سيدمهدي اميني نسب 
امروزه در محيط زيست جهاني، حفاظت از اكوسيستم ها، زيستگاه ها و گونه ها متوجه فعاليت ها و تفكرات بشر است كه اهميت قابل توجهي را داراست. در اين بين، كنترل بيماري ها نيز به عنوان يك فرآيند مهم در حفاظت از جمعيت هاي پرندگان بسيار حايز اهميت است.
شيوع بيماري هاي مختلف كه چندين ده هزار گونه پرنده را در محدوده گسترده اي از جهان نابود كرده ، بر حساسيت موضوع افزوده است، چرا كه بيماري هاي غيرعفوني مثل سميت سرب يا آلودگي به آفت كش مثل عوامل عفوني به سرعت تاثيرگذار نيست.
بيشترين عوارض بيماريزا تاثيرگذار در پرندگان، عوامل عفوني، ويروس هاي انگلي، باكتريايي، پرتوزوآئي و كرمي روده اي اند كه بدن پرندگان را به عنوان ميزبان تحت تاثير قرار مي دهند. ديده شده كه ده ها هزار پرنده در بخش هاي مختلف جهان به دليل شيوع يك بيماري همه گير از بين رفته اند. به عنوان مثال، طاعون مرغابي، بيماري نيوكاسل و وباي پرندگان بسياري از پرندگان آبزي مانند مرغابي ها، غازها، قوها و باكلان ها را در آمريكاي شمالي به وادي مرگ كشانده است. شيوع اين قبيل بيماري ها عمدتا در ارتباط مستقيم با تغيير اكوسيستم ها، رفتار يا فيزيولوژي پرندگان و تاثيرپذيري از فعاليت هاي انساني قلمداد شده است.
تغييرات قابل توجهي در چند سال اخير در محيط زيست به وقوع پيوسته كه در نتيجه آن جمعيت هاي زيادي از گونه هاي پرندگان در محدوده هاي وسيع شامل درناها، مرغابي ها، غازها و قوها در طول قرن هاي 19 و 20 از بين رفته اند، به خصوص توسعه صنعت در قرن 20 كه به تخريب گسترده محيط هاي دريايي، ساحلي، آب شيرين و كوهستان ها انجاميده است، در اين بين بسيار تاثيرگذار بوده و در نتيجه آن، مناطق وسيعي از زيستگاه هاي طبيعي به طور كامل تخريب شده است، در مقابل، تغيير زيستگاه هاي پرندگان، سرعت در معرض خطر قرار گرفتن آنها به انواع بيماري ها را در مناطق زمستان گذراني، زادآوري، استراحت، تغذيه و ... دوچندان كرده است كه بيماري هاي ويروسي شامل دو دسته است؛ دسته اول كه به بيماري ويروسي DNA مشهور است. نگراني عمده در ارتباط با اين بيماري قبل از سال 1970 به دليل شيوع شديد طاعون مرغابي در ايالت متحده وجود داشت. ويروس اين بيماري از طريق معرفي گونه هاي اروپا به آمريكاي شمالي و آسيا شيوع يافته بود. همچنين بيماري ويروسي ديگري به نام بيماري Marek نيز در روسيه نزديك به 60 هزار غاز پيشاني سفيد را از بين برد كه در بين جوجه ها و عمدتا از طريق تماس هاي مستقيم يا غيرمستقيم با آئروسل هاي آلوده، به وقوع پيوست و اين گونه را به معرض خطر كشاند و دسته دوم را بيماري ويروسي RNA مي  گويند: اين ويروس بيش از 230 گونه پرنده را كه در شرايط طبيعي يا تحت آزمايش در معرض عفونت قرار گرفته بودند، نابود ساخت.در طول سال هاي 1990 و 1992، 20 هزار باكلان در كانادا و ايالا ت متحده از بين رفتند. بيماري نيوكاسل و آنفلوآنزاي A از آن جمله هستند.
بيماري باكتريايي 
بيش از 11 هزار مرغابي به دليل شيوع بيماري وباي مرغي در كره جنوبي در اكتبر 2000 نابود شده اند كه اين بيماري بسياري از گونه هاي آسيب پذير را قبل از قرن 19 تحت تاثير خود قرار داده است، همچنين سياتوباكتري هاي خاص مرغابي ها، غازها، كشيم ها، كاكائي ها و پرندگان آوازخوان ايالا ت متحده را مبتلا كرده است.
