Hamshahri Newspaper

طرح:علي مريخي

كارآفريني يك توان و ويژگي است كه برخي از افراد در خود دارند و با توسعه و اتكا به آن مي توانند فعاليت هاي جديدي را ابداع كنند؛ همان فعاليت هاي مفيد و مثبتي كه مي تواند رشدو توسعه يابد و براي افراد جامعه ارزش شود
الهام گودرزي
كميته امور اجتماعي انجمن فارغ التحصيلان دانشگاه شريف كه تاكنون خدمات مختلفي را در زمينه برگزاري گردهمايي ها و سخنراني ها براي فارغ التحصيلان اين دانشگاه داشته ، جشنواره اي با عنوان كارآفريني بر گزار كرده است. اين جشنواره كه براي اولين بار در مهرماه سال گذشته توسط هيأت اجرايي انجمن و با هدف برقراري ارتباط ميان فارغ التحصيلان كارآفرين دانشگاه و دانشجويان، همچنين ارتباط بيشتر اين كار آفرينان با يكديگر و ايجاد زمينه هاي همكاري و فعاليت هاي آينده تشكيل شده است، امسال نيز در آغاز سال تحصيلي جديد برگزار مي شود.
فرانك قهرمان پور، عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي ايران و عضو هيأت اجرايي انجمن فارغ التحصيلان در اين خصوص به ما گفت: «دانشكده ها بايد از طريق انجام كارهاي تحقيقاتي به ايجاد كارآفريني كمك كنند و كارآفرينان باسرمايه بايد به دانشگاه كمك كنند. ما قصد داريم هر سال اين جشنواره را توسعه دهيم چرا كه سالانه استقبال از آن بيشتر مي شود. برپايي جشنواره كارآفريني در روزهاي ۱۷الي ۲۰مهرماه سال جاري در دانشگاه شريف بهانه اي شد تا بيشتر به بررسي اين مقوله بپردازيم. در اين خصوص گفت وگويي ترتيب داديم با دكتر علي نقي مشايخي عضو هيأت علمي دانشگاه و دبير كل انجمن فارغ التحصيلان دانشگاه شريف. اين انجمن كه دو سالي است به تشكيل جشنواره اي با عنوان كارآفريني مي پردازد، حرف هاي زيادي در خصوص تعاريف و تجارب خود از اين مقوله دارد.
* كارآفريني به چه معناست؟
- كارآفريني يك توان و ويژگي است كه برخي از افراد در خود دارند و با توسعه و اتكا به آن مي توانند فعاليت هاي جديدي را ابداع كنند؛ همان فعاليت هاي مفيد و مثبتي كه مي تواند رشد و توسعه يابد و براي افراد جامعه ارزش شود.و بالطبع اين تفكرات و فعاليت هاي جديد مي توانند مشاغل مفيدي را به وجود بياورند كه اشتغال به آنها در ايجاد ارزش براي جامعه و دفع نيازهاي موجود مؤثر باشد.
كارآفرينان در طراحي، خلق و ابداع اين فعاليت ها نقش بسيار مهمي دارند.
اگر تعداد كارآفرينان دريك جامعه افزايش يابد و زمينه كارآفريني در يك جامعه فراهم شود، آن زمان كارآفرينان موتور رشد و توسعه جامعه مي شوند. در واقع كارآفرينان موجوداتي مي شوند كه با ابداع و آفرينش خود و با ايجاد فعاليت هاي جديد و نوآورانه، موجب پيشرفت اقتصادي و اجتماعي جامعه و ايجاد اشتغال مي شوند.
* تاريخچه كار آفريني در كشورهاي صنعتي به چه زماني برمي گردد؟
- در كشورهاي غرب از اواخر دهه ۸۰ و اوايل دهه ۹۰ ميلادي توجه فراواني به مقوله كارآفريني شده است. در بسياري از دانشگاههاي معتبر، افراد كارآفرين را به طور رسمي آموزش مي دهند و در رشته هاي مديريت و مهندسي دروسي هست كه سعي مي كنند مهارت كارآفريني دانشجويان و فارغ التحصيلان را بالا ببرند و اين امر در دانشگاههايي كه نخبگان جامعه را جذب مي كنند از اهميت بالايي برخوردار است.
