نوشته: دكتر ريموندريتمارس 
قسمت شصت ونهم 

يك روز صبح باران شديد بهاري وادارمان ساخت حيوانات را در واگن ها محفوظ نگاه داريم تاسرما نخورند. نگهبان فكر كرد كمي آب باران براي خرس هايش بد نيست، لذا دريچه تهويه را باز گذاشت. فورا متوجه شد قفس  خرس ها به جلو و عقب تكان مي  خورد، انگار كه ساكنان آن به شدت عصبي هستند. به داخل نگاه كرد و ديد يك خرس سالخورده بزرگ جلوي دريچه تهويه آمده و به آن دست مي  سايد، گويي مي  خواهد دريچه را ببندد.رو به خرس پشمالو گفت: بسيار خب پيرمرد، اگر دوست نداري خيس بشي دريچه را مي  بندم.>
اگر چه هوا در شهر بعدي خشك و گرم بود، توفان و رعد و برق تهديد كننده مي  نمود، ابرهاي غليظ و گردو غبار با رعدو برق آميخته و غليظ تر مي  شد. نگهبان وقتي به سراغ تهويه ها رفت با تعجب ديد دريچه ها بسته است. فورا آنها را باز كرد، اما هنوز پشت نگردانده و از قفس دور نشده بود كه صداي خش خشي شنيد.
خرس پير داشت روي تهويه كار مي  كرد. پنجه هايش را داخل ميله ها كه درون تهويه بود، كرده و به چوب رساند و به آرامي و با اعتماد به نفس كامل در كشويي را بست. حالا خرس ها مي  توانستند هر وقت دلشان بخواهد خود را از باران و سرما و گرما حفظ و در را بسته و باز كنند.
به تازگي تعدادي سمور آبي )Beaver) به مجموعه حيوانات ما در باغ وحش اضافه شد. آنها را به محدوده بزرگ سمورهاي آبي كه نهري در آن جاري بود منتقل كرديم و حضورشان ساكنان قبلي را بسيار خوشحال كرد.
تازه واردها چندان از محيط جديد خوششان نمي  آمد، اما شكايتي نكردند و ناراحت به نظر نمي  رسيدند. ابتدا به پرسه زدن در اطراف و معاينه حصار 5/1 متري و توده برگ و بوته اي كه نزديك جويبار گذاشته بوديم تا بتوانند با آن لانه زمستاني خود را بسازند، پرداختند. تمام روزشان بدين ترتيب گذشت. آن شب، پس از تاريك شدن هوا، شروع به كار كردند و در طول يك شب، كاري را انجام دادند كه كار يك روز چندين مرد بود.
برگردان: حميد ذاكري

گفته مي شود ژل شانه اي با اين رژيم غذايي باعث ازبين رفتن طلاي سياه خزر يا خاويار و ازبين رفتن ديگر ماهيان ارزشمند پلاژيك مي شود
به دنبال چاپ مقاله بيگانه ها>در رابطه با انتقال گونه هاي بيگانه )Aliens) از محيطي به محيط ديگر و رشد غيرطبيعي و خطرناك آنان در محيط جديد كه رقيب يا دشمن طبيعي شان وجود ندارد، مقاله اي درباره ژل شانه اي و ضايعاتي كه در اثر تكثير سريع مخاطره آميز آن در درياي خزر پديده آمده، به انضمام راهكارهاي مقابله با اين بيگانه، دريافت داشتيم كه مي خوانيد.
يكي از موارد قابل ملاحظه تهاجم بيولوژيكي جانداران به اكوسيستم ها، در دهه هاي گذشته، هجوم ژل شانه اي )يا عروس ماهي شانه ايMnemiopsis Leidyi) به درياي سياه و درياي آزروف است. اين پديده به خاطر تاثير منفي و زيادي كه بر ماهيگيري و صنعت شيلات درياي سياه در 15 سال اخير داشته است، تهاجمي منحصر به فرد در سطح جهان به شمار مي آيد. تهاجم اين گونه طي دو دهه گذشته )برحسب فراواني نسبي) تقريبا مشابه به تهاجم صدف گورخري اوراسيايي به خليج سانفرانسيسكو است. شانه داران شاخه اي از سلسله جانوراني هستند كه تقريبا در سراسر جهان پراكنشي وسيع دارند.
