضي است و اين خبر را به شدت تكذيب مي كند. نوربخش ميرزايي مي گويد: « اين چه حرفي است كه مي زنيد؟ هر كسي اين خبر را مخابره كرده كم لطف بوده. مركز لرزه نگاري ۲۴ ساعته فعال است و غيرممكن است كسي در آن فعال نباشد.»
گفته مي  شود در پي تأخير اطلاعات منتشر شده توسط موسسه ژئوفيزيك، اعتراض هايي صورت گرفته است، اما پس از ساعات اوليه، مركز لرزه نگاري اين موسسه فعاليت هاي فراواني را آغاز كرد. شبكه هاي ثبت زلزله موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران از روز جمعه تاكنون ۱۱۷ مورد پس لرزه را با بزرگي هاي متفاوت در منطقه ثبت كرده اند، پس لرزه هايي كه باعث هراس مردم شده است. در همايشي كه روز شنبه در تهران برپا شد محققان اظهار داشتند كه زلزله ۵/۵ درجه اي مناطق شمالي ايران از آنجا كه نسبتاً شديد بوده است، مي تواند زلزله هاي بعدي را به تأخير اندازد يا حداقل از شدت آنها بكاهد. در تهران، هلال احمر چادرهايي را به منظور دريافت كمك مردم جهت زلزله زدگان برپا كرده است.

اين هم يك خبر مخصوص راننده هاي كاميون ها و خودروهاي سنگين؛ نصب بادشكن بر روي خودروهاي سنگين از جمله كاميون و تريلي ها حداقل ۱۲۸ و حداكثر ۱۶۰ دلار صرفه جويي ارزي به همراه دارد. چرا كه تجربيات كسب شده از ساير كشورها نشان مي دهد نصب بادشكن هاي سقفي با نصب بر روي خودروهاي سنگين ضريب آيروديناميكي ناوگان حمل و نقل كشور را بهبود مي بخشد و هزينه سوختي خودروها را به حداقل ۸ و حداكثر ۱۰ درصد كاهش مي دهد. با توجه به اينكه حدود ۸۰ درصد از كاميون هاي فعال در شبكه حمل و نقل كشور فاقد تجهيزات بادشكن هستند، استفاده از اين تجهيزات علاوه بر پايين آوردن هزينه سوخت موجب كاهش آلودگي هوا و كاهش استهلاك قطعات موتور به دليل كاركرد ملايم تر آن نيز مي شود.

عده اي ژست مي آيند و سيگار به لب مي گذارند در حالي كه نمي دانند افراد فقير تمايل بيشتري به سيگار كشيدن دارند. افراد فقير براساس گزارش سازمان جهاني بهداشت، بزرگترين قربانيان صنعت دخانيات در دنيا هستند كه به جاي مصرف پول خود براي خريد ملزومات زندگي، سلامتي خود را به خطر مي اندازند. تخمين زده مي شود در حال حاضر يك ميليارد و ۳۰۰ ميليون نفر در دنيا سيگار بكشند كه از اين تعداد ۸۵ درصدشان در كشورهاي در حال رشد زندگي مي كنند. در كشورهاي توسعه يافته مصرف زياد دخانيات به معناي متحمل شدن خسارت هايي در زمينه هاي سلامتي و اقتصادي است و نشانه اي از سطح پايين فكري تلقي مي شود.

موضوع صندوق ذخيره جوانان در حال حاضر در كميسيون فرهنگي دولت در حال بررسي است كه طي چند هفته آتي تشكيل خواهد شد. صندوق ذخيره جوانان در جهت سرمايه گذاري در امور جوانان و با مشاركت خود جوانان تشكيل مي شود و مي تواند براي تأمين نيازهاي اصلي آنان تا حد بسياري موثر واقع شود. در حال حاضر با توجه به اينكه عمده نيازهاي قشر جوانان در كشور تأمين مسكن و اشتغال است صندوق ذخيره جوانان مي تواند تسهيلاتي را در جهت رسيدن جوانان به اينگونه نيازها فراهم كند. امروزه كسب مهارت و يافتن شغل مناسب از بيشترين درخواست هاي قشر جوان در كشور محسوب مي شود كه صندوق ذخيره جوانان مي تواند در بالا بردن سطح توانايي ها و مهارت جوانان تا حد بسياري تأثيرگذار باشد.

تنها ۶۰ درصد از رشته هاي شاخه كاردانش داراي كتاب درسي هستند. اين آمار را در كنار كمبود مدارس كار دانش و كمبود امكانات قرار دهيم تا نتيجه بگيريم بالاخره بچه هاي ما در مدرسه چه آموزش مي بينند. ۴۰ درصد از رشته هاي شاخه كاردانش فاقد كتاب درسي هستند و معلمان براي تدريس يا از منابع آموزشي موجود بازار يا از جزوه هاي آموزش استفاده مي كنند. درسال تحصيلي جديد، بيش از ۱۰۰ عنوان كتاب درسي به كتاب هاي درسي شاخه كاردانش اضافه مي شود و به منظور ارتقاي كيفي سطح آموزه هاي شاخه كاردانش بيش از ۱۰۰ عنوان كتاب درسي شاخه كار دانش با مشاركت بخش خصوصي و سازمان پژوهش و برنامه ريزي تا مهرماه سال جاري به چاپ مي رسد و در اختيار دانش آموزان قرار مي گيرد.

سال گذشته ۲هزار و ۴۰۶ دستگاه اتوبوس به بخش خصوصي واگذار شده، ولي در سال جديد هيچ اتوبوسي به بخش خصوصي واگذار نشده است. فتح اللهي مدير كل دفتر حمل ونقل و ترافيك سازمان شهرداري هاي كشور در همايش مشترك حمل ونقل عمومي چالش ها و راهكارها مي گويد: «اين تعداد اتوبوس واگذار شده از مجموع ۱۸ هزار دستگاه اتوبوس موجود دركشور به بخش خصوصي واگذار شده است.» وي با اشاره به برنامه ورود ۱۵ هزار سمند در سال گذشته به شبكه حمل ونقل درون شهري گفت: «از اين تعداد ۲ هزار دستگاه سمند در ۷ شهر آلوده كشور وارد شده است.»

شب هاي امتحان است و شب زنده داري محصلان و دانشجويان. طبق معمول نيز توصيه هاي پزشكي براي آمادگي قبل از امتحان در صدر اخبار مربوط به كنكور و امتحان پايان سال است. يك متخصص اعصاب با تاكيد بر اينكه دانش آموزان شب امتحان را بي خوابي نكشند يادآور شد:« ارتباط نزديكي بين خواب ، حافظه و يادگيري وجود دارد، به گونه اي كه خواب نقش بسيار مهمي در بخاطر سپردن و يادگيري مطالب دارد.» دكتر فرشته معتمدي درگفت  وگو با ايسنا با بيان اينكه خواب مي تواند در يادگيري مطالب درسيستم مغزي تاثير داشته باشد اظهار كرد: «كارهاي انجام شده بر روي مدل ها و حيوانات آزمايشگاهي نشان داده، هسته هايي در مغز، نقش اصلي را بر روي خواب دارند.»