امسال هم همه مي خواهند اين چاله را پر كنند؛ مدرسه ها، مراكز فرهنگي، مساجد و فرهنگسراها. گشتي كوتاه در شهر كافي است تا حداقل در هر خيابان پارچه  نوشته اي را ببينيد كه در «جهت پركردن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان» به ديوار آويخته شده. اما با اين همه برنامه و كلاس و چه و چه، گويي اين چاه ويل قرار نيست، پر شود. چاله، چوله هاي همين چاه است كه پسر بچه هاي بازيگوش را به كوچه پس كوچه ها مي كشد. تصوير غريبي نيست. بازي گل كوچك پسر بچه ها دركوچه هاي تنگ و باريك جنوب شهر، يا تن دادن به آب خنك جوي هاي پهن به خصوص آنجا كه لوله قطور سر موتور آب هم به كمك مي آيد.
مهار به جاي هدايت 
اين نيرويي است كه هر سال اول تابستان آزاد مي شود. نيروي عظيم جمعيتي جوان كه حالا بيشتر وقت خود را صرف گذراندن كلاس و درس و مشق نمي كنند. نيرويي كه شايد وجه ديگرش « نگراني» باشد. برنامه هاي ضربتي و متنوع گواه اين مطلب است. با اين حال مهار اين نيرو، نهادها و سازمان هاي متعدد را به ميدان مي كشد و متوليان متعدد از راه مي رسند تا هر كدام با تخصيص بودجه فراوان، برنامه هايي را ارايه دهند.
۴ ميليارد تومان هزينه اوقات فراغت تهراني ها
شهرداري تهران هرچند مسووليت مستقيمي براي برنامه ريزي اوقات فراغت ندارد، اما فعاليت هاي چشمگيري را در اين مورد داشته است.در همين زمينه اسفنديار رحيم مشايي، معاون اجتماعي- فرهنگي شهرداري تهران خبر از تخصيص اعتباري معادل ۴ ميليارد تومان براي برنامه هاي اوقات فراغت جوانان و كليه شهروندان تهراني داد. به گفته وي قرار است ۲۲۰۰ برنامه اوقات فراغت در سطح تهران به اجرا درآيد. وي مي گويد: «برنامه هاي اوقات فراغت شهرداري بر اساس ۴ رويكرد تربيت بدني، تفريحي و گردشگري، فرهنگي- تربيتي، هنري و علمي سازماندهي شده است. بهره برداري از برنامه هاي اوقات فراغت امسال بر اساس پيش بيني ها ۶ ميليون نفر- ساعت است.»
مشايي اضافه مي كند:«در ايام تابستان ۱۵۱۳ برنامه با محتواي فرهنگي، هنري، تربيتي، ۲۸۶ برنامه با محوريت تربيت بدني، ۲۴۳ برنامه بارويكرد علمي، فني و حرفه اي و ۱۴۳ برنامه در قالب تفريحي و گردشگري در مراكز و مناطق سازمان برگزار مي شود. از جمله برنامه هاي ورزشي اين مركز، دوچرخه سواري و كوهپيمايي است.معاونت اجتماعي و فرهنگي شهرداري منطقه ۱۸ نيز سخن از آماده سازي بوستان هاي تهران به ميان آورد. مهدي نثاري مي گويد: «حدود ۷۰ بوستان جنوب غربي تهران براي گذران اوقات فراغت، تجهيز، بازسازي و بازپيرايي مي شود و برنامه هايي در اين بوستان ها به اجرا در خواهد آمد. در اين برنامه ها ايستگاه هاي شادي و تندرستي طراحي شده و نوجوانان و جوانان مي توانند در اين ايستگاه ها در مسابقات مختلف ورزشي اعم از فوتبال، شطرنج، دوچرخه سواري و سه چرخه سواري و همچنين در كلاس  هاي آموزش نقاشي و قصه گويي شركت كنند.» اجراي نمايش  هاي خياباني و نمايش فيلم در پارك ها نيز از ديگر برنامه هايي است كه نثاري به آن اشاره مي كند. گذشته از اين طرح، ميثاق با اجراي پايگاه هاي بسيج و اردو هاي دانش آموزي با متولي گري سازمان دانش آموزي از ديگر برنامه هايي است كه امسال در سطح گسترده اي برنامه هاي آموزشي كم و بيش مشابه ارايه مي دهند.
