Hamshahri Newspaper

مهري ياوري
برگزاري المپياد دانشجويي طي چند سال گذشته و كسب تجارب بسيار، كميته المپياد را بر آن داشت تا مرزهاي آزمون را گسترده تر سازد و با دعوت از دانشجويان كشورهاي عضو اكو و كشورهاي همسايه؛ دانشجويان ايراني برگزيده در مرحله اول را با فرهنگ علمي دانشگاه هاي كشورهاي ديگر آشنا سازد و جايگاه علمي آنها را در ميان كشورهاي شركت كننده به نحو دقيق تري مشخص سازد
المپياد دانشجويي، امسال نيز در تابستان برگزار شد؛ براي نهمين بار. با اين وجود تعداد قابل توجهي از دانشجويان هنوز با نام آن بيگانه اند. حتي بسياري از كساني كه در مرحله نهايي آزمون المپياد روي صندلي هايشان نشستند و منتظر برگه هاي سؤال باقي ماندند، مي گفتند در برگه انتخاب رشته كنكور كارشناسي ارشد، المپياد را نيز انتخاب كرده اند، چون هيچ كس مانع شان نشده است و جز اين هدف ديگري نداشته اند؛ البته عده اي ديگر، معتقد بودند يك تفريح است... و بعد اضافه مي كردند: امسال را قلم بگيريد، چون مكان آن در تهران افتاد و نه يك شهر توريستي!
دانشجويان آمده اند، در تالار مولوي دانشكده ادبيات شهيد بهشتي نشسته اند و منتظرند كه مراسم افتتاحيه به پايان برسد. روي پرده، اسامي برگزيدگان سال قبل مي آيد و مي رود... و حالا آنها كه نشسته اند، اگر حواسشان بوده باشد، حتماً به نتايج امسال و شانس خود مي انديشند و آنهايي هم كه رشته تحصيلي شان رياضي و برق است، لابد به امتحان بعد از مراسم افتتاحيه كه قرار بود برگزار شود.
حرف ها كه زده شد، ميوه ها و شيريني ها كه خورده شد و وقتي يكي از امتحان هاي آن دو رشته هم، برگزارشد، دانشجويان شركت كننده در المپياد به خوابگاه دانشجويي دانشگاه شهيد بهشتي رفتند تا خستگي سفر را دور بريزند و علاوه بر آن كه به اين چند روز رقابت فكر مي كنند، دوستانشان از شهرهاي مختلف و دانشگاه هاي مختلف را ببينند و حرف هايشان را بشنوند.
المپياد هم كه به پايان رسيد، ساكشان را برداشتند و رفتند تا خودشان را براي مهرماه و شروع مقطع كارشناسي ارشد آماده كنند. همه شان رفتند. آن دانشجوي رياضي كه از مشهد آمده بود و مي گفت اين المپياد يك تفريح است، آن پسري كه از رشته مكانيك مي خواست ادبيات امتحان بدهد و حتي آن دختري كه از دانشگاه شهيد چمران به اينجا آمده بود و آنقدر با هيجان حرف مي زد، فكر مي كردي المپياد مهم ترين امتحان عمرش است. رفتند و منتظر نشستند تا گذشت زمان و آمدن پاييز نشان بدهد، عكس كدامشان در كتاب المپيادهاي دانشجويي سال ديگر چاپ خواهد شد.
براي آنها كه نمي دانند
اولين المپياد دانشجويي كه در سال ۱۳۷۵ و در شش رشته توسط سازمان سنجش برگزار شد، قدم اولي بود براي كشف استعدادهاي نهفته دانشجويان در زمينه هاي علمي و ايجاد فضايي مناسب جهت تبادلات فرهنگي دانشجويان دانشگاه هاي مختلف.
پس از گذشت ۹ سال از پايه گذاري اين سنجش، هرساله در دو مرحله، دانشجويان علاقه مند مورد آزمون قرار مي گيرند و به برگزيدگان مرحله نهايي، از سوي كميته المپياد و مراكز مختلف علمي تسهيلاتي واگذار مي گردد.