بيماري قارچي 
عوامل قارچي در محدوده هاي وسيعي از جهان، بسياري از گونه هاي پرندگان را تحت تاثير قرار داده كه عفونت هاي گزارش شده در درناها و پنگوئن ها از آن جمله هستند و نبايد از نظر دور داشت كه كنترل آنها از لحاظ سلامت عمومي محيط، بسيار قابل توجه است.
انگل هاي پرتوزوآئي 
چندين جنس از فلاژله ها و آميب ها كه به عنوان آفت جدي گونه هاي پرندگان خانگي شناخته شده اند، بسياري از گنجشك سانان و جغدها را نيز تحت تاثير خود قرار داده است. معرفي مالارياي پرندگان به كاهش و انقراض برخي پرندگان اندميك جزاير هاوايي منجر شده و بين پنگوئن هاي تحت اسارت، حواصيل شب، كلاغ ها و ... هم گزارش شده. اثرات عفونت هاي پرتوزوآئي بين پرندگان مي تواند حساسيت آنها به طعمه خواري يا مرگ و مير را افزايش دهد. عفونت انگلي ساركوسيستيز در فلامينگوي كوچك نيز گزارش شده است. اين قبيل پرتوزوآها مثل رياتومه ها و دينوفلازله ها سم هايي توليد مي كنند كه مي توانند بر پرندگان دريايي اثرگذار باشند.
انگل هاي كرمي روده اي
شيوع بيشتر اين بيماري در چين تا شرق روسيه يا آسياي جنوبي رواج داشته كه در اكثر موارد هم پرندگان مهاجم ميزبان آن بوده اند. ترماتودا، نماتودا و آكانتوسفالا از آن جمله اند. وجود اين قبيل كرم ها در گونه هاي پرندگان مي تواند اطلاعات اكولوژيكي مفيدي در ارتباط با تغذيه و رژيم غذايي و روند مهاجرت آنها فراهم كنند اين بيماري بيشتر در بين پرندگان ماهيخوار مانند حواصيل ها و اگرت ها به وقوع مي پيوندد، زيرا ماهي به عنوان يك ميزبان انگلي حد واسط عمل مي كند .
بند پايان انگل
بند پايان انگل مانند ساس، كك، مگس و... به طور مستقيم احتمال كم خوني، آسيب به پرها، مرگ و مير جوجه ها و ترك آشيانه را در پرندگان افزايش مي دهند و اثرات غير مستقيم آنها نيز انتقال گونه  هاي ميكروبي، پرتوزوآئي يا عفونت هاي كرمي است.
به طور كلي جلوگيري از شيوع اين قبيل بيماري ها نيازمند درك و شناخت اكولوژي پرندگان است. عوامل مبتلا كننده عفونت ها به دو دسته كلي داخلي و خارجي طبقه بندي مي شوند. عوامل داخلي در ميزبان به طور طبيعي بدون آنكه علايم آن قابل مشاهده باشد وجودداشته، اما بيماري را از طريق دخالت قارچ ها يا كرم ها توليد مي كنند. در صورتي كه عوامل خارجي در بدن ميزبان به صورت طبيعي وجود نداشته و در حين معرفي به محيط ، حيوان را مبتلا مي كند كه عمدتا در محيط هاي زيست طبيعي مقاوم نيستند، ويروس بيماري نيوكاسل و آنفلوآنزاي پرندگان از آن جمله اند.
اگرچه جلوگيري از گسترش بيماري هاي پرندگان به دليل قدرت انتقال و شيوع، نسبتا مشكل است، اما اجراي برنامه هاي جهاني نظارت، كنترل و مديريت اپيدميك با استفاده از مواد شيميايي، داروهاي تزريقي، آنتي بيوتيك ها در بين كلوني هاي پرندگان، مناطق استراحت و تجمع آنها مي تواند با ارزيابي اوليه اثرات اين دسته از مواد روي محيط زيست به عنوان راهكارهاي كنترل بيماري ها در طولاني مدت با مشاركت آژانس هاي ملي و بين المللي قطعا بسيار تاثيرگذار و شايد تنها راه چاره خواهد بود.

دانشمندان يك اسلحه پيشرفته جديد را براي مقابله با تجارت غيرقانوني عاج در آفريقا، معرفي كرده اند: يك نقشه.