Mnemiopsis leidyi يكي از گونه هاي شانه داران است كه بومي قاره آمريكاست. در بهمن ماه سال 1378 جمعي از محققان ايراني حضور اين جانور را در درياي خزر گزارش دادند. هر آنچه كه در سال 1374 دكتر هنري دومونت از كشور بلژيك احتمال ورود اين گونه مهاجم را به درياي خزر داده بود علاوه بر اين، گزارش هايGESAMP نيز مبني بر اين بود كه در اثر بي دقتي، اين شانه دار حتما به اكوسيستم هاي حساس راه پيدا خواهد كرد.
ژل شانه اي )COmb jellyfish) موجودي بسيار مقاوم است كه در دامنه وسيعي از دما و شوري توانايي توليد مثل و زندگي دارد، به طوري كه مي تواند در دماي بين 3/1 تا 32 درجه سانتيگراد و نيز شوري بين۳‎/۴ ppt تا۵۷ppt توليد مثل كند و در محيط عاري از اكسيژن به خوبي قادر به ادامه حيات است. آلودگي ها اثر بسيار كمي بر اين موجود دارد. اين موجود قادر است بدون غذا مدت زيادي زيست كند. در شرايط بي غذايي، جهت كاهش متابوليسم اندازه بدن خود را به سادگي كاهش مي دهد. اين موجود قادر است با استفاده از لوب هاي دهاني هر موجودي را ببلعد. از موجودات هولوزئوپلانكتوني>، موجودات كف زي  و لاروهاي پلانكتوني تا تخم ولارو ماهيان در لوله گوارش اين جاندار يافت مي شود. به طور كلي اين موجود ويرانگر هرمافروديت همزمان است به اين علت از نظر تئوري اين شانه دار مي تواند با موفقيت به عنوان يك موجود مستقل به نواحي جديد هجوم آورد بنابراين به راحتي از طريق آب توازن كشتي ها جابه جا مي شود و در شرايط جديد زيست محيطي قادر به توليد مثل است.
Mnemiopsis liedyi هيچگونه بيماري مشخص يا ويروس، باكتري، قارچ يا عواملي كه باعث بيماري آن شود را ندارد. آن دسته از موجوداتي كه تاثير منفي بر )Menemiopsis Liedyi) مانند متازوآهاي انگلي نمي  توانند اپيدمي شوند و بر جمعيت آنها تاثير داشته باشند. آن دسته اي هم كه مي توانند نابودكننده اين موجود باشند و جمعيت آن را كاهش دهند مانند يك گونه شقايق دريايي توانايي زندگي در محل هاي پر ازدحام ژل شانه اي را ندارند. قابل ذكر است اين اتفاقات در سواحل آمريكاي شمالي روي مي دهد. گرچه اين ژل مي تواند دامنه وسيعي از تغييرات دما وشوري را تحمل كند اما خصوصيات بوم شناختي آن در اكوسيستم هاي مختلف سراسر جهان و حتي در سيستم مديترانه، ممكن است كاملا با ويژگي هاي اين جاندار در درياي سياه متفاوت باشد.
غذاي ژل شانه اي شامل ماهيان كوچك، سخت پوستان، كرم ها، انواع لاروها، تخم تاس ماهيان و كيلكا است. حتي در مواردي تخم ماهي آزاد خزر نيز جزو غذاهاي او معرفي شده است. گفته مي شود ژل شانه اي با اين رژيم غذايي باعث ازبين رفتن طلاي سياه خزر يا خاويار و ازبين رفتن ديگر ماهيان ارزشمند پلاژيك مي شود؛ ولي اين نظر كمي غيرمنطقي به نظر مي رسد، چون ماهيان آزاد و خاوياري در رودخانه ها تخم ريزي مي كنند و اين موجود در مناطق تخم ريزي اين ماهيان به چشم نمي خورد. پس تاثير ثانويه بر ماهيان پلاژيك دارد. ماهي كيلكا اگرچه ازنظر بازارپسندي ارزش زيادي ندارد، اما به واسطه صيد انبوه صنعتي، تغذيه كننده تعدادزيادي كارخانه هاي توليد آرد ماهي و كنسروسازي در كشورهاي حاشيه خزر است. به عنوان مثال صيد كيلكا از سال 1368 تا 1378 سير صعودي داشته و تقريبا 10 برابر شده است. ماهي كيلكا يكي از اصلي ترين غذاهاي ماهيان خاوياري است. ژل شانه اي غذاي ماهي كيلكا را مي خورد، بنابراين جمعيت كيلكا و در نهايت ماهيان خاوياري كاهش مي يابد. البته حضور ژل  شانه اي مي تواند توجيه خوبي باشد بر صيد بيش از اندازه صنعت شيلات.
