الهه عصاريان
هنگامي كه شبكه گسترده جهاني، يازده سال پيش ناگهان وارد صحنه شد، اين اميد را زنده كرد كه مي توان كمبود بسياري از اطلاعات و ارتباطات را از اين طريق جبران كرده و دستيابي به اطلاعات و برقراري ارتباط در زمينه هاي گوناگون را آسان كرد. اين اتفاقي است كه در كشورهاي پيشرفته به خوبي به وقوع پيوسته اما در كشور ما هنوز راه درازي براي تحقق اين امر در پيش رواست اين را با نگاهي گذرا به سايت هاي دانشگاه هاي مختلف كشور مي توان دريافت، متأسفانه در بين سايت هاي آموزشي و علمي حتي سايت هاي معتبري چون سازمان سنجش و دانشگاه تهران نيز نتوانسته اند تعداد بيننده زيادي را به خود جلب كرده و براي كاربران مفيد واقع شوند. اغلب اين سايت ها به دليل عدم ارائه اطلاعات مهم و اساسي و به روز نبودن محتواي مطالب و طراحي نامناسب چندان مورد استقبال دانشجويان قرار نگرفته اند. در حالي كه تصور بر اين است كه ارائه سايت از سوي يك دانشگاه با هدف كاهش مراجعه حضوري و تلفني و در اختيار نهادن اخبار مفيد دانشگاه و اطلاعات علمي به روز براي استفاده كنندگان در نقاط مختلف است تا به ارتقاء علمي و افزايش سطح آگاهي آنها منجر شود. اما گويا اين سايت ها تنها نام يك سايت دانشگاهي را يدك مي كشند اما محتواي آنها هيچ شباهتي به سايت هاي دانشگاهي ندارد.
به دور از پويايي
در حال حاضر سايت بسياري از دانشگاه هاي كشور تنها شامل يكسري اطلاعات ثابت و قديمي همچون تاريخچه دانشگاه، مديريت آن، رشته هاي موجود در دانشگاه، ايميل و تلفن دانشكده ها و اطلاعاتي از اين قبيل است و به غير از چند دانشگاه مانند دانشگاه تهران، اميركبير يا صنعتي شريف كه شامل بخشي به نام اخبار و اطلاعات هستند ساير دانشگاه ها اصلاً چنين بخشي ندارند تا بخواهند آن را به روز كرده يا اخبار مهم و اطلاعات مفيدي در آن بخش قرار دهند اگر هم چنين بخشي باشد يا خالي است يا قابل بازشدن نيست. اين در حالي است كه پويايي از ويژگي مهم هر سايتي به ويژه سايت هاي دانشگاهي بايد باشد اما با مراجعه به سايت هاي دانشگاه هاي ما، تنها با اطلاعاتي مواجه مي شويم كه كارايي براي استفاده كنندگان ندارد. به عنوان نمونه سايت دانشگاه آزاد شامل بخش هايي همچون آمار فعاليت هاي دانشگاه، تالار گفتمان دانشگاه، بخش سوابق تحصيلي دانشجويان و بخش هاي ديگري از اين قبيل است كه برخي از همين بخش ها نيز به دليل طراحي بد يا ناقص بودن آدرس لينك ها قابل باز شدن نيست. در سايت دانشكده هاي اين دانشگاه نيز تنها بخش قابل توجه جدولي است كه شامل رشته هاي مختلف آن دانشكده و تعداد دانشجويان دختر و پسر است.
محمد.ص دانشجوي دانشگاه آزاد تهران- مركز در همين زمينه مي گويد: با مراجعه به سايت دانشگاه ما تنها مي توانيد ليست دانشكده هاي مختلف اين دانشگاه، آدرس و مشخصات مديريت را مشاهده كنيد به اضافه تعداد دانشجويان دختر و پسر در هر رشته. لذا تنها اطلاعاتي كه از اين سايت مي توان فهميد اين است كه تعداد دانشجويان دختر بيش از پسرها است. وي مي افزايد: مسلم است در چنين شرايطي بازهم براي انجام هر كار يا كسب اطلاعات يا بايد سراغ تلفن رفته يا مستقيماً به دانشگاه مراجعه كرد.