اين نقشه چگونگي تنوع خصوصيات ژنتيك فيل هاي آفريقايي در جهان را توضيح مي  دهد؛ از جنگل هاي انبوه غربي و مركزي آفريقا گرفته تا جنگل هاي ساواناي شرقي.
رئيس تيم تهيه كننده اين نقشه، ساموئل وسر، بيولوژيست دانشگاه واشينگتون سياتل مي  گويد: اين نقشه براي شناسايي خاستگاه  عاج ها مفيد است و پليس مي  تواند رابطه محموله هاي عاج را با گله هايي كه در مناطق خاصي زندگي مي  كنند به دست آورد.
علاوه بر اين براي افراد بومي زنگ خطري است تا جلوي قاچاق عاج هاي منطقه هايي كه نظارت قانوني كافي ندارند، گرفته شود.پرفسور وسر و تيمش از مناطق مختلفي در 16 كشور آفريقايي كه بيشترين جمعيت فيل ها را شامل مي  شوند، ديدار كردند و از فضولات و پوست آنها نمونه DNA گرفتند. اين نمونه هاي DNA براي يافتن سكانس هاي خاص كه نكته افتراق گروه هاي مختلف فيل ها هستند، مورد بررسي دقيق قرار گرفتند.
سپس با استفاده از مدل سازي كامپيوتري ساختار ژنتيك فيل هاي قسمت هاي مختلف آفريقا رسم شد تا تنوع ژنتيك فيل ها معلوم شود.متخصصان مي  توانند با استفاده از اين نقشه ها، خاستگاه اصلي عاج هاي موجود در انبارهاي ملي يا محموله هاي توقيف شده را تنها با يك نمونه گيري ساده DNA كه حدود 60 پوند هزينه دارد، به دست آورند. در اين بررسي ها معلوم شده كه محموله هاي عاج گاهي بيش از 300 مايل از خاستگاه اصلي خود فاصله گرفته اند.
بيشترين تاثير اين نقشه بر قاچاق عاج در جنگل هاي آفريقاست. در حالي كه شمارش و آمارگيري فيل ها در فضاهاي باز ساوانا به راحتي انجام مي  گيرد، پيگيري و كنترل جمعيت اين حيوان در جنگل ها بسيار مشكل است.
پرفسور وسر مي  گويد: آن دسته از همكاران من كه در جنگل ها تحقيق مي  كنند، مي  گويند كه هيچ فيلي در اين مناطق باقي نمانده است. معمولا در جنگل نمي  توان تغييرات جمعيتي را به راحتي متوجه شد، مگر اينكه تغييرات به حدي قابل توجه باشد كه براي انجام هر اقدامي ديگر خيلي دير شده است.
جمعيت فيل هايآفريقا بين سال هاي 1979 و 1987 حدود 60درصد كاهش داشته و از 3/1 ميليون به 500 هزار عدد رسيده است كه تنها دليل آن هم قاچاق عاج است.
گرچه قانون منع تجارت عاج در سال 1989 صادر شده است، ولي 3شكار بزرگ و گسترده فيل ها كه تنها در يكي از اين شكارها، 5/6 تن عاج به دست آمد، بعد از صدور اين قانون انجام گرفت.
در سال 2002، كشورهاي بوتسوانا، ناميبيا و آفريقاي جنوبي به توافق رسيده اند كه تجارت قانوني عاج را به نصف برسانند. هفته آينده ناميبيا، اجلاسي در زمينه تجارت بين المللي گونه هاي حيواني و گياهي در حال انقراض، برگزار خواهد كرد تا سهميه سالانه فروش عاج را براي هر كشور به 2 تن در سال برساند.
جوليان بلنك از گروه جهاني متخصصان حفاظت از فيل هاي آفريقايي در ناميبيا عقيده دارد كه نقشه ژنتيك، يك روز به ابزاري با ارزش در جهت سركوب تجارت غيرقانوني عاج تبديل خواهد شد.
وي مي  گويد: در حال حاضر اين نقشه به اندازه كافي دقيق نيست، چون معلوم نمي  كند كه محموله ها از كدام سمت مرز ملي آمده است. ولي مطمئنا در تشخيص اينكه آيا عاج ها از منطقه مورد ادعاي حاملان آمده يا نه،بسيار مفيد است.

از ميان رفتن اكوسيستم آلپ مهم نيست، شركت ها نگران از دست دادن ميليون ها درآمدي هستند كه از ورزش هاي زمستاني كسب مي كنند!
