پكيج هاي بهداشتي براي معتادان خياباني
تزريق با طعم كيك
حالا با گذشت حدود يك سال از اجراي طرح آزمايشي امدادرساني به معتادان خياباني، بسياري از آنها از عواقب استفاده از سرنگ مشترك آگاهند
محمد باريكاني
پسر جوان در حالي كه ۴ پوكه سرنگ را به مسوول دريافت سرنگ هاي آلوده در يك انجمن كاهش خسارات اعتياد نشان مي دهد و با صداي بلند يك عضو ديگر مجموعه را شاهد مي گيرد، سرنگ هاي آلوده را داخل يك ظرف فلزي بزرگ مي ريزد تا در ازاي اين اقدام يك پكيج كاملا بهداشتي براي تزريق مواد مخدر مصرفي اش دريافت كند. داخل اين پكيج ها ۴ عدد سرنگ شماره ۳ يا ۵، پنبه هاي آغشته به الكل، ۴ عدد نيدل انسولين براي آنهايي كه نمي خواهند جاي سوزن تزريق روي پوست بدنشان بماند، ۴ فتيله كوچك شبيه به فيلترهاي ته سيگار به منظور تسويه محلول مخدر و چند عدد چسب زخم است.
حدود يك سال پيش زماني كه يك سازمان غيردولتي فعال در امر كاهش آسيب ناشي از اعتياد و مصرف مواد مخدر مجري طرحي شد كه دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر سازمان ملل متحد بر ضرورت اجراي آزمايشي آن در مناطق آلوده تهران پي برده بود، امدادگران مجموعه كه به طرح «امدادرساني به معتادان خياباني» پيوسته بودند بلافاصله به شناسايي مناطق فوق العاده آلوده تهران از نظر ميزان تجمع معتادان خياباني و پاتوق هاي تزريق آنها در گوشه و كنار شهر پرداختند تا ضرورت اجراي فوري طرح در مناطق «دروازه غار» و «باغ آذري» تهران را به مديران مجموعه گزارش كنند. بلافاصله با شناسايي مناطق آلوده، اولويت كاري انجمن بر پاكسازي اين مناطق از سرنگ هايي قرار گرفت كه معتادان تزريقي بدون توجه، آنها را روي زمين مي انداختند تاكودكاني كه براي بازي هاي خياباني به خرابه هاي منطقه مي رفتند دربازي با سرنگ هاي آلوده كه حالا ديگر دست كم هر كدامشان بر سرخرگ گردن چهار، پنج معتاد تزريقي خياباني نشسته بود، «ايدز» و «هپاتيت» را تجربه كنند. آنها موفق به جمع آوري سرنگ هاي زيادي شدند. ولي اين اقدام كافي نبود، امدادگران مجموعه با شناسايي شخصي معتادان تزريقي به آنها سرويس رايگان از قبيل جراحي زخم هاي سطحي و عمقي، ارايه سرنگ بهداشتي و تاكيد بر يكبار مصرف بودن آن، همچنين ارايه سرويس غذايي كه بر اساس بودجه موجود در انجمن از يك عدد كيك يا يك وعده نان لواش و ژامبون تا نان و گوجه فرنگي و گاهي تنها نان خالي نوسان دارد و البته چاي كه هيچ گاه از سهميه غذايي حذف نمي شود و از پرطرفدارترين اقلام مصرفي است كه در سبد امدادگران مجموعه وجود دارد، ارايه مي كنند.
در گام بعدي آنها براي پاكسازي منطقه و جلوگيري از گسترش ايدز و هپاتيت در بين معتادان تزريقي در صدد شناسايي افراد كليدي درميان معتادان تزريقي برآمدند كه به نوعي رابط انجمن و معتادان خياباني بوده و با تحويل يك ظرف پلاستيكي به وي سرنگ هاي آلوده را جمع آوري و به جاي آن سرنگ نو تحويل شود.