ساير بخش هاي موجود در سايت دانشگاه آزاد مانند اخبار، مشاهده نمرات، اساتيد و... نيز يا باز نمي شود يا بسيار دير باز مي شود، به عبارتي اين سايت علاوه بر اين كه شامل هيچ گونه اطلاعات مفيدي در زمينه دانشگاه و مسايل مربوط به بخش هاي مختلف آن نيست، هيچ نوع اطلاعات علمي و پژوهشي روز دنيا را نيز براي ارتقاء سطح علمي دانشجويان و استفاده كنندگان در سايت خود قرار نداده و از بانك اطلاعاتي مفيدي برخوردار نيست،حتي در سايت دانشگاه تهران نيز كه از وضعيت نسبي بهتري برخوردار است و قسمت هاي مختلف آن با سرعت قابل قبولي باز مي شود، اطلاعات مفيدي در زمينه يافته هاي علمي جهاني و اخبار پژوهش هاي مفيدي كه در دنيا يا حتي در سطح كشورمان صورت گرفته وجود ندارد و اين سايت تنها شامل برخي اطلاعات مربوط به كنفرانس ها و كنگره هاي برگزار شده در كشور و اخبار سمينارها و ديدار مسئولان از دانشگاه ها و... است و باز هم خبري از اطلاعات علمي به روز نيست. عكس هاي موجود در اين سايت نيز تنها عكس هايي از نمادهاي مختلف سر در دانشگاه تهران، مسجد، كتابخانه، دانشكده هاي اين دانشگاه و برخي عكس هاي خبري است كه نه جذابيتي داشته و نه مفيد است. در قسمت مربوط به نقشه فضاي دانشگاه نيز فقط كروكي مبهمي با ليستي از قسمت هاي مختلف دانشگاه در كنار آن وجود دارد كه با كليك بر روي هر بخش مكان آن برروي كروكي مشخص مي شود كه تنها فايده آن مكان يابي جغرافيايي بخش هاي مختلف اين دانشگاه است. يكي ديگر از ضعف هاي سايت هاي دانشگاهي ما يك زبانه بودن بسياري از آنهاست. دانشگاه هايي مانند الزهرا و تربيت مدرس تنها بخش اخبار آنها به زبان فارسي است و ساير بخش ها به انگليسي است و براي جستجوي هر گونه اطلاعات در اين سايت ها بايد به زبان انگليسي مسلط بود.اما در اين بين سايت برخي دانشگاه ها مانند صنعتي شريف يا دانشگاه اميركبير از وضعيت بهتري برخوردار بوده و توانسته اند خدمات اينترنتي مناسبي را به دانشجويان و استفاده كنندگان خود ارائه دهند. سايت اين دانشگاه ها با قرار دادن بخش هايي همچون اخبار دانشگاه، روزنامه دانشگاه و اطلاعيه هاي مختلف مربوط به امور دانشجويان و دانشگاه توانسته امر اطلاع رساني و آگاهي را به نحو مطلوب تري انجام دهد ،علاوه بر اين كه سايت اين دانشگاه ها به دليل طراحي بهتر و تخصصي تر از اشكالات فني كمتري برخوردارند و هنگام استفاده از آنها با مشكلاتي همچون ديرباز شدن بخش ها و يا خالي بودن آنها كه در ساير سايت هاي دانشگاهي زياد به چشم مي خورد، كمتر مواجه مي شويم.
عليرضا صبوحي دانشجوي دانشگاه اميركبير معتقد است مراجعه به سايت دانشگاه ارتباط با بخش هاي مختلف دانشگاه را آسان تر مي كند. وي مي گويد: من به جاي نگاه كردن به در و ديوار دانشگاه براي اطلاع از پيام ها و اخبار منتشره از سوي بخش هاي مختلف مانند انجمن ادبي، كانون تئاتر و ساير انجمن ها و بخش ها به سايت دانشگاه مراجعه كرده و با كليك بر روي اين بخش ها از پيام ها و اخبار آنها مطلع مي شوم. به عبارتي سايت دانشگاه كار اطلاع رساني را آسان تر كرده است. البته سهولت اطلاع رساني از طريق سايت دانشگاه در شرايطي است كه همه دانشگاه ها اقدام به ارائه چنين اطلاعاتي در سايت خود كرده باشند نه اين كه مانند برخي دانشگاه ها تنها اطلاعاتي همچون آدرس، شماره تلفن و يا تعداد دانشجويان دختر و پسر در هر رشته را ارائه دهد و يا اگر هم بخش هايي را در سايت خود قرار داده اند اين قسمت ها به دليل اشكال فني قابل باز شدن نباشد.