المپياد واژه اي يوناني است و در آن كشور، به دوره چهارساله جشن ها و مسابقه هايي كه خود مبدأ ضبط تاريخ بوده، چنين نامي نهاده اند.
مرحله اول اين آزمون، همان كنكور كارشناسي ارشد است كه زمان برگزاري آن اوايل ماه اسفند است. دانشجويان سال سوم به بالا مي توانند با پركردن مرجع جلوي كلمه المپياد، در دفترچه كنكور فوق ليسانس، آمادگي خود را براي شركت در المپياد، نشان دهند.
پس از اعلام نتايج آزمون كارشناسي ارشد، ۱۵ نفر از رتبه هاي برتر در هر شاخه علمي، كه رشته مورد آزمون آنها در امتحان كارشناسي ارشد، جزو ۹ رشته موجود در المپياد است، به مرحله دوم راه مي يابند. اين آزمون در روزهاي انتهايي تيرماه و ابتداي ماه مرداد در يكي از دانشگاه هاي كشور، طي چند روز و به صورت اردو برگزار مي شود.
عموماً مكان برگزاري مرحله دوم را در دانشگاهي قرار مي دهند كه متعلق به شهري با جاذبه هاي توريستي باشد. اما در اين چند سال، شهر تهران هم دوبار [از جمله در سال جاري] ميزباني مسابقات را به عهده داشته كه چندان به ذوق و سليقه دانشجويان شركت كننده خوش نيامده است.
المپياد رياضي؛ المپياد بين المللي
برگزاري المپياد دانشجويي طي چند سال گذشته و كسب تجارب بسيار، كميته المپياد را بر آن داشت مرزهاي آزمون را گسترده تر سازد و با دعوت از دانشجويان كشورهاي عضو اكو و كشورهاي همسايه؛ دانشجويان ايراني برگزيده در مرحله اول را با فرهنگ علمي دانشگاه هاي كشورهاي ديگر آشنا سازد و جايگاه علمي آنها را در ميان كشورهاي شركت كننده به نحو دقيق تري مشخص سازد. به همين دليل آزمون رياضي در سال ۷۶ به صورت بين المللي برگزار شد و در سال ۷۹، پس از گذشت ۳ سال كشورهايي اعلام آمادگي كرده و تعدادي از دانشجويان آنها براي شركت در المپياد به ايران آمدند. امسال نيز، المپياد دانشجويي رياضي مورد استقبال هفت كشور همسايه (آذربايجان، بحرين، اوكراين، يمن، تاجيكستان، اردن و قزاقستان) قرار گرفت و آنها در مرحله نهايي المپياد، ميهمان دبيرخانه المپياد بودند. در تمام اين سالها، ايران بدون رقيب، در جايگاه اول قرار گرفته و كشورهاي ديگر به سكوهاي بعدي قناعت نموده اند.
آزمون قطب ها، اميدوار باشيد
پس از بررسي اسامي دانشگاه هاي شركت كننده در مرحله دوم المپياد طي چند سال اخير و پي بردن به اين واقعيت كه بسياري از برگزيدگان مرحله دوم المپياد (بخصوص در رشته هاي فني و پايه) از دانشگاه هاي معدودي هستند، كميته علمي تصميم گرفت شيوه ديگري را براي گزينش دانشجويان و در نتيجه تقسيم عادلانه تر ظرفيت ها انتخاب كند.
به همين دليل در سال ۸۲ مرحله اول المپياد رشته رياضي و پس از آن رشته مهندسي برق، علاوه بر آن كه از طريق آزمون كارشناسي ارشد انجام شده عده اي نيز به وسيله شركت در آزمون قطب ها و آوردن امتياز، توانستند به مرحله دوم راه يابند.
با تقسيم كليه دانشگاه هاي كشور به شش قطب و برگزاري امتحان در مركز هر قطب، يك تيم ۵ نفره از هر مركز، به مرحله نهايي معرفي مي شود. قطب تهران به دليل آن كه شامل دانشگاه هاي بسياري است، سهميه ۲ تيم را در اختيار دارد.