* اين جريان چند سال است كه در ايران شروع شده است؟ در كدام دانشگاهها؟
- جريان كارآفريني ۵سالي است كه در ايران مطرح شده است كه اين درحالي است كه كشورهاي صنعتي در حدود ۲۰ سال است آن را به طور جدي بررسي مي كنند.
در واقع پس از شروع جريان كارآفريني در دنيا و بر حسب اهميت دانشگاههاي برجسته به اين امر، ايران و بالاخص دانشگاه شريف كه در كل دانشجويان نخبه كشور را جذب مي كند تصميم گرفت كه به اين مسأله بپردازد تا بتواند با رشد افرادي كارآفرين، سازمانهاي اقتصادي و اجتماعي مفيدي را براي جامعه ايجادكنند، همچنين باعث ايجاد و بازسازي سازمانهايي باشند كه به حل مسائل و معضلات جامعه مي پردازند و بالاخص بتوانند مشاغل مفيدي را ايجاد كنند.
در اين خصوص دانشگاه شريف پيشگام بوده است و دانشگاه اميركبير هم در اين زمينه فعاليت هايي دارد. ولي به طور كلي كارآفريني مقوله اي است كه در مكانهاي مختلف مورد توجه بوده و سازمانها و ارگان هاي گوناگوني بر روي آن برنامه ريزي و فعاليت مي كنند.
* كارآفريني در ايران تا چه حد جاافتاده و اعضاي جامعه تا چه حد كارآفرين ترتيب مي شوند؟
- در هر جامعه اي به طور طبيعي تعدادي كارآفرين پيدا مي شوند ولي مهم اين است كه تعداد آنها را بيشتر كنيم. از قبل از انقلاب و با بنيان صنعت در ايران، افرادي بودند كه صنايع و تشكيلات مهمي را در ايران ايجاد كردند و توانستند به توسعه صنعت و اقتصاد كشور كمك كنند. از اين افراد مي توان به مرحوم آقاي خليلي كه مسأله صنعت گاز را در ايران پايه گذاري كرد، اشاره كرد كه اين طيف كارآفريني پس از انقلاب نيز وجود داشته است.
پس كارآفرين وجود دارد، ولي مهم اين است كه چگونه تعداد آنها را افزايش دهيم. در اين راه بايد موانع و مشكلات بر سر راه كارآفريني را برداشت تا آنها موفق تر بوده و به دستاوردهاي بزرگتري نائل شوند.
* اين موانع كارآفريني چه چيزهايي هستند؟
- موانع كارآفريني را شايد بتوان به دو دسته تقسيم كرد. يك دسته موانع محيطي چون عدم تناسب مقررات و سياست هاي اقتصادي و حمايت ضعيف و نادرست از دستاوردهاي آنها و يا انحصارات و ايجاد فضاي غيررقابتي كه به افراد اجازه ندهد با اتكا به توان خود از كساني كه خوب كار نمي كنند پيشي بگيرند. در واقع از اين موارد مي توان به عنوان موانع عمومي ياد كرد، ولي يك سري موانعي هم وجود دارد كه به آموزشهاي افراد براي انجام كارآفريني موفق برمي گردد: چگونگي سازمان دهي يك كار و فعاليت، برنامه ريزي و توسعه و چگونگي هدايت نيروها.
در دانشگاه مي توان اين قبيل آموزش ها را داد تا دانشجويان مستعد و داراي نيروهاي بالقوه با اصول آشنا شوند تا با شروع فعاليتي، احتمال موفقيت شان بيشتر شود.
