فوك درياي خزر با نام علمي Phoca Caspica يكي از كوچكترين گونه هاي موجود در خانواده فوكيده Phocidae است و از گونه هاي بومي است كه فقط در درياي خزر يافت مي  شود. فوك خزري طي ساليان اخير داراي تلفات بي  شماري بوده است. اين فوك در طبقه بندي اتحاديه جهاني حفاظتIUCNبه عنوان يك گونه درمعرض تهديد معرفي شده است.
اين جانور چشم درشت با داراي بدني دوكي شكل وگوش هاي بسيار كوچك و بدون لاله و سبيل هاي بلند و كلفت واجد ويژگي هاي منحصر به فردي است كه آن را از ساير پستانداران متمايز مي  كند، از جمله سپري كردن مدت زمان طولاني  در زيرآب و قابليت شيرجه زدن تا عمق 100 متر.
فوك ها پس از اتمام دوران جفت گيري و زاد آوري براي تغذيه به نواحي جنوبي درياي خزر مهاجرت مي  كنند و به صيد غذاي مورد علاقه خود يعني كيلكا مي  پردازند،اما طي دوره آزمايش و نمونه برداري از فوك ها در سواحل  ايران، از دهه 80 به بعد، در معده اين جانوران ماهي  ديگري به نام گوپي مشاهده شد كه اين موضوع حكايت از كاهش چشمگير ماهي كيلكا در اثر برداشت بي  رويه توسط ماهيگيران و كاهش اين گونه توسط مهاجم شانه دار ژله اي mnemiopsis leidyi است. اين گونه كه از طريق آب توازن كشتي ها از درياي سياه به درياي خزر منتقل شده، با تغذيه موجودات ريزي به نام زئوپلانكتون ها در سطح دريا كه غذاي اصلي كيلكا را تشكيل مي  دهد باعث ايجاد رقابت در اين گونه و كاهش تعداد آنها شده است.
اماكم شدن ماهي كيلكا تنها يك مورد از 6 عامل تهديدكننده زيست فوك خزري به حساب مي  آيد.
ورود آلوده كننده هاي محيطي از جمله P.C.B وD.D.T به درياي خزر، استخراج نفت و آلودگي هاي ناشي از آن، ويروسCanine Distemper Virus C.D.V نوع هاري،برخورد ماهيگيران و بوميان منطقه و آلودگي انگلي همه از عوامل مهلك اين گونه است.
با توجه به آخرين آمار ارايه شده توسط روس ها در سال 1980 كه جمعيت فوك ها را در حدود 360 تا 400 هزار برآورد كرده بودند، امروزه اين ميزان كاهش يافته است و در حال حاضر دربخش هاي مياني درياي خزر از جمله سواحل آذربايجان، تركمنستان و ايران، هر ساله، حدود دو تا سه هزار فوك مرده مشاهده مي شود. دكتر هرمز اسدي، اكولوژيست و تنها محقق ايراني فو ك هاي خزري كه تحقيقاتش را از سال 1379 با مشاهده مرگ و مير زياد فوك ها و با مجوز سازمان محيط زيست آغاز كرده است، در اين باره مي گويد: اولين خطري كه در آب هاي ايران متوجه فوك هاي خزري است، كشتارشان توسط ماهيگيران و بوميان منطقه و كمبود مواد غذايي است. اين كشتار زماني تشديد مي يابد كه ماهيگيران با استفاده از تورهاي نايلوني با رنگ هاي الوان و نازك به ماهيگيري مي پردازند. در اين حالت فوك ها تور را نديده و در آن گرفتار مي شوند و بعد به وسيله ضربه پارو يا نيزه ماهيگيران از پا درمي آيند و با حركت جريان آب به سواحل كشيده مي شوند.
وجود ويروس C.D.V در اجساد اين جانوران و پراكنده شدن آن در سواحل كشور و احتمال خطر انتقال آن، از جمله مسايل و مشكلاتي است كه در اين زمينه مطرح است و نيازمند كنترل بيش از پيش سازمان حفاظت محيط زيست در اين مورد است. به گفته دكتر اسدي، تزريق واكسن به فوك هاي آلوده مي تواند مناسب ترين راه حل براي جلوگيري از اين پديده باشد.