كارشناس كميته برگزاري المپياد مي گويد خط مشي گروه اين است كه در همه رشته ها بتوان علاوه بر آزمون كارشناسي ارشد، از طريق قطب ها دانشجويان متعهد را انتخاب نمود. در حال حاضر دو رشته شامل اين سياستگذاري شده اند و سال هاي آينده رشته هاي ديگر المپياد هم در آن قرار مي گيرند.
نظريات متفاوتي درباره چنين رويكردي وجود دارد. عده اي معتقدند چنين سنجشي مشاركت دانشجويان شهرستان را بيشتر مي سازد، در نتيجه المپياد به همه دانشگاه ها راه مي يابد و فضاي راكد آنها را تحت تأثير قرار مي دهد. در مقابل آن بعضي عقيده دارند سطح چنين المپيادي با وجود اين شيوه گزينش كاهش مي يابد و از شكل طبيعي خود خارج مي شود؛ البته كميته المپياد با چنين تفكري كاملاً مخالف است.
در جهت رودخانه
آمار نشان مي دهد ۷۵ درصد برگزيدگان مراحل نهايي المپيادهاي دانشجويي كه رتبه هاي اول تا سوم را شامل شده اند، طبق عرف حاكم در جامعه؛ در رشته هاي فني و پايه، دانشگاه صنعتي شريف را براي ادامه تحصيل در مقاطع كارشناسي ارشد انتخاب كرده اند. ۱۵ درصد دانشگاه دوره كارشناسي خود و تنها شش و نيم درصد اين دانشجويان، مطابق جريان آب حركت نكرده و دانشگاه هاي ديگري را برگزيده اند. جالب آن كه ۲۱ درصد اين اقليت دانشجويان دانشگاه شريف هستند كه در مقطع كارشناسي ارشد، عليرغم آزادي كامل در انتخاب، به دانشگاه ديگري رفته اند.
در رشته هاي علوم انساني هم ۵۰ درصد دانشگاه تهران، ۳۲ درصد دانشگاه خودشان و ۱۸ درصد به صورت غيرمتعارف عمل كرده اند.
اين رقم بسيار بالا و گرايش دانشجويان به چند دانشگاه معدود، سؤال هاي بسياري را به وجود مي آورد: فقر علمي دانشگاه هاي ديگر، عدم تخصيص عادلانه امكانات به همه دانشگاه ها و يا ...
يا خوب هستند؛ يا آزمون خوب نيست
براي چهار سال متوالي در مرحله نهايي المپياد، دانشجويان سال سوم كارشناسي مقام اول رشته فيزيك را به دست آورده اند و نه فارغ التحصيلان اين رشته. همچنين در رشته ادبيات، رياضي و شيمي نيز لااقل يك بار اين اتفاق افتاده است.
اين مسأله از دو بعد قابل بررسي است. از منظر اول مي توان به وجود دانشجوياني اميدوار بود كه بسيار جلوتر از شرايط علمي حاكم در دانشگاه خود قرار گرفته اند. اين دانشجويان با از ميدان به در كردن سال بالايي ها، نشان داده اند عملاً تا فارغ التحصيلي، قرار نيست چيز بيشتري از دانشگاه بياموزد. به همين جهت ضروري است مسئولين علاقه مند به شناسايي استعدادهاي پنهان پس از تشخيص اين افراد، به دنبال رويكردي براي به كارگيري توانايي هاي آنها باشند.
دانشجويي كه رتبه بالايي در كارشناسي ارشد آورده است و مقام اول المپياد دانشجويي را به خود اختصاص داده است، لازم است سال چهارم دانشگاه را بگذراند يا اين كه با امتيازهاي كسب كرده، عملاً نشان داده است مي تواند به طور مستقيم وارد مقطع كارشناسي ارشد بشود.
از زاويه ديگر توجه به اين نكته مفيد است كه چگونه مي تواند يك دانشجوي سال سوم به چنين امتيازي دست يابد. اگر شايستگي هاي فردي كنار گذاشته شود، آيا امكان وقوع چنين حادثه اي پايان مي يابد و يا اين كه بايد پذيرفت استاندارد سؤال ها و نحوه گزينش نيز در اين ميان عامل تأثيرگذاري است؟
مشكلاتي كه مي تواند قابل حل باشد
پس از رقابت فشرده اي كه دانشجويان هنگام برگزاري كنكور سراسري تجربه مي كنند و فشار مضاعفي كه در زمان پشت سر نهادن آزمون، آنها را تحت تأثير قرار مي دهد، وارد دوراني مي شوند كه پس از آن همه سراشيبي، هيچ پويايي و تحركي ندارد و هدفي جز فارغ التحصيلي درآن به چشم نمي خورد.