البته تنظيم مالي شركت و چگونگي مواجهه با بحران هاي مالي، همچنين نحوه بازاريابي براي فروش محصولات را نبايد فراموش كرد. اين مسايل، اطلاعات و دانشي هستند كه كمك مي كنند تا احتمال توليد و توزيع كارآفريني بيشتر شود.دانشگاه ها نيز در اين راه سعي كرده اند تا مركز كارآفريني ايجاد كنند و دانشگاه ها دروس كارآفريني را در زمينه مديريت و سازماندهي به دانشجويان دوره كارشناسي را براي بالا بردن توان و مهارت دانشجويان رشته هاي مهندسي آموزش دهند.
* همكاري ارگان هاي دولتي را در اين زمينه تا چه حد مؤثر مي دانيد؟
- ارگان هاي دولتي مثل مؤسسات مالي و بانكي و صنعتي مي توانند در جهت كارآفريني زمينه سازي كنند و همكاري ميان آنها و دانشگاه مي تواند رشد و توسعه كارآفريني را تسريع كند.

* شما تاريخچه اي از حضور مقوله اي به نام كارآفريني در كشورهاي اروپايي گفتيد. با اين وجود آيا كارآفريني جايگاه خود را در آن كشورها پيدا كرده است؟
- اين مقوله در كشورهاي صنعتي جاي خود را باز كرده است، بخصوص در زمان طرح تكنولوژي هاي جديد و حوزه هاي جديد صنعت امكان بروز و ظهور كارآفريني و ميدان ديد آن خيلي بازتر و بيشتر مي شود.
در يكي دو هفته اخير كه تكنولوژي اطلاعات رشد كرده و امكانات جديد براي ايجاد كار و مشاغل جديد فراهم شده است، كارآفرينان اهميت بيشتري يافته اند.
در اين كشورها با توجه به سازمان ها و شركت هاي جديد تأسيس شده و موفق به عنوان موتورهاي رشد و توسعه اقتصادي، سعي مي شود كه اين نوع شركت ها از طريق توسعه آموزش ها بيشتر شوند و در كنار آن وضع قوانين مناسبي كه امكان كاركرد آنها را بيشتر مي كند در جامعه ممكن ساخته اند تا تعداد بيشتري از جمعيت شان كارآفرين شوند. چرا كه پس از اجراي اين مهم، مشاغل جديد فراهم شده و استاندارد زندگي در آن جامعه بالاتر مي رود. از اين رو نقش مهم كارآفريني در كشورهاي خيلي پيشرفته از نظر صنعتي و اقتصادي به چشم مي خورد.
* آيا نظام آموزش عمومي ما ، دانش آموزان را كارآفرين بار مي آورد؟
- خلاقيت و توجه به محيط و نيازهاي آن از ملزومات كارآفريني است. افراد براي كارآفرين شدن بايد در وجودشان خلاقيت و نوآوري را شكوفا كنند، به محيط پيرامونشان با دقت نگاه كنند تا با تشخيص نيازها و پتانسيل هاي محيط، امكانات بالقوه را هم تشخيص دهند تا آن نيازها را بتوانند مرتفع سازند. اگر نظام آموزشي ما خلاقيت و نوآوري را پرورش دهد، اين فكر خلاق به وجود مي آيد و اگر نظام آموزشي اين مهم را انجام ندهد، دانش آموزان بيشتر زمانشان صرف حفظ كردن مي شود.
به اعتقاد من در آموزش عمومي اين پرورش وجود ندارد و يا خيلي كم است. دانش آموزان با ورود به دوره دبيرستان بخصوص از نيمه دوم اين مقطع شروع به حفظ كردن براي كنكور مي كنند كه اين باعث مي شود قدرت خلاقيت آنها رشد نكند.
* در نظام آموزش عالي چطور؟
- در دانشگاه ها هم حق انتخاب چنداني به دانشجو نمي دهند و يك سري برنامه ها و چارچوب هاي تعيين شده اي را در اختيار آنها قرار مي دهند.