پس از گذشت حدود يك سال از امضاي كنوانسيون حفاظت محيط زيست درياي خزر در آبان ماه 1382 توسط پنج كشور ساحلي درياي خزر: قزاقستان، روسيه، آذربايجان، تركمنستان و ايران و قدرداني كوفي عنان از امضاي معاهده مذكور توسط كشورهاي منطقه، تاكنون اين برنامه به دليل عدم تاييد توسط مجالس قانونگذاري اين پنج كشور، اجرايي نشده و مشكلات ناشي از اين وقفه در مسايل محيط زيست درياي خزر و همچنين كاهش شديد فوك خزري از جمله در سواحل ايران، محرز است. اما با اين حال ايران به عنوان يكي از طرف  هاي اين معاهده، در صدد اجراي برنامه آموزشي اطلاع رساني در اين مورد است كه در صورت تاييد در كشور اجرا خواهد شد.
محمد سعيد حسيني، مدير كل محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست كشور در اين مورد معتقد است: افزايش تعهد كشورها در مورد حفاظت از تنوع زيستي براي همه جانوران درياي خزر از جمله فوك ها سودمند است و لذا سازمان محيط زيست از طريق رسانه ها، آموزش و پرورش، انجمن هاي مختلف و شوراي اسلامي شهرها، آموزش هايي را در اين زمينه و به خصوص در مورد بوميان و افراد محلي، اعمال خواهد كرد.
پناهنده شدن اين گونه كمياب و در معرض تهديد به سواحل ايران شايد فرصتي است براي مطالعه و تحقيق علاقه مندان به طبيعت و محيط زيست و زمينه اي است براي تلاش بيشتر سازمان ها و نهادهاي ذي ربط در حفظ گنجينه ذخاير ژنتيك براي نسل هاي آينده.

سازمان جهاني حفاظت محيط زيست، حفاظت از منابع طبيعي مهم و گونه هاي كمياب در كشورهاي مختلف جهان را جزو اهداف خود قرار داده و طي پروژه هايي با كمك دولت ها، از آخرين دستاوردهاي علمي و تجربي براي بقاي حيات وحش كره زمين سود مي  جويد.يكي از اين پروژه ها حفظ و توسعه جنگل هاي قديمي و كهنسال سيرا مادره شمالي در فيليپين است.
پارك ملي سيرامادره شمالي در فيليپين يكي از مناطق جنگلي بسيار كهن و قابل توجه را در خود دارد و اكنون وزارت محيط زيست و منابع طبيعي فيليپين و جوامع محلي با همكاري صندوق جهاني حيات وحش مشغول كاشت 27500 نهال بسيار باارزش ميوه در 161 هكتار زمين در اطراف اين جنگل هستند.
به گفته مقامات محيط زيست اين كشور، اين برنامه منبع درآمد جايگزيني براي جوامع محلي ايجاد خواهد كرد و بدين ترتيب انتظار مي  رود قطع غيرقانوني درختان ارزشمند اين منطقه كاهش يابد.
وزير محيط زيست فيليپين در يك سخنراني مستقيما به اين پروژه و پروژه هاي مشابهي كه بايد انجام گيرد اشاره كرد و گفت:ما همواره در جست وجوي راه حل هايي براي جلوگيري از قطع درختان جنگلي و قاچاق الوار در كشور بوده ايم، اما هميشه كوشيده ايم از طريق اعمال فشار و راه هاي قانوني اين كار را انجام دهيم. امروز به اين نتيجه رسيده ايم كه در درجه اول بايستي به نيازهاي جوامع محلي و كساني كه اقدام به قاچاق چوب و درخت مي  كنند توجه كنيم. تنها با رفع نيازهاي آنان به صورت قانوني است كه مي  توانيم به آينده طبيعت، حيات وحش و به طور كلي ميراث طبيعي خود اميدوار باشيم. حال با كشت درختان ميوه ارزشمند در اطراف اين پارك در نظر داريم به بخشي از نيازهاي اين مردم پاسخ گوييم. از اين پس آنان لازم نيست به درون پارك بروند و مي  توانند در اطراف پارك ملي به آنچه مي  خواهند دست يابند.
