پنجشنبه ۲۸ خرداد ۱۳۸۳ - سال دوازدهم - شماره - ۳۴۱۰
مهدي شهر؛ هرم نفس تاريخ
جالب است بدانيد كه در مهدي شهر ۲۷۰ واژه براي انواع مختلف گوسفند وجود دارد و به راحتي مي توان يك گوسفند را در گله اي بزرگ، به نام مشخص ساخت 
زبان سنگسري داراي ۱۸هزار واژه است و چون گوسفندداري از بسيار قديم در اين منطقه رايج بوده، تنها۲۷۰ واژه براي تشخيص گوسفند وجود دارد
009939.jpg
مهدي شهر؛ تركيب ميراث فرهنگي و طبيعي 
اويس كساييان 
براي بسياري از ايرانيان، به ويژه آنها كه اهل سفرند و گشت و گذاري در شمال و شمال شرقي كشور داشته اند، مهدي شهر نامي آشناست. شهري با طبيعت سرشار، مناظر بديع، دشت هاي فراخ و مراتع گسترده و هم بدين سبب است كه از قديم، دامداري - به ويژه گوسفندداري - در اين منطقه بسيار رايج بوده، چنان كه نام مهدي شهر (سنگسر سابق) با گله هاي بزرگ و دامداري هاي عظيم پيوند خورده است.
با اين همه و عليرغم ويژگي هاي برجسته و اهميت اقليمي، جغرافيايي، مردم شناسي، زبان و ... درباره اين شهر كمتر سخن رفته و در باب شاخصه هاي آن به ندرت در رسانه هاي مكتوب و غير آن چيزي مطرح شده است.
شايد مقاله مختصر زير، برگرفته از نامه ارسالي يكي از شهروندان مهدي شهر، فتح بابي باشد در اين مقوله و انگيزه اي براي اهل سفر آشنا با قلم كه اگر تازه هايي از عكس يا كلام، از اين شهر يا هر جاي ديگر اين سرزمين اهورايي دارند، براي ما بفرستند.
۳هزار سال پيش 
اگر از مهدي شهر يا سنگسر مي گذريد كمي تامل كنيد. شما به سرزميني با تاريخي ۳ هزار ساله پا گذاشته ايد. به سنگ و كوه و بيابان، علف و درخت و خاك، گوسفند و چوپان و گله نظر كنيد و به ياد آوريد كه اين مناظر براي نخستين بار، ۳ هزار سال پيش در چشمان عابراني ديگر نشسته است. عابراني خسته و نفس شكسته از مرد و زن و پير و جوان كه روزها و هفته ها و ماه ها كوه و بيابان را زير پا در كردند به اميد يافتن جايي خوش براي بار افكندن، ماندن و زيستن. آن عابران خسته، در آن زمان گمشده در غبار تاريخ، از كجا مي آمدند كه خاموش به چشم انداز دشت نظر دوختند و سپس به يكديگر وانگريستند با پرسشي سمج در بن چشم ها كه مگر همين جاست آن سامان كه روزان و شبان بسيار در پي اش پا و پاوزار فرسوده ايم؟
و صدايي، فرماني كه از سينه تاريخ آريايي و از گلوي كاروانسالار برآمد: «بايستيد! بار فروگيريد از مال هاي خسته! تن به آسايش سپاريد! رسيده ايم. همين جاست آن مقصد نامكشوف كه ما را بشارت داده شده بود در رويايي راستينه.» آغاز تاريخ مردم اين سامان بود.
و ديگر روز چون آفتاب برآمد، آن عابران خانه به دوش، بار سفر به منزل رسانده، شادمان و پرتوان،  آواي زندگي را در پهنه پرفراز و فرود آن جايگاه سر دادند. اين گروه از قوم آريايي آمده از شمال اكنون يكجانشين شده و هم از آغاز به فلاحت و گله داري - سنت آرياييان - روي  آوردند.
زبان سنگسري 
شايد بتوان زبان سنگسري را يكي از شگفتي هاي اين ناحيه به شمار آورد. اصولا آريايياني كه حدود ۳هزارسال پيش به منطقه عمومي مهدي شهر و كوهسارهاي جنوبي البرز مهاجرت كردند، فرهنگ و آداب و رسوم و ادب خاص آريايي را با خود داشتند كه در طول زمان دستخوش تغييراتي شد ولي سنگسر از جمله مناطقي است كه مجموعه فرهنگ و آداب و زبان مردم آن از قرن ها پيش تاكنون محفوظ مانده است. زبان سنگسري يكي از زبان هاي قديمي پهلوي اوستايي بوده كه قانونمند و داراي دستور زبان كامل است. جالب است بدانيد زبان سنگسري داراي ۱۸هزار واژه است و چون گوسفندداري از بسيار قديم در اين منطقه رايج بوده، تنها۲۷۰ واژه براي تشخيص گوسفند وجود دارد. به طوري كه تشخيص و جداسازي يك گوسفند را در يك گله بزرگ به راحتي ميسر مي سازد.
باتوجه به غناي زبان سنگسري كه مدارك و سوابق آن موجود است، چنانچه مركز يا موسسه اي براي تحقيق و تلفيق زبان هاي پهلوي( سنگسري) و فارسي تشكيل شود، مي توان هزاران واژه زيبا و رسا را كه همچون در و گوهر گرانبهاست، از زير غبار هزاران ساله تاريخ بيرون كشيده و پس از صيقل دادن به زبان فارسي هديه كرد، چنين فرآيندهايي بي شك موجب غنا و توانمندي هرچه بيشتر زبان و ادب فارسي مي شود.
گاهنامه
مهدي شهر داراي تقويم (گاهنامه) سنگسري است كه در مركز نگهداري گاهنامه هاي دنيا محفوظ است. اين تقويم بسيار دقيق و علمي بوده و طي زمان هاي طولاني هيچ اشتباه و اختلافي در آن ديده نمي شود. در تقويم سنگسري براي هر روز ماه يك اسم وجود دارد.
مهدي شهر از تاريخي قديم و سرشار از سلحشوري برخوردار است. مردم اين سامان در جنگ داريوش سوم با اسكندر مقدوني جزو سربازان رسمي ارتش ايران بودند و در جنگ شاه طهماسب اول با سليمان خان قانوني، تعداد كمي از سربازان اين خطه (حدود ۲۰۰ نفر) به فرماندهي شعبان سنگسري جلو ارتش عظيم عثماني را سد كردند و تا آخرين نفر كشته شدند تا ارتش ايران بتواند فرصت عقب نشيني و تجديد قوا را پيدا كرده و از نابودي كامل نجات يابد. در جريان فتنه اشرف افغان نيز جزو سربازان نادر بودند و پس از نابودي لشكر افغان ، جشن پيروزي را در مهدي شهر برپا كردند.
درواقعه جدايي افغانستان، سردار ذوالفقار خان سنگسري فرماندهي سپاه ايران را به عهده داشت و ۲ بار افغان ها را مغلوب كرده و افغانستان را به خاك ايران ملحق كرد. اين روحيه رزمندگي و سلحشوري در مهدي شهر همچنان وجود داشته و در جريان جنگ تحميلي نيز جوانان شجاع و مومن اين سامان در جبهه ها، حضوري به كمال داشتند و بيشترين شهدا را در سطح استان تقديم انقلاب اسلامي ايران كردند. آنچه امروز مردم مهدي شهر آرزومند آنند، ارتقاي اين شهر به شهرستان است. با ارتقاي مهدي شهر به شهرستان، بخش عظيمي از مشكلات مرتفع خواهد شد. از سوي ديگر جاده سمنان به مهدي شهر بسيار قديمي و خطرناك است و به علت تردد بيش از حد و عرض كم مرتبا تصادف هاي شديدي در آن رخ مي دهد.
چنانچه بزرگراه سمنان، مهدي شهر، شهميرزاد كه بودجه و اعتبارات آن از پيش تامين شده احداث شود گام مهمي در جهت رفاه مردم و امكان دسترسي بيشتر گردشگران به جاذبه هاي فراوان اين شهر برداشته خواهد شد.

