|
طرح بهبود تغذيه تهران
نخوريد، نداريم!
|
|
|
لاله ميراسكندري
خرما ماده غذايي است كه در ايران قابليت توليد بالايي دارد ولي اگر از هر خانم خانه داري سوال كنيد كه چند غذاي تهيه شده از خرما مي شناسد، به ندرت مي تواند دو يا سه غذا را نام ببرد، در حاليكه مي توان ده ها نوع غذاي مختلف و مقوي با خرما تهيه كرد
مگر نه اينكه سلامتي همه چيز نيست ولي بدون آن، همه چيز، هيچ است.پس چرا 7 ميليون نفر در ايران به پوكي استخوان دچاربوده، ساليانه حدود 900 ميليارد ريال تنها براي شكستگي استخوان ران صرف مي شود و مصرف مواد لبني از نصف معدل سرانه جهاني هم پايين تر است؟ چرا در شهر تهران با اينكه حدود 10 درصد افراد از كوتاهي قد ناشي از سوءتغذيه رنج مي برند، 40 درصد از افراد دچار مشكلات ناشي از پرخوري هستند يا چرا ضرر و زيان ناشي از سوءتغذيه در كشور، ساليانه 565 ميليون دلار است؟درحاليكه سوءتغذيه يكي از ريشه هاي عقب ماندگي اقتصادي و وابستگي سياسي بوده و يك سوم مرگ وميرها با تامين غذاي سالم و رعايت بهداشت آن قابل كنترل...
جود سوءتغذيه در ايران امري اثبات شده و بديهي است، ولي چرا؟
مشكلات اقتصادي؟ يعني شما واقعا مطمئن هستيد كه اگر همه چيز ارزان بود، خود مردم حتما مي دانستند و بلد بودند كه چه چيز، چقدر و چه موقع بايد بخورند؟مسلما اينطور نيست. مشكلات اقتصادي بسياري از مردم ايران هم البته امري بديهي است ولي مطمئن باشيد كه تنها درصدي از مشكلات سوءتغذيه ايراني ها به مسايل اقتصادي برمي گردد. كما اينكه درمقابل سوءتغذيه ناشي از كم خوري، 40 درصد افراد اين مملكت دچار مشكلات بدخوري و پرخوري هستند. اين مشكلي جهاني است و درحاليكه كشورهاي آفريقايي به علت مشكلات اقتصادي دچار سوءتغذيه هستند، كشورهاي پيشرفته اي مثل آلمان، سوئيس و آمريكا با مشكل فزاينده پرخوري مواجه بوده و بيماري هاي قلبي، فشارخون، ديابت و غيره، صدر علل مرگ و مير آنها را تشكيل مي دهد.آنچه درحقيقت علل بروز سوءتغذيه در جوامع مختلف را باعث مي شود عوامل فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي است.تا به حال، فعاليت هاي زيادي در جهت رفع سوءتغذيه ايراني ها انجام شده است ولي اكثر آنها، طرح هاي مكمل ياري بوده يا فقط بر جنبه خاص تمركز داشته اند. مثلا كمبود آهن و درنتيجه كم خوني ناشي از فقر آهن يكي از معضلات همه گير در اين جامعه است. براي حل اين مشكل مكمل آهن تجويز مي شود كه البته درمان كوتاه مدت مناسبي است ولي راه حل قطعي نيست.
ريشه كني مشكل سوءتغذيه در جامعه احتياج به يك طرح همه جانبه و فراگير دارد كه مشكلاتي چون چاقي، اختلالات خوردن، مشكلات دنداني، كم خوني و خطر ابتلا به بيماري هاي مختلف را تواما كاهش مي دهد.
موسسه پارس تحقيق توسعه بين الملل قصد دارد در راستاي بهبود و گسترش شرايط كيفي زندگي مردم، اقدام به اجراي طرح بهبود وضعيت تغذيه تهراني ها كند.دكتر روح الله قطريفي، مديرعامل موسسه و مدير پروژه طرح در اين زمينه مي گويد: در مقوله تغذيه، عادات، باورها و فرهنگ، حرف اول را زده و حتي پررنگ تر از مشكلات اقتصادي خودنمايي مي كنند. متاسفانه امروزه باورها و عادات مردم خيلي سريع دچار تغييرات قابل توجه شده است و بعضا حتي درصورت آگاهي كامل، نگرش و عملكرد متفاوتي نشان مي دهند. مثلا درمورد سيگار، شما نمي توانيد حتي يك نفر را پيدا كنيد كه معتقد باشد سيگار كشيدن هيچ نوع بيماري ايجاد نمي كند و همه قريب به اتفاق مي دانند كه سيگار منشاء توليد چندين بيماري است ولي بازهم مي بينيم كه درصد بالايي از جمعيت كشور سيگار مي كشند و حتي دربين قشر تحصيلكرده و پزشكان هم به وفور رواج دارد. تازه اين موارد جدا از مسايلي است كه حتي درمورد آنها آگاهي هم وجود ندارد.پس بايد بر فرهنگ تغذيه اي يعني هم در سطح آگاهي و هم در سطح عملكرد افراد تاثيرگذار باشيم. مسلما تاثيرگذاري در فرهنگ تغذيه تنها با آموزش هاي پاي تخته اي و تئوري امكان پذير نيست، كما اينكه بارها و بارها انجام شده و نتيجه اي نداشته است. مردم بايد خودشان حساس شده و بخواهند تا تغييري در سطح همه گير اتفاق بيفتد. پس اين طرح با دو استراتژي اصلي ارتقاي سلامت تغذيه اي مردم تهران و بسترسازي، توانمندي و ارتقاي فرهنگ مشاركت مردم تهران در حل مشكلات تغذيه اي خود برنامه ريزي شده است.انجام چنين طرحي، مسلما كار يك سازمان دولتي يا غيردولتي يا حتي يك وزارتخانه خاص نيست و حضور سازمان هاي مختلف، خصوصا سازمان هاي متولي ضروري است.