بيش از 300 عضو اتحاديه كشاورزي محلي از كشت اين درختان ميوه بهره ور مي  شوند. البته در كنار اينها درختان باارزش داراي چوب سخت و چوب نرم نيز غرس شده است.
از ديگر منافع مترتب بر اين پروژه ايجاد سيستم آبياري پيشرفته، احياي زيستگاه، حفاظت حيات وحش و كمك به جوامع محلي براي ارتقاي سطح زندگي و معيشت است.
پيش از اين نيز راجع به اهميت جدي گرفتن مسايل مربوط به محيط طبيعي و حفظ زيستگاه هاي عمده، مناطق داراي ارزش هاي منحصر به فرد طبيعي اعم از پوشش گياهي و جانوري سخن گفته ايم و ياد آور شده ايم كه مشاركت دادن مردم هر منطقه، يا به عبارتي جوامع محلي، چه اهميتي در فرآيند حفاظت دارد. گزارش فوق يكي از شواهد رويكرد جهاني به اين مهم است.مردم هر منطقه هستند كه در درجه اول مي  توانند به حفاظت طبيعي آن منطقه كمك كنند. هر برنامه حفاظتي، چنانچه با همكاري و رضايت عمومي مردم همراه نباشد نمي  تواند به درستي به اهداف پيش بيني شده اش دست يابد. مشاركت جوامع محلي در اين سازوكار است كه مي  تواند هر برنامه حفاظتي و تكثير را به نتيجه مطلوب رساند و اين ميسر نيست مگر از رهگذر انتفاع و بهره وري اين جوامع از فرآيند حفاظت.
ترجمه :رضاغفاريان طوسي 

هميشه ديدن مزيت نيست، بلكه گاهي نديدن هم مزايايي دارد كه ما از آنها غافليم. به گفته دانشمندان، كوري ممكن است براي يك ماهي ويژه سودمند باشد. اين ماهي در گودآب هاي تاريك زير آب زندگي مي كند، در حقيقت قسمت هاي عميق و غارهاي بدون نور دور از سواحل مكزيك را ترجيح مي دهد. زيست شناس دانشگاه مريلند -ويليام جفري- و تيم او، تحقيقاتي در اين زمينه انجام داده اند و نتايج اين بررسي ها در مجله طبيعت به چاپ رسيده است.
اين محققان ژني را كه مسوول از بين بردن چشم هاي اين ماهي است، كشف كرده اند. همچنين آنها به دنبال روشي هستند كه پيچيدگي هاي ژنتيك اين ماهي را بررسي كنند تا بدانند چرا كور متولد مي شود.زماني كه اين ماهي داخل تخم مراحل تكامل را طي مي كند، چشمانش از بين مي رود، درنتيجه بچه ماهي متولد شده كور است. ولي ماهي هايي از گونه هاي مشابه كه در آب هاي شيرين زندگي مي كنند البته جايي كه نور كافي وجوددارد، چشم هايشان رشد مي كند و ديد طبيعي دارند.
در واقع دو ژن در اين قضيه مسوولند، اين دو ژن پروتئيني را كنترل مي كنند كه در پرورش جنين موثر است.
كمي راجع به اين ژن ها بدانيم تا كم كم به مزيت آنها هم برسيم. نامشان هم مانند عملشان عجيب است؛Shh و .twhh محققان معتقدند shh ژني است كه در مناطق كم نور بيشتر گسترش مي يابد. نحوه فعاليت آن نيز بدين صورت است كه با حمله به لنز چشم اين گونه از ماهي، روند رو به رشد لنز را متوقف مي كند و آن را از رشد بيشتر باز مي دارد. بافت دروني چشم نابود مي شود و به تدريج به مدار چشم بازمي گردد و اين درحالي است كه جنين در حال رشد است. و اما مي رسيم به اينكه اين ژن با وجود نابينا كردن ماهي، امتيازات ديگري نيز به او مي دهد. در حقيقت كور بودن سبب شده كه ماهي كور مكزيكي، انرژي خود را صرف ديدن نكند. چون در فضاهاي تاريك و چاله هاي دريايي ديدن يا نديدن ماهي فرقي ندارد. پس بهتر است كه كور باشد تا اين انرژي بيهوده به مصرف نرسد.