آنها مي آموزند چنين مكاني، با همه آموزشي كه به نظر مي آيد هر روزه در آن صورت مي گيرد، فضاي تحسين و پيشروي نيست و چنانچه دانشجويي هم برتر از ديگران جلوه كند، آنقدرها نمي تواند تأثيرگذار باشد. چون كاملاً مشخص نيست كه اين برتري در مقابل چه چيزي است، چقدر اهميت دارد و در نهايت، به دانشجوي ممتاز چه خواهد رسيد.
آن وقت المپياد دانشجويي در چنين شرايطي، به راستي مي تواند نقطه اميدي باشد براي از بين بردن اين همه ركود و بي رقابتي كه جو عمومي دانشگاه هاي كشور را مسموم كرده و همه را به بي تحركي سوق داده است. برگزيدگان مرحله اول المپياد كه از ميان برترين هاي كنكور كارشناسي ارشد انتخاب مي شوند، در برگزاري مرحله دوم، دور يكديگر جمع شده و كنار شرايط رقابت آميز حاكم بر آن، با يافتن ديدي كلي از فضاهاي آموزشي نقاط ديگر، به تعاملي مطلوب دست مي يابند.
با اين وجود هنگام برگزاري المپياد سال جاري كاستي هايي به چشم مي خورد كه نمي توان به دليل حرف هايي كه زده شد، آنها را نديده گرفت. همانطور كه دبيرخانه المپياد نيز مي داند؛ انتقاد مناسب به معناي زير سؤال بردن تلاش افراد برگزار كننده آزمون نيست.
يكي از مسايل مورد انتقاد دانشجويان شركت كننده در المپياد سال جاري عملكرد ضعيف دبيرخانه المپياد در آگاه ساختن آنها، از چگونگي برگزاري امتحان و حتي راه يافتنشان به مرحله نهايي آزمون است. دانشجوي رشته رياضي در دانشگاه فردوسي مشهد مي گويد: «هنگام برگزاري المپياد مجبور شدم براي يافتن در ورودي سالن نيم ساعت جست وجو كنم. ضمن اين كه نه منابعي براي امتحان مشخص كرده بودند و نه كلاسي برايمان گذاشته بودند.» همچنين يكي از دانشجويان برگزيده در آزمون قطب ها، از دانشگاه سمنان گفت تا يك هفته قبل از برگزاري مرحله دوم المپياد نمي دانسته است صلاحيت شركت در اين آزمون را پيدا كرده است. وي با توجه به اين كه كارت خود را دريافت نكرده بود، پس از تماس با دبيرخانه المپياد، مجبور شد مدارك لازم را از طريق پست پيشتاز حواله كند و ناراحت بود از اين كه تا لحظه آزمون درگير چنين كارهايي بوده است.
كارشناس دبيرخانه المپياد در اين باره مي گويد: دانشجويان هميشه همه چيز را آماده مي خواهند... كساني كه از نحوه اطلاع رساني ناراضي بودند، افرادي را شامل مي شوند كه آدرس دقيق خود را به كميته اعلام نكرده بودند تا به آنها اطلاع داده شود!
نحوه گزينش دانشجويان برتر در مرحله اول المپياد، نكته ديگري بود كه دانشجويان شركت كننده در المپياد به آن اشاره كردند. اين مرحله كه همان آزمون كارشناسي ارشد است، به گفته بسياري از آنها، سنجش مناسبي براي شناخت دانشجويان المپيادي نيست. يكي از دانشجويان رشته مهندسي كامپيوتر در دانشگاه تهران مي گويد: «تقريباً نيمي از واحدهاي رشته كامپيوتر تناسب چنداني با اين رشته ندارد. با اين وجود در آزمون كارشناسي ارشد، ضريب دارد و بايد براي قبولي خوانده شود. در حالي كه دانشجويان مستعد بسياري به اين درس ها بهايي نمي دهند و در عوض انرژي خود را صرف دروس تخصصي كامپيوتر مي كنند.» وي معتقد است، اين يكي از دلايلي است كه عمدتاً دانشجويان برگزيده در المپياد دانش آموزي، رتبه هاي خوبي در اين گزينش ندارند.