اقدامات اعضاي مجموعه اگرچه در مراحل اوليه با برخورد هاي پليسي و حتي ضرب و شتم و دستگيري معتادان خياباني همراه بود ليكن با مراجعات مكرر مديران مجموعه به ارگان هاي مختلف و رايزني با مقامات ستاد مبارزه با مواد مخدر و اداره كل مبارزه با مواد مخدر ناجا، پليس در جريان فعاليت انجمن قرار گرفت تا جايي كه هفته گذشته دبير ستاد مبارزه بامواد مخدر و حتي شخص شهردار به خانه كهنه و بسيار كوچك و قديمي آنها در منطقه شوش تهران رفتند تا از نزديك با فعاليت يك انجمن كاهش خسارات ناشي از اعتياد آشنا شوند. اين طور كه عضو هيات مديره اين انجمن مي گويد: «آقاي شهردار قول مساعدي براي جابه جايي مجموعه به ساختمان بزرگتر و بهتري را داده است و دبير ستاد مبارزه با مواد مخدر نيز از فعاليت ها ابراز رضايت كرده است.»
حالا با گذشت حدود يك سال از اجراي طرح آزمايشي امدادرساني به معتادان خياباني، بسياري از آنها از عواقب استفاده از سرنگ مشترك آگاهند و آنهايي كه توان راه رفتن تا دفتر انجمن را دارند علاوه بر آنكه سرنگ هاي مصرف شده خود را براي دريافت پكيج هاي بهداشتي مي آورند، دوستان ديگر شان را نيز كه تواني براي راه رفتن ندارند ياري مي كنند.
معصومه و علي، دو تن از همان هايي هستند كه به دليل اعتياد شديدي كه به تزريق مواد مخدر دارند توان راه رفتن ندارند، اولي زن ۳۱ ساله اي است كه در ته يكي از بوستان هاي محدوده طرح، آنجا كه ديگر به يك محدوده درختكاري شده باز منتهي مي شود با مگس هايي همنشين شده است كه فرصت نشستن بر گوشه لب ها و چشم هايش را براي تغذيه غنيمت مي دانند. وقتي سن و سالش را به شما مي گويد مدام سرش را با حالتي كه لب هايش ايجاد مي كنند تكان مي دهد. شايد يك لحظه تمام زندگي اي را مرور مي كند كه حالا به چند دست لباس بسيار كثيف و يك تخته سه لايي كه پارچه كثيفي روي آن كشيده شده ختم شده است.
عجيب است كه هيچ چيز، حتي آن تكه نان و پمادي كه بهرام، امدادگر مجموعه براي دردهاي استخوان اش به او مي دهد به اندازه چند نخ سيگاري كه شما به او مي دهيد خوشحالش نمي كند.
آن طرف تر با فاصله نسبتا زيادي از ديگران، علي روي زمين افتاده است. با يك زخم نسبتا بزرگ و عميقي كه در قسمت پايين كمرش، درست روي ستون فقراتش ايجاد شده و كمي آنطرف تر روي پهلوي چپش سوراخ ديگري در حال شكل گيري است. اعتياد او به تزريق هروئين به حدي است كه ديگر تركيب بدنش را تنها چند استخوان ظريف تشكيل داده است.
علي، راننده خودروهاي سنگين در راه آهن تهران بود و پدرش كه در دبيرخانه اين اداره مشغول به كار بود، موجبات استخدام فرزندش را فراهم كرده بود.
او ۱۶ سال سابقه كار دارد و يك پسري كه با مادر بزرگ زندگي مي كند و دوم راهنمايي را به پايان رسانده است. او برادري داشت كه سال ۶۱ به دلايلي دستگير و پس از ۱۰ سال تحمل زندان آزاد شد، حالا ديگر علي برادر و پدرش را هم از دست داده است. علاوه بر اينها همسرش نيز او را ترك كرد و كار به جايي رسيد كه اين مرد ۳۸ ساله تنهاي تنها بدون داشتن هيچ دوستي حتي در ميان معتادان خياباني، زندگي مي گذراند. بهرام مي گويد: «او در اين محله خيلي سرشناس بود ولي خب اينطوري شد.»
مرد تنها حتي از اينكه به امدادگران بگويد يك چاي به او بدهند خجالت مي كشد. حتي يكبار كه مجموعه براي امداد رساني روزانه به محل رفته بود و فراموش كرده بود كه سهميه غذايي علي را بدهد او سه روز بدون آنكه ديگر صحبتي از غذا كند در گوشه اي افتاده بود. مي گويد: «همه چيز داشته ام، چيزي نمي خواهم. فقط سلامتي ام را ... فقط سلامتي ام را مي خواهم.»