اين صدف مرواريد ساز اولين بار است كه در ايران تكثير مي  شود. مجري اين طرح هم كارشناسان ايستگاه تحقيقات شيلات نرم تنان خليج فارس و درياي عمان هستند. اين پروژه 9 ساله سرانجام به پايان رسيده و براي انجام آن 500 ميليون ريال هزينه شده است.اهميت اين صدف كوچك در اين است كه از پوسته، گوشت و مرواريد آن در صنايع منبت كاري، دكمه سازي، تزئينات، داروسازي، خوراك دام و... استفاده مي  شود.همچنين پراكنش اين صدف در جزاير هندورابي، لاوان، كيش و شتور است و در كشورهاي استراليا، هند، مكزيك و حاشيه اقيانوس هند و مكزيك و فرانسه هم اين صدف يافت مي  شود.

قرار است با حمايت سازمان مديريت و برنامه ريزي، نخستين كافي نت شهر ماسوله براي استفاده عمومي افتتاح شود.
براي راه اندازي اين كافي نت ، چهار دستگاه رايانه از طريق سازمان مديريت و برنامه ريزي گيلان مورد استفاده قرار گرفته. البته اجراي اين طرح فعلا به صورت آزمايشي و هزينه انجام آن هم بيش از 10 ميليون تومان برآورد شده است.گفتني است كه شهر ماسوله در فصول خاص روزانه در حدود 50 هزار نفر بازديدكننده دارد، در حالي كه توانايي ارايه خدمات به اين تعداد توريست را ندارد. ازجمله اقداماتي هم كه براي بهبود اين وضعيت انجام شده مي  توان به: احداث و تعريض پل ورودي شهر، كم كردن شيب، احداث ديوارهاي حفاظتي، رنگ آميزي با مواد طبيعي و... اشاره كرد.
همچنين اين شهر روزانه حدودا به 3-2 هزار جاي پارك اتومبيل نياز دارد كه براي رفع اين مشكل هم احداث پاركينگ طبقاتي پيش بيني شده است.

دود و غبار ناشي از آتش سوزي جنگل ها، آسمان شهر اندونزي را تيره و تار كرد، به طوري كه براي سومين روز متوالي پروازها در جزيره بورنئو در بخش جنوبي اندونزي مختل شدند. كشورهاي همسايه هم از اين دود و غبار در امان نيستند و مه غليظ برفراز اين كشورها هم گسترده شده است.
يك مقام مركز هوا شناسي اندونزي اعلام كرد: شعاع ديد در اين منطقه 600 متر بود و مردم محلي ناچار شدند براي محافظت در برابر آلودگي از ماسك استفاده كنند.

در يك پروسه بدون درد، سوزن كوچكي به درون يكي از رگ هاي خوني گردن حيوان مصون شده تزريق و مقدار قابل توجهي خون كشيده مي  شد. اين خون سپس مورد آزمايش قرار مي  گرفت و بخش قرمز آن حذف مي  شد. بخش زرد يا بخش سرمي آن مورد تصفيه قرار گرفته و عناصر غيرضروري آن جدا مي  شد. در آخرين قسمت هاي كار نيز خون همچنان حاوي آن عنصر مرموزي كه باعث خنثي سازي اثر سم در بدن انسان مارگزيده مي  شد، بود. اين ماده وقتي وارد بدن قرباني مارگزيدگي مي  شد اثر آن به اندازه كافي دوام مي  يافت تا بافت و خون صدمه ديده از زهر كاملا بهبود يابد، يا مراكز عصبي ضربه ديده از سم به طور كامل خوب شود. بعد از آن اثر سرم زايل مي  شد. اين تزريق، انسان را زياد مصون نمي  كرد، گرچه ممكن بود مقاومت مشخصي را به طور موقت در بدن ايجاد كند.
