ترجمه: شيرين معتمدي
.. ظرف چند دهه، يك سوم پستانداران نيز به كلي نابود مي شوند، 30 درصد گياهان گلدار نيز با همين خطر مواجه اند. بعضي از دانشمندان خبر از نابودي كامل يك سوم تا نيمي از حيات وحش در قرن آينده مي دهند!
تاكنون در مقوله تعرض انسان به طبيعت و نابودي گونه ها مطالب متنوعي در اين صفحه داشته ايم كه اغلب اين مقالات و گزارش ها به گونه هاي پستاندار نظر داشته است. مقاله حاضر كه توسط يكي از نويسندگان پرآوازه حيات وحش - تيم رادفورد - نوشته شده، به حيات پرندگان در قاره اروپا پرداخته و زنگ خطري جدي را به صدا درآورده است. امكان از ميان رفتن نسل نيمي از گونه هاي پرنده به راستي هولناك است. اگرچه در اين مقاله به شرايط كنوني و آينده زيست پرندگان اروپا توجه شده، اما بخش عمده اي از موارد مطروحه در ديگر قاره ها، از جمله آسيا، قابل تعميم است.علاقه مندان طبيعت را به خواندن اين مقاله پژوهشي و جالب دعوت مي كنيم.
تقريبا نيمي از گونه هاي مختلف پرندگاني كه به طور معمول به اروپا پرواز مي كنند يا ساكن اين قاره هستند، در معرض خطرند. حتي در مورد بعضي گونه ها اين احتمال هست كه به كلي نابود شوند؛ 226 گونه كه 43 درصد پرندگان اروپا را تشكيل مي دهند آينده نامطمئني دارند.
با خشك شدن دره هاي پست رودخانه ها در انگلستان، پرندگان آبچر مثل مرغ باران كه جايي براي لانه سازي ندارند، از گونه هاي در مخاطره هستند يا پرندگان مهاجر مثل سسكsesk ، گوش گندمي *wheatear و چلچله دم سفيد كه در انگلستان تخمگذاري كرده و زمستان را در آفريقا به سر مي برند.
چرخ ريسك باتلاقي ديگر به ندرت در جنگل هاي انگليس مشاهده مي شود و سينه سرخ ها مجبور به ترك زمين هاي كشاورزي بريتانيا شده اند. بنا به گزارش اخير كميته بين المللي حيات پرندگان اين مشكلات به اتحاديه اروپا، 52 كشور و منطقه ديگر كه گستره هاي خشكي اورآسيا اروپا - آسيا را شكل مي دهند نيز كشيده شده است. اين مساله، مشكل تازه اي نيست و طرفداران محيط زيست سالهاست كه مصرانه خواستار اقدامي براي حل اين مشكل هستند.
اما همچنان تعداد گونه هاي در مخاطره به طور چشمگيري كم مي شود و در ظرف چند دهه از جمعيت 45 گونه ديگر نيز كاسته شده و آنها هم به اين فهرست اضافه شده اند.
مارك آوري Mark Avery، از جامعه سلطنتي حفظ و حراست پرندگان، اظهار داشت: اين نخستين باري است كه پرندگاني همچون، گنجشك، سيلوهSnipe ، سار، خروس كولي و زرده پره دانه خوار به عنوان پرندگان در مخاطره در اروپا مطرح مي شوند در حاليكه اين گونه ها سالهاست كه از طبيعت بريتانيا رخت بسته اند. او علت اين امر را كشاورزي خيلي فشرده مي داند كه باعث از بين رفتن پرچين ها، بوته ها و بيشه هايي شده كه محلي براي لانه سازي و تغذيه پرندگان بودند و موجب ضايع شدن گياهاني مثل كنگر وحشي فرنگي، شانه چوپان و بوته تمشك شده است كه غذاي پرندگان زمستاني را فراهم مي كردند و نيز از بين بردن آفاتي كه پرندگان به طور معمول از آنها تغذيه مي كردند.
او اضافه كرد: خطر جدي تر، صادرات اين كشاورزي به اروپاي شرقي است كه باعث مي شود حيات وحش آنها نيز از بين برود.