با جمع آوري سرنگ هاي آلوده زمينه تجويز متادون براي معتادان تزريقي فراهم شد.
انجمن پرسپوليس توانست به رغم مخالفت هايي كه در زمينه واگذاري داروي متادون به N.G.O ها صورت مي گرفت امتياز تجويز متادون را از وزارت بهداشت دريافت كند تا در مرحله دوم زمينه لازم براي ترك اعتياد معتادان را فراهم سازد. آنها ديگر اعتماد معتادان خياباني را به دست آورده اند و حالا زماني است كه بايد كاري كنند تا تزريق با سرنگ كنار گذاشته شود. داروي متادون كه به صورت قرص تجويز مي شود همان هروئين يا مرفين جامد است با اين تفاوت كه ديگر خطرات تزريق را ندارد. حدود سه ماه است كه متادون تجويز مي شود و در اين مدت اخباري رسيده است كه برخي معتادان تزريقي كه با هدف ترك اعتياد متادون را انتخاب كرده اند، حتي اين دارو را هم كنار گذاشته و بدين ترتيب اعتيادشان را ترك كرده اند.
طرح آزمايشي امدادرساني به معتادان خياباني در حال نزديك شدن به يك اجراي ملي است و اين در حالي است كه مقامات ايراني هنوز جدال دايمي، فرسايشي و پايان ناپذير با مافياي منطقه اي و بين المللي مواد مخدر در زمينه توليد، ورود، توزيع و ترانزيت و سوء مصرف مواد مخدر دارند و از يك سال پيش سياست خود را بر محوريت پيشگيري از مصرف مواد مخدر تدوين كرده اند. آنها معتقدند كه سياست درماني و برخورد فيزيكي با وابستگان به مواد مخدر كه در سال هاي گذشته در اولويت بوده پاسخ مناسبي به كاهش اعتياد در كشور نداده است.
از دو دهه پيش سياست حاكم بردستگاه هاي متولي مبارزه با اعتياد در ايران بر مبارزه خشن با مصرف كنندگان و فروشندگان مواد مخدر در اين كشور استوار بوده است ولي در يكي دو سال اخير آنها به اين نتيجه رسيدند كه ديگر اقدامات قهر آميز دولتي پاسخگو نيست و بايد شيوه مقابله را تغيير داد.
علي هاشمي، دبير ستاد مبارزه با مواد مخدر در ايران از چاپ ۵/۱۷ ميليون نسخه كتاب، بروشور و جزوه براي اطلاع رساني در امر مبارزه با مواد مخدر خبر مي دهد و با اشاره به بودجه ۶۰ ميليارد توماني اين ستاد كه ۲۰ ميليارد تومان آن در بخش كمك ها هزينه مي شود از يك بودجه ۶ ميليارد توماني ديگر در سال جاري مي گويد كه در جهت توسعه ورزش به عنوان اقدامي ضد اعتياد هزينه خواهد شد. جمهوري اسلامي ايران از سال ۲۰۰۲ به بعد مبلغ ۵۵ ميليون دلار در راستاي تحقق اقدامات توسعه اي در زمينه كشت جايگزين خشخاش و كنترل مرزي در كشور افغانستان هزينه كرده است و مسوولان اين كشور علاوه بر امضاي يادداشت تفاهم با ۳۰ كشور جهان در زمينه مبارزه با مواد مخدر با ۲۰ كشور ديگر نيز در حال مذاكره هستند. علاوه بر اين تاكنون بالغ بر ۱۵۰ ميليون دلار صرف كنترل و انسداد مرزهاي شرقي ايران شده است. با اين وجود اين كشور به دنبال راه حل هاي مشترك منطقه اي و بين المللي براي جلوگيري از ترانزيت مواد مخدر از راه ايران به اروپا است تا باكمك بيشتر غرب بر ۳ محور تاثيرگذار يعني ايجاد كمربند امنيتي به دور افغانستان با همكاري دولت موقت اين كشور،كشت جايگزين و ارتقاي سطح تقابل عملياتي از ترانزيتي كه سالانه ۴۵ هزار ميليارد ريال از سرمايه داخلي ايران را به چرخه اقتصادي مافياي مواد مخدر وارد مي سازد، جلوگيري كند.
|