قلاب هاي جديد ماهيگيري
كاهش مرگ و مير لاك پشت ها
009942.jpg
ماهيگيري علي رغم همه پيشرفت هاي تكنيكي و استفاده اغلب ماهيگيران از روش «بگير و رها كن» به ويژه در رابطه با ماهي هاي كوچك صيد شده، همواره تبعات زيست محيطي ناگواري براي گونه هاي آبزي به همراه داشته است. بدين ترتيب كه قلاب هاي به جا مانده در رودخانه ها و سواحل درياها، بعدها درگلوي حيوانات ديگرگير كرده و باعث مرگ و ميرهاي تاسف باري مي شود. به همين سبب طراحان قلاب هاي ماهيگيري به فكر تغيير شكل قلاب و يافتن راهكارهايي براي كاهش تبعات آن افتاده اند.
تغيير شكل قلاب هاي سنتي و استفاده از طعمه هاي متفاوتي كه اخيرا به پيشنهاد صندوق جهاني حيات وحش(WWF) ساخته شده توانسته مرگ و مير لاك پشت هايي را كه از اين طريق از ميان مي رفتند  تا ۹۰درصد كاهش دهد. اداره ملي اقيانوس و امور جوي آمريكا(NOAA) با همكاري دانشمندان و صنعت ماهيگيري، اخيرا نوعي قلاب دايره اي شكل را در اقيانوس اطلس مورد آزمايش قرار دادند ومرگ و مير لاك پشت ها به طور فاحشي كاهش يافت. اين قلاب جديد به مراتب بهتر از قلاب هاي مرسوم«>J شكل است. اين قلاب ها وقتي توسط لاك پشت بلعيده مي شود باعث خفگي يا خونريزي ارگان هاي داخلي و نهايتا مرگ حيوان مي شود. در برابر، قلاب هاي دايره اي را لاك پشت ها كمتر مي بلعند و چنانچه به دهان يا جايي از بدنشان گير كند، به راحتي جدا مي شودWWF . اميدوار است با تبليغات و معرفي مزاياي اين قلاب ها ، ايالت هاي مختلف آمريكا و كشورهاي اروپايي و آسيايي را به ساخت و استفاده از آن ترغيب كند. آمار نشان مي دهد گير افتادن تصادفي لاك پشت ها در قلاب هاي كشنده بيشترين تهديد براي جمعيت اين گونه به شمار مي رود، به طوري كه سالانه ۲۰۰ هزار لاك پشت لاگرهد و حداقل ۵۰ هزار لاك پشت لزربك به طور تصادفي گرفتار قلاب هاي نخ هاي ماهيگيري بزرگ ويژه صيد ماهي تن و ديگر ماهي ها مي شوند و از بين مي روند.
009945.jpg