مسأله ديگر بالا بودن نسبت دانشجو به استاد در كشور است. براساس آمار به دست آمده در قبال حدود ۲ ميليون دانشجو، تنها ۴۰ هزار استاد وجود دارد، يعني نسبت ۵۰ نفر دانشجو به يك استاد. كه حتي فرض ۴۰ دانشجو به استاد هم زياد است. اين مسأله امكان تفكر و طرح سؤال و خلاقيت را از دانشجويان مي گيرد چرا كه كمبود وقت و كمبود امكانات اين اجازه را به او نمي دهد.
با اين وجود ما در دانشگاه شريف سعي كرديم با ايجاد مركز كارآفريني و معرفي اين بحث به دانشجويان و ارائه آموزش هاي لازم به دانشجويان كه كارآفريني موفقي داشته اند اين مقوله را كمي توسعه دهيم كه تشكيل جشنواره كارآفريني نيز از اين برنامه هاست.
* در حال حاضر چند درصد فارغ التحصيلان كارآفرين مي شوند؟
- من آمار دقيقي از اين جريان در دست ندارم ولي فكر مي كنم در حدود ۳۰ درصد از فارغ التحصيلان كه قصد فعاليت در اين جريان را دارند، تنها درصد كمي درحدود ۵ يا ۶درصد مي توانند موفق شوند.
* براي نهادينه شدن بحث كارآفريني چه اقداماتي انجام مي دهيد؟ اصلاً چرا تا به حال نهادينه نشده است؟
- نهادينه سازي با موانع بيروني چون بسترهاي حقوقي، اقتصادي و تا حدودي پيش زمينه هاي آموزشي از دبيرستان با مشكل مواجه مي شود ولي بحث توسعه كارآفريني، در حال حاضر بحث مطرح ميان دانشجويان دانشگاه شريف و برپايي جشن كارآفريني توسط انجمن فارغ التحصيلان در اين جهت است كه مفهوم كارآفريني را ميان دانشجويان رواج دهد و ذهن آنها را به اين جهت متوجه سازد.
* اقدامات انجام شده براي نهادينه سازي را نام ببريد؟
- اول همان طرح برپايي جشنواره
- ايجاد مركز كارآفريني در شريف و فعاليت هاي آن
- ارائه دروسي كه براي كارآفريني مفيد است: چون دروس كارآفريني، سازماندهي و يا مديريت تكنولوژي كه به عنوان واحد اختياري براي استفاده دانشجويان علاقه مند ارائه مي شود.
- فعاليت ديگر هم دادن جايزه است به كساني كه در اين كار آفريني شركت مي كنند، همچنين كساني كه بتوانند ايده هاي علمي را به يك طرح تجاري تبديل كنند و قابل پياده سازي و سودآور از لحاظ اقتصادي باشد.
* همان طور كه مي دانيد عده زيادي از فارغ التحصيلان بيكار هستند. فكر مي كنيد بحث كارآفريني تا چه حد در اين زمينه مؤثر است؟
- كارآفرينان فعاليت هاي جديدي را ايجاد مي كنند كه خود باعث تشكيل مشاغل جديد مي شوند. به جاي انتظار براي استخدام از سوي اداره جات دولتي خودشان زمينه كاري فراهم كنند. مي توانند يك فعاليت اقتصادي معني داري را پايه ريزي كنند و در آن شغل هاي جديدي كه ايجاد مي شود، فارغ التحصيلان بيكار هم شاغل شوند.
* در دانشگاه شريف چند درصد فارغ التحصيلان كارآفرين شده اند؟
- آمار دقيقي ندارم ولي دانشجويان فارغ التحصيل زيادي داريم كه در زمينه كارآفريني با ايده هاي خوبي فعاليت مي كنند. تعدادي از آنها هم موفق شده اند كه شركت هاي بزرگ صنعتي، مشاوره اي و يا پيمانكاري ايجاد كنند.
پس ما بايد به اين افراد آموزش دهيم كه چگونه كاري را شروع كنند و چگونه در كاري كه شروع كرده اند موفق شوند. بنابراين با توسعه و ترويج كار آفريني بايد اين دو هدف را دنبال كرد.