قرن ها، قلل پرصلابت رشته كوه هاي آلپ با چشم اندازهاي باشكوهشان محل بازي هاي زمستاني در اروپا هستند، ولي اكنون كه تغيير شرايط اقليمي بر اين قاره چنگ انداخته است، كوه هاي آلپ مبدل به نيروگاه شركت هاي ساختماني و طرفداران محيط زيست شده است.
از طرفي صاحبان كمپاني ها مي گويند به دليل گرم شدن جهاني و عواقب آن بهمن، رانش زمين، توفان هاي ناشي از آب شدن برف مجبور به ساختن استراحتگاه ها در ارتفاعات بالاتر هستند؛ از طرفي حاميان محيط زيست هستند كه عمل آنان را تجاوز به آخرين زيستبوم طبيعي و بكر آلپ مي دانند و متعهد شده اند تا آخر در برابرشان بجنگند.
آئورلين دائودري، از مبارزان حفظ اكولوژي فرانسه، مي گويد: اسكي به سرطان آلپ تبديل شده است، بايد در اين زمينه مقررات تازه اي وضع و اوضاع را كنترل كنيم. اين آخرين شانس ماست. انتظار مي رود مبارزه ميان دو گروه شديدتر شود، با اين حال هر دو بر سر علت گرم شدن كره زمين توافق دارند. اغلب هتل هاي پرطرفدار آلپ در كشورهايي چون اتريش، سوئيس و فرانسه در ارتفاعات پايين واقع شده اند و با گرم  تر شدن هوا اين خطر وجود دارد كه برف بيشتري آب شود و در عرض چند سال به جاي پيست هاي يكدست سفيد، مزارع سرسبز قرار بگيرند.
اين دورنما زنگ خطري براي مردم آلپ است. آنها نگران از دست دادن ميليون ها درآمدي هستند كه از ورزش هاي زمستاني كسب مي كنند.
تجارت در آلپ دولتمردان را مجبور مي كند تا از شدت مقررات زيست محيطي كه مانع از روند ساخت وسازها مي شود، بكاهند، به ويژه در مناطق مرتفع تر و سردتر، تا آنجا كه دولت محلي تيرول -يكي از آسيب پذيرترين مناطق - فرمان منع ساخت بالابرهاي مخصوص اسكي را در مناطق مرتفع و يخچال هاي طبيعي، حتي در مناطق حفاظت شده مشترك با كشورهاي ديگر، لغو كرده است.
شركت هاي ساختماني آماده بهره برداري از اين تسامح، در ساخت دو پروژه عمده هستند. با اين كار مجددا سرزمين هاي مرتفع كه پيش از اين بكر و دست نخورده بودند به روي گردشگران گشوده خواهند شد.
چشم انداز اين ساخت و سازها موجب انزجار طرفداران محيط زيست شده است.ميشل رواز از كميته بين المللي حفاظت از آلپ Cipra اظهار داشت: سازه سازي در ارتفاعات، اشتبا ه ترين راه براي حل اين مساله است. اين يخچال ها آخرين مكان هاي تميز آلپ هستند. آنها منبع آب هاي سالم هستند و نبايد با آلاينده هاي سوختي، نفت، آشغال و زباله آلوده شوند.ماموران Cipra هشدار مي دهند اتصال هتل هاي موجود با گسترش پيست ها و بالابرها براي آنكه اسكي بازان از يك هتل به هتل ديگر اسكي كنند، فشار مضاعفي بر محيط زيست است.
طرفداران محيط زيست خواستار نوع ديگري از گردشگري هستند مثل پياده روي، لژسواري و كوهنوردي كه در اين استراحتگاه ها تبليغ شوند؛ ايده اي كه چندان مورد توجه قرار نمي گيرد. بنابراين پروژه هاي ساخت و ساز ادامه مي يابند و تنها چيزي كه اين شركت ها در نظر مي گيرند ساختن استراحتگاه ها در ارتفاع هرچه بيشتر است. حال هرچه مي خواهد بر سر آلپ بيايد! البته اين مساله به آلپ منحصر نيست و كوهستان هاي بسيار مهم در سراسر جهان همچنان فداي ناآگاهي، زياده طلبي و حرص انسان مي شود.