۱۶ ميليون جوان فارغ  از تحصيل
اين سوژه تكراري براي مسوولان نهادهاي مختلفي كه خود را متولي اوقات فراغت مي دانند، مجالي فراهم مي آورد تا باز با به رخ كشيدن آمار و ارقام ها و بودجه هاي اختصاص يافته، خود را فعال تر نشان دهند. سازمان ملي جوانان امسال خبر از هزينه كردن ۲۴ ميليارد ريال براي پوشش اوقات فراغت ۱۲ ميليون جوان و نوجوان داد. به گفته رحيم عبادي رئيس اين سازمان در سطح كشور ۱۶ ميليون و ۷۰۰ هزار جوان واجد شرايط تحت پوشش قرار گرفت برنامه هاي اوقات فراغت هستند كه از اين تعداد سال گذشته ۹ ميليون نفر از برنامه هاي اوقات فراغت بهره مند شدند و امسال اين رقم به ۱۲ ميليون نفر مي رسد.
زنگي براي اوقات فراغت 
امسال به تمام برنامه هاي ريز و درشت اوقات فراغت يك زنگ هم اضافه شده. ۱۵ تيرماه قرار است زنگ اوقات فراغت توسط رئيس جمهور خاتمي به صدا درآيد تا از آن تاريخ به بعد تمام نهادها و دستگاه هاي متولي رسما كار خود را براي فرصت حدود ۹۰ روزه تابستان آغاز كنند. حضور سمبليك مسوولان هم قرار است زينت بخش آغاز تعطيلات تابستاني و پر كردن اين چند ماه فراغت باشد. هر چند آمارها حكايت از صرف هزينه و اختصاص بودجه بسيار در تابستان دارد، اما نبود متولي واحد و تفكر جامع در مورد اوقات فراغت، تعطيلا ت سه ماهه تابستان را حداكثر به روزهايي پر از انواع و اقسام كلاس هاي آموزش تبديل كرده است و شايد به قول يكي از دوستان به اوقات فراغت مسوولان.
يك بحث نظري 
در حاليكه كمتر درباره كيفيت برنامه ها چيزي مي شنويم، به نظر مي رسد مفهوم اوقات فراغت نياز به تعريفي مجدد داشته باشد. سيد سهيل رضايي عضو هيات موسس انجمن توسعه توانايي هاي فردي مفهوم اوقات فراغت را اينگونه توضيح مي دهد:«اوقات فراغت وقت رهايي است، وقتي كه از يكسري كارها براي تضمين زندگي فارغ شده و مي توانيم براي خودمان برنامه  ريزي كنيم.»به زعم او با اين تعريف اين اوقات تنها منحصر به نوجوانان و جوانان نمي شود، هر چند كه در سال هاي اخير اين اوقات براي مردم ايران به ويژه والدين به شدت كاهش يافته است. «اوقات فراغت را بايد با حذف اوقات بطالت بررسي كرد.» به گفته وي اين زمان هم مي تواند آسيب رسان باشد و هم سرمايه. گو اينكه در دنيا به آن به عنوان يك صنعت نگاه مي كنند.
به اعتقاد وي بسياري از مشكلات از سازوكار آموزش و پرورش نشات مي گيرد. در برنامه هاي آموزش و پرورش براي ۸۰ درصد افرادي كه وارد دانشگاه نمي شوند، جايي در نظر گرفته نشده. «مشكل اين است كه مسوولان، اوقات فراغت را تنها تابستان مي دانند با اين وصف برنامه ها بيشتر در جهت پر كردن و سرگرمي تعريف مي شود. در حالي كه اين زمان مي تواند مصروف كشف استعدادهاي بچه ها شود. در حال حاضر بچه ها در تابستان كلاس هاي متعدد و متنوع آموزشي را تجربه مي كنند و در نهايت گاهي تا آخر نيز نمي فهمند در كدام رشته صاحب استعدادند.»
مفهومي تازه براي اوقات فراغت 
اگر جوانان زندگي را تجربه كنند، اوقات فراغتشان به اوقات پرورش تبديل مي شود.
رضايي مي گويد: «درگذشته اردوهاي ارزان قيمت و ساده اي براي بچه ها ترتيب داده مي شد. در اين اردوها بچه ها را به دامان طبيعت مي بردند و آنان زندگي غيرشهري را تجربه مي كردند. اكنون اين اردوگاه ها نيز به ساختمان ها رفته و به دليل نياز به بودجه، سطح فراگيري آنها كاهش يافته است. به اين ترتيب تنها ۱۰ درصد از دانش آموزان مي توانند از اين امكانات بهره مند شوند و اين امكانات نيز به نوعي مختص به برترين ها و نخبگان مي شود.»