زهره سينايي دانشجوي دانشگاه الزهرا در زمينه عدم كارايي سايت هاي دانشگاهي مي گويد: سايت اكثر دانشگاه ها بسيار دير باز مي شود، خود من حتي ده دقيقه هم براي باز شدن يك سايت معطل شده ام و بعد از اين كه با هزار زحمت باز شده برخي بخش هاي آن اصلاً قابل استفاده نيست. وي مي افزايد: من چند بار به سايت دانشگاه مان مراجعه كرده و در كمال تعجب مشاهده كردم كه سايت فقط به زبان انگليسي است لذا نتوانستم استفاده لازم را از آن ببرم. بطور كلي بيشتر بخش هايي كه در سايت هاي دانشگاهي قرار داده شده است كارايي لازم را براي استفاده كنندگان نداشته و نمي تواند پاسخگوي نياز آنها باشد. بطور مثال بخش كتابخانه كه در بيشتر سايت هاي دانشگاهي قرار داده شده است، جستجوگر بسيار ساده اي دارد كه تنها قادر است نام كتاب، نويسنده و سال انتشار را در اختيار استفاده كنندگان قرار دهد و نمي تواند به عنوان يك منبع نياز دانشجويان يا اساتيد را مرتفع سازد.
كاهش بوروكراسي اداري به وسيله اينترنت
علاوه بر ارائه اخبار و اطلاعات مفيد كه وظيفه گردانندگان سايت هاي دانشگاهي است، اين سايت ها بايد توانايي انجام برخي كارهاي اداري مربوط به امور دانشجويان را نيز داشته باشند تا سبب مراجعه كمتر دانشجويان و سهولت در انجام كارهاي اداري شوند.
مژگان.ع دانشجوي دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران مي گويد: زمان ثبت نام و انتخاب واحد ترم گذشته به دليل بيماري قادر به مراجعه به دانشگاه نبودم لذا با استفاده از سايت دانشگاه براي انتخاب واحد اقدام كردم و به راحتي و به دور از هياهو و شلوغي هميشگي زمان انتخاب واحد موفق به ثبت نام شدم. وي ادامه مي دهد: با اين تجربه ديگر ترجيح مي دهم پس از اين كارهاي مربوط به انتخاب واحد را از طريق سايت دانشگاه انجام دهم چرا كه راحت تر و بي دردسرتر از مراجعه به دانشگاه و حضور در هياهو و شلوغي ثبت نام است. به اعتقاد اين دانشجو اگر ساير كارهاي اداري دانشجويي نيز از طريق سايت دانشگاه ها قابل انجام يا پيگيري باشد هم به نفع دانشجويان و هم به نفع كاركنان آموزشي و سيستم اداري دانشگاه ها است.
سعيد.پ فوق ليسانس جامعه شناسي نيز كه براي انجام يك كار تحقيقي به سايت دانشگاه ها مراجعه كرده بود مي گويد: فكر مي كردم با مراجعه به سايت دانشگاه ها بتوانم فهرستي از اساتيد و ساعات و روزهاي حضور آنها در دانشگاه ها را بيابم اما متأسفانه اطلاعات مفيدي در اين زمينه پيدا نكرده و مجبور شدم بازهم از طريق تلفن يا حضور مستقيم و با مشكلات فراوان اساتيد مورد نظرم را پيدا كنم.
مشكل هزينه و عدم تخصص
اسفنديار مجلسي، متخصص طراحي وب سايت، در زمينه نقص هاي فراوان سايت هاي دانشگاهي مي گويد: بيشتر دانشگاه ها براي صرف هزينه كمتر سايت خود را روي كامپيوترهاي شخصي طراحي مي كنند كه چندان پيشرفته نيستند، لذا اين سايت ها هنگام استفاده در شبكه دچار اشكالات فني از قبيل، بازشدن برخي قسمت ها، تداخل بعضي بخش ها با يكديگر و... مي شوند. حتي برخي از دانشگاه ها براي اين كه پول كمتري خرج كنند طراحي اين سايت ها را به عنوان پروژه به دانشجويان خود مي دهند كه آنها نيز چون تخصص زيادي در اين زمينه ندارند نمي توانند طرح كارآمدي را ارائه دهند.