كاهش پرندگان در اروپا، نمونه جهاني است: در حال حاضر 10 درصد گونه هاي پرندگان در خطر انقراض هستند. ظرف چند دهه يك سوم پستانداران نيز به كلي نابود مي شوند. همچنين 30 درصد گياهان گلدار نيز با همين خطر مواجه اند. بعضي از دانشمندان با تاسف خبر از نابودي كامل يك سوم تا نيمي از حيات وحش را در قرن آينده مي دهند، اما حتي ميانه روترين زيست شناسان نيز برآورد مي كنند كه در چند دهه گذشته سرعت انقراض جانوران صد يا حتي هزار برابر شده است.
آنچه كه ارقام جديد را نگران كننده ساخته اين واقعيت است كه طبيعت دوست هاي اروپايي و موسسات حفاظت از محيط زيست حداقل 20 سال است كه پرندگان بومي و مهاجر را مورد محافظت قرار داده اند!
به گفته مايك راندز Mike Rands مدير كميته بين المللي حيات پرندگان، آينده نامطمئني كه پرندگان در اروپا با آن مواجه  هستند، در مقايسه با يك دهه پيش عميقا نگران كننده است. آنها شاخص هاي والاي زيست محيطي هستند و كاهش مستمر بسياري از گونه ها، نشانه آشكار عدم سلامت حيات وحش اروپا و اوضاع بد محيط زيست ما است.
حتي بعضي گونه ها در حال حاضر از ياد رفته اند. مشهورترين گونه منقرض شده در اروپا آك بزرگ بود كه آخرين جفت آن در جزيره ادلي Edly ايسلند، در سال 1844 كشته شد. خروس كولي پرشور  -از خانواده خروس كولي شمالي - نيز در حال از بين رفتن است و به حدود فقط 600 قطعه كه در جنوب غربي روسيه زاد و ولد مي كنند، كاهش يافته است. تعداد فينچ آزورس Azores در گستره اي كمتر از 50 كيلومتر مربع، هم اكنون حدود 240 قطعه است. گونه هاي ديگر در برخي كشورها، رو به ازدياد هستند، اما در برخي ديگر به سرعت كاهش مي يابند و بعضي گونه ها همه جا در حال كاهش هستند.
البته اخبار اميدوار كننده اي نيز از موفقيت هاي حفاظتي وجود دارد، مثلا زغن سرخ با اينكه گونه در معرض خطر است در حال حاضر در بريتانيا شرايط اميدوار كننده اي دارد. تعداد قوش ها بعد از يك افت جمعيتي شديد در دهه هاي 50 و 60 اكنون رو به افزايش است و كركس افسانه اي يكبار ديگر در آسمان جنوب اروپا اوج مي گيرد.
با اين حال به رغم اين موفقيت ها، يك الگوي كلي فرسايش، حتي در بين گونه هاي فراوان، چون گنجشك، وجود دارد. جمعيت گنجشك و سار در اغلب نقاط اروپا با كاهش 10 درصدي مواجه است و حتي يكبار به عنوان گونه هاي حفاظت  شده اعلام شدند. پرندگاني كه فراواني چنداني نداشته اند از قبيل پرندگان آبزي و شكارچي، با كاهش 10 درصدي جمعيت بيش از پيش آسيب پذير شده اند. اين مشكلات بسته به شرايط جغرافيايي هر كشور متفاوت است. از 210 گونه پرنده زايا در بريتانيا 70 گونه اوضاع نگران كننده اي دارند. از 41 گونه ساكن ماديرا امكان از بين رفتن 21 گونه وجود دارد.
به گفته دكتر آوري، كشمكش هاي فراواني در مورد پرندگان اروپا صورت گرفته است. در اين رابطه اتحاديه اروپا قول مساعد داده است كه صدمات وارده حيات وحش تا سال 2010 متوقف شود. آخرين ارزيابي انجام شده در مورد پرندگان در اروپا اهميت اين وظيفه را برجسته تر مي سازد. ارزيابي سوم كه يك زمانبندي 10 ساله دارد به دنيا نشان خواهد داد كه آيا اين كميته به قول خود عمل كرده است يا نه.
نوشته: تيم راد فورد
پاورقيWheatear : پرنده اي به رنگ هاي قهوه اي و سياه و سفيد مربوط به مناطق شمالي 

نام 10 خودروي پاك كشور اعلام شد. اين ليد خبري است كه حرارتش مديران خودروساز را گرم كرده است.