مجريان و همكاران اين طرح به اين ترتيب هستند:
۱- دفتر بهبود تغذيه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي
۲- دفتر بهداشت مدارس و جوانان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي
۳- دفتر تغذيه و سلامت وزارت آموزش و پرورش جمهوري اسلامي ايران
۴- شوراي شهر، شهرداري تهران و سازمان هاي تابعه
... و بسياري از سازمان هاي غيردولتي.
دكتر قطريفي مي افزايد: در بحث فرهنگسازي، كودكان و نوجوانان پايه اصلي هستند و با اصلاح فرهنگ اين دسته، مي توان آينده بهتري براي جامعه پيش بيني كرد. در حال حاضر منبع اطلاعاتي كودكان و نوجوانان و معتمدان اين دو دسته، در درجه اول والدين و در درجه دوم، اولياي مدارس هستند، پس نقش مدارس در اين زمينه غيرقابل انكار است. از طرفي چون هدف انجام يك حركت فرهنگي در سطح كل جامعه است، پس سازمان هاي متولي شهري مثل شهرداري و شوراي شهر هم از مهمترين سازمان ها هستند كه خوشبختانه تا به حال همكاري خوب و قابل قبولي بين اين موسسه و سازمان هاي گفته شده برقرار شده است. به عقيده دكتر قطريفي اگر فرهنگ مصرف يعني به عبارت ديگر تقاضا اصلاح شود، روند اقتصادي هم ناخودآگاه تحت تاثير قرار خواهد گرفت. وي يكي از اهداف اين طرح را تغيير سوبسيدها اعلام كرد و حتي در اين راستا شوراي سلامت به تازگي مصوبه اي داشته براي تغيير سوبسيد كه گام مهمي تلقي مي شود.مدير طرح بهبود تغذيه تهران افزود: ما بايد جغرافياي سلامت تغذيه كشور خود را خوب بشناسيم. آنچه خوب است نگه داريم و آنچه بد است اصلاح كنيم و در مرحله بعد عادات مناسب تغذيه اي بيگانه را به آن اضافه كنيم. ولي امروز درست برعكس آن عمل مي شود و غذاهاي سنتي و اصيل ايراني به تدريج جا و مكان خود را از دست مي دهند. مثلا خرما يكي از مواد غذايي است كه مخصوصا در ايران قابليت توليد بالايي دارد ولي در حال حاضر اگر از هر خانم خانه داري سوال كنيد كه چند غذاي تهيه شده از خرما مي شناسد، به ندرت مي تواند دو يا سه غذا را نام ببرد، در حاليكه مي توان ده ها نوع غذاي مختلف و مقوي با خرما تهيه كرد. علت به وجود آمدن اين مساله حذف تدريجي خرما از زمينه ذهني مردم و جايگزيني چيزهاي ديگر است.
البته اين به آن معني نيست كه غذاهاي سنتي ما همگي بي عيب و نقص و قابل قبول بوده و ساير غذاها همگي مردود هستند. خوردن تمام مواد غذايي در حد تعادل لازم است و البته يكي از شعارهاي مجريان اين طرح هم همين است: چيزي به اسم نخوريد، نداريمبه هر حال نكته غيرقابل انكار، اين است كه ما در عصر ارتباطات هستيم. اگر 30 سال پيش، 10 سال طول مي كشيد تا يك تغيير در سطح جامعه همه گير شده و جا بيفتد، در حال حاضر اين مدت به حتي يك روز كاهش يافته است و نمي توان جلوي ارتباطات را گرفت. ولي متاسفانه اگر ما چيزهاي خوب خودمان را از دست بدهيم، هميشه نيازمند آنها خواهيم بود.امروزه با وجود گستردگي بسيار بالاي طيف غذاهاي ايراني، الگوي تغذيه اي ايراني ها به يك الگوي ثابت تبديل شده است. اكثر خانواده ها 8 يا 10 نوع غذا را به طور ثابت تهيه مي كنند و اگر خانواده اي ، قوميت خاص داشته باشد ممكن است يك يا دو غذاي محلي را هم به اين ليست اضافه كند.
و البته بروز اين امر از ايراني هاي خوش ذوق بعيد است.