وي مي افزايد: اكثر دانشگاه ها براي ارائه سايت خود بر روي شبكه پهناي باند كمي از اينترنت را از شركت هاي ISP مي گيرند تا هزينه آن كمتر باشد اما همين مسأله سبب بروز اشكالات و عدم كارايي سايت مي شود به طور مثال اگر صد نفر به طور همزمان از سايت آن دانشگاه  استفاده كنند براي نفر صدو يكم ممكن است قسمت هاي مختلف سايت عمل نكرده يا بسيار ديرباز شود چون پهناي باند اينترنت آنها كم است و سريع پر مي شود.
البته اين مسأله در مورد برخي دانشگاه ها مانند صنعتي شريف كه خود مانند يك ISP عمل كرده و خدمات اينترنتي به دانشجويانش ارائه مي دهد صدق نمي كند. وي در ادامه عدم استفاده از عكس، موزيك، فلش و عدم توجه به شكيل كردن و زيباسازي سايت هاي دانشگاهي و عدم وجود لينك فارسي در برخي از آنها را از ديگر اشكالات سايت هاي دانشگاهي دانسته و مي گويد: نگه داشتن يك سايت از راه اندازي و ايجاد يك سايت مهم تر و دشوارتر است، در هر سايتي افرادي بايد موظف باشند كه كار به روز رساني، پويايي و ارتقاي كارآمدي سايت را انجام دهند. به ويژه در مورد سايت هاي دانشگاهي كه با كمي تلاش و برنامه ريزي مي توان سايت هاي پرباري كه حاوي نكات علمي فراوان از سراسر نقاط دنيا باشد را ارائه داد.
ناصر براتي كارشناس سخت افزار و شبكه نيز با اشاره به اشكالات سايت هاي دانشگاهي مي گويد: عدم توجه مسئولان به لزوم وجود اين سايت ها و كارايي كه مي تواند براي دانشجويان و اساتيد در زمينه ارتقاي علمي و آموزشي و حتي در رابطه با كاهش بوروكراسي اداري حاكم بر دانشگاه ها داشته باشد سبب بروز اين شرايط شده است، در صورتي كه اگر درك درستي از اهداف راه اندازي چنين سايت هايي داشته و با صرف هزينه مناسب طراحي آن ها را به دست افراد متخصص بسپاريم ديگر شاهد بروز اشكالات فني فراوان يا عدم كارايي و به روز نبودن سايت هاي دانشگاهي نخواهيم بود.
روي هم رفته بايد گفت وجود اشكالات فني بسيار، عدم كارايي، به روز نبودن اطلاعات، سرعت پائين، عدم زيبايي و استفاده از عكس ها و حروف مناسب، عدم وجود قابليت هايي چون جست وجوي موضوعي آرشيو و بانك اطلاعاتي و ارائه بخش هايي كه به نياز دانشجويان و حل امور آن ها پاسخ دهد سبب عدم استقبال دانشجويان از سايت هاي دانشگاهي شده است. اكثر آن ها هنوز هم ترجيح مي دهند كارهاي خود را از طريق تماس تلفني يا مراجعه به دانشگاه و بخش هاي مختلف آن انجام دهند چرا كه اين سايت ها نمي تواند پاسخگوي نياز آن ها باشد. در چنين شرايطي آيا راه اندازي اين سايت ها كه مطمئناً هزينه و زمان فراواني را نيز به همراه داشته تنها به اين دليل است كه دانشگاه هاي ما نخواسته اند از قافله عقب مانده و لذا سايتي را با اشكالات فراوان طراحي كرده و حال بدون توجه به پويايي، افزايش كارايي و به روز كردن اين سايت ها، آنها را رها كرده اند؟ اين در حالي است كه پويايي و به روز بودن اين سايت ها مي تواند ارتقاي جامعه علمي و دانشجويي كشور را به همراه داشته باشد پس بايد بيش از اين مورد توجه قرار گيرد.