به گفته يكي ديگر از دانشجويان رشته كامپيوتر، ساختار تستي مرحله اول، چندان مناسب نيست و به جاي چنين رويكردي بهتر است امتحان مرحله اول به صورت تشريحي برگزار شود.
دانشجوي رشته فيزيك دانشگاه شريف نيز، با توضيح مختصري درباره رشته هاي علوم پايه و شرايط علمي متفاوت آنها، مي گويد: «بهتر بود يك مرحله مياني براي رشته فيزيك قرار دهند. اين نحوه سنجش، آن هم در اين رشته چندان مناسب به نظر نمي رسد. در مرحله دوم به اين شكل عمل مي شود كه چند سؤال تشريحي مقابل دانشجو مي گذارند و وي با توجه به آن كه چنين سؤال هايي تنها راه حل هايي معدود دارند، به راحتي پاسخ آن را مي نويسد و تفاوت امتيازها كاهش مي يابد.» يكي ديگر از هم رشته اي هايش كه از دانشگاه تبريز آمده، با تأييد نظر وي مي گويد: «اگر به جاي برگزاري آزمون از دانشجويان بخواهند تحقيقات، پژوهش ها و مقاله هاي خود را ارايه بدهند، جذاب تر است و كشش بيشتري نيز دارد.»
دانشجوي كارشناسي ادبيات دانشگاه علامه، با اشاره به يكتايي آزمون كارشناسي ارشد و مرحله اول المپياد دانشجويي مي گويد: «سواد اين دو گزينش به هيچ وجه با يكديگر قابل مقايسه نيست و بهتر است اين دو مقوله را از يكديگر جدا كنند.» وي همچنين سطح سؤالات آزمون مرحله دوم المپياد امسال را بسيار پايين تر از سطح انتظار خود خواند و گفت فكر نمي كرده است آزمون المپياد به اين شكل باشد.
در مرحله دوم المپياد سال جاري، يكي از دانشجويان شركت كننده در آزمون رشته ادبيات، دانشجوي مهندسي مكانيك دانشگاه علم و صنعت بود. وي مي خواهد در رشته ادبيات ادامه تحصيل بدهد و مي گويد: «اگر تعداد شركت كنندگان در مرحله دوم را بيشتر كنند، رقابت بالا مي رود و فضاي مسابقه بيشتر تداعي مي شود. اين براي همه ما جالب تر است.»
علاوه براين، شهر ميزبان مرحله دوم المپياد هم، امسال مورد انتقاد شركت كنندگان قرار گرفت. به دليل آن كه سال هاي قبل محل برگزاري المپياد در شهرهاي توريستي و خوش آب و هوا تعيين شده بود و امكانات تفريحي بيشتري براي دانشجويان در نظرگرفته بودند، اما در سال جاري، دانشجويان برگزيده بايد در تهران مي ماندند و به برگزاري مراسم اختتاميه در توچال اكتفا مي كردند و در پاسخ به نارضايتي دانشجويان درباره شهر ميزبان ادامه داد: «هر ساله پرسشنامه اي به آنها داده مي شود و درخواست مي شود در مورد تمام جوانب برگزاري المپياد نظر خود را بنويسند. بنابر اين دانشجويان هر دوره تعيين مي كنند سال بعد اين آزمون در كجا و چطور برگزار شود و ما به نظراتشان اهميت مي دهيم.»