بد نيست يادآور شويم تعداد لاك پشت هاي لزربك ( پشت چرمي) در اقيانوس آرام از ۹۰هزار ماده بار آور در دهه۸۰ ميلادي، به حدود ۲هزار در حال حاضر تقليل يافته است. اسكات برنز، مدير برنامه دريايي صندوق جهاني حيات وحش در آمريكا گفت:« اتفاقا ثابت شده كه اين قلاب هاي جديد كارآيي بهتري در ماهيگيري ( به خصوص در مورد شمشير ماهي و تن) دارد ماهيگيران با استفاده از اين قلاب ها نه تنها به محيط زيست كه به خود نيز كمك مي كنند.» اين قلاب ها قبلا در اكوادور  كه بزرگترين ناوگان ماهيگيري با نخ بلند را در شرق اقيانوس آرام دارد، آزمايش شده و نتايج اقتصادي خوبي داشته. اكوادور حداقل ۱۵هزار كشتي ماهيگيري دارد. يكي از مسايلي كه در ماهيگيري تجاري قابل ذكر است، صيدهاي تصادفي است كه در كنار ماهي اصلي مورد نظر به دام مي افتند. تعداد اين گونه ها اغلب با تعداد گونه هاي مورد نظر مساوي و گاه بيشتر از آنند و اين اهميت هرگونه تلاش در جهت كاهش خسارات وارده بر محيط زيست دريايي از طريق صيد تجاري را نشان مي دهد. تكنولوژي كاهش صيدهاي جانبي، در حال حاضر بسيار مورد توجه قرار گرفته و از روش هاي تشويقي و اهداي جايزه و امثال آن به كساني كه از روش هاي سالم ترصيد استفاده مي كنند، بهره گرفته مي شود.