اين فرآيند، در يك دوره زماني 20 ساله، جان حداقل 250 هزار نفر را در سراسر جهان از مرگ حتمي نجات داد. به علاوه باعث از ميان نرفتن تعداد بي  شماري حيوانات باارزش خانگي شد اسب ها، گاوها، سگ ها و ديگر حيوانات.
دكتر آفرانيودو آمارال، يكي ازسم شناسان بزرگ برزيل، به من گفت كه ظرف 20 سال پس از گسترش سرم در سراسر اين كشور، مرگ و ميرهاي ناشي از گزش مارهاي سمي از سالانه بيش از پنج هزار به كمتر از يكصد مورد كاهش يافته؛ به رغم اين واقعيت كه در طول اين مدت جمعيت برزيل با نرخ بسيار بالايي افزايش پيدا كرده بود.
در جريان قراردادي كه در زمينه توسعه پادزهر و سرم داشتم سفري به برزيل كردم تا با مطالعات در دست انجام در انستيتو بوتانتا درحومه شهر سائوپائولو آشنا شوم.
اين مركز به نام Instituto Soro Therapico نيز ناميده مي  شود، يعني: انستيتو مطالعاتي سرم درماني. اين انستيتو با بودجه دولتي اداره مي  شود و توجه محافل علمي جهان را به خود جلب كرده و شهرتي عالمگير يافته است. موفقيت و توسعه اين مركز بيشتر مديون تلاش بي  وقفه و دانش فني دكتر وايتل برزيل و دكتر آمارال است.
كافي است نگاهي به نقشه جهان بيندازيد تا به وسعت و بزرگي برزيل وقوف يابيد. اين كشور از ايالات متحده بزرگتر است، اما بر خلاف ايالات متحده داراي سرزمين هاي جنگلي بسيار زيادي است كه پر از حيات وحش است، سرزمين هايي كه پاي بشر نيز به بسياري از آنها نرسيده است. در ايالات متحده دشت هاي بزرگ و سرزمين هاي بي  آب وعلف زيادي وجود دارد؛ صحراهاي بزرگ آمريكا در جنوب غربي اين كشور واقع شده، اما هزاران مايل مربع زمين هاي همتراز آن در برزيل پوشيده از جنگل هاي استوايي، درختزارهاي وحشي ياباتلاق هاي پر از انواع جانوران است. در چنين كشوري و با چنين اقليم و آب وهوايي، طبيعي است كه گونه هاي مختلف خزندگان سمي وجود دارند. بسياري از كشورهاي استوايي مورد تهديد مارهاي سمي قرار دارند، اما برزيل اولين كشوري بود كه دفاعي جدي را در برابر اين دشمنان خانگي تدارك ديد.
برگردان: حميد ذاكري 

در گذشته خرگوش ها را يكي از زير راسته هاي جوندگان مي  دانستند، ولي تحقيقات مرفولوژي و خون شناسي معلوم كرد كه اين حيوانات به سم داران نزديكي بيشتري دارند تاجوندگان. يكي از وجوه تمايز خرگوش ها از جوندگان، داشتن دوجفت چهارعدد دندان پيشين در فك بالا است دو دندان بزرگ تر در جلو و جفت كوچك تر در پشت آنها قرار گرفته اند. در صورتي كه در جوندگان فقط يك جفت دو تا دندان پيشين وجود دارد.
خرگوش ها بر خلاف جوندگان براي گرفتن غذا از دست ها استفاده نمي  كنند. اعضاي اين راسته گياه خوارند، مانند نشخواركنندگان به سرعت معده خود را از غذا پرمي كنند، پس از رفتن به جاي امن، غذاي خورده شده را به صورت گلوله هاي نرمي از مخرج بيرون مي  دهند و پس از جويدن كامل، آنها را مجددا فرو مي  دهند.