ناگفته هاي المپياد، از گذشته تا به امروز
المپياد دانشجويي كه از شش رشته در سال ۷۴ شروع شد، در سال اول علاوه بر دانشجويان كارشناسي ارشد، دانشجويان ممتاز سال دوم به بالا كه از طريق دانشگاه معرفي شده بودند را نيز براي شركت در آزمون پذيرفت. اما بعدها رويكرد متفاوتي را در پيش گرفت. همچنين آن ابتدا نمرات زبان تخصصي و معدل در نتايج آزمون لحاظ نمي شد. اما در المپيادهاي اخير، حذف نمره زبان تخصصي لغو شده است. هرچند معدل هنوز هم در اين امتحان تأثيرگذار نيست.
هرساله رشته هاي بيشتري به المپياد دانشجويي كه تا بحال ۷۹/۱۰ درصد برگزيدگان آن را دختران و ۲۱/۸۹ درصد آن را پسران تشكيل داده اند، اضافه مي شود. در سال ۷۸ دانشجويان پزشكي توانستند براي اولين بار در المپياد شركت كنند. امتيازي كه تنها براي دانشجويان همان سال بوجود آمد و بعدها اين رشته از ميان ليست برداشته شد.
رشته زيست شناسي هم از سال ۷۹، به آن اضافه شده است، اما با وجود آن كه چندين سال است المپياد آن برقرار است، تا بحال اساتيد كميته علمي حاضر نشده اند كساني را در مقام هاي اول تا سوم قرار بدهند و برگزيده بنامند.
علاوه برمعافيت سربازي كه شامل حال پسران حائز رتبه هاي اول تا سوم مرحله نهايي المپياد دانشجويي مي شود، بعضي از نهادها و دانشگاه ها هرساله نسبت به پرداخت هدايايي به دانشجويان برگزيده، اعلام آمادگي مي نمايند. امسال نيز بانك كشاورزي تصميم گرفته است علاوه بر جوايز نقدي ديگر، به برندگان المپياد در طول دوره كارشناسي ارشد، كمك هزينه تحصيلي بپردازد.
از شناسايي تا بكارگيري
- اگر رتبه اول تا سوم را بياري، از سربازي معافي.
با بي قيدي گفت: «الان هم معافم! از قيافه ام مشخص نيست؟!». يكي از دانشجويان رشته رياضي است. مي خواهد ادامه تحصيل بدهد. احتمالاً تا هرجا كه بشود. اگر هم نشود گفت خياطي مي كند.
- خياطي؟
واقعاً هيچ تناسبي ميان اين دو رشته نديدم. كسي كه براي مرحله دوم المپياد آمده است، حتماً انگيزه زيادي هم براي درس خواندن بايد داشته باشد... گفت: «مشكلي وجود ندارد. چون علمي وجود ندارد. علم چيزي هستش كه زندگي آدم را دگرگون مي كند. كجاي اين درس خوندن زندگي من را عوض كرده. الان هم مي خواهم فرمول هاي رياضي را در خياطي بكار بگيرم. بالاخره لباس دوختن هم الگو مي خواهند.»
پرسيدم لباسي كه تنش كرده را خودش دوخته؟ خنديد. خودش و دوستش كه به هيچ كدام از سؤال هاي من جواب نداد و لام تا كام صحبتي نكرد.
- لباس هايي كه مي دوزم، هميشه خراب مي شه. قابل پوشيدن نيست.
و من كه در مقابل حرف هاي عجيب او نمي فهميدم چه بايد گفت، حس كردم حتماً خواسته اند ياد بگيرند مي خواهند، و متأسفانه بيش تر از بقيه.
دانشجوي كامپيوتر دانشگاه تهران درباره انتخاب دانشگاه آينده اش گفت فوق ليسانس را در دانشگاه خودش مي ماند. پرسيدم چرا مثل بقيه رفتار نمي كند. به نظر او چندان فرقي نمي كرد. چيز ديگري مي خواست كه در هيچكدامشان پيدا نمي شد.
امسال نيز گذشت. آنها را شناسايي كرديم. اگر نه همه شان را، ولي چندتايي بيرون آمدند. حالا با ماست كه بايد چه برنامه اي برآنها داشته باشيم و قرار است چه كاري انجام بدهيم كه انرژي اشان به هدر نرود، كه برايمان باقي بمانند.
با تشكر از همكاري روابط عمومي دانشگاه شهيد بهشتي