ماجراهاي طبيعت
حيوانات شگفت انگيز زندگي من
009948.jpg
دكتر ريموند ديتمارس
قسمت چهل ويكم 

هر لحظه اي كه مي گذشت موقعيت من را ضعيف تر مي ساخت. به دستيارم گفتم: «خيلي خب، من نگهش مي دارم. شما ازش انگشت نگاري كنيد.»
آماده براي نبردي خونين به زنداني خشمگين ام نزديك شدم. انگشتانش را جمع كرد و در همان حال كوژ كرده آماده جهيدن به روي من شد. چشم هايش مثل دو تكه الماس سياه مي درخشيد. واقعه در يك چشم به هم زدن روي مي داد و من منتظر آن لحظه گام پيش مي گذاشتم.
ناگهان در لابراتوار باز شد. از گوشه چشم، دخترم را ديدم، شاگرد مدرسه اي زيبا در سن نوجواني. همان دم زنداني ام مثل برق از جا پريد و از كنارم گذشت و تا آمدم به خود بجنبم خودش را روي دخترم انداخت، بازوي پشمالويش را دور گردن او حلقه كرد و چنان جيغ و ويغي به راه انداخت كه حس مي كردم هر آن قلب دخترم از كار خواهد ايستاد، ترسيده بودم، اما كاملا بر خود مسلط شدم و وانمود كردم كه هيچ اتفاقي نيفتاده و فقط شرايط عوض شده. قرار بود من او را نگهدارم و همكارانم انگشت نگاري كنند، حالا  دخترم او را نگه مي دارد و من اثر انگشتش راثبت مي كنم! همين طور هم شد و در مقابل چشمان حيرت زده دو همكار، من و دخترم توانستيم - احتمالا - نخستين انگشت نگاري از يك ميمون را به عمل آوريم.
كار انگشت نگاري، كامل و بي عيب و نقص انجام شد و خوشبختانه به همان نتيجه اي كه حدس مي زديم رسيديم: اثر دست ميمون، همچون انسان، داراي دواير هم مركز و پيچ و خم هاي ويژه اي است و هر ميمون اثر دست مخصوص خود را دارد. گفتم اثر دست، بله، با كمال تعجب متوجه يك تفاوت عمده بين دست انسان و ميمون شدم. آنچه ما به عنوان علامت ويژه هر انسان مي شناسيم، آن دواير هم مركز، بر سر انگشت ميمون نيست، بلكه در كف دست او است!
اين واقعه را نه از آن روي شرح مي دهم كه صرفا يك پديده زيست شناختي صرف را بيان كرده باشم. صدها ويژگي عجيب ديگر در رابطه با ميمون ها وجود دارد كه مي شود ليست بلندبالايي از آنها تهيه كرد. به گمان من هيچ چيز مثل اين اثردست، نشان دهنده نزديكي و در عين حال دوري ميمون ها از آدم ها نيست. در واقع مي خواهم از اين موضوع استفاده كنم و بحثي را پيرامون وابستگي انسان وميمون، به اختصار مطرح كنم.
پس از آنكه داروين تئوري تبار انسان از ميمون را درانداخت، دانشمندان مرتبا مشغول پژوهش و كشف رفتار و آثاري از ميمون ها بودند كه صحت تئوري تكامل انسان از اجداد ساكن بر روي درخت را ثابت كند. اما امروز دريافت هايي كاملا مغاير اين نظريه، دانشمندان را به تامل وا مي دارد. به ما گفته اند كه انسان ماقبل تاريخ بيش از يك ميليون سال پيش بر روي زمين زندگي مي كرده است و بسياري از دانشمندان بزرگ بر اين عقيده اند كه انسان امروزي بالاترين شكل ميمون هاي بزرگ نيست، بلكه از پيشينه اي ماقبل تاريخي و كاملا مجزا از ميمون برخوردار است. من اساسا اهل تئوري مطلق نيستم و از آغاز اهل كار و تجربه در كنار تئوري بوده ام. همان طور كه بي شك در طول مطالعه نوشته هاي من متوجه شده ايد، من با حيوانات واقعي كار مي كنم، با هزاران حيوان جورواجور كه در پارك جانورشناسي ما زندگي مي كنند. بر اين پايه نمي توانم منكر اين واقعيت شوم كه قضيه پيوستگي انسان و ميمون بر استدلالات ضعيفي مبتني است. براي مثال، ممكن است شما بگوييد سگ از تبار گربه پديد آمده، يا بالعكس. هر دو چهارپا دارند؛ هر دو دست آموز مي شوند و هر دو از خوردن گوشت لذت مي برند.