يوسف حجت در يكصد و چهل و دومين جلسه كميته اجرايي كاهش آلودگي هوا با اشاره به اينكه 10 خودروي پاك كشور آمادگي دارند استاندارد يورو 4 را كه پيشرفته ترين استاندارد آلايندگي است دريافت كنند، گفت: سه مدل خودروهاي پژو 206، 2 مدل زانتيا، 2 مدل ماكسيما، هيوندا، پژو پارس، و پروتون به ترتيب در آزمايش هاي اندازه گيري ميزان توليد منوكسيد كربن، هيدوركربن و ناكس پاكترين خودروهاي توليدي در كشور شناخته شدند.
خودروهاي قديمي در هر يك كيلومتر حدود 50 گرم منوكسيدكربن منتشر مي كنند، در حالي كه خودرو هاي ذكر شده يك چهلم خودروهاي قديمي منوكسيد كربن توليد مي كنند، مثلا پژو 206 با دنده اتوماتيك فقط 18/0 منوكسيدكربن و 06/0 هيدروكربن و ناكس توليد و در هوا منتشر مي كند كه رقم استانداردي است.
معاون محيط زيست انساني سازمان حفاظت محيط زيست افزود: بر اساس استانداردهاي آلايندگي يورو 2، حد مجاز آلاينده هاي خروجي اگزوز 2/2 گرم در هر كيلومتر است، اما خودروهاي زامياد، ون كاروان، الوند دو كابين، پاژن و وانت پيكان انژكتوري منوكسيد كربن قابل توجهي در هر كيلومتر توليد مي كنند كه جاي تاسف است.
در اين ميان اگر خودروي زامياد به علت توليد ميزان بالاي منوكسيدكربن نتواند استاندارد آلايندگي يورو 2 را دريافت كند، از سال آينده جوانمرگ ! خواهد شد.
معاون محيط زيست انساني سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اينكه سال آينده بايد حداقل 200 هزار دستگاه خودروي فرسوده در هفت شهر آلوده كشور از رده خارج شود تاكيد كرد چنانچه اين طرح بر اساس برنامه زمانبندي پيش نرود از برنامه عقب خواهيم ماند.
وي در پايان بر ايجاد شهرك هاي بازيافت خودرو تاكيد كرد و گفت: بايد تا سال آينده بين خودروسازان ، راهنمايي و رانندگي و شهرك هاي بازيافت هماهنگي لازم ايجاد شود تا با معضل گورستان هاي خودرو مواجه نشويم.
بله، گورستان، گورستان هم چيز بسيار لازمي است. اسم گورستان خودروها را چه بگذاريم؟!

نوعي مارمولك كه قادر است روي آب بدود و از جوي ها و حوضچه ها گذر كند وجود دارد كه مطالعه پيرامون فيزيك اين خزنده و درك چگونگي گام برداشتن او ممكن است به دانشمندان كمك كند تا بتوانند روبات هاي راه رونده را كامل تر و بهتر بسازند.
اين مارمولك ها كه اژدها مارمولك Basilisk Lizard نيز ناميده مي  شوند، اين حركت معجزه  مانند خود را با نيروي زياد پاهايشان انجام مي  دهند كه بدن آنان را هم بالاي آب و هم راست نگاه مي  دارد. اين نوع حركت و يافته هاي دانشمندان درباره نحوه آن با قوانين مكانيك عمومي در زمينه حركت با پا، كه بيشتر بر مطالعات روي چگونگي راه رفتن حيوانات روي سطوح جامد مبتني است، مغايرت هايي دارد. دانشمندان مي  گويند: حيوانات چگونه روي خاك نرم، ماسه و شن مي  دوند؟ اگر زياد از دلايل علمي اين امر اطلاع نداشته باشيم ممكن است فكر كنيم نوعي پيوستگي در استراتژي مورد استفاده حيوانات براي حركت در سطح وجود دارد. آنگاه اين سوال پيش مي         آيد كه آنها چطور روي يك سطح نرم و ناپايدار مثل آب حركت مي         كنند؟ نبودن پاسخ براي چنين سوال هايي باعث توقف پيشرفت در تكنولوژي نوين روباتيك شده است. از جمله، به همين دليل است كه بشر نتوانسته روبات هايي كه بتوانند درست راه بروند، بسازد.