اخيرا سازمان دانش آموزي نوعي بازگشت به گذشته را تجربه مي كند . گو اينكه اين سازمان نيز در ۴۰۰ مركز اردوگاهي مجهز خود، بچه ها را از تخت هاي اتاقشان به تخت هاي خوابگاه مي كشاند. آن هم در روزهاي معدودي از تابستان و باز هم بقيه روزهاي كشدار و بلند تابستان بدون برنامه باقي مي مانند.
از سويي برنامه ها و كلا س هاي آموزشي و اعتباراتي كه قرار است براي پر كردن سه ماه تعطيلا ت دانش آموزي صرف شود ، فقط بخش اندكي از اين طيف را دربرمي گيرد.
اين در حالي است كه در تابستان توجه همه مسوولا ن به اوقات فراغت معطوف شده، چه رسد به ديگر روزهاي سال. احتمالا  در ۹ ماهه ديگر سال، دانش آموزان تمام وقت خود را به درس خواندن اختصاص دهند و بس. در پايان تابستان چاله اي پر نشده مي ماند و اوقاتي كه بيشتر به بطالت صرف شده تا فراغت.

بعد از مشكلات جمعيت جوان سال هاي آينده، مسوولان و دست اندركاران كشور بايد خود را براي دست و پنجه نرم كردن با مشكلات جمعيت سالمند آماده كنند، آن هم در حالي كه در حال حاضر اصلا سالمندها جدي گرفته نمي شوندو جمعيتي به حساب مي آيند كه ناچار بايد سال هاي پاياني عمر را بگذرانند. راه چمني رئيس سازمان بهزيستي كشور، خبر از ۲ برابر شدن جمعيت سالمند ايران در ۱۰ سال آينده داده است. وي با تقدير از تصويب آئين نامه اجرايي ساماندهي جمعيت سالمند گفت: «هم اكنون ۵/۴ ميليون نفر از جمعيت ايران سالمند هستند.» وي همچنين با اشاره به مواد مختلف قانون جامع حمايت از معلولان، درباره اين قانون گفت: «قانون جامع حمايت از معلولان زمينه هاي تحقق عيني و عملي تغيير نگرش جامعه نسبت به معلوليت را فراهم مي آورد.» وي همچنين سازمان بهزيستي را متولي اصلي تحقق بخش حمايتي، اجتماعي و توانبخشي نظام جامع رفاه اجتماعي با تشكيل وزارت رفاه معرفي كرد.

باز هم تابستان كه شروع شد، بحران تخليه مدارس استيجاري هم از راه رسيد. چند سالي است كه آموزش و پرورش با مشكل مدارس استيجاري و تخليه آن روبه رو است. رئيس مجمع نيكوكاران مدرسه ساز امسال خريد مدارس استيجاري را اولويت اول نيكوكاران مدرسه ساز عنوان كرد. وي گفت: «در حال حاضر ۴۱۸ مدرسه استيجاري در شهر تهران وجود دارد.» به گفته وي براي رسيدن به تراكم استاندارد كشور، سازمان آموزش و پرورش شهر تهران نيازمند ۱۲ هزار كلاس درس است. وي افزود: «در آخرين جشنواره نيكوكاران مدرسه ساز، ۳۵ ميليارد تومان براي ساخت مدارس توسط نيكوكاران تقبل شد.» امير نعمت بني آدم گفت: «مهرماه امسال نيكوكاران بيش از ۶ هزار كلاس درس تحويل آموزش و پرورش مي دهند.» نيكوكاران مدرسه ساز استان تهران رشدي معادل ۶۸ درصد نسبت به سال گذشته داشته اند كه رقم رشد با حمايت دولت مي تواند چندين برابر شود.

ظاهرا جنگ وخونريزي، خشكسالي، بيكاري و عواقب اين نابساماني ها مدتهاست كه به سراغ مردم دنيا نيامده ويا اگر آمده است آنقدر كم بوده كه باعث در به دري و آوارگي كمتري شده است.
سازمان ملل اعلام كرده است كه درخواست مهاجرت و پناهندگي ۱۸ درصد كم شده و به پايين ترين حد خود در دهه اخير رسيده است.
ظاهرا دليل اصلي اين كاهش، بازگشت آواره هاي افغان و آفريقايي به كشورهايشان بوده است. از سال ۲۰۰۱تاكنون تعداد كساني كه درخواست پناهندگي داشته اند از ۲۱ ميليون و ۸۰۰ هزار نفر به ۱۷ ميليون و يكصد هزار نفر رسيده اند.
كميسر عالي در امور آوارگان سازمان ملل اين روند را اميدواركننده مي داند و آن را نشان از بهتر شدن وضعيت كشورهاي در حال توسعه مي داند.