حيات وحش ايران
۴۴-سنجابك دم موشي ايراني
009951.jpg
گونهeri:zMyomimus Set
خانواده: سنجابك هاGLIRIDAE
راسته: جوندگانRODEMTIA
رده: پستاندارانMAMMALIA
از نظر شكل ظاهري شباهت زيادي به سنجابك دم موشي دارد ولي در جمجمه اش تفاوت هايي ديده شده كه وجه تمايز دوگونه از يكديگر است. سنجابك دم موشي ايراني براي اولين بار در دنيا، در ايران شناسايي و اخيرا به عنوان يك گونه جديد معرفي شده است. اين گونه در مناطق بانه، سنندج و بروجرد پراكندگي دارد. از خصوصيات و عادات آن اطلاعات چنداني در دست نيست.

توليد انرژي از ميوه پوسيده
009954.jpg
دانشمندان استراليايي دريافته اند كه موزهاي پوسيده منبع انرژي قابل توجهي هستند.
يك پروژه تحقيقاتي با سرمايه گذاري دولت استراليا ، امكان استفاده از ميوه هاي پوسيده براي انرژي را ثابت كرد و نشان داد موز وقتي با باكتري تركيب شود گاز متان ايجاد مي كند. در اين پژوهش گاز ايجاد شده به درون لوله هايي هدايت مي شود كه توربيني را به حركت در مي آورد و برق توليد مي شود. درواقع اين انرژي را مي توان ارزانترين نوع انرژي به حساب آورد و به ويژه در مجتمع هاي مسكوني بزرگ كه ميزان ميوه هاي پوسيده زياد است. قابل اجرا است. در اين پروژه از طريق موزهاي پوسيده، انرژي لازم براي ۵۰۰ خانه مسكوني به دست آمده و راه كار تازه اي را براي توليد انرژي غير نفتي و ارزان آشكار ساخت.

جوان ترين سياره كشف شد
009957.jpg
اين سياره يك ميليون سال بيشر ندارد ، تلسكوپ اسپيتزر ناسا علايمي دريافت كرد كه مربوط به سياره اي با عمر كمتر از يك ميليون سال است.
مشاهده گر مادون قرمز فضايي ناسا، مشغول مطالعه روي ۵ ستاره در صورت فلكي تائوروس است كه حدود ۴۲۰ سال نوري با زمين فاصله دارد. تمام اين ستاره ها  هاله اي از غبار گرداگرد خود دارند كه در آن سيارات جديد در حال شكل گيري هستند، اما در يكي از آنها فضاي خالي ديده مي شود كه نشان مي دهد سياره جديد قبلا در آن شكل گرفته است.
تلسكوپ ۲ ميليارد دلاري اسپيتزر كه آگوست گذشته به فضا پرتاب شد، نمي تواند اجسام و سيارات را مستقيما ببيند، بلكه جست و جوگرهاي مادون قرمز آن به مناطقي كه سيارات در حال شكل گيري هستند نفوذ كرده و ابرهاي غبار پيرامون ستارگان جوان را مطالعه مي كنند.

دولفين هاي مسافر
009960.jpg
براساس فرضيه تازه دانشمندان استراليايي، دولفين ها موجوداتي خانگي (يكجازي) نيستند و براي بقا و اختلاط نژاد خود به سفرهاي دور مي روند. پيش از اين تصور مي شد دولفين ها دور و حوالي محل تولد خويش باقي مي مانند.
دانشمندان طي آزمايش هاي ژنتيكي دراز مدتي متوجه شدند كه دولفين ها براي اختلاط نژادي با گروه هاي ديگر كه موجب ارتقاي ژن و تداوم نسل آنها مي شود،حداقل ۲۰۰ كيلومتر سفر مي كنند.
بسياري از پستانداران به همين ترتيب عمل مي كنند. نرها در جست وجوي ماده هاي تازه به راه هاي دور مي روند در حالي كه ماده ها با بچه هايشان باقي مي مانند. اما تصور بر اين بود كه پستانداران دريايي غير از اين عمل مي كنند و هر دو جنس، نر و ماده، در يكجا مي مانند.