اژدها مارمولك 
هسيه و لودر دو نفر از دانشمندان برجسته دانشگاه  هاروارد براي حل اين مشكل به اژدها مارمولك Basiliscus Plumifrons روي آوردند تا با مطالعه روي نحوه حركت آن راز سر به مهر را بگشايند. اين مارمولك روي درخت زندگي مي  كند و در آمريكاي مركزي يافت مي  شود. او وقتي مورد حمله قرار مي  گيرد يا از نزديك شدن يك حيوان شكارگر مطلع شده و مي  ترسد، فورا به درون آب مي  پرد و در سطح آن شروع به دويدن مي  كند.
اين مارمولك هنگام بيرون آمدن از تخم كمتر از يك دهم اونس 2 گرم و در سن بلوغ 7 اونس 200 گرم وزن دارد. در همه حال اين مارمولك ها مي  توانند با سرعت 5/1 متر در ثانيه حدود 5/4 متر با پاهاي عقب خود روي آب بدوند وپس از آن در آب فرو مي  روند و شنا مي  كنند. در آمريكاي مركزي به اين خزنده Jesuslizard مي  گويند.
بيشتر حيواناتي كه سعي مي  كنند روي آب راه بروند- يا بدوند- فورا در آن فرو مي  روند چون آب بر خلاف زمين، مقاومت اندكي دارد. در اين حال درست مثل اينكه شما به هواي اينكه ميز زيردستتان است، آرنج خود را به سطح آن تكيه دهيد و ناگهان زيردستتان خالي شود. براي درك اينكه اژدها مارمولك چگونه در سطح آب حركت مي  كند بدون آنكه فرو رود، هسيه و لودر با سرعت هاي بسيار بالا از دويدن آن روي آب فيلمبرداري كردند. موقع حركت مارمولك روي آب، قطرات كوچك مثل ذرات شيشه كه در پرتو نور بدرخشند از اطراف او به اين سو و آن سو مي  پاشند. با استفاده از نرم افزارهاي ويژه رايانه اي، پژوهشگران مي  توانند فريم هاي ويدئويي مجاور را بر هم منطبق كرده و دريابند دانه هاي آب چگونه حركت مي  كنند. بر همين مبنا آنان توانستند ميزان نيرويي را كه به هنگام گام برداري مارمولك  رها مي  شود، محاسبه كنند.
هر گام يا به عبارت بهتر شلنگ انداختن اژدها مارمولك به سه مرحله تقسيم مي  شود كه طي آن چنان نيرويي توسط اين خزنده به كار مي  رود كه بر نيروي فرورفتن در آب فايق آمده و مي  تواند به سرعت روي آب حركت كند.
هسيه مي  گويد: راه رفتن يا دويدن اژدها مارمولك روي آب مثل ركاب زدن دوچرخه است؛ اگر ركاب نزنيد و دوچرخه متوقف شود طبعا به يك سو مي     افتد.مارمولك هم اگر از دويدن بايستد در آب فرو خواهد رفت و براي آنكه روي آب بماند واقعا نيروي شگفت انگيزي به كار مي    برد؛ نيرويي كه هنوز توسط دانشمندان محاسبه نشده است.

فصل، فصل تخم ريزي ماهي ها و هجوم آنها به خصوص ماهيان قزل آلا به بالا دست رودخانه هاست و البته فصل بسيار خوبي براي سودجويان و قاچاقچيان صيد و شكار. و البته قانون ممنوعيت صيد ماهي در اين ماه ها شايد به صورت كامل مساله را تحت كنترل در نياورد، ولي بي تاثير نيست. اين ممنوعيت از سوي محيط زيست شهرستان كرج براي رودخانه هاي موجود از بيلقان تا ديزين اعلام شده است. ضرر و زيان ناشي از صيد يك قطعه ماهي قزل آلاي خال قرمز فقط 80 هزار ريال و ساير گونه هاي ماهي فقط 8 هزار ريال است. قزل آلاي خال قرمز يكي از گونه هاي نادر و حمايت شده است كه به دليل تعرضات و صيدهاي قاچاق جمعيت آن هر روز بيشتر و بيشتر رو به كاهش مي  گذارد به ويژه اينكه در حال حاضر زيستگاه هاي اين گونه فقط محدود به مناطق و آب هاي بسيار كوچكي شده و از ميان آنها مي توان به پارك ملي لار اشاره كرد كه آن هم البته از چشم سودجويان دور نمانده است و اگر كمي سستي شود آن هم برباد خواهد رفت.