دكتر قطريفي علل بروز اين مساله را اين چنين توضيح مي دهد: شرايط شغلي والدين، استرس هاي به وجود آمده ناشي از زندگي در كلانشهرها و پيچيدگي هاي بالاي زندگي هاي امروز باعث تغيير روند زندگي life styie جمعيت شهري كنوني شده و عادات تغذيه اي نابجايي را رواج داده است.
صورت مساله واضح است ولي راه حل ها ثابت نيست. به عبارت ديگر، هر خانواده اي بايد به حدي توانمند شود تا بتواند برنامه مناسب زندگي خود را براساس اقتصاد و شرايط ويژه خود طرح ريزي كند. پس نقش مشاركت مردمي بسيار بالا است. يكي از اقداماتي كه در راستاي حساس سازي مردم جهت همكاري در طرح پيش بيني شده، جشنواره ميوه، سبزي ها و لبنيات است.
اين دو گروه در هرم غذايي جايگاهي ويژه داشته و حتما بايد در سبدخانواده قرار گيرند و جالب است كه اتفاقا بيشترين مشكل تغذيه اي ايراني ها هم به همين دو گروه بر مي گردد كه البته درمورد لبنيات مشكل حادتر است، چه از لحاظ توليد و چه از لحاظ فرهنگ مصرف. در كنار مشكلات اقتصادي توليد شير و فرآورده هاي آن متاسفانه علاقه مردم به نوشيدن مثلا شير روز به روز كمتر شده و درمقابل سرانه مصرف بعضي نوشيدني هاي ديگر چندين برابر استاندارد است. يعني پول خرج مي شود ولي در مسير غلط، تا جايي كه به قول دكتر شيخ الاسلام سرانه مصرف شير براي هر ايراني به نصف استكان مي رسد. پس تنها يك جابه جايي كوچك مي تواند در ارتقاي سطح سلامت بسيار موثر باشد. مردم ايران شاد هستند و از قديم هم به جشن هايي مثل جشن خرمنكوبي علاقه زيادي داشته اند و دكتر قطريفي در اين مورد چنين مي گويد: ما تلاش مي كنيم تا براي اولين بار در ايران كارناوال شادي سلامتي پياده كنيم. چون مردم از آموزش پاي تخته اي خسته شده اند. قصد داريم با برقراري كارگاه هاي توليد انواع تنقلات سالم، نمايش روند توليد، پردازش، انتقال و فروش سبزي ها، ميوه ها و لبنيات، آشپزي گياهي همراه با آموزش و عرضه، برنامه هاي متنوع سرگرمي براي تمام سنين با شعارهاي مختلف خوردن سالم از جمله سرود، نمايش، مسابقات و غيره يك جشنواره شاد و خانوادگي فراهم كنيم و بهار آينده هم جشنواره آشپزي سنتي را خواهيم داشت كه در آن جشنواره هم مثل جشنواره امسال، دانش آموزان، كودكان و نوجوانان نقش آفرينان اصلي خواهند بود. اين جشنواره از 19 تا۲۳ مهرماه به مدت 5 روز در مركز آفرينش هاي هنري كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان واقع در خيابان حجاب و قسمتي از ضلع شمال شرقي پارك لاله برگزار خواهد شد و ساعات بازديد از 10 صبح تا۹ شب است. تاريخ و ساعت برگزاري جشنواره طوري انتخاب شده تا دانش آموزان مدارس، دانشجويان و خانواده ها بتوانند به راحتي از امكانات جشنواره استفاده كنند. زمان برگزاري اين جشنواره با 4 مناسبت روز جهاني كودك، روز جهاني غذا، روز جهاني استاندارد و روز پيوند اوليا و مربيان همزمان مي شود كه بحث فرهنگي و اجتماعي اين مناسبت ها همگي مي توانند در موثر واقع شدن اين جشنواره موثر باشند. از طرفي اين جشنواره به فاصله دو روز از ماه مبارك رمضان برگزار خواهد شد و رهنمون هاي مخصوص اين ماه هم در جشنواره گنجانده شده است. اين طرح بعد از برگزاري جشنواره مذكور توسط اقدامات ديگري دنبال مي شود، ازجمله:
- توزيع بروشورهاي حاوي مطالب كاربردي در مدارس و برگزاري مسابقات مختلف براساس اين بروشورها در انتهاي سال تحصيلي.
- ار سال كارت كد تغذيه و رشد و فرم اطلاعات بهداشتي براي دانش آموزان مدارس كه مثل كارت سلامت براي ثبت روند رشد تا سال ها حفظ خواهد شد.
- ار سال ترازو و قدسنج براي مدارس و آموزش مديران جهت شكل اندازه گيري و ثبت كارت رشد.
- برگزاري همايش بزرگ مديران و دانش آموزان.
-جشنواره آشپزي سنتي.
- نيت اجرا كنندگان اين طرح قدمي مثبت در بسيج همگاني سلامت، اطلاع رساني و در نتيجه كاهش بيماري ها، هزينه هاي درماني، بهره وري در سرمايه گذاري و پرورش نسل آينده سالم تر است. ما هم اميدواريم اين طرح به تمامي اين اهداف جامه عمل بپوشاند.
|