همانگونه كه گفته شد مبارزه با اين جاندار، كاري بسيار مشكل و پيچيده ولي همواره بهترين راه مبارزه، پيشگيري است. اما حالا كه به علت بي دقتي اين اتفاق افتاده، چه بايد كرد؟ براي مبارزه با اين جاندار پنج استراتژي كنترل پيشنهاد شده است كه به طور موردي آنها را بررسي مي كنيم:
استراتژي يك: كنترل مكانيكي - منظور از كنترل مكانيكي اين است كه توسط دستگاه هاي مكانيكي و به كمك نيروي انساني، اين موجود را جمع آوري كرد و آن را از اكوسيستم خارج ساخت. اين كار امريست ناشدني زيرا اولا نرخ رشد ژل شانه اي بسيار بالاست و در حال حاضر انتخاب روش حذف مكانيكي موجودات ژلاتيني پلانكتوني امكان پذير نيست و ثانيا وسعت اكوسيستم هاي آبي مثل درياي سياه و درياچه خزر آنقدر زياد است كه امكان يك همچين كاري نيست.
استراتژي دو: كنترل شيميايي - اين واقعيت كه يك ماده شيميايي بدون آنكه بر جمعيت ماهيان اثر سوء داشته باشد قادر به حذف جمعيت ژل شانه اي از درياي سياه يا هر اكوسيستم ديگر شود، كاملا بعيد است. آفت كش ها نيز نه تنها بر ماهيان آسيب وارد مي كنند، بلكه منابع غذايي آنها را نيز ازبين مي برند. بنابراين امكان توسعه آفت كشي كه فقط جمعيت ژل شانه اي را حذف كند و به ساير موجودات آسيبي نرساند غيرممكن است و فقط مقادير زيادي هزينه و زمان را صرف مي كند.
استراتژي سه: كنترل فيزيولوژيكي - اين رويكرد نياز به تحقيقاتي وسيع، صرف هزينه و زمان فراوان دارد و تقريبا استراتژي است همانند استراتژي دو، پس بنابراين غيرقابل اجرا است.
استراتژي چهار: كنترل ژنتيكي - از آنجا كه ژل شانه اي يك هرمافروديت همزمان است و قادر به خودباروري است، توزيع ژن هاي مضر درميان جمعيت آنها روشي غيرقابل اجراست.
استراتژي پنج : كنترل بوم شناختي - ازطريق گونه هاي وارداتي يا تقويت گونه هاي بومي. درحقيقت اين استراتژي عملي ترين رويكرد ممكن است. به عنوان مثال ورود يك گونه شكارچي. اخيرا گونه اي از شانه داران از خانواده Beroidae به صورت تصادفي وارد درياي سياه شده است. اين گونه با نام علمي Beroe ovata اشتهاي زيادي به بلعيدن شانه دار مهاجم درياي خزر داشته و قابليت تكثير آن بيشتر از گونه مهاجم است. اين گونه توانسته است تا حد زيادي جمعيت شانه داران را در درياي سياه كنترل و مهار كند. ولي از آنجا كه ورود هر گونه جديد مي تواند تبعات زيست محيطي جديدي دربر داشته باشد به ويژه زماني كه منابع تغذيه آن رو به كاهش گذاشت خود به عنوان يك پديده مهاجم جديد مطرح مي شود. درضمن اين مطلب را هم بايد درخاطر داشته باشيم كه درياي سياه، درياي سياه است و درياي خزر، درياي خزر. پس قبل از هر كاري بايد مطالعات وسيع و دامنه داري انجام شود. البته تلاش هاي مسوولان ذي ربط اين مساله زيست محيطي قابل چشم پوشي نيست. اميدواريم بتوانيم در شماره هاي آتي، شما را در جريان فعاليت هاي فعلي، اقدامات انجام شده و راهكارهاي پيش بيني شده قرار دهيم. در آخر لازم مي دانم از جناب دكتر محمدرضا رحيم بشر، استاد دانشگاه آزاد اسلامي لاهيجان كمال تشكر را به عمل آورم.