دست مريزاد به خانم هاي محترمه كه ظاهرا بيش از مردان دلشان براي محيط زيست مملكت مي تپد.
باور مي كنيداز ميان 550 تشكل غير دولتي زيست محيطي، مديريت بيش از 40 تشكل را زنان بر عهده دارند! آيا مي دانستيد اكثريت اعضاي اين قبيل تشكل ها را زنان تشكيل مي دهند؟ دكتر زهرا جواهريان به ايرنا مي گويد: نتايج پژوهش ها نشان داده است كه زنان در مقايسه با مردان به مسايل محيط زيست علاقه بيشتري دارند و فعاليت هاي زيست محيطي با روحيه آنان سازگاري دارد. وي با تقدير از تشكل هاي غير دولتي زيست محيطي زنان اظهار داشت: يكي از فعالترين اين تشكل ها جمعيت زنان مبارزه با آلودگي هوا است كه از لحاظ كارآيي و فعاليت در سطح مطلوبي عمل مي كند.
وي گفت: براي افزايش كارآيي تشكل هاي غير دولتي زيست محيطي، آنان را در كل كشور به هفت منطقه تقسيم كرده ايم كه اعضاي اين تشكل ها ضمن برگزاري نشست هاي منطقه اي، سالانه در سازمان حفاظت محيط زيست نيز جلساتي تشكيل مي دهند. جواهريان با اشاره به تامين كمك هاي اوليه اين سازمان ها، همچون رايانه افزود: سازمان محيط زيست در تلاش است كه ضمن توانمندسازي اين سازمان ها به آنان آموزش هاي لازم را ارايه كند.

آقايان شكارچي محترم، يك خبر خوب براي طرفداران محيط زيست داريم. مناطق مرزي شهرستان گنبد با تركمنستان منطقه شكار ممنوع اعلام شد. يعني تا اطلاع ثانوي تير و تفنگ ممنوع است. رئيس اداره حفاظت محيط زيست گنبد اعلام كرد به منظور حفظ تنوع زيستي و حمايت از گونه هاي در حال انقراض تا شعاع 7 كيلومتري نوار مرزي ايران و تركمنستان در اين شهرستان شكار هرگونه پرنده و جانور ممنوع شده است.
تالاب هاي بين المللي الماگل، اچي گل، درياچه نمك و همه آب بندان ها و استخرهاي پرورش ماهي، زمين هاي كشاورزي و مرتعي مشمول اين ممنوعيت است و تيراندازي در اين مناطق پيگرد قانوني دارد.جالبتر اينكه همچنين مشاهده سلاح بدون جلد در اين منطقه به منزله شروع به شكار تلقي و با متخلفان براساس قانون برخورد مي شود. پس برو اين دام بر مرغ دگر نه!

مهاجرت انواع پرندگان مهاجر و آبزي و كنار آبزي به تالاب ها، آبگيرها و آب بندان هاي استان گيلان امسال در مقايسه با پارسال دو برابر شده است.تاكنون بيش از 400 هزار قطعه پرنده شامل انواع غاز، قو، فلامينگو، انفوت، تنجه، پليكان، خوتكا، چنگر و مرغابي به استان گيلان مهاجرت كرده اند.امنيت نسبي زيستگاه هاي طبيعي گيلان، حفاظت شبانه روزي محيط بانان از اين زيستگاه ها و فراواني غذا در تالاب ها و آبگيرهاي گيلان از دلايل اصلي افزايش مهاجرت پرندگان به استان گيلان است. استان گيلان با دارا بودن سه تالاب بين المللي بندرانزلي، ميركلايه لاهيجان و بوجاق كياشهر 8 منطقه كشتار ممنوع، حفاظت شده و 4 پناهگاه حيات وحش محيطي امن براي فرود انواع پرندگان مهاجر آبزي و كنار آبزي است.

چند وقتي بود كه براي فرار از يكنواختي روزهاي در حال سپري در اين شهر دودگرفته تهران لحظه شماري مي  كردم تا اينكه بالاخره صداي زنگ تلفن، پيغام دوستي بود كه مرا به دعوتي خرسندكننده در دل طبيعت پاك خواند. مسرور از اين پيشامد، چند روز باقيمانده تا آخر هفته را نمي دانم چگونه سپري كردم. پنج شنبه در راه بود و كوله  بار سفر آماده. چند ماهي بود كه بيابان نرفته بودم. رفته رفته سرماي پاييز جاي خود را به سوز زمستانه مي داد. بيابان هاي ورامين جايي بود كه گه گداري با دوستان براي تماشاي پرندگان به آنجا مي رفتيم. بي تاب تماشاي پرندگان به طرف محلي كه هميشه در آنجا اتراق مي كردم، راه افتاديم، اما وقتي از ماشين پياده شديم، كوله ها از دستانمان به زمين افتاد و مبهوت رخدادي بس ناگوار از مرگ طبيعت بوديم.
هجوم آهن و آجر... لودرها و غلتك ها... آدم ها... زماني در گندمزارهاي اين منطقه با آغاز پاييز دسته هاي مرغابي، اگرت، گاوچرانك و حواصيل ها مشاهده مي شدند. از ميان پرندگان شكاري كه تنها دليجه باقي مانده، گونه هاي ديگري چون سنقر و كوركور مشاهده مي شد. دسته هاي بزرگ سبزقباها، سارها و گنجشك هاي باغي و بلدرچين و ده ها گونه ديگر پرندگاني بودند كه در پناه آرام طبيعت مي خفتند، اما هجوم زمين خواران و هياهوي شهر كه هر روز وسعت مي گيرد، گريبان اين طبيعت زيبا را گرفته و گلويش را مي فشارد تا كي شود كه بيفتد زپا...
شايد بي ربط باشد اما ناخودگاه به ياد پارك ملي سرخه حصار افتادم كه هنوز درگير يك تجاوز ديگر به حريم پاك طبيعت است و بي شك با سامان گيري شهرك زيتون در داخل پارك ملي، حيات وحش بي  نظير اين منطقه نيز با تهديدي جدي روبه رو خواهد شد. دل هر عاشق و دلداده اي به خاك سرزمين پارس با جدا شدنش و اتصالش به شهر به درد مي آيد. شش هاي تهران يكي پس از ديگري به دست خودمان بسته مي شود و روزي خواهد رسيد كه ما در دود اين كلانشهر بيمار خفه شويم.
مهندس محمدرضا محمدي 

جثه اي كوچك تر از نهنگ باله پشتي و سري پهن با زگيل هاي نامنظم دارد. رنگ بدن تيره ولي شيارهاي گلو و سينه سفيدرنگ است. باله هاي سينه اي بسيار بزرگ با حاشيه كنگره اي نامنظم و تقريبا به اندازه يك سوم طول بدن اند.طول بدن 14 تا 19 متر و وزن آن بين 34 تا 45 تن است.
در ايران در خليج فارس و درياي عمان ديده شده است. به صورت اجتماعي زندگي مي  كند. معمولا آرام و با سرعت 8 تا 10 كيلومتر در ساعت شنا مي  كند. شنا نامنظم و همراه با بازي است. گاهي اوقات به مدت طولاني روي آب مي  خوابد. فواره نسبتا كوتاهي به ارتفاع 3 تا 5متر دارد كه در بالا پهن مي  شود. معمولا بعد از۱ تا 20 شيرجه سطحي با شيرجه اي عميق به مدت 3 تا 38 دقيقه به زير آب فرو مي  رود. اين نهنگ صداي مخصوص و فوق العاده بلندي دارد كه در زير آب تا فاصله اي متجاوز از 100 كيلومتر قابل تشخيص است.
از پلانگتون ها، سخت پوستان، نرم تنان و ماهي هاي كوچك تغذيه مي  كند. در زمستان جفت گيري كرده و بعد از 11 ماه يك بچه 5/4 متري با وزن 1500 كيلوگرم به دنيا مي  آورد.