آلودگي رودخانه صوفي چاي مراغه به حدي رسيده كه در مناطق جنوبي از حد خود پالايي گذشته و خسارات جبران ناپذيري را بر محيط زيست منطقه وارد كرده است. تخليه فاضلاب، زباله  و كودهاي شيميايي روستاهاي اطراف در حاشيه اين رودخانه از مهمترين منابع آلودگي آن به شمار مي  روند.
علي ميرزايي، سرپرست اداره حفاظت محيط زيست مراغه ضمن تاييد اين مطلب مي  گويد: فاضلاب شهري و پساب واحدهاي صنعتي و نيز آب هاي اراضي كشاورزي آلوده به سموم دفع آفات، باعث بروز مشكل اكولوژيك در اين رودخانه شده و حيات آبزيان، پرندگان، حيوانات وحشي و آبزي را با خطر جدي مواجه كرده است.

ميكائيل علي ميرزايي رئيس اداره حفاظت محيط زيست شاهرود اعلام كرد: جمعيت گور خر آسيايي در منطقه حفاظت شده توران اين شهر امسال به 400 راس افزايش يافته است. به گفته وي گورخر در قاره آسيا، تنها در جمهوري تركمنستان و مناطق يزد و دشتبهرام گور فارس زيست مي  كند. اما بيشترين جمعيت آن متعلق به منطقه حفاظت شده توران شاهرود است. طبق سرشماري سال 57 ، جمعيت گورخر آسيايي در شاهرود 2هزار راس بوده كه به تدريج و با وقوع خشكسالي هاي متعدد، تخريب زيستگاه ها، شكار غيرمجاز، احداث مزارع و زمين هاي كشاورزي و نيز افزايش تردد عوامل انساني اين آمار رو به كاهش نهاده بود كه البته با سختگيري هاي سال گذشته تعداد 304 راس گورخر به 400 رسيد.
گورخر آسيايي توران شاهرود با داشتن پوستي ساده و روشن وعاري از نوارهاي مورب از گورخرآفريقاي موسوم به زبرا متمايز مي  شود كه رنگ شكلاتي پوستش در فصول سرد سال تيره تر شده و در ايام گرم به روشني مي  گرايد. ذخيره گاه بيوسفر توران با بيش از يك ميليون و 470 هزار هكتار وسعت در جنوب شرقي شاهرود مهمترين زيستگاه گورخر آسيايي و جانوران دشتزي كشور محسوب مي  شود.

68 شكارچي غير مجاز در شش ماه گذشته در زيستگاه هاي ايلام دستگير شده اند.
اين افراد در شش ماهه نخست امسال توسط محيط بانان اين اداره شناسايي و به مراجع قضائي معرفي شدند و تعداد 57 رشته تور و۱۳ قبضه اسلحه غير مجاز از اين افراد توقيف و ضبط شده و پس از تشكيل پرونده حدود۴۲ميليون و 200 هزار ريال جريمه از متخلفان وصول شده است.

اگر فكر خودكشي به سرتان زده ماهي بخوريد تا اين انگيزه در شما كم شود! به گفته محققان فنلاندي، در افرادي كه حداقل دو بار در هفته ماهي مصرف مي  كنند خطر ابتلا به افسردگي 37 درصد و خطر بروز ساديسم 43درصد كمتر از بقيه افراد است. همچنين تحقيقات 17 ساله دانشمندان ژاپني روي 26 هزار و 500 نفر نشان مي  دهد خطر خودكشي در ميان افرادي كه روزانه ماهي مصرف كرده بودند نسبت به ديگران كمتر بوده است. همين طور پزشكان هاروارد نيز معتقدند ساكنان جزايري كه مقدار زيادي ماهي مي  خورند از خطر تشويش به ميزان بيشتري در امان هستند.

شباهت زيادي به پا مسواكي كوچك دارد، ولي موهاي كف پا كوتاهتر و گوش ها كوچكتر است. در جمجمه نيز صندوق صماخ نسبت به پا مسواكي تورم بسيار كمي دارد، ولي مانند آنها داراي دندان هاي پيش آسيا در فك بالاست. طول سر و تنه 11 تا 16 ميليمتر است. زيستگاهش مناطق خشك بياباني و استپي است و در ايران در نواحي شمالي خراسان ديده شده است. از رفتارهاي اين گونه اطلاعات زيادي در دست نيست ولي احتمالا شبيه پا مسواكي هاست.