راز گرم شدن زمين ماقبل تاريخ
009963.jpg
دانشمندان به تازگي اعلام كردند، احتمالا به منبع يك دوره گرم شدن كره زمين كه در دوران ماقبل تاريخ اتفاق افتاده و باعث جهش ناگهاني حيات بر روي زمين شده، دست يافته اند. در اوايل دوره ائوسن دماي زمين۵ درجه سانتيگراد افزايش يافت و بدين ترتيب پستانداران توانستند در سراسر زيست كره پراكنده و به گروه هاي كاملا متفاوت، از جمله ميمون ها، تقسيم شوند. اما اينكه اين گرما چگونه اتفاق افتاد و گازهاي گلخانه اي كه باعث ايجاد اين گرما بودند از كجا پديد آمدند، همچنان به صورت يك راز نامكشوف باقي مانده است. اكنون مجله نيچر (طبيعت) مي گويد، سوراخ هاي عظيمي در كف دريا در منطقه نروژ كشف شده كه مي تواند كليد حل اين معما باشد. احتمالا اين حفره ها محل خروج گاز متان بوده كه باعث گرم شدن كره زمين در دوران قبل از تاريخ شده است. اين گاز بعدا به دي اكسيد كربن  و يك گاز گلخانه اي ديگر، تبديل شده و در مجموع علت افزايش دما و پيامدهاي آن را توضيح مي دهد.

۱۱ هزار تن پسماند سرب
009966.jpg
ظاهرا استان زنجان يكي از منابع آلودگي سرب و روي است. رقم ۱۱ هزار تن پسماند سرب و روي قطعا قابل چشم پوشي نيست. اداره كل محيط زيست اين استان هم براي سر و سامان بخشيدن اين وضع ۱۰ ميليون تومان اعتبار در نظر گرفته .
عموزاده، مدير كل حفاظت محيط زيست استان زنجان ادعا مي كند كه ۲۹ كارگاه ذوب مس در زنجان را به علت نداشتن مجوز رسمي استقرار تعطيل كرده اند. اما همانطور كه در موارد قبلي هم گفتيم بخش مهم اين پلمپ ها دوام آنهاست او مي گويد: «اين كارگاه ها تنها با مراجعه به سازمان صنايع و معادن و استقرار در مكاني مشخص در داخل شهرك صنعتي، طبق ضوابط مي توانند به فعاليت خود ادامه دهند.»
وي در ادامه افزود: سال گذشته با همكاري دانشگاه زنجان چند طرح زيست محيطي شامل تعيين مدل آلودگي هوا، بررسي اثرات توسعه در محيط زيست و بررسي آلودگي فلزات سنگين ناشي از فعاليت هاي معدني درماهنشان اجرا شد.»

جريمه بوق هاي ناهنجار
009969.jpg
بالاخره يك نفر هم به فكر آلودگي صوتي افتاد. همين بوق هاي ناهنجاري كه بيشتر شبيه بوق كشتي و قطار است تا موتورسواري. خوشبختانه در آخرين مصوبات دولت، جريمه اي براي استفاده از بوق هاي ناهنجار از جمله بوق هاي شيپوري در مناطق غيرمجاز و مسكوني در نظر گرفته شد، البته قبلا هم جريمه داشت، اما حالا از تيرماه با افزايش ۵۰ درصدي آن يعني ۱۵ هزار تومان، شايد اينقدر دست ها راحت روي بوق فشرده نشود. در ضمن بر اين اساس، جريمه بوق زدن غيرضروري مكرر و يا صداي ناهنجار اگزوست، به عنوان دو منبع اصلي آلودگي صوتي خودروها با ۳۰ درصد افزايش به ۱۳ هزارتومان رسيد. علاوه بر اين افزايش جريمه هاي ديگري هم از تيرماه لازم الاجرا خواهد شد كه از آن جمله مي توان به افزايش ۳۰ درصدي جريمه نقص فني خودروهاي دودزا اشاره كرد، يعني از اين به بعد ۲۰هزارتومان خواهد بود. جريمه نداشتن برگه معاينه فني هم با افزايش ۴۰ درصدي به ۷ هزارتومان رسيد.

سفر و طبيعت
ايرانشهر
تهرانشهر
حوادث
خبرسازان
در شهر
عكاس خانه
|  ايرانشهر  |  تهرانشهر  |  حوادث  |  خبرسازان   |  در شهر  |  سفر و طبيعت  |  عكاس خانه  |
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |