|
|
|
كاشي از گذشته تا كنون
در بازار كار ايران كاشي به قطعه سنگ مصنوعي گفته مي شود كه طول و عرض آن مختلف بوده و ضخامت آن چند ميليمتر و يك روي آن داراي سطحي شيشه اي بوده و كاملا ً صاف و صيقلي است، به همين علت به راحتي قابل تميز كردن است و اغلب در محل هايي از ساختمان مورد استفاده قرار مي گيرد كه امكان رشد ميكروب بيشتر بوده و در نتيجه احتياج به نظافت بيشتر دارد؛ مانند حمام ها، توالت ها، آشپزخانه ها و آب ريزگاه هاي عمومي و غيره.
اينكه اولين بار كاشي به وسيله چه كسي و در چه مملكتي و در چه تاريخي ساخته شد اطلا عي در دست نيست ولي اگر كاشي را يك نوع آجر فرض كنيم كه داراي سطحي شيشه اي بوده و آب در آن نفوذ نمي كند در نتيجه مي توانيم آجر جوش را يك نوع كاشي فرض كرده و بالا خره در اين صورت مي توانيم زمان پيدايش كاشي را تقريباً هم زمان با پيدايش آتش و آجر بدانيم. بدين صورت كه خاك هاي رس مجاور با اجاق انسان هاي اوليه تبديل به آجر شده و آن قسمت از آجر كه بيشتر در مجاورت آتش بود و حرارت بيشتري ديد به مرحله ذوب شدن رسيده و تبديل به آجرجوش گرديد و در نتيجه اولين قطعات كاشي (آجري كه آب در آن نفوذ نمي كند) در اختيار بشر قرار گرفت.
نخستين كاشي به مفهوم امروزي كه به دست بشر ساخته شد و باستان شناسان به آن دسترسي پيدا كرده اند مربوط به مصر است كه قدمت آن را مربوط به ۴۷۰۰ سال قبل از ميلا د مي دانند. در ناحيه بين النهرين در نزديكي شهر نينوا پايتخت امپراطوري آشور در ساحل شرقي رودخانه دجله در ۷۰۰ سال قبل از ميلا د نيز كاشي سازي رواج داشته است.
صنعت كاشي سازي در ايران سابقه طولا ني دارد، حتي در دوران قبل از اسلا م و حتي قبل از ميلا د نيز در ايران رواج داشته، به طوري كه نمونه هايي از صنعت كاشي كاري ايران در شوش كه مربوط به كاخ هخامنشيان است پيدا شده كه قدمت آن مربوط به ۴۰۰ سال قبل از ميلا د است كه به وسيله باستان شناسان فرانسوي به فرانسه برده شد و اكنون در موزه هاي فرانسه موجود است. صنعت كاشي سازي بعد از اسلا م نيز در ايران رواج داشت و كم و بيش راه ترقي خود را طي مي كرد و در دوران صفويه اين هنر به اوج ترقي خود رسيد به طوري كه هنوز هم كاشي كاري هايي كه در زمان شاه عباس در اصفهان انجام شده از لحاظ زيبايي و ثبات رنگ بي نظير است. نمونه اين كاشي كاري در مسجد شيخ لطف اله در اصفهان موجود است و زيباترين معرق كاري دنيا است ولي اين صنعت بعد از آن تاريخ رفته رفته سير نزولي طي كرد، مخصوصاً در دوران قاجاريه و همينطور تا حدود سال هاي ۱۳۳۰ صنعت كاشي سازي به كلي در ايران از بين رفت و كاشي هاي ما منحصر شد به قطعه آجري لعاب دار نامرغوب كه كلفتي آن در حدود ۱۲ تا ۱۵ ميليمتر و داراي ابعادي ناگونيا بود كه در اثر كوچك ترين حرارت لعاب روي آن ترك خورده و منظره اي ناخوشايند داشت از اين سال به بعد رفته رفته صنعتگران ايراني به فكر احياي اين صنعت ديرينه افتادند و تا سال ۱۳۴۲ اين صنعت با تشكيل اتحاديه هاي كاشي سازي رو به ترقي رفت و در اين موقع كلفتي كاشي هاي ساخت ايران در حدود ۷ ميليمتر و ابعاد آن قدري گونياتر و محصولي به مراتب تميزتر و قابل استفاده تر از سابق به بازار عرضه شد و رفته رفته مي رفت تا اين صنعت در ايران پا گرفته و به عظمت دوران قبل برسد ولي در همين موقع با ورود چند كارخانه تمام اتوماتيك خارجي كه محصولي بهتر و تميزتر و همچنين در ابتدا ارزان تر از محصولا ت قبلي ايراني به بازار عرضه كرد و بدين طريق صنعتگران ما از لحاظ اقتصادي ياراي مقاومت در مقابل اين كارخانه ها را نداشته و به طور كلي از بين رفتند و صنعت كاشي ما منحصر شد به محصولا ت اين كارخانه ها كه مواد اوليه و ماشينآلا ت آن كلا ً از خارج به ايران وارد شد.
اجزاي كاشي
يك قطعه كاشي از دو قسمت تشكيل شده است اول قطعه سفالي كه قسمت اصلي و استخوان بندي كاشي را تشكيل مي دهد، دوم لعاب روي آن كه ماده اي است شيشه اي و قسمت رويي آن را تشكيل مي دهد.
يكي از مهم ترين عوامل در صنعت كاشي سازي آن است كه اين دو ماده را طوري انتخاب كنند كه ضريب انبساط آنها مساوي باشد. زيرا با توجه به اينكه در ساختمان هاي فعلي اغلب از كاشي در سرويس ها استفاده مي شود و در اين مكان ها مخصوصاً در حمام ها كاشي ها در معرض تغييرات سريع درجه حرارت هستند و در نتيجه انقباض و انبساط شديد در كاشي ايجاد مي گردد با توجه به اينكه لعاب روي كاشي نسبت به سفال پشت آن بسيار تردتر و شكننده تر است لذا اگر ضريب انبساط و انقباض سفال و لعاب روي آن يكي نباشد بلا فاصله بعد از مصرف روي آن ترك هايي ايجاد مي شود و كاشي را بسيار بدمنظره مي كند.
ابعاد كاشي
رايج ترين ابعاد كاشي كه تا مدت ها در ايران رايج بود كاشي ۱۵*۱۵ سانتيمتر بود كه در سال هاي اخير كاشي با ابعاد ۱۰*۱۰ و ۲۰*۲۰ و ۳۰*۲۰ و ۲۰*۱۰ و حتي ۴۰*۴۰ سانتيمتر نيز به بازار آمده و همچنين كاشي ها نيز به انواع يك لب پخ و دو لب پخ در مجاور يك زاويه كه به آن دو لب پخ كنجي مي گويند و دو لب پخ در دو ضلع موازي و كاشي ساده بدون لب پخ به بازار عرضه مي گردد و در مكان هاي مختلف يك آشپزخانه يا سرويس مورد مصرف دارد. مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران كاشي ها را از نظر شكل به هشت دسته تقسيم كرده است كه چهار نوع آن در فوق شرح داده شده و چهار نوع ديگر مربوط به كاشي با يك انحنا است.
علت مصرف كاشي در ساختمان
همانطوري كه گفته شد مورد مصرف كاشي در ساختمان در مكان هايي است كه با آب در تماس است، مانند آشپزخانه، حمام، توالت (مكان هاي تر). اين مكان ها به علت رطوبت و گرما، محل خوبي براي رشد حشرات مخصوصاً سوسك هستند و اگر مدام نظافت نشوند تبديل به مكاني كاملا ً غيربهداشتي و آلوده مي شود. بدين لحاظ بايد در اين گونه فضاها از مصالحي استفاده شود كه امكان نظافت آن به آساني ممكن باشد به همين علت سطح داخلي اين فضاها را با كاشي مي پوشانند سطح خارجي كاشي با يك ورقه لعاب پوشانيده شده است. علا وه بر مطلب فوق كاشي به علت نقوش زيبايي دارد كه به فضاهاي ساختمان زيبايي خاصي مي بخشد.
|
|
